Obrazowanie

jamy

ustnej

za pomocą zdjęć

rentgenowskich jest

podstawą radiologii

stomatologicznej

Wyróżniamy trzy rodzaje

zdjęć wewnątrzustnych:

zdjęcia zębowe

zdjęcia skrzydłowo-

zgryzowe

zdjęcia zgryzowe

Zdjęcie zębowe

powinno obrazować cały

ząb z otaczającymi strukturami kostnymi

Zdjęcie skrzydłowo-zgryzowe

uwidaczniają korony zębów górnych i dolnych
oraz przyległe brzegi wyrostka zębodołowego

Zdjęcie zgryzowe

- pokazują znacznie

szersze obszary uzębienia i kości niż zdjęcia
zębowe

Zdjęcia zębowe i skrzydłowo-

zgryzowe składają się na status
zębowy, tj. pełny obraz
radiologiczny zębów i otaczających
struktur kostnych

Dają one dużą ilość informacji

diagnostycznych, które uzupełniają
wyniki badania klinicznego

Kryteria oceny jakości zdjęć

Na zdjęciu powinien być widoczny cały

interesujący nas obszar / zdjęcia

zębowe- muszą być uwidocznione całe

korzenie oraz co najmniej 2mm obszar

okołowierzchołkowych struktur kostnych;

jeśli istnieją objawy zmian patologicznych

zdjęcie powinno ukazywać cały obszar

ubytku wraz z otaczającą go

niezmienioną tkanką kostną; gdy jest to

niemożliwe do uzyskania na zdjęciu

zębowym wówczas konieczne jest zdjęcie

zgryzowe, a także zewnątrzustne

Kryteria oceny jakości zdjęć

Podczas wykonywania zdjęć

należy zadbać o możliwie
najmniejsze zniekształcenie
obrazu

/prawidłowe ustawienie filmu i

lampy rtg/

Zdjęcia powinny mieć optymalne

wysycenie i kontrast

/zasadnicze

znaczenie dla interpretacji zdjęcia/

Zdjęcia zębowe

Do ich wykonania stosuje się dwie techniki:

kąta prostego

/preferowana przez większość

klinicystów, gdyż daje mniej zdeformowany obraz uzębienia/

izometrii Cieszyńskiego

W przypadkach, w których struktury

anatomiczne /np. podniebienie, dno jamy

ustnej/ uniemożliwiają ścisłe stosowanie się do

zasad technik można je nieco zmodyfikować,

np. zastosowanie techniki kąta prostego z

niektórymi elementami techniki izometrycznej,

co zdecyduje o ustawieniu filmu w pożądanym

miejscu i zadecyduje o nachyleniu tubusa

Technika kąta prostego

technika

równoległa lub technika

długiego stożka/

Podstawową zasadą tej techniki jest

umieszczenie błony rtg równolegle do
długiej osi zębów i rzutowanie
centralnego promienia wiązki X pod
kątem prostym do długiej osi zębów i
błony rtg.

Źródło promieniowania umieszczamy

względnie daleko od zębów /dodatkowa
minimalizacja zniekształcenia obrazu/

Technika izometryczna

parta na twierdzeniu geometrycznym-

izometrii Cieszyńskiego

/dwa trójkąty są sobie

równe, kiedy mają jeden wspólny bok i dwa takie same
kąty, a ich odpowiadające boki są sobie

równe/

W technice rtg- błonę należy maksymalnie

przybliżyć do językowej powierzchni zębów,

opierając ją o podniebienie lub o dno jamy

ustnej. Płaszczyzna błony rtg i oś podłużna

zębów tworzą kąt, którego wierzchołek wypada

w punkcie, gdzie błona styka się z zębami.

Promień centralny skierowany jest pod kątem

prostym do dwusiecznej kąta pomiędzy osią

długą zęba a płaszczyzną błony rtg

Zdjęcia skrzydłowo-zgryzowe

Obrazują na jednym zdjęciu korony zębów

górnych i dolnych wraz z grzbietem wyrostka
zębodołowego

Szczególnie cenne przy wczesnym wykrywaniu

próchnicy na powierzchniach stycznych /przed
pojawieniem się widocznych zmian klinicznych/

Mogą ujawniać próchnicę wtórną pod

wypełnieniami, niewidoczną na zdjęciach
zębowych /dzięki poziomemu kątowi padania
wiązki X/

Są przydatne do oceny stanu przyzębia

/możliwość oceny grzebienia zębodołowego/, a
także w wykrywaniu kamienia nazębnego

Zdjęcia zgryzowe

obrazują podniebienie lub dno jamy ustnej ze znacznym

obszarem sąsiadujących struktur bocznych

przydatne w przypadku pacjentów, którzy nie są w stanie

otworzyć ust na tyle szeroko, żeby można było wykonać

zdjęcia zbowe

najczęściej stosuje się, aby:

precyzyjnie zlokalizować korzenie oraz zęby

nadliczbowe, niewyrznięte lub zatrzymane

zlokalizować ciała obce w szczękach i kamienie w

przewodach ślinianek podjęzykowych i podżuchwowych

pomóc przy badaniu pacjentów ze szczękościskiem

uzyskać informacje na temat miejsca, charakteru,

rodzaju i przemieszczenia złamań szczęki i żuchwy

wykryć procesy chorobowe w obrębie podniebienia

lub dna jamy ustnej

Zdjęcia zgryzowe cd

Błonę rtg umieszcza się pomiędzy

powierzchniami zgryzowymi zębów,
błona ułożona jest w płaszczyźnie
zgryzu

Przypadki szczególne

Opisane wyżej procedury stosuje się w

„normalnych” przypadkach, u pacjentów

specjalnej troski mogą one wymagać

pewnych modyfikacji, charakter których

będzie zależał przede wszystkim od

stanu fizycznego i psychicznego pacjenta

Szczególne okoliczności:

infekcje, urazy, pacjenci z zaburzeniami

psychicznymi, pacjenci niepełnosprawni,

odruch wymiotny

Diagnostyka radiologiczna u

dzieci

Badanie radiologiczne niezbędne jest do postawienia prawidłowego

rozpoznania oraz do oceny postępów i wyników leczenia

Badanie radiologiczne w stomatologii dziecięcej umożliwia:

ocenę rozwoju zębów i ich mineralizacji, ocenę rozwoju korzeni

wykrywanie zaburzeń rozwojowych oraz zębów niewykrywalnych

w wyniku badania klinicznego

wykrywanie ubytków próchnicowych

ocenę stanów patologicznych w chorobach miazgi i tkanek

okołowierzchołkowych zębów oraz ocenę wyników leczenia tych

chorób

ocenę stanu narządu zębowego w różnych schorzeniach

układowych

Jest niezbędne do oceny urazów zębów i konieczne w ortodoncji

/ocena zaburzeń zgryzowych i rozwojowych/ oraz w chirurgii

szczękowej/diagnostyka i leczenie urazów szczęk,zapaleń kości i

schorzeń nowotworowych/

Badanie radiologiczne naraża chorego na działanie

promieniowania

Im dziecko młodsze, tym szkodliwość promieniowania większa

Należy ograniczyć wykonywanie zdjęć u dzieci bardzo małych

Badanie radiologiczne zaleca się tylko w przypadkach

koniecznych, stosując dodatkową ochronę /specjalne ochronne
fartuchy i kołnierze z gumy ołowianej, skracanie czasu
naświetlenia używanie specjalnych aparatów do zdjęć
panoramicznych/

Dopuszczalna roczna dawka napromieniowania dla dziecka

wynosi 15R /tj. połowę dawki dorosłego/; dla przykładu-zdjęcie
zębowe wewnątrzustne to 2R, panoramiczne-2R /czyli przy
takiej samej dawce promieniowania uzyskujemy obraz całego
uzębienia/

Diagnostyka radiologiczna u

dzieci cd

Diagnostyka radiologiczna u

dzieci cd

Decyzja o wykonaniu zdjęcia rtg powinna opierać się na

starannej analizie wyników badań klinicznych i takich
czynników jak wiek, dane z wywiadu, wzrost i rozwój,
ogólny stan jamy ustnej, obecność lub brak zmian
próchnicowych oraz czas, jaki minął od poprzedniego
badania

Zasady wykonywania zdjęć są takie same jak u

dorosłych, ale należy brać pod uwagę szczególne warunki:
niewielkie wymiary struktur anatomicznych, a także
potencjalne problemy związane z zachwaniem dziecka

Płytkie podniebienie i dno jamy ustnej mogą powodować

konieczność pewnychmodyfikacji w manipulowaniu kliszą
rtg

Zakres badania

Zęby mleczne

Stosujemy łącznie różne projekcje

W skład badania mogą wchodzić

dwa przednie zdjęcia zgryzowe, dwa
tylne zdjęcia skrzydłowo-zgryzowe i do
czterech zdjęć zębowych bocznych /tzw.
status zębowy/

Diagnostyka radiologiczna u

dzieci cd

Status zębowy- zęby mleczne

Uzębienie mieszane

Na pełne badanie radiologiczne

uzębienia mieszanego składają się
zdjęcia zębowe siekaczy, cztery zdjęcia
zębowe w odcinkach bocznych oraz
dwa lub cztery zdjęcia skrzydłowo-
zgryzowe

Status zębowy- uzębienie

mieszane

Zastosowanie zdjęć

wewnątrzustnych w

poszczególnych dziedzinach

stomatologii

Stomatologia zachowawcza

» diagnostyka próchnicy
» kontrola brzegu wypełnienia
» diagnostyka stanów zapalnych

miazgi

» przy podejrzeniu zapalenia

przyzębia okołowierzchołkowego

» leczenie kanałowe

Zastosowanie zdjęć

wewnątrzustnych w

poszczególnych dziedzinach

stomatologii cd.

Parodontologia

wewnątrzustne zdjęcia rentgenowskie wszystkich odcinków

szczęki i żuchwy:

w pełni uzębionego wyrostka i zaniku nieznacznego

stopnia ( 4 zdjęcia skrzydełkowo-zgryzowe w ustawieniu na

brzeg wyrostka w okolicy przedtrzonowców i trzonowców i 3

zdjęcia górnego i dolnego odcinka przedniego na brzeg

wyrostka)

uzębionego wyrostka ze stwierdzonym klinicznie

silniejszym zanikiem ( 6 zdjęć w ustawieniu wierzchołkowym w

szczęce i 5 zdjęć żuchwy także w ustawieniu wierzchołkowym )

/zdjęcia panoramiczne dostarczają jedynie wskazówek

diagnostycznych, nie dają pełnej, szczegółowej informacji, dlatego nie

są wskazane jako jedyne zdjęcia w wypadku parodontopatii/

Zastosowanie zdjęć

wewnątrzustnych w różnych

dziedzinach stomatologii cd

Ortodoncja

sprawdzenie obecności zębów i zawiązków

zębowych

stwierdzenie położenia zębów

przemieszczonych, zatrzymanych, przetrwałych

stwierdzenia stadium wzrostu i budowy korzeni

określenia nasilenia próchnicy

wyjaśnienia stanu aktualnego lub stopnia

rozwoju czaszki, szczęki i żuchwy oraz twarzy

Zastosowanie zdjęć wewnątrzustnych

w poszczególnych dziedzinach

stonatologii cd

Protetyka

w planowaniu koron i mostów

do kontroli osadzenia korony

w celu zbadania bezzębnego wyrostka

zębodołowego

w planowaniu protez ( w celu

stwierdzenia pozostałości korzeniowych, zębów

zatrzymanych, wklinowanych, przemieszczonych,

zmian patologicznych w obrębie kości)

Zastosowanie zdjęć wewnątrzustnych

w poszczególnych dziedzinach

stomatologii cd

Chirurgia stomatologiczna

przed ekstrakcjami ( np.zębów zatrzymanych, w wypadku

nieprawidłowości kształtu lub położenia zęba, przy przetrwałym zębie
mlecznym)

po ekstrakcji zębów przy podejrzeniu niecałkowitego ich usunięcia

w razie obecności lub podejrzenia obecności ciał obcych

przy podejrzeniu złamania zęba lub wyrostka zębodołowego

przy podejrzeniu złamania szczęki lub żuchwy

przy procesach patologicznych w obrębie szczęki i żuchwy

w chorobach stawu skroniowo-żuchwowego

przy podejrzeniu zmian chorobowych ślinianek

Wybór metody postępowania

radiologicznego

»»

W wyborze metody radiologicznej należy

kierować się zasadą, aby wybrana technika
gwarantowała optimum informacji
radiologicznej.

»»

Jeśli wartość informacyjna wybranej

metody znacznie przewyższa wartość innych
technik, należy dać jej pierwszeństwo nawet
wówczas, gdy obciążenie promieniami jest
większe.

Zdjęcia zewnątrzustne

wszystkie zdjęcia części twarzowej czaszki, w których

film umieszczony jest na zewnątrz

często zalecane do zbadania tych obszarów, które nie są

w pełni obejmowane przez zdjęcia wewnątrzustne lub żeby

uwidocznić czaszkę i struktury twarzy

zdjęcia zewnątrzustne można wykonać

konwencjonalnymi aparatami rentgenowskimi, najnowszymi

aparatami pantomograficznymi i większymi aparatami

zaprojektowanymi specjalnie do zdjęć zewnątrzustnych

Diagnostyka radiologiczna u

dzieci cd

Zdjęcia panoramiczne

pantomografia jest techniką używaną w celu otrzymania

pojedynczego zdjęcia struktur twarzy, na którym uwidoczniona

jest szczęka,żuchwa, łuki zębowe i otaczające je tkanki

zalety zdjęć panoramicznych:

1.duży zakres obrazowanych struktur kości twarzy i zębów
2.niska dawka promieniowania, wykonanie zdjęcia nie jest

uciążliwe dla pacjenta

3.zdjęcie może być wykonane u pacjenta niezdolnego do

otwarcia ust

4.krótki czas wymagany do wykonania pantomogramu

pantomografia ma szerokie zastosowanie w ocenie

urazów, trzecich trzonowców, podejrzewanych lub

rozpoznanych rozległych procesów patologicznych,

rozwoju uzębienia /zwłaszcza w uzębieniu mieszanym/,

zębów zatrzymanych lub pozostawionych wierzchołków

korzeni

pantomografię często stosuje się jako wstępne badanie

rtg, dostarczające wielu informacji o uzębieniu pacjenta i

tkankach je otaczających; pomaga w ocenianiu potrzeb

wykonania zdjęć w innych projekcjach

użyteczna jest również u osób, które źle tolerują

wykonywanie zdjęć wewnątrzustnych

Radiografia cyfrowa

oparta na technologii obrazu cyfrowego stała się

metodą z wyboru w stomatologicznej diagnostyce

rentgenowskiej

alternatywą filmu rentgenowskiego jest detektor

promieniowania rtg

oferuje korzyści:

- wzmocnienie kontrastu, wzmocnienie brzeżne
- redukcja zakłóceń
- zmniejszenie i powiększenie obrazu
- pomiary długości i kątów
- pomiary gęstości optycznej
- możliwość archiwizacji danych w formie cyfrowej

i ich wielokrotnego odtwarzania