Cukrzyca

Leczenie wysiłkiem fizycznym

Magdalena Kujawska-Łuczak

Klinika Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń

Metabolicznych

i Nadciśnienia Tętniczego AM w Poznaniu

Efekty działania insuliny na poziomie
komórek

insulina

wychwyt glukozy

synteza glikogenu

synteza

DNA

wychwyt aminokwasów

synteza białka

transport jonów

synteza

kwasów

tłuszczowych

lipoliza,

rozkład tłuszczów

glukoneogeneza

apoptoza

za J.
Sieradzkim

Brak insuliny lub niewystarczające

(za słabe) działanie

Glukoza

gromadzi się

pozakomórkowo

Glukoza

– wydala się z moczem

•utrata energii

•Odwodnienie

•Utrata potasu

Komórki uzyskują

energię z

białek, tłuszczów

Źródła energii potrzebnej do wysiłku

fizycznego

Wątroba

(glikogen i

WKT )

gluko
za

jelita

Zmniejsza poziom glukozy
we krwi spalając ją w mięśniach

Mięśnie

(triglicerydy

i glikogen)

Wysiłek fizyczny u osób zdrowych

Wątroba

(glikogen)

gluko
za

jelita

Zmniejsza poziom glukozy
we krwi spalając ją w mięśniach

mięśnie

Wysiłek fizyczny u osób z cukrzycą

Wątroba

(glikogen)

gluko
za

jelita

•Niedobór insuliny

•Mniej glikogenu w
mięśniach i wątrobie

•Zdolność do wysiłku
spada

mięśnie

Patofizjologia wysiłku

Zdrowie

cukrzyca

glukoza

Stopniowe zmniejszenie

stężenia, na ogół bez

hipoglikemii

Nieleczeni – zwiększenie

stężenia

Leczeni- obniżenie

stężenia (możliwa

hipoglikemia)

insulina

Zmniejszenie stężenia (zw.

z pobudzeniem układu

współczulnego)

Należy od podanej

insuliny i szybkości jej

wchłaniania (może się

zwiększać)

mleczan

Zwiększenie

proporcjonalne do wysiłku

Wzrost stężenia większy

niż u zdrowych

WKT

Po początkowym spadku,

stopniowy wzrost

(uwalnianie z tkanki

tłuszczowej), po wysiłku

ok. 1 h WKT – połowa

zapotrzebowania na

energię

Przyrost stężeń i zużycie

jest większe niż u

zdrowych

Ciała

ketonow

Stężenie bardzo małe

Stężenie wysokie

Korzyści z leczenia wysiłkiem

Poprawa kontroli cukrzycy - zmniejsza poziom

glukozy we krwi spalając ją w mięśniach

Uwrażliwia tkanki ( gł. mięśnie szkieletowe) na

działanie insuliny przez następne

godzin = zmniejszenie insulinooporności

Korzystny wpływ na układ krążenia - zmniejsza

poziom cholesterolu, krzepliwość krwi, ciśnienie

krwi

Zmniejszenie masy ciała

Poprawa nastroju, jakości życia

Zapobieganie cukrzycy u osób ze zwiększonym

ryzykiem cukrzycy (otyłość, zespół metaboliczny,

cukrzyca ciężarnych w przeszłości)

Ocena pacjenta przed wysiłkiem

Wywiad

Badanie przedmiotowe

EKG

EKG wysiłkowe

Reakcja presyjna (ciśnienia) na

wysiłek (ciśnienie, głównie

skurczowe, powinno nieco wzrosnąć,

nie więcej niż do 180/95 mmHg)

Wskazania do testu wysiłkowego u

chorych na cukrzycę

Dolegliwości sercowe

Nieprawidłowy spoczynkowy EKG

Zwężenie tętnic szyjnych lub odwodowych

Siedzący tryb życia, wiek >35 lat i zamiar

uprawiania wysiłku fizycznego

Współistnienie dodatkowych czynników

ryzyka:

–

Podwyższonego stężenia cholesterolu

–

Nadciśnienia tętniczego

–

Palenia tytoniu

–

Dodatniego wywiadu rodzinnego

Bezwzględne przeciwwskazania do

wysiłku

Świeże zmiany w EKG

Świeży zawał serca

Niestabilna dusznica

bolesna

Niekontrolowane

zaburzenia rytmu i

przewodnictwa (bloki)

Ciężka niewydolność

serca

Ciężkie wady serca

Tętniak

rozwarstwiający aorty

Zapalenie żył

głębokich

Skrzepliny

wewnątrzsercowe

Świeży zator (np. płuc)

Retinopatia

proliferacyjna

Niekontrolowana

niewydolność nerek

Ostra infekcja,

gorączka

Duży stres emocjonalny

W DM t. 1 glikemia > 250 mg/dL, oznaczyć aceton w

moczu, jeśli dodarni – unikać wysiłku

W DM t. 2 – analogicznie przy glikemii > 300 mg/dL

Niekontrolowane nadciśnienie tętnicze

Neuropatia autonomiczna – powysiłkowe

niedociśnienie

Częstość serca w spoczynku > 120/min

Świeży spadek RR, nie spowodowany przez leki

Zaburzenia elektrolitowe

Przewlekła choroba infekcyjna

Choroby układu ruchu, które mogłyby ulec nasileniu

przez trening

Względne przeciwwskazania do

wysiłku

Wysiłek fizyczny w cukrzycy– zasady

ogólne

Obciążenie wysiłkiem u ludzi z

niepowikłaną cukrzycą nie powinno

przekraczać 30-50% ich wydolności

fizycznej, nawet jeśli są to wysiłki

krótkotrwałe

Chorzy nie powinni wykonywać

wysiłków statycznych

Preferowany rodzaj wysiłku

Gimnastyka

Marsz

Jogging

Pływanie

Badminton

Gry z piłką (siatkówka, koszykówka, piłka nożna)

Jazda na rowerze

Narciarstwo

Łyżwiarstwo

Chodzenie po schodach

Praca fizyczna– kopanie ziemi, grabienie, cięcie

drzew, hodowla

Obliczanie maksymalnej wydolności -

U osób zdrowych optymalny wysiłek 50-70%

ME, u osób z cukrzycą – 30-50%

= 0,5 x (HR max. – HR spocz.)+ HR spocz.

HR spocz. – rano, po obudzeniu, w pozycji

leżącej

HR max. – 220- wiek pacjenta

Zasady prowadzenia treningu na

boisku lub sali gimnastycznej

Rozgrzewka – 5-10 min, ćwiczenia aerobowe, bez

zatrzymania oddechu

Ćwiczenia rozciągające – 5-10 min –grupy mięśni,

które będą pracować

Ćwiczenia właściwe - 20-45 min na poziomie ME

nie przedłużać, bo grozi urazami

Zakończenie – malejąca intensywność – 5-10 min

Częstość - co drugi dzień, nie mniej niż 3x w

tygodniu

Natężenie treningu zaczynać od ćwiczeń o małej

intensywności i stopniowo zwiększać co 2

tygodnie

Powikłania cukrzycy a

przeciwwskazania do wysiłku

Neuropatia

Neuropatia cukrzycowa

uszkodzenie włókien nerwowych

wywołane cukrzycą

polineropatia czuciowa

–

osłabienia czucia bólu i temperatury,

zaburzenia czucia wibracji, ułożenia i dotyku

w postaci skarpetek, rękawiczek

Ostra neuropatia bólowa –palące, piekące

bóle nasilające się w nocy

Neuropatia ruchowa - osłabienie i zanik

mięśni gł. proksymalnych

Subiektywne objawy neuropatii

czuciowej

Brak czucia

Uczucie zdrętwienia

Kłucia

Ból „strzelający”

Dziwne odczucia-

izolacja skóry od

podłoża – chodzenie

„po wacie”

Przeczulica

Niemożność

identyfikacji kształtu

przedmiotu dotykiem

Niepewność chodu

Trudności w chodzeniu,

wchodzeniu na schody,

podnoszeniu

przedmiotów

Trudności w

utrzymywaniu małych

przedmiotów w rękach

Zaburzenia ze strony układu ruchu

–

Neuropatia czuciowa – upośledzenie

czucia - - otarcia, owrzodzenia, urazy

–

Złamania (osteoporoza, neuropatia)

Możliwe działania niepożądane

Neuropatia obwodowa – jaki

wysiłek

Może spowodować utratę odruchów

obronnych i czucia w stopach

Wysiłki

przeciwwskazane

Wysiłki zalecane

Bieżnia

Pływanie

Długie marsze

Jazda na rowerze

Jogging

Wiosłowanie

Ćwiczenia typu step

Ćwiczenia na

siedząco

Neuropatia cukrzycowa

Neuropatia autonomiczna

–

Hipotonia ortostatyczna, stała

tachykardia

–

Brak wydzielania potu - sucha skóra

–

Biegunka, zaparcia, upośledzenie

opróżniania się żołądka

–

Impotencja, upośledzenie opróżniania

pęcherza moczowego

Neuropatia autonomiczna

Objawy sugerujące

–

Tachykardia spoczynkowa > 100/min

–

Hipotonia ortostatyczna ( spadek RR o

>20 mmHg przy pionizacji)

–

Podatność na nad- lub niedociśnienie w

czasie wysiłku

–

Trudności z termoregulacją (brak potu)

Zakaz ćwiczeń w skrajnych

warunkach

Retinopatia

Retinopatia - jaki wysiłek

Stopień

retinopatii

Dopuszczalna

aktywność

Odradzana aktywność

Nie ma lub

łagodna

Zależy od stanu

pacjenta

Zależy od stanu

pacjenta

Umiarkowan

a lub

poważna

Zależy od stanu

pacjenta

Jakiekolwiek wysiłki

podnoszące ciśnienie z

próbą Valsalvy

Wysyłki dynamiczne

boks

Sporty wyczynowe

Proliferacyjn

Pływanie

Spacer

Lekki aerobik

Cykloergometr

Jak wyżej +

Jogging

Intensywny aerobik

Gra na trąbce

Zaburzenia ze strony narządu wzroku

–

Wylew krwi do siatkówki, do ciała

szklistego

–

Odklejenie siatkówki

Możliwe działania niepożądane

Neuropatia

Zaburzenia ze strony nerek

–

Nasilenie białkomoczu = postęp

nefropatii?

Możliwe działania niepożądane

Zaburzenia ze strony układu krążenia

–

Nieme niedokrwienie

–

Dławica piersiowa

–

Zawał serca

–

Zaburzenia rytmu

–

Wzrost ciśnienia tętniczego

–

Niedociśnienie powysiłkowe

–

Chromanie przestankowe (obj. miażdżycy tt.

kończyn dolnych)

–

Nagły zgon

Możliwe działania niepożądane -

inne

Możliwe działania niepożądane

Metaboliczne

–

Hipoglikemia (gdy leczenie insuliną lub

poch. sulfonylomocznika)

W czasie wysiłku – brak bieżącej podaży

glukozy

Powysiłkowa – (do 48 godzin) – wyczerpanie

zapasów glukozy

–

Hiperglikemia po bardzo dużych wysiłkach

(pobudzenie ukł. wpółczulnego)

–

Kwasica mleczanowa

–

Ketoza (kwasica ketonowa)

Hipoglikemia

Za niski poziom glukozy we krwi – poniżej

60 mg/dl powodujący zaburzenia pracy

układu nerwowego

Objawy:

–

Głód, poty, drżenie mięśni, bladość, ślinotok,

kołatanie serca - pobudzenie ukł.

współczulnego

–

Stany podniecenia bądź depresji, halucynacje,

majaczenie

–

Niedowłady, drgawki, grymasy, dziwne ruchy

–

Ostatecznie utrata przytomności

Hipoglikemia

Przyczyny

Warunek przyjmowanie leków

hypoglikemizujących lub insuliny

–

Przedawkowanie leków

–

Ominięcie posiłku lub opóźnienie pory

spożycia bądź zjedzenie mniejszej ilości

węglowodanów

–

Nadmierny wysiłek fizyczny

–

Wymioty

–

Spożycie alkoholu

Hipoglikemia

postępowanie doraźne

Spożyć coś słodkiego (Coca-cola,

słodka herbata, cukier 3 płaskie łyżki,

sok, miód, batonik), potem zjeść

kanapkę

Nie podawać nieprzytomnemu płynów

Nieprzytomny -10%, 20% glukoza 1-2

amp. i.v.

Glukagon 1-2 mg s.c lub i.m. w

cukrzycy t.1

Hipoglikemia

hospitalizacja

Szybki wlew 10 lub 20% glukoza i.v

Glukagon i.m.

Nawodnienie

Unikanie hipoglikemii wywołanej

wysiłkiem fizycznym

Spożyj posiłek 1-2 godz. przed

wysiłkiem

Jeśli wysiłek jest intensywny i

długotrwały, spoczywaj dodatkowe

porcje węglowodanów w trakcie – 20-

30 g co 30 min

Zwiększ ilość pożywienia w ciągu 24

godz. po intensywniejszym wysiłku

Unikanie hipoglikemii wywołanej

wysiłkiem fizycznym

Wysiłek planowany:

–

Insulinę wstrzyknij w okolicę ciała nieobjętą wysiłkiem

–

Zmniejsz dawkę insuliny przed wysiłkiem 10-15 do nawe 30 %

–

Gdy intensywna insulinoterapia (



4 wstrzyknięcia lub pompa)

konieczna znaczna redukcja dawki – nawet 30-50%

–

Jeśli trzeba, opóźnij kolejne wstrzyknięcie o 1-2 godziny

–

Monitoruj glikemię przed, w trakcie i po wysiłku

–

Jeśli glikemia przed wysiłkiem <100 mg/dL, spożyj dodatkowo

węglowodany

–

Obserwuj, jaka jest Twoja reakcja na różne formy wysiłku

Wysiłek nieplanowany

–

Spożyj dodatkową porcję węglowodanów 20-30g /30 mi

wysiłku, ew, rozważ redukcję dawki insuliny po wysiłku

Stopa cukrzycowa

Niedokrwienna

Neuropatyczna

Mieszana

Stopa niedokrwienna

Miażdżyca dużych naczyń

- brak przepływu –

niedokrwienie - zgorzel (=martwica)

Miażdżyca małych naczyń

– zmiany zanikowe skóry

– owrzodzenia

Wygląd stopy

Stopa niedokrwiona jest blada, zmniejszona, sina.

Skóra sucha, popękana, pomarszczona.

Wypadają włosy rosnące na palcach i meszek

włosowy.

Słabo wyczuwalne (brak) tętno na tt. obwodowych

Zgorzel

Owrzodzenie

Stopa neuropatyczna

Czuciowa – strata czucia – urazy

bezbólowe (mechaniczne, termiczne) –

owrzodzenia

Ruchowa – zanik mięśni – zmiany w

kościach – zniekształcenie stopy (np. palce

młoteczkowate) – nowe punkty ucisku

Autonomiczna – brak potu – sucha skóra –

pęknięcia – zakażenie

Stopa neuropatyczna - wygląd

Dobre odżywienie stopy

Tętno obecne

Powstawanie palców

młoteczkowatych i wysokiego

sklepienia stóp

Modzele w punktach podparcia stopy

Zniekształcenie stóp

Zmiany w układzie kostnym i

więzadłach w stopie cukrzycowej

Osteoporoza

Aseptyczna (jałowa) martwica

Deformacje

Zwichnięcia

Więzadła podatne na przeciążenia

Artropatia Charcota

Obrzęk stawów

(stóp)

Pęknięcia kości

(fragmentacja)

Częściowe

zwichnięcia

Zapadnięcie łuków i

sklepień stopy

Skrócenie stopy i

palców

Zapobieganie

Zwiększenie sprawności – ćwiczenia

wzmacniające i rozciągające

Codzienna pielęgnacja

–

unikanie zbyt wysokiej temperatury kąpieli –

termometr

–

Zakaz używania termoforów

–

Zakaż ogrzewania stóp (grzejniki)

–

Nie stosować środków keratolitycznych

–

Umiejętnie obcinać paznokcie

–

Nie chodzić boso

–

Odpowiednio dobierać obuwie i wkładki

Stopa cukrzycowa

Wskazówki dodatkowe

Przed i po wysiłku (czasem w trakcie) należy

kontrolować glukozę

Buty i inne części ochronne ubrania powinny być

doskonale dopasowane i chronić przed urazami

Żel krzemionkowy, talk – wchłanianie wilgoci

Przewiewne skarpety

Nie ćwiczyć w zbyt wysokiej i zbyt niskiej temperaturze

Po ćwiczeniach dokładnie oglądać stopy

Należy zapobiegać odwodnieniu (konieczne wypicie ½

L wody 1 godz. przed posiłkiem, w trakcie – picie do

woli)

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49

Cukrzyca sem fizjoterapia zupelnie ostatni

Document Outline