Emocje a procesy

poznawcze

Zajęcia 13

Psychologia poznawcza 2009/2010

Ewa Magier

Czym są emocje?



Subiektywny

stan psychiczny,

któremu towarzyszą zmiany
somatyczne i ekspresyjne



Świadome i nieświadome

(emocje

nieukierunkowane)

procesy

wartościowania każdej sytuacji



Reakcja organizmu na

ważną

sytuację



Ustosunkowanie

człowieka do świata

Po co nam emocje (funkcje)



Informują, że coś jest ważne/nieważne (

poprzez

przełączanie uwagi z jednaj sprawy na drugą)



Informują, że coś jest przyjemne/nieprzyjemne



Działanie:



Szybki sposób informowania o tym, czy i jakie działania

podejmować



Zmiana w gotowości i udostępneinie repertuaru działań



Pobudzają do poszukiwania możliwych planów działania



Dają energię, pobudzają do działania (ucieczki, walki,

dążenia)



Popychają i odpychają od pewnych obiektów



Komunikują innym ludziom nasz stan



Społeczne funkcje interpersonalne



związują ludzi: miłość, tęsknota…;



pilnują norm: wstyd

Funkcje fizjologiczne, psychologiczne i

społeczne

Emocje: 2 istotne sygnały



Sygnał informujący co jest źródłem
stanu

(skąd pochodzi lub ku czemu się

kieruje)



Sygnał dokonujący zamian w
organizacji mózgu

(zmiany fizjologiczne i

psychiczne)

Dlaczego

emocje wpływają na

procesy poznawcze?



Emocje są

pierwotne

wobec poznania

(lubię coś zanim wiem co to jest)



Emocje są

nieuniknione

(można kontrolować

ekspresją ale nie odczuwanie)



Emocje są

bezwysiłkowe

(dzieją się same)



Sądy emocjonalne są

nieodwołalne

(nieomylne, nieuniknione (lubimy kogoś

pierwszy raz widząc).



Niezależne

od poznawczej obróbki przyczyn



W dużej mierze komunikowane

niewerbalnie



Są podmiotowe,

wikłają „ja”

(ja wolę to od

tego)

Kiedy

emocje wpływają na

procesy poznawcze–

(o warunkach

wpływu)



Bodziec złożony, nieznany, nietypowy



Zadanie trudne



Ograniczony dostęp do informacji



Ograniczony czas



U osób „otwartych na uczucia”;



U osób lękowych



Przy braku świadomości źródła emocji



Przy zajętej, obciążonej uwadze



sygnalizuje

o zmianach w środowisku istotnych

dla przetrwania



mobilizuje

organizm do ucieczki lub walki



informuje

o konieczności zmiany kierunku

działania



aktywuje

do działań zmieniających sytuację

Ale czy zawsze??
Negatywny : złość/gniew/smutek
- odmienne efekty w przetwarzaniu

informacji w smutku i złości

- odmienne efekty przetwarzania informacji

pojęć nacechowanych smutkiem/złością

Funkcje

negatywnego

afektu

Poznawcze właściwości
emocji



Kierowanie działaniem



Strukturalizowanie systemu
poznawczego (poprzez jego
organizowanie):



modyfikowanie spostrzegania,



ukierunkowywanie uwagi



uprzystępnianie pamięciowe



Tendencyjność myślenia

Emocje



Zarządzanie celami: Organizują
strukturę celów (mamy wiele celów,
emocje pomagają w ich uporządkowaniu
(np. poprzez ukierunkowywanie uwagi)



Strach: przerwanie czynności
niezwiązanej (dotychczasowej),
kierowanie uwagi na środowisko na
oznaki zagrożenia płynące z niego.
Funkcjonowanie uproszczone,

Emocja

Sygnał:co jest

źródłem

wywołania

emocji

Sygnał: ku

czemu emocja

jest kierowana

Tak rozumiana

emocja sprawuje

kontrolę nad

organizacja móżgu

i funkcji

poznawczych

Kontrola: zmiana organizacji systemu

poznawczego tak, aby reagował w wybrany

rodzaj zdarzeń (strach: uciekaj, smutek nie

działaj, radość-utrzymuj stan.

Inaczej:
1.zmiana w gotowości,
2.udostępnienie pewnego repertuaru działań
(które już kiedyś sprawdziły się w podobnych
okolicznościach)
3. Poszukiwanie nowych trybów działania

POZYTYWNY Afekt

NEGATYWNY Afekt

Mniejsza aktywacja

Wysoki poziom wzbudzenia

Holistyczny, całościowy

sposób przetwarzania

Analityczny tryb

przetwarzania informacji

Równoczesne przetwarzanie

wielu bodźców

Sekwencyjny sposób

funkcjonowania

Akceptujące podejście do

informacji

Krytyczny sposób myślenia

Przetwarzanie schematyczne,

sterowane pamięciowo

Przetwarzanie cech bodźców

Uwaga ekstensywna

Uwaga intensywna

Skojarzenia elastyczne,

odległe, niezwykłe

Ograniczony zakres skojarzeń

Akceptacja i podtrzymywanie

kierunku aktywności

Weryfikacja i zmiana kierunku

aktywności

Intuicyjne strategie

podejmowania decyzji

Racjonalne strategie

podejmowania decyzji

Szybkie, pochopne decyzje

Refleksyjne, wolne decyzje

Płytkie przetwarzanie cech

fizycznych

Głębokie, znaczeniowe

przetwarzanie

Emocje a percepcja Wpływ emocji na
percepcję



Eksperyment Niedenthal, Seterlund



Paradygmat decyzji leksykalnych na materiale

emocjonalnymw warunku wprowadzania w nastrój

pozytywny i negatywny.



Materiał: słowa pozytywne (związane z radością i

niezwiązane z radością (np. spokój) i słowa negatywne

(związane ze smutkiem i niezwiązane z nim)



Wyniki:

(1)szybsze decyzje w nastroju pozytywnym,

(

2) Szybsze decyzje słów radosnych gdy w nastroju radosnym

( i podobnie w smutku)

(3) Brak wpływu na słowa pozytywne niezwiązane ze

specyficzna emocja radości czy smutku

Wniosek : specyficzne emocje radości i smutku

wpływają na selektywną percepcję bodźców z

tymi emocjami związanymi

ale brak wpływu na

materiał ogólnie pozytywny bądź negatywny

.

Specyficzny wpływ emocji na

percepcję



Specyficzne

emocje

(radość/smutek/złość) wpływają na

selektywne

spostrzeganie materiału

związanego

z tymi emocjami .



Nie mają wpływu

na percepcje

materiału ogólnie pozytywnego lub
negatywnego

Percepcja Emocji



Badanie (Etcoff, Magee):

Materiał:stały przyrost zmian w wyrazie emocji
Wynik: Skokowe/nagłe różnicowanie stanów

emocjonalnych wskazujących na istnienie
wyraźnych granic

Wykonana rejestracja rozwijającej się emocji:

1

sekunda



Badanie (autorzy??)

Układanie zdjęć wykonanych z poszczególnych
klatek filmu rozwijającej się emocji
14 zdjęć
Wyniki: niezwykle wysoka poprawność w
poprawnej kolejności:

Wpływ emocji na procesy
uwagi



Badania w paradygmacie dot-
probe task



Badania w paradygmacie
emocjonalnej wersji Stroopa



Badania nas przetwarzaniem
centralnym i peryferycznym

Emocje a uwaga



Emocje wywołane egzogennie
(bodźce z otoczenia) angażują w
większym stopniu

mechanizm

orientacyjny uwagi



Emocje endogenne (wywołane
stopniem realizacji celu) angażują
w wiekszym

stopniu mechanizm

wykonawczy uwagi

DOT PROBE TASK

+

Śmierć

Stół

.

Dot probe task

przypomnienie

DOT PROBE TASK

+

Śmierć

Stół

.

Dot probe task

DOT PROBE TASK

+

Negatywny

obraz

Neutralny obraz

.

Dot probe task -wersja

obrazowa

Dot-probe task

(przypomnienie)



Przetwarzanie słów nasyconych
emocjonalnie (lękowych) jest szybsze
niż słów neutralnych u osób z
wysokim poziomem lęku jako cechy

Wyjaśnia się to mechanizmem:



Uwrażliwienia na bodźce lękorodne,



Szybszym wyszukiwaniem bodźców
lękorodnych w polu percepcyjnym.

W warunkach spójnych: czyli gdy kropka w tym
samym miejscu co słowo/obraz negatywne: RT
krótszy
Gdy następnie kropka na miejscu słowa/obrazu
neutralnego: RT dłuższy

Wyjaśnienie:
Szybkie angażowanie uwagi ku bodźcowi
negatywnemu
Długie odangażowywanie uwagi od bodźca
negatywnego

Wpływ emocji na

procesy uwagi

cd.



Emocjonalna wersja testu Stroopa



Williams iin, 1995

Jeśli przetwarzane bodźce są słowami związanymi znaczeniowo z

fobią, na którą cierpi badany, to nazywanie koloru czcionki
jakim słowo jest napisane jest wydłużone w stosunku do czasu
reakcji na czcionkę słowa neutralnego.



Podobnie z osobami cierpiącymi na syndrom pourazowego
stresu: wydłużenie czasu reakcji na słowa związane z
przeżytym znaczeniem wywołującym pourazowy stres



Gotlib, McCaan 1984

Depresyjni i niedepresyjni uczestnicy
Prośba o nazywanie koloru czcionki
Część słów była związana z depresją: smutny, żałosny
Wyniki: rodzaj słów nie wpływał na szybkość przetwarzania u osób

niedepresyjnych

Osoby depresyjnie istotnie spowalniały przetwarzanie słów

związanych z depresja w porównaniu ze słowami niezwiązanymi



Selekcja uwagi: Efekt Stroopa
czas reakcji dłuższy w przypadku
słów emocjonalnych



Przeszukiwanie uwagi: czas
reakcji krótszy na słowo lękowe u
osób lękowych, niż u osób
nielękowych

Wpływ emocji na pamięć

Wpływ zdarzeń traumatycznych na

pamięć: nakładanie się zdarzeń

Dr Donald Thomson - australijski psycholog

stwierdził, że

"...trauma i szok mogą wymazać dużą część naszej

umiejętności zapamiętywania. Później łączymy

wspomnienia związane z wydarzeniem, w celu

rekonstrukcji incydentu w naszym umyśle…”

Pewnego dnia, dr Thomson, został poproszony o wzięcie

udziału w konfrontacji policyjnej gdyż ofiara (kobieta

napadnięta w swoim mieszkaniu) wskazała go jako sprawcę.
Na szczęście dr Thomson mógł się wykazać 100 % alibi - brał

wówczas udział w programie TV transmitowanym na żywo.
Ofiara oglądała ten program, gdy do mieszkania wtargnął

napastnik. Pod wpływem szoku i stresu, twarz doktora z ekranu

nałożyła się we wspomnieniach kobiety na twarz napastnika.

Nakładanie się zdarzeń

Kiedy jesteśmy świadkami wydarzeń

złożonych o silnym zabarwieniu

emocjonalnym (np. wypadek czy

przestępstwo), zapamiętujemy zwykle dwa

rodzaje informacji:



oryginalne dane o zdarzeniu



informacje niezwiązane z samym

wypadkiem, lecz pojawiające się zaraz po

nim.

Z upływem czasu oba rodzaje ulegają

wymieszaniu, tak że nie jesteśmy w stanie

powiedzieć, z którego źródła pochodzi

wybrany szczegół.

Wpływ emocji na przetwarzanie i

podejmowanie decyzji

Eksperyment przeprowadziła londyńska policja.
Grupie studentów pokazywano film, na którym
krótko ostrzyżony mężczyzna w czarnej skórzanej
kurtce wyrywa kobiecie torebkę.
Potem poproszono oglądających o podanie wieku
napastnika.
Prawie wszyscy określili go na około 20 lat.
W rzeczywistości miał około 50-ciu.
Po prostu oglądający połączyli sprawcę zdarzenia ze

stereotypowym

posiadaczem czarnej kurtki i

krótkich włosów, młodym człowiekiem lat około 20.

Uprzystępnienie stereotypu w sytuacji emocjorodnej:

Uprzystępnienie stereotypu w sytuacji

emocjorodnej oraz zapamiętywanie elementu

centralnego z pominięciem peryferycznych

elementów

Eksperyment Gordona Allporta

(badania dawniejsze)

Poproszono badanych o krótkie przyjrzenie się
rysunkowi przedstawiającemu kilkanaście osób w
metrze. Na rysunku znajdował się między innymi

Murzyn

stojący obok

białego mężczyzny

trzymającego w ręku

brzytwę

.

50% badanych Allporta twierdziło jednak później, że
brzytwę trzymał Murzyn.

Koncepcje relacji między
emocjami a poznaniem



Koncepcja sieci emocjonlanej
Bowera (sieć pamięci emocjonalnej)



Koncepcja modalności
emocjonalnych Oatley, Jenkins:
nastrój w specyficzny sposób organizuje
mózg a to z kolei prowadzi do
uprzystępnienia określonych wspomnień
doświadczonych w tym stanie
emocjonalnym

Model rozprzestrzeniającego się
pobudzenia wersja pamięci emocjonalnej

Gordon Bower, 1981

Założenia :



Emocjonalny materiał zmagazynowany jest w sieci

semantycznej



Emocje są jednostkami (węzłami) tworzącymi

połączenia z pojęciami, ideami, stanami

fizjologicznymi, zdarzeniami, wzorami pobudzeń,



W pamięci długotrwałej istnieje

kodowanie

emocjonalne



Węzły emocjonalne

w pamięci: Różne emocje

(modalności) reprezentowane są w specyficznych

węzłach

(emotion node),

np. „radość”, „smutek”)



Węzły mogą być zaktywizowane poprzez bodziec

zewnętrzny lub wewnętrzny

Koncepcja pamięci emocjonalnej

Smutek

(emocjonalny węzeł w sieci)

Rozpacz

Beznadziejność

Strata

Poczucie bezwartościowości



Pobudzenie określonego węzła automatycznie powoduje

rozchodzenie się aktywacji na inne węzły

emocjonalne o tym samym znaku.



Model Bowera wyjaśnia wyniki badań, w których

uzyskiwano tzw.

efekt spójności afektywnej

(De Houwer i

Randell, 2002)

Chomik Gienio zdechł

Wzorce pobudzeń fizjologicznych

Założenia pamięci emocjonalnej

prowadzą do testowanych/lnych hipotez



Hipoteza pamięci zależnej od stanu/nastroju

Najlepsze efekty pamięciowe uzyskuje się jeśli nastrój podczas

wydobywania jest zgodny z nastrojem nabywania

Ograniczenia: zależnośc częściej występuje w nastroju

pozytywnym niż negatywnym, wyrąźniej w nastroju

wyraźnym niż sybtelnym



Hipoteza spójności

(1) Zabarwiona emocjonalnie informacja jest nabywana i

wydobywana najskuteczniej jeśli istnieje zgodność/spójność

pomiędzy jej afektywnym znakiem a nastrojem osoby.

(2) Spójność myśli: Wolne skojarzenia, interpretacje, myśli i

sądy będą tematycznie związane z nastrojem osoby

(3) Intensywność nastroju: zwiększanie intensywności nastroju

zwiększa siłę aktywacji powiązanych węzłów w sieci

emocjonalnej.

Efekt spójności

W ocenianiu



W badaniach prowadzonych

w

procedurze poprzedzania

.



Założenie:



przetwarzanie słowa docelowego

spójnego pod względem znaku z

bodźcem poprzedzającym prowadzi

do łatwiejszej jego oceny.



Badanie:



Badany oceniał czy prezentowane

słowa są pozytywne, czy

negatywne.



Przed każdym słowem docelowym

prezentowano przez 200 milisekund

inne emocjorodne słowo.



Wyniki:



facylitacja

(krótsze czasy reakcji)

w przypadku spójności afektywnej

poprzedzenia i słowa docelowego.

W decyzjach leksykalnych

Rossel,

Nobre, 2004

635

640

645

650

655

660

665

670

675

680

685

690

cz

as

w

m

s

związane (spójne)

niezwiązane

(niespójne)

brak

poprzedzanie

słowa pozytywne słowa negatywne

Taki sam obraz wyników po
200 ms
700 ms
950 ms poprzedzaniu

Badania własne

(Pawłowska-Fusiara, Magier,

2007)

: Procedura w warunkach

eksperymentalnych

in

s

tr

u

k

c

ja

„radość”

„smutek”

„złość”

poprzedzenie

maska

XXXXX

bodziec

docelowy

„zabawa”

„pogrzeb”

„malesek

”

decyzja

leksykalna

słowo /

niesłowo

Punkt

fiksacji

wzroku

X

100 ms.

50 ms.

pomiar czasu reakcji

rozpozna

wanie

poprawność

i czas

Czy spójność afektywna słowa
docelowego z poprzedzeniem
przyspiesza decyzje leksykalne?

W czasach decyzji leksykalnych brak różnic między
słowami

spójnymi i niespójnymi

z poprzedzeniem w

warunkach eksperymentalnych

Nie ma także różnic między grupami (eksperymentalną i
kontrolną)

Czy zatem reguła dostępności nie ma

Czy zatem reguła dostępności nie ma

zastosowania w pamięci emocjonalnej ?

zastosowania w pamięci emocjonalnej ?

Hipoteza spójności w pamięci
emocjonalnej

Czas rozpoznawania

(w etapie II)

w

zależności od poprzedzania

(w

etapie I).

Interakcja rodzaju poprzedzania i spójności

F=11,25; p<0,00003

200

400

600

800

1000

1200

cz

as

w

m

s

radość

smutek

złość

poprzedzanie

spójne

niespójne

Poprawność rozpoznań w zależności od
rodzaju poprzedzania przed decyzją
leksykalną oraz rodzaju bodźca docelowego

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

radość

smutek

złość

radość

smutek

złość

Słowa poprzedzane spójnie są lepiej zapamiętywane
bez względu na modalność emocji

ANOVA (warunki 2 x rodzaj poprzedzania (3) x rodzaj bodźca (3))

Interakcja rodzaju poprzedzania i rodzaju bodźca: F=263,57; p<0,0001

Skąd potwierdzenie modelu
rozprzestrzeniającego się pobudzenia w
pamięci emocjonalnej?



analiza czasu reakcji i częstości
popełnianych błędów.



Jeśli aktywacja rozchodzi się na węzły
podobne semantycznie/emocjonalnie to
częściej wystąpią błędy fałszywych
alarmów w przypadku słów podobnych
semantycznie niż podobnych fizycznie

Wnioski



Pamięć emocjonalna kieruje się regułą

dostępności



Dotyczy emocji związanych z silną aktywacją



Pobudzeniowe własności emocji zdają się mieć

większe znaczenie niż znak emocji w zakresie

dostępności pamięciowej



Słowa spójne z aktywowaną kategorią są

lepiej zapamiętywane



Pobudzenie węzłów emocjonalnych

rozprzestrzenia się na inne węzły związane z

nimi semantycznie/emocjonalnie



szybkość przetwarzania słów w procesie
podejmowania decyzji leksykalnej zależy od
tego jakie emocje wzbudzają



Różnice w uzyskanych wynikach badań
dotyczą słów negatywnych.



w przypadku słów negatywnych mogą one
kojarzyć się zarówno ze smutkiem, jak złością
czy strachem co może istotnie wpływać na
szybkość ich przetwarzania z powodu różnej
siły aktywacji (por.

Kuschinke 2007)

Kiedy zależność pamięci od stanu
emocjonalnego nie działa?

Badanie

(Kenealy, 1997):

Uczestnicy przyglądali się mapie i uczyli się
zestawu instrukcji dotyczącej pokonywania
konkretnej trasy tak długo aż uzyskali 80%
poprawności w jej odpamiętywaniu (uczenie
świadome).
Następnego dnia test: (1)swobodne odtwarzanie
pokonywania trasy lub (2) odtwarzanie ze
wskazówką (cued recall): przyglądanie się mapie

60

70

80

90

100

nastrój radosny

nastrój smutny

odtwarzanie w nastroju smutnyradosnym

odtwarzanie w nastroju smutnym

60

70

80

90

100

nastrój radosny

nastrój smutny

odtwarzanie w nastroju smutnyradosnym

odtwarzanie w nastroju smutnym

Wolne odtwarzanie

Odtwarzanie ze wskazówką

%odtworzeń

Kiedy zależność pamięci od stanu
emocjonalnego nie działa?

•Mocny efekt zależności od stanu w przypadku
wolnego odtwarzania

•Brak efektu zależności pamięci od stanu
emocjonalnego w odtwarzaniu ze wskazówką (!)

Czyli:
Nastrój wpływa na pamięć nawet w procesie
świadomego nabywania, ale tylko wówczas gdy
nie ma mocnych wskazówek wspomagających
odpamietywanie.

Osoby zdrowe podzielono ze względu na wyniki w teście depresji
(Beck Depression Inventory) w którym odnosili siebie do słów
negatywnych i pozytywnych. Następnie zadanie jakie mieli do
wykonania: przypomnienie sobie słów jakie siebie ocenili

(Murray iin,

1999).

0

1

2

3

4

pozytyw

słowa

negatywne

słowa

pozytyw

słowa

negat słowa

wysokie wyniki w skali depresji

niskie wyniki w skali depresji

Wolne odtwarzanie

wymuszone odtwarzanie

Wyjaśnienie:



Brak efektu zależności od stanu w
przypadku wymuszonego
przypominania (

forced recall

)

wskazywać może na to, że silnie
obniżona motywacja i
zachowawcze/ograniczone działanie
może być źródłem domniemanych
deficytów pamięci

A nie łatwiejsza dostępność jak

twierdzi Bower