WYPALENIE ZAWODOWE

UTRATA TROSKI O CZŁOWIEKA

„Wypalenie jest stanem fizycznego, emocjonalnego, i psychicznego wyczerpania spowodowanym przez długotrwałe zaangażowanie w sytuacje, które są obciążające pod względem emocjonalnym.”

( Pines i Aronson )

„Wypalenie jest negatywnym stanem wyczerpania fizycznego, emocjonalnego i psychicznego, który jest końcowym rezultatem stopniowego procesu utraty złudzeń /rozczarowania/.”

( Pines )

„Wypalenie zawodowe jest to psychologiczny zespół wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji oraz obniżonego poczucia dokonań osobistych, które może wystąpić u osób, pracujących z innymi ludźmi, w pewien określony sposób.”

( Maslach )

• Wyczerpanie emocjonalne:

• zmęczenie spowodowane nadmiernym obciążeniem emocjonalnym,

• uszczuplenie zasobów energii,

• drażliwość, niemożność doznawania przyjemności,

• szybka utrata sił i energii i niemożność ich regeneracji.

• Depersonalizacja:

• utrata zainteresowania dla ludzi (dystansowanie się zarówno do współpracowników, jak i pacjentów),

• negatywne, bezduszne lub obojętne reagowanie na innych ludzi.

• Obniżone poczucie dokonań osobistych:

• spadek poczucia własnej kompetencji i skuteczności w działaniu,

• spadek poczucia zadowolenia z pracy.

Objawy ostrzegawcze:

• niechęć towarzysząca wychodzeniu do pracy,

• ciągłe skargi na to co dzieje się w pracy

• poczucie przepracowania i przemęczenia,

• poczucie izolacji od świata,

• odbieranie życia jako ciężkiego i ponurego,

• wzrastająca liczba negatywnych zjawisk w kontakcie z pacjentami,

• drażliwość, brak cierpliwości w kontaktach z domownikami,

• częste choroby bez rozpoznawalnych przyczyn,

• myśli o ucieczce.

Wypalenie jest odpowiedzialne za negatywne zjawiska w sytuacji pracy:

• rozpad wspólnoty zawodowej (pojawianie się konfliktów, wzajemnej wrogości),

• niskie morale pracowników,

• spóźnianie się,

• częste nieobecności w pracy,

• płynność kadr,

• porzucenie zawodu - marnotrawstwo wykształcenia i talentu,

• niska jakość usług świadczonych pacjentom.

Wypalenie jest skorelowane z negatywnymi wskaźnikami stresu:

• konflikty małżeńskie (np. separacja, rozwód) i rodzinne,

• konflikty z przyjaciółmi,

• negatywne zmiany stosunku do ludzi w ogóle (cynizm),

• izolowanie się od ludzi, ucieczka w samotność,

• niekontrolowane wybuchy gniewu,

• problemy z koncentracją uwagi,

• problemy psychosomatyczne (bóle głowy, podwyższone ciśnienie),

• uzależnienia (np. alkoholizm, narkotyki),

• inne zaburzenia psychiczne (np. lęk, depresja, próby samobójcze).

Specyfika stresu zawodowego

ratownika medycznego:

• codzienny kontakt z sytuacjami zagrożenia zdrowia i życia, ciągłe konfrontowanie się z cierpieniem,

• obciążające emocjonalnie kontakty z ludźmi ogarniętymi paniką, rozpaczą, zdezorientowanymi czasem wrogimi,

• duża liczba i różnorodność interakcji dotyczących problemów pacjentów,

• poczucie ogromnej odpowiedzialności, związane ze świadomością nieodwracalnych skutków własnych błędów,

• wymóg stałej czujności i kontrolowania sytuacji,

• potrzeba zachowania profesjonalnego wizerunku kosztem ukrywania swoich obaw i słabości,

• normy grupy zawodowej (liczą się: siła fizyczna i odporność psychiczna, twardość, nieujawnianie uczuć tzw. „milczący heroizm”),

• „skrzywienie zawodowe” - ludzie zmuszeni do ciągłej czujności stają się nieufni, także w życiu prywatnym, nawyk kontrolowania emocji utrudnia nawiązywanie kontaktów z innymi, konieczne w pracy sprawowanie kontroli nad sytuacją przenosi się na płaszczyznę osobistą (może prowadzić na narzucania innym swojej woli siłą),

• praca zmianowa, nocne dyżury (nieregularny tryb życia),

• nielimitowany czas pracy (wydłużanie czasu nieprzerwanych działań, jeśli sytuacja tego wymaga),

• okresy zupełnej bezczynności przeplatają się z działaniem w warunkach ogromnej presji czasowej,

• niski prestiż zawodowy (na razie - to się na szczęście zmienia )

• niskie zarobki,

• braki odpowiedniego sprzętu,

• uciążliwe biurokratyczne procedury,

• brak naturalnego systemu oparcia - jest się zniechęcanym przez rodzinę, przyjaciół, znajomych, gdy chce się wyrazić swoje przeżycia związane z krytycznymi sytuacjami (ludzie boją i brzydzą się tych opowieści).

Zachowania ratowników medycznych, świadczące o zbytnim obciążeniu zawodowym:

• unikanie kontaktu z pacjentem - zwiększanie dystansu fizycznego, nie wdawanie się w „zbędne” rozmowy,

• używanie języka dystansowania się - mówienie o pacjentach „przypadki, jednostki chorobowe”, „oni”,

• intelektualizacja - obiektywizowanie sytuacji pacjenta, pomijanie jego indywidualnych cech, uczuć i przeżyć, określanie jego zachowań w kategoriach ogólnych,

• niecierpliwość i obwinianie pacjentów o brak współpracy,

• ograniczenie działań do wykonywania wyłącznie tego co niezbędne,

• pozbawianie wartości własnych działań („to bez sensu”, „po co ja to właściwie robię”),

• wykonywanie pracy w nieuzasadnionym pośpiechu,

• „chowanie się” za sprzęt, środki farmakologiczne, terminologię, brak czasu.

Środki zaradcze przeciw wypaleniu:

• naucz się dostrzegać objawy ostrzegawcze przeciążenia stresem,

• znajdź skuteczny sposób relaksowania się,

• zainwestuj w prozdrowotny styl życia,

• podnoś kwalifikacje zawodowe,

• miej hobby, nie związane z pracą (np. artystyczne),

• nagradzaj się, kiedy coś ci się uda (sprawiaj sobie przyjemności),

• stosuj „przerwy na wytchnienie”, wykorzystuj w całości urlop,

• oddzielaj życie zawodowe od życia prywatnego,

• analizuj to co czujesz (autorefleksja to forma autoterapii),

• korzystaj z towarzysko-zawodowych grup wsparcia,

• przypominaj sobie co jakiś czas, dlaczego zdecydowałeś się właśnie na ten zawód,

• poszerzaj wiedzę na temat psychologii relacji międzyludzkich - ćwicz umiejętności interpersonalne (empatię, asertywność, umiejętność rozwiązywania konfliktów, negocjacje),

• jeśli zauważysz objawy ostrzegawcze nie zwlekaj, natychmiast szukaj profesjonalnej pomocy psychologa.

Zobiektywizowana troska - połączenie koncepcji troski o dobro pacjenta z ideą, że pewne osobiste zdystansowanie się od stresowych aspektów opieki nad pacjentem jest konieczne dla osiągnięcia tego celu.

Kwestionariusz Wypalenia Zawodowego Maslach

I WYCZERPANIE EMOCJONALNE

1. Przez moją pracę czuję się emocjonalnie wyczerpany.

2. Na koniec dnia pracy czuję zużyty.

3. Wstając rano, czuję się zmęczony, kiedy widzę przed sobą nowy dzień pracy.

4. Bardzo mnie wyczerpuje całodzienna praca z ludźmi.

5. Przez moją pracę czuję się wypalony.

6. Przez moją pracę czuję się sfrustrowany.

7. Mam wrażenie, że zbyt ciężko pracuję.

8. Za bardzo mnie stresuje praca w bezpośrednim kontakcie z ludźmi.

9. Mam wrażenie, że osiągnąłem granice mojej mądrości.

II DEPERSONALIZACJA

10. Mam wrażenie, że traktuję niektórych klientów, jakby byli przedmiotami.

11. Stałem się bardziej obojętny wobec ludzi, odkąd wykonuję tę pracę.

12. Obawiam się, że moja praca czyni mnie mniej współczującym.

13. W rzeczywistości nie interesuje mnie co stanie się z niektórymi klientami.

14. Mam wrażenie, że niektórzy klienci i ich krewni sądzą, że to ja ponoszę odpowiedzialność za ich problemy.

III WŁASNA OCENA SWOICH MOŻLIWOŚCI

15. Łatwo mogę zrozumieć, co moi klienci myślą na określone tematy.

16. Udaje mi się skutecznie rozwiązywać problemy moich klientów.

17. Mam wrażenie, że poprzez moją pracę pozytywnie wpływam na życie.

18. Czuję w sobie duże pokłady energii.

19. Z łatwością przychodzi mi wytworzenie rozluźnionej atmosfery.

20. Czuję się ożywiony, kiedy ściśle współpracuję z moimi klientami.

21. W mojej pracy osiągnąłem wiele znaczących celów.

22. W mojej pracy traktuję problemy emocjonalne bardzo spokojnie.

1

Materiały dydaktyczne dla studentów I roku Ratownictwa Medycznego. Opracowanie:

mgr Agnieszka Dziurowicz-Kozłowska, Zakład Psychologii Medycznej, Akademia Medyczna w Warszawie. Rok akademicki 2006/2007.

TAK NIE

TAK NIE

TAK NIE

TAK NIE

TAK NIE

TAK NIE

TAK NIE

TAK NIE

TAK NIE

TAK NIE

TAK NIE

TAK NIE

TAK NIE

TAK NIE

TAK NIE

TAK NIE

TAK NIE

TAK NIE

TAK NIE

TAK NIE

TAK NIE

TAK NIE

---