ETYKA ZAWODOWA

ETYKA ZAWODOWA

Dr Joanna Grzela

Dr Joanna Grzela



Wiele osób w Polsce uważa,

że bogactwo i etyka nie

mają nic wspólnego ze sobą.

Ci ludzie myślą, że do

bogactwa dochodzi się

drogą oszustwa, kombinacji,

kradzieży, korupcji,

łapówek. Wyznają zasadę,

że „pierwszy milion trzeba

ukraść, by zarobić

następne”.

Etyka zawodowa -

Etyka zawodowa -

definicja

definicja



Etyka zawodowa - refleksja etyczna

dotycząca moralnego aspektu

zachowań przedstawiciela danego

zawodu a także zespół szczególnie

ważnych norm etycznych („kodeks

deontologiczny"), wskazań

uprawnień i obowiązków, które są

pochodną ważności pełnionych

zadań i ról, zakresu i istoty skutków

podejmowanych decyzji,

respektowania norm i zasad,

preferencji hierarchii wartości w

sytuacjach konfliktowych,

konieczności posiadania

określonych kwalifikacji moralnych.

Etyka zawodowa -

Etyka zawodowa -

definicja

definicja



uprawnienia danego zawodu – są

uprawnienia danego zawodu – są

pochodnymi spełnianych funkcji.

pochodnymi spełnianych funkcji.

Posiadane uprawnienia nakładają na

Posiadane uprawnienia nakładają na

przedstawicieli poszczególnych

przedstawicieli poszczególnych

zawodów określone powinności

zawodów określone powinności

moralne. Stwarzają one możliwość

moralne. Stwarzają one możliwość

nadużyć, a moralność zawodowa ma

nadużyć, a moralność zawodowa ma

strzec przed ich popełnieniem;

strzec przed ich popełnieniem;



Etyka zawodowa to system

Etyka zawodowa to system

wartości, norm i wzorów

wartości, norm i wzorów

regulujących postępowanie

regulujących postępowanie

przedstawicieli określonych grup

przedstawicieli określonych grup

społecznych, zasad związanych

społecznych, zasad związanych

bezpośrednio z wykonywaną pracą

bezpośrednio z wykonywaną pracą

zawodową i wyrażających jej

zawodową i wyrażających jej

swoistość.

swoistość.

Determinanty etyki

Determinanty etyki

zawodowej

zawodowej



wartości i normy ogólnoludzkie;

wartości i normy ogólnoludzkie;



tradycje danego zawodu – wartości

tradycje danego zawodu – wartości

moralne są w sposób trwały

moralne są w sposób trwały

związane z jego funkcjonowaniem;

związane z jego funkcjonowaniem;



warunki zewnętrzne

warunki zewnętrzne

funkcjonowania danego zawodu –

funkcjonowania danego zawodu –

czyli warunki życia, system

czyli warunki życia, system

polityczny, potrzeby

polityczny, potrzeby

społeczeństwa, warunki techniczne

społeczeństwa, warunki techniczne

wykonywania zawodu (trzeźwość –

wykonywania zawodu (trzeźwość –

jako wymóg moralny);

jako wymóg moralny);

Determinanty etyki

Determinanty etyki

zawodowej

zawodowej



struktura wewnętrzna

struktura wewnętrzna

danego zawodu –

danego zawodu –

wewnętrzny charakter i

wewnętrzny charakter i

układ stosunków pomiędzy

układ stosunków pomiędzy

przedstawicielami danego

przedstawicielami danego

zawodu oraz ich stosunek

zawodu oraz ich stosunek

do pozostałych zawodów.

do pozostałych zawodów.

Ograniczenia etyki

Ograniczenia etyki

zawodowej

zawodowej



obowiązki etyczne nie mogą być

obowiązki etyczne nie mogą być

sprzeczne z

sprzeczne z obowiązującymi

obowiązującymi

przepisami prawnymi

przepisami prawnymi

czy stanowić

czy stanowić

faktycznej zmiany tych przepisów;

faktycznej zmiany tych przepisów;



obowiązki etyczne

obowiązki etyczne nie mogą być

nie mogą być

niższe niż obowiązki wynikające z

niższe niż obowiązki wynikające z

przepisów prawa

przepisów prawa

;

;



poziom ochrony praw autorskich

poziom ochrony praw autorskich

czy osobistych nie może być niższy

czy osobistych nie może być niższy

od przewidywanego w przepisach

od przewidywanego w przepisach

prawa cywilnego lub procesowego;

prawa cywilnego lub procesowego;



etyka zawodowa może rozszerzać

etyka zawodowa może rozszerzać

wykładnię

wykładnię

obowiązującego prawa,

obowiązującego prawa,

a nawet kreować przepisy

a nawet kreować przepisy

wynikające z norm prawa

wynikające z norm prawa

powszechnego.

powszechnego.

Znaczenie i rola

Znaczenie i rola

etyki zawodowej

etyki zawodowej

Etyka zawodowa ustala

Etyka zawodowa ustala

ogólne ideały i dyrektywy

ogólne ideały i dyrektywy

postępowania,

postępowania, począwszy

począwszy

od określenia moralnej

od określenia moralnej

istoty i celu istnienia danego

istoty i celu istnienia danego

zawodu,

zawodu,

jak i szczegółowe

jak i szczegółowe

zalecenia dotyczące jego

zalecenia dotyczące jego

wykonania.

wykonania.

Znaczenie i rola

Znaczenie i rola

etyki zawodowej

etyki zawodowej

Etyka zawodowa jest potrzebna

Etyka zawodowa jest potrzebna

zarówno społeczeństwu, jak i

zarówno społeczeństwu, jak i

przedstawicielom poszczególnych

przedstawicielom poszczególnych

zawodów.

zawodów. Pełni ona ważną funkcję

Pełni ona ważną funkcję

edukacyjną,

edukacyjną,

gdyż jest konieczna w

gdyż jest konieczna w

kształtowaniu przekonań i

kształtowaniu przekonań i

postępowań moralnych

postępowań moralnych

przedstawicieli danego zawodu.

przedstawicieli danego zawodu. Spaja

Spaja

ich jako grupę społeczną

ich jako grupę społeczną i wpływa na

i wpływa na

społeczeństwo jako całość.

społeczeństwo jako całość.

Przyczynia się do

Przyczynia się do

ugruntowania i

ugruntowania i

przekształceń świadomości moralnej.

przekształceń świadomości moralnej.

Etyka zawodowa

Etyka zawodowa

określa:

określa:



wartości, zasady, motywacje i zachowania

wartości, zasady, motywacje i zachowania

ściśle moralne

ściśle moralne

– należą do nich zwłaszcza

– należą do nich zwłaszcza

uniwersalne i podstawowe w całej etyce

uniwersalne i podstawowe w całej etyce

zawodowej kategorie

zawodowej kategorie

jak: sprawiedliwość,

jak: sprawiedliwość,

prawda, zaufanie, uczciwość,

prawda, zaufanie, uczciwość,

odpowiedzialność, solidność, rzetelność,

odpowiedzialność, solidność, rzetelność,

wiarygodność, dotrzymywanie umów,

wiarygodność, dotrzymywanie umów,

terminowość, słowność;

terminowość, słowność;



wartości intelektualne

wartości intelektualne

– wiedza, wysokie

– wiedza, wysokie

kwalifikacje i kompetencje, które sprzyjają

kwalifikacje i kompetencje, które sprzyjają

osiąganiu sukcesów oraz zapewniają należytą

osiąganiu sukcesów oraz zapewniają należytą

jakość wykonywania zadań, wytworów i usług;

jakość wykonywania zadań, wytworów i usług;



kulturę osobistą

kulturę osobistą

– uprzejmość, grzeczność,

– uprzejmość, grzeczność,

prezentacja, ubiór, elegancja, język, a także

prezentacja, ubiór, elegancja, język, a także

zasady taktu, dobrego wychowania, etykiety;

zasady taktu, dobrego wychowania, etykiety;



zasady fair play

zasady fair play

– stosowane są wobec

– stosowane są wobec

usługobiorców, pracowników i konkurentów, z

usługobiorców, pracowników i konkurentów, z

którymi się pod jakimś względem konkuruje;

którymi się pod jakimś względem konkuruje;



reguły pragmatyki

reguły pragmatyki

zawodowej

zawodowej

– określające

– określające

swoisty ceremoniał grupowy,

swoisty ceremoniał grupowy,

obrzędy, uroczystości i ich

obrzędy, uroczystości i ich

przebieg, sposób zachowań

przebieg, sposób zachowań

zespołowych i

zespołowych i

indywidualnych, swoiste

indywidualnych, swoiste

przywileje grupowe, prawo i

przywileje grupowe, prawo i

obowiązek noszenia

obowiązek noszenia

określonych strojów czy

określonych strojów czy

emblematów związanych z

emblematów związanych z

zawodem.

zawodem.

Etyka biznesu –

Etyka biznesu –

przykładem etyki

przykładem etyki

zawodowej

zawodowej



Przykładem etyki zawodowej jest

Przykładem etyki zawodowej jest

etyka biznesu, która jest

etyka biznesu, która jest

adresowana do ludzi

adresowana do ludzi

podejmujących aktywność

podejmujących aktywność

gospodarczą w warunkach

gospodarczą w warunkach

wolności, przestrzegania prawa i

wolności, przestrzegania prawa i

gospodarki wolnorynkowej.

gospodarki wolnorynkowej.

Nobilituje ona przyrost wartości,

Nobilituje ona przyrost wartości,

efektywność, zysk i doskonalenie

efektywność, zysk i doskonalenie

relacji między ludźmi.

relacji między ludźmi.

ETOS LUDZI

ETOS LUDZI

BIZNESU

BIZNESU

Elity biznesu

Elity biznesu



Elity biznesu

Elity biznesu

, wg K. Jasickiego,

, wg K. Jasickiego,

to:

to: „osoby wyróżniające się

„osoby wyróżniające się

stanem posiadania i pełniące

stanem posiadania i pełniące

kierownicze funkcje w

kierownicze funkcje w

największych organizacjach

największych organizacjach

gospodarczych. Odgrywając

gospodarczych. Odgrywając

role związane z zajmowaniem

role związane z zajmowaniem

tych stanowisk, uczestniczą w

tych stanowisk, uczestniczą w

podejmowaniu strategicznych

podejmowaniu strategicznych

decyzji rozstrzygających o

decyzji rozstrzygających o

kierunkach i tempie rozwoju

kierunkach i tempie rozwoju

gospodarki”.

gospodarki”.

Etos ludzi biznesu i

Etos ludzi biznesu i

kryteria go wyznaczające.

kryteria go wyznaczające.



Etos ludzi biznesu

Etos ludzi biznesu

to pewna

to pewna

konfiguracja

konfiguracja wartości

wartości

prezentowanych

prezentowanych

w swoim działaniu przez ludzi

w swoim działaniu przez ludzi

prowadzących działalność gospodarczą.

prowadzących działalność gospodarczą.

To pewien

To pewien styl życia, sposób działania

styl życia, sposób działania

w typowych sytuacjach. W ujęciu

w typowych sytuacjach. W ujęciu

modelowym jest to pewna całościowa

modelowym jest to pewna całościowa

wizja stylu życia i

wizja stylu życia i fundamentalnych

fundamentalnych

zasad ludzi

zasad ludzi

zajmujących się biznesem.

zajmujących się biznesem.

Innymi słowy w ujęciu modelowym etos

Innymi słowy w ujęciu modelowym etos

ludzi biznesu to pewien drogowskaz

ludzi biznesu to pewien drogowskaz

(szablon

(szablon

), do którego są zawsze

), do którego są zawsze

porównywane konkretne zachowania.

porównywane konkretne zachowania.

Obserwujemy dwa

Obserwujemy dwa

modele zachowań

modele zachowań

ludzi biznesu.

ludzi biznesu.



Jeden – uznaje wolny rynek jako obszar

Jeden – uznaje wolny rynek jako obszar

nieskrępowanej działalności gospodarczej

nieskrępowanej działalności gospodarczej

przez konkurujące podmioty. Biznesmen ma na

przez konkurujące podmioty. Biznesmen ma na

celu

celu pokonać konkurencję

pokonać konkurencję

. Dąży do realizacji

. Dąży do realizacji

własnych celów.

własnych celów. Jest egoistą

Jest egoistą

. To osobowość

. To osobowość

Hobbesowska –

Hobbesowska – psychika wilka

psychika wilka

,

,

uwzględniającego

uwzględniającego własny interes

własny interes

. Kryterium w

. Kryterium w

podejmowaniu działań jest

podejmowaniu działań jest pragmatyzm i zysk

pragmatyzm i zysk

dla osoby, tę działalność prowadzącej.

dla osoby, tę działalność prowadzącej. Cel jest

Cel jest

tu najważniejszy,

tu najważniejszy,

wszelki dobór środków

wszelki dobór środków

dozwolony.

dozwolony.



Klasycznym przykładem jest sytuacja osób

Klasycznym przykładem jest sytuacja osób

uczestniczących w negocjacjach. Stoją one

uczestniczących w negocjacjach. Stoją one

często przed dylematem mówienia prawdy lub

często przed dylematem mówienia prawdy lub

kłamstwa.

kłamstwa. Kłamstwo zwiększa siłę

Kłamstwo zwiększa siłę

negocjatora.

negocjatora.

Sprzedający często podwyższa

Sprzedający często podwyższa

swoją cenę, po to by móc na drodze negocjacji

swoją cenę, po to by móc na drodze negocjacji

dokonać upustu. Nie ocenia jednak swego

dokonać upustu. Nie ocenia jednak swego

postępowania w kategoriach moralnych.

postępowania w kategoriach moralnych.



Druga tendencja

Druga tendencja

opiera się na

opiera się na

odmiennych założeniach.

odmiennych założeniach. Działalność

Działalność

gospodarcza jest nierozerwalnie

gospodarcza jest nierozerwalnie

związana z moralnością.

związana z moralnością.

Działanie

Działanie

rynkowe jest odmianą postępowania

rynkowe jest odmianą postępowania

moralnego, a

moralnego, a moralność i sukces idą w

moralność i sukces idą w

parze.

parze.

Tylko właściwe działania

Tylko właściwe działania

przynoszą w długiej perspektywie

przynoszą w długiej perspektywie

sukces i stabilność.

sukces i stabilność.



Powstaje zatem problem kim być? Czy

Powstaje zatem problem kim być? Czy

przyjąć, iż nie jest się w stanie łamać

przyjąć, iż nie jest się w stanie łamać

zasad przypisanych członkom korporacji

zasad przypisanych członkom korporacji

ludzi biznesu, czy zdecydować o

ludzi biznesu, czy zdecydować o

postawie instrumentalnej, nastawionej

postawie instrumentalnej, nastawionej

wyłącznie na siebie i własne cele. Wybór

wyłącznie na siebie i własne cele. Wybór

pierwszy, to utożsamianie się z

pierwszy, to utożsamianie się z

wartościami ponadczasowymi, druga

wartościami ponadczasowymi, druga

postawa to przyjęcie dominacji wartości

postawa to przyjęcie dominacji wartości

doczesnych nad uniwersalnymi.

doczesnych nad uniwersalnymi.

Biorąc pod uwagę kryteria oceny

Biorąc pod uwagę kryteria oceny

właściwego postępowania, ludzie

właściwego postępowania, ludzie

biznesu mogą opierać swoje

biznesu mogą opierać swoje

działanie na uznawaniu różnych

działanie na uznawaniu różnych

stanowisk:

stanowisk:



stanowisko deontologiczne

stanowisko deontologiczne

– zakłada, że czyn

– zakłada, że czyn

jest moralnie dozwolony, gdy jest uzasadniony

jest moralnie dozwolony, gdy jest uzasadniony

nakazem odpowiedniego autorytetu. Źródłem

nakazem odpowiedniego autorytetu. Źródłem

nakazującym rodzaj godnego działania mogą

nakazującym rodzaj godnego działania mogą

być: Bóg, prawo, otoczenie biznesmena, osoba

być: Bóg, prawo, otoczenie biznesmena, osoba

uznana za autorytet;

uznana za autorytet;



stanowisko eudajmonistyczne

stanowisko eudajmonistyczne

– zakłada, że

– zakłada, że

działanie jest moralnie poprawne i uzasadnione,

działanie jest moralnie poprawne i uzasadnione,

wówczas gdy prowadzi do szczęścia, które jest

wówczas gdy prowadzi do szczęścia, które jest

uznawane za najwyższy cel ludzkiej aktywności;

uznawane za najwyższy cel ludzkiej aktywności;



stanowisko personalistyczne

stanowisko personalistyczne

– koncentruje się

– koncentruje się

na osobie i jej osobowości. W tym przypadku

na osobie i jej osobowości. W tym przypadku

dobro i rozwój człowieka jest nadrzędnym celem

dobro i rozwój człowieka jest nadrzędnym celem

wszelkiego działania. Biznesmen w swoich

wszelkiego działania. Biznesmen w swoich

decyzjach uwzględnia prawa człowieka, wolność

decyzjach uwzględnia prawa człowieka, wolność

osobistą, własność prywatną, swobodę

osobistą, własność prywatną, swobodę

działania;

działania;



stanowisko pragmatyczne

stanowisko pragmatyczne

– opiera się na

– opiera się na

przekonaniu, że poprawne są tylko te działania,

przekonaniu, że poprawne są tylko te działania,

które przynoszą korzyści. Człowiek powinien

które przynoszą korzyści. Człowiek powinien

kierować się w swoich decyzjach skutecznością.

kierować się w swoich decyzjach skutecznością.

Jakie są optymalne kryteria działania i z

Jakie są optymalne kryteria działania i z

jakimi zasadami ludzie biznesu powinni się

jakimi zasadami ludzie biznesu powinni się

utożsamiać na wolnym rynku?

utożsamiać na wolnym rynku?

5 reguł pozytywnej konkurencji:

5 reguł pozytywnej konkurencji:



zasada niezależnej inicjatywy

zasada niezależnej inicjatywy

– podmioty na rynku

– podmioty na rynku

mają występować wyłącznie we własnym imieniu i

mają występować wyłącznie we własnym imieniu i

niezależnie. Nie wolno produkować i sprzedawać,

niezależnie. Nie wolno produkować i sprzedawać,

używając cudzych znaków firmowych, podszywać

używając cudzych znaków firmowych, podszywać

się pod produkt konkurenta;

się pod produkt konkurenta;



zasada działań konstruktywnych

zasada działań konstruktywnych

– promująca

– promująca

działania twórcze, ograniczająca czynności

działania twórcze, ograniczająca czynności

zmierzające do rozbicia konkurencji;

zmierzające do rozbicia konkurencji;



zasada formalnej równości

zasada formalnej równości

– nakazuje, by ludzie

– nakazuje, by ludzie

biznesu nie czynili pożytku z posiadanych

biznesu nie czynili pożytku z posiadanych

przywilejów (np. przedsiębiorca sztucznie

przywilejów (np. przedsiębiorca sztucznie

zaniżający ceny, po to by zniszczyć konkurencję);

zaniżający ceny, po to by zniszczyć konkurencję);



zasada poszanowania reguł

zasada poszanowania reguł

– nakazująca działanie

– nakazująca działanie

wg ustalonych zwyczajów ludzi biznesu;

wg ustalonych zwyczajów ludzi biznesu;



zasada szacunku do podmiotów zewnętrznych

zasada szacunku do podmiotów zewnętrznych

,

,

głosząca aby nie konkurować w sposób nieuczciwy

głosząca aby nie konkurować w sposób nieuczciwy

(np. łapownictwem) bądź nieuczciwie pozyskać

(np. łapownictwem) bądź nieuczciwie pozyskać

dobrą opinię u innych podmiotów (np. przez

dobrą opinię u innych podmiotów (np. przez

fałszywą reklamę, nieprawdziwe ekspertyzy o

fałszywą reklamę, nieprawdziwe ekspertyzy o

własnej działalności).

własnej działalności).

Ludzie biznesu odpowiadają też za los

Ludzie biznesu odpowiadają też za los

przedsiębiorstwa. Istnieją

przedsiębiorstwa. Istnieją

3 zasadnicze sposoby podejścia do

3 zasadnicze sposoby podejścia do

odpowiedzialności za zarządzane

odpowiedzialności za zarządzane

przedsiębiorstwo oraz personel:

przedsiębiorstwo oraz personel:



podejście tradycyjne

podejście tradycyjne

– jedynym kryterium

– jedynym kryterium

odpowiedzialności jest odpowiedzialność

odpowiedzialności jest odpowiedzialność

przed właścicielem. Kryterium

przed właścicielem. Kryterium

wyznaczającym tu działanie jest zysk;

wyznaczającym tu działanie jest zysk;



podejście odpowiedzialności przed grupami

podejście odpowiedzialności przed grupami

wewnętrznymi i zewnętrznymi

wewnętrznymi i zewnętrznymi

istniejącymi

istniejącymi

w przedsiębiorstwie. W działaniu należy

w przedsiębiorstwie. W działaniu należy

uwzględnić interesy podmiotów, z którymi

uwzględnić interesy podmiotów, z którymi

się współdziała. Decyzje powinny być

się współdziała. Decyzje powinny być

kompromisem między dobrem

kompromisem między dobrem

przedsiębiorstwa a korzyściami personelu i

przedsiębiorstwa a korzyściami personelu i

grup współdziałających (banki, dostawcy,

grup współdziałających (banki, dostawcy,

władze lokalne);

władze lokalne);



podejście afirmatywne

podejście afirmatywne

– w swoim działaniu

– w swoim działaniu

osoba odpowiedzialna za przedsiębiorstwo

osoba odpowiedzialna za przedsiębiorstwo

powinna czuć się zobowiązana do

powinna czuć się zobowiązana do

twórczego rozwijania otoczenia i wychodzić

twórczego rozwijania otoczenia i wychodzić

naprzeciw oczekiwaniom środowiska.

naprzeciw oczekiwaniom środowiska.

Cechy nowoczesnego

Cechy nowoczesnego

biznesmena:

biznesmena:

1.

1.

otwartość na nowe doświadczenia

otwartość na nowe doświadczenia

, odrzucanie

, odrzucanie

starych schematów i zastępowanie ich nowymi;

starych schematów i zastępowanie ich nowymi;

2.

2.

gotowość akceptacji zmiany

gotowość akceptacji zmiany

– niezależność w

– niezależność w

myśleniu i akceptowaniu zachodzących zmian,

myśleniu i akceptowaniu zachodzących zmian,

bez względu na to jak mogą one być sprzeczne z

bez względu na to jak mogą one być sprzeczne z

indywidualną dążnością jednostki. W tym sensie

indywidualną dążnością jednostki. W tym sensie

osoba nowoczesna akceptuje dążenia i poglądy

osoba nowoczesna akceptuje dążenia i poglądy

innych ludzi, sama posiadając odmienne

innych ludzi, sama posiadając odmienne

preferencje;

preferencje;

3.

3.

posiadanie rozległej opinii

posiadanie rozległej opinii

(interesowanie się

(interesowanie się

wieloma sprawami - inteligencja);

wieloma sprawami - inteligencja);

4.

4.

dążenie do wzbogacenia posiadanych

dążenie do wzbogacenia posiadanych

informacji

informacji

m.in. na temat konkurencji i tendencji

m.in. na temat konkurencji i tendencji

rozwojowych w branży;

rozwojowych w branży;

5.

5.

stosunek do czasu

stosunek do czasu

– u człowieka nowoczesnego

– u człowieka nowoczesnego

dominuje tendencja do prospektywnego myślenia,

dominuje tendencja do prospektywnego myślenia,

orientacja na teraźniejszość i przyszłość.

orientacja na teraźniejszość i przyszłość.

Jednocześnie wykorzystuje on każdy moment do

Jednocześnie wykorzystuje on każdy moment do

rozwijania własnej osobowości;

rozwijania własnej osobowości;

6.

6.

skuteczność w działaniu

skuteczność w działaniu

– niezależnie od

– niezależnie od

napotykanych przeszkód (m.in. opieszałość

napotykanych przeszkód (m.in. opieszałość

urzędników, złe prawo);

urzędników, złe prawo);

7.

7.

planowanie działań

planowanie działań

;

;

8.

8.

umiejętność kalkulacji i zaufania

umiejętność kalkulacji i zaufania

– każde

– każde

przedsięwzięcie winno być realizowane po

przedsięwzięcie winno być realizowane po

racjonalnej analizie przy założeniu, że

racjonalnej analizie przy założeniu, że

wszystkie podmioty działają uczciwie, dlatego

wszystkie podmioty działają uczciwie, dlatego

można ufać obcym, z którymi spotykamy się

można ufać obcym, z którymi spotykamy się

w działaniu;

w działaniu;

9.

9.

aspiracje zawodowe i oświatowe

aspiracje zawodowe i oświatowe

–

–

człowiek nowoczesny nieustannie się kształci,

człowiek nowoczesny nieustannie się kształci,

albowiem ludzie podejmujący się

albowiem ludzie podejmujący się

przedsięwzięć gospodarczych są w

przedsięwzięć gospodarczych są w

szczególny sposób poddani procesowi szybko

szczególny sposób poddani procesowi szybko

zmieniających się sposobów wytwarzania i

zmieniających się sposobów wytwarzania i

organizowania rynku. Ciągłe doskonalenie

organizowania rynku. Ciągłe doskonalenie

zawodowe to także konieczność ciągłego

zawodowe to także konieczność ciągłego

poszerzania zasobu wiedzy, po to by móc

poszerzania zasobu wiedzy, po to by móc

utrzymać się na konkurencyjnym rynku;

utrzymać się na konkurencyjnym rynku;

10.

10.

świadomość godności i szacunek dla

świadomość godności i szacunek dla

cudzej godności

cudzej godności

– w stosunku do

– w stosunku do

podwładnych szacunek dla ich godności

podwładnych szacunek dla ich godności

ułatwia proces komunikowania i zarządzania

ułatwia proces komunikowania i zarządzania

nimi, zwiększa ich efektywność pracy ( w

nimi, zwiększa ich efektywność pracy ( w

przeciwieństwie do wizji Taylorowskiej – „kija i

przeciwieństwie do wizji Taylorowskiej – „kija i

marchewki”); w stosunku do innych ludzi

marchewki”); w stosunku do innych ludzi

biznesu czyni relacje między nimi bardziej

biznesu czyni relacje między nimi bardziej

etyczne.

etyczne.

Kodeksy

Kodeksy

zawodowe

zawodowe

Deontologia

Deontologia



Deontologia

Deontologia

-

-

w znaczeniu

w znaczeniu

dosłownym: nauka o

dosłownym: nauka o

obowiązkach lub nauka o

obowiązkach lub nauka o

powinnościach, w języku

powinnościach, w języku

potocznym w obszarze

potocznym w obszarze

etyki: zbiór elementarnych

etyki: zbiór elementarnych

norm i reguł moralnych,

norm i reguł moralnych,

obowiązujących w pewnej

obowiązujących w pewnej

szczególnej dziedzinie życia

szczególnej dziedzinie życia

(np. w formie kodeksów

(np. w formie kodeksów

deontologicznych).

deontologicznych).

Etyczne kodeksy

Etyczne kodeksy

zawodowe

zawodowe



To konkretyzacja i uszczegółowienie

To konkretyzacja i uszczegółowienie

ogólnych norm etyki

ogólnych norm etyki

funkcjonujących

funkcjonujących

w danym społeczeństwie, oraz

w danym społeczeństwie, oraz

dostosowanie ich do danego zawodu i

dostosowanie ich do danego zawodu i

wzbogacenie o moralne aspekty

wzbogacenie o moralne aspekty

chroniące wartości szczególnie

chroniące wartości szczególnie

cenione, jak zdrowie i życie ludzkie

cenione, jak zdrowie i życie ludzkie

(etyka lekarska),

(etyka lekarska),

wolność

wolność

(etyka

(etyka

adwokacka),

adwokacka),

osobowość wychowanka

osobowość wychowanka

(etyka nauczycielska),

(etyka nauczycielska),

zagrożenia

zagrożenia

zdrowia i życia podczas konfliktów

zdrowia i życia podczas konfliktów

zbrojnych

zbrojnych

(etyka pola walki),

(etyka pola walki),

rozwój

rozwój

nauki i techniki

nauki i techniki

(etyka pracownika

(etyka pracownika

nauki),

nauki),

kwalifikacje etyczne ludzi

kwalifikacje etyczne ludzi

działających w różnych segmentach i

działających w różnych segmentach i

poziomach życia gospodarczego

poziomach życia gospodarczego

(solidność rzemieślnika, uczciwość

(solidność rzemieślnika, uczciwość

producenta, kupca, sprzedawcy,

producenta, kupca, sprzedawcy,

bankiera itd.),

bankiera itd.),

w wymiarze etycznym współczesnych

w wymiarze etycznym współczesnych

zjawisk i procesów cywilizacyjnych w

zjawisk i procesów cywilizacyjnych w

sferze produkcji materialnej (problemy

sferze produkcji materialnej (problemy

surowcowe, energetyczne, ekologiczne),

surowcowe, energetyczne, ekologiczne),

rynku finansowego (obrót kapitałem),

rynku finansowego (obrót kapitałem),

problem własności, podziału

problem własności, podziału

wytworzonej wartości (bogactwa),

wytworzonej wartości (bogactwa),

odpowiedzialności -

odpowiedzialności -

etyka biznesu,

etyka biznesu,

konieczność obrony wartości

konieczność obrony wartości

decydujących o przyszłości rodzaju

decydujących o przyszłości rodzaju

ludzkiego i strategii rozwoju życia i

ludzkiego i strategii rozwoju życia i

współżycia społeczności

współżycia społeczności

międzynarodowych, w sferze wartości

międzynarodowych, w sferze wartości

politycznych, ekonomicznych (ubóstwo,

politycznych, ekonomicznych (ubóstwo,

głód, rozwarstwienie majątkowe),

głód, rozwarstwienie majątkowe),

moralnych (sprawiedliwość, wolność,

moralnych (sprawiedliwość, wolność,

godność, prawa człowieka), a więc

godność, prawa człowieka), a więc

współczesna dziedzina etyki -

współczesna dziedzina etyki -

etyka

etyka

globalna.

globalna.

Kodeksy zawodowe

Kodeksy zawodowe



Najstarsze etyczne kodyfikacje

Najstarsze etyczne kodyfikacje

zawodowe dotyczyły takich profesji, jak:

zawodowe dotyczyły takich profesji, jak:

lekarz i wojownik (rycerz, żołnierz).

lekarz i wojownik (rycerz, żołnierz).

Podobną tradycję ma zawód

Podobną tradycję ma zawód kapłana,

kapłana,

chociaż jego reglamentacja obejmowała

chociaż jego reglamentacja obejmowała

głównie reguły obyczajowe i rytualne.

głównie reguły obyczajowe i rytualne.



Chociaż refleksja moralna, dotycząca

Chociaż refleksja moralna, dotycząca

życia gospodarczego występuje już u

życia gospodarczego występuje już u

Arystotelesa, to kodeksy etyczne z tej

Arystotelesa, to kodeksy etyczne z tej

sfery życia ukazują się dopiero w

sfery życia ukazują się dopiero w

oświeceniu. Co prawda już w

oświeceniu. Co prawda już w

starożytności istniały dość szczegółowe

starożytności istniały dość szczegółowe

regulacje dotyczące np. działalności

regulacje dotyczące np. działalności

bankowej, ale nie miały one formy

bankowej, ale nie miały one formy

spisanej. W wieku XVIII szczególną

spisanej. W wieku XVIII szczególną

popularnością cieszył się

popularnością cieszył się kodeks B.

kodeks B.

Franklina.

Franklina.

Autor wyróżnia w nim 13 cnót

Autor wyróżnia w nim 13 cnót

i każdą z nich komentuje za pomocą

i każdą z nich komentuje za pomocą

określonych nakazów i zakazów.

określonych nakazów i zakazów.





BENJAMIN FRANKLIN

BENJAMIN FRANKLIN

(1706-1790)

(1706-1790)





B. Franklin był odkrywcą i wynalazcą. Odkrył

B. Franklin był odkrywcą i wynalazcą. Odkrył

m.in. piorunochron i kondensator. Był dyplomatą,

m.in. piorunochron i kondensator. Był dyplomatą,

politykiem i kupcem, stworzył wzorzec biznesu

politykiem i kupcem, stworzył wzorzec biznesu

self-made-man

self-made-man

- człowieka, który sam sobie

- człowieka, który sam sobie

wszystko zawdzięcza. W swojej książce „Droga do

wszystko zawdzięcza. W swojej książce „Droga do

majątku” opisał jak zostać self-made-man.

majątku” opisał jak zostać self-made-man.

13 CNÓT JEST WARUNKIEM ZOSTANIA SELF-MADE-

13 CNÓT JEST WARUNKIEM ZOSTANIA SELF-MADE-

MAN:

MAN:



Wstrzemięźliwość

Wstrzemięźliwość



Umiejętność milczenia i unikania rozmów o

Umiejętność milczenia i unikania rozmów o

głupotach, z których żaden z rozmówców nie

głupotach, z których żaden z rozmówców nie

może mieć pożytku

może mieć pożytku



Porządek

Porządek



Pracowitość

Pracowitość



Sprawiedliwość

Sprawiedliwość



Szczerość, czyli nie posługiwanie się podstępem

Szczerość, czyli nie posługiwanie się podstępem



Umiarkowanie

Umiarkowanie



Schludność ciała, ubrania i otoczenia

Schludność ciała, ubrania i otoczenia



Spokój, aby drobiazgi nie wytrącały z równowagi

Spokój, aby drobiazgi nie wytrącały z równowagi



Czystość płciowa (erotykę uprawiać rzadko i tylko

Czystość płciowa (erotykę uprawiać rzadko i tylko

tyle ile wymaga zdrowie i spłodzenie potomstwa)

tyle ile wymaga zdrowie i spłodzenie potomstwa)



Pokora

Pokora

Medycyna daje przykład najlepszego i

Medycyna daje przykład najlepszego i

najstarszego kodeksu zawodowego. Ma

najstarszego kodeksu zawodowego. Ma

on długą historię, która zaczyna się od

on długą historię, która zaczyna się od

przysięgi Hipokratesa. (460-377 r.

przysięgi Hipokratesa. (460-377 r.

p.n.e.):

p.n.e.):

„

„

Przysięgam na Apollona lekarza, na

Przysięgam na Apollona lekarza, na

Asklepiosa, Hygieje i Panaceje oraz na

Asklepiosa, Hygieje i Panaceje oraz na

wszystkich bogów i boginie, biorąc ich na

wszystkich bogów i boginie, biorąc ich na

świadków, że wedle mej możności i

świadków, że wedle mej możności i

rozeznania będę dochowywał tej przysięgi i

rozeznania będę dochowywał tej przysięgi i

tych zobowiązań. Mistrza mego w tej sztuce

tych zobowiązań. Mistrza mego w tej sztuce

będę szanował na równi z rodzicami, będę

będę szanował na równi z rodzicami, będę

się dzielił z nim mieniem i na żądanie

się dzielił z nim mieniem i na żądanie

zaspokajał jego potrzeby: synów jego będę

zaspokajał jego potrzeby: synów jego będę

uważał za swoich braci i będę uczył ich swej

uważał za swoich braci i będę uczył ich swej

sztuki, gdyby zapragnęli się w niej kształcić,

sztuki, gdyby zapragnęli się w niej kształcić,

bez wynagrodzenia i żadnego zobowiązania

bez wynagrodzenia i żadnego zobowiązania

z ich strony; prawideł, wykładów i całej

z ich strony; prawideł, wykładów i całej

pozostałej nauki będę udzielał swym synom,

pozostałej nauki będę udzielał swym synom,

synom swego mistrza oraz uczniom,

synom swego mistrza oraz uczniom,

wpisanym i związanym prawem lekarskim,

wpisanym i związanym prawem lekarskim,

poza tym nikomu innemu. Będę stosował

poza tym nikomu innemu. Będę stosował

zabiegi lecznicze wedle mych możności i

zabiegi lecznicze wedle mych możności i

rozeznania ku pożytkowi chorych, broniąc

rozeznania ku pożytkowi chorych, broniąc

ich od uszczerbku i krzywdy. Nikomu, nawet

ich od uszczerbku i krzywdy. Nikomu, nawet

na żądanie, nie dam śmiercionośnej

na żądanie, nie dam śmiercionośnej

trucizny, ani nikomu nie będę jej doradzał,

trucizny, ani nikomu nie będę jej doradzał,

podobnie też nie dam nigdy niewieście

podobnie też nie dam nigdy niewieście

środka poronnego.

środka poronnego.

Przysięga Hipokratesa

Przysięga Hipokratesa

cd.

cd.

W czystości i niewinności zachowam

W czystości i niewinności zachowam

życie swoje i sztukę swoją. Nie będę

życie swoje i sztukę swoją. Nie będę

operował chorych na kamicę,

operował chorych na kamicę,

pozostawiając to ludziom zawodowo

pozostawiając to ludziom zawodowo

stosującym ten zabieg. Do

stosującym ten zabieg. Do

jakiegokolwiek wejdę domu, wejdę doń

jakiegokolwiek wejdę domu, wejdę doń

dla pożytku chorych, nie po to, żeby

dla pożytku chorych, nie po to, żeby

świadomie wyrządzać krzywdę lub

świadomie wyrządzać krzywdę lub

szkodzić w inny sposób, wolny od

szkodzić w inny sposób, wolny od

pożądań zmysłowych tak wobec

pożądań zmysłowych tak wobec

niewiast jak i mężczyzn, wobec wolnych

niewiast jak i mężczyzn, wobec wolnych

i niewolników. Cokolwiek bym podczas

i niewolników. Cokolwiek bym podczas

leczenia, czy poza nim, z życia

leczenia, czy poza nim, z życia

ludzkiego ujrzał, czy usłyszał, czego nie

ludzkiego ujrzał, czy usłyszał, czego nie

należy na zewnątrz rozgłaszać, będę

należy na zewnątrz rozgłaszać, będę

milczał, zachowując to w tajemnicy.

milczał, zachowując to w tajemnicy.

Jeżeli dochowam tej przysięgi, i nie

Jeżeli dochowam tej przysięgi, i nie

złamię jej, obym osiągnął pomyślność w

złamię jej, obym osiągnął pomyślność w

życiu i pełnieniu tej sztuki, ciesząc się

życiu i pełnieniu tej sztuki, ciesząc się

uznaniem ludzi po wszystkie czasy;

uznaniem ludzi po wszystkie czasy;

jeżeli ją przekroczę i złamię, niech mnie

jeżeli ją przekroczę i złamię, niech mnie

los przeciwny dotknie”.

los przeciwny dotknie”.

Cel kodeksów

Cel kodeksów

zawodowych

zawodowych



Kodeks zawodowy

Kodeks zawodowy nie zastępuje

nie zastępuje

prawa krajowego

prawa krajowego

, lecz go

, lecz go

uzupełnia. Kodeksy są użyteczne

uzupełnia. Kodeksy są użyteczne

także dlatego, że obowiązki

także dlatego, że obowiązki

niektórych ludzi wymagają robienia

niektórych ludzi wymagają robienia

rzeczy, które w przypadku innych

rzeczy, które w przypadku innych

mogłyby uchodzić za przekroczenie

mogłyby uchodzić za przekroczenie

uprawnień zawodowych.

uprawnień zawodowych. Kodeksy

Kodeksy

są niezbędne, ponieważ niekiedy

są niezbędne, ponieważ niekiedy

przedstawicielom niektórych

przedstawicielom niektórych

zawodów musi być wolno działać w

zawodów musi być wolno działać w

sposób dla innych niedopuszczalny

sposób dla innych niedopuszczalny

.

.



Lekarzom wolno naruszać ciało

Lekarzom wolno naruszać ciało

ludzkie i patrzeć na ludzi, którzy

ludzkie i patrzeć na ludzi, którzy

nie są ubrani; prawnicy często

nie są ubrani; prawnicy często

potrzebują zezwolenia, by obracać

potrzebują zezwolenia, by obracać

pieniędzmi swoich klientów.

pieniędzmi swoich klientów.

Posiadanie specjalnych uprawnień

Posiadanie specjalnych uprawnień

i zezwoleń oznacza, że członkowie

i zezwoleń oznacza, że członkowie

pewnych profesji narażeni są na

pewnych profesji narażeni są na

niezwyczajne pokusy, przed

niezwyczajne pokusy, przed

którymi muszą być ostrzeżeni

którymi muszą być ostrzeżeni

(przysięga Hipokratesa ostrzega

(przysięga Hipokratesa ostrzega

lekarzy przed pokusami natury

lekarzy przed pokusami natury

seksualnej oraz pokusą szerzenia

seksualnej oraz pokusą szerzenia

plotek).

plotek).



Czy powinny istnieć kodeksy dla

Czy powinny istnieć kodeksy dla

wszystkich grup zawodowych? (Kodeks

wszystkich grup zawodowych? (Kodeks

zaleceń dla kucharzy dotyczący pokus

zaleceń dla kucharzy dotyczący pokus

występujących w trakcie gotowania).

występujących w trakcie gotowania).

Kucharz może chcieć podać nieprawdziwy

Kucharz może chcieć podać nieprawdziwy

skład potrawy. Czy powinno mu się

skład potrawy. Czy powinno mu się

narzucić specjalne reguły etyczne?

narzucić specjalne reguły etyczne?

Wykrycie jego oszustwa nie wymaga

Wykrycie jego oszustwa nie wymaga

jakichś specjalnych umiejętności.

jakichś specjalnych umiejętności.



Tymczasem

Tymczasem szkodliwe praktyki medyczne

szkodliwe praktyki medyczne

mogą być wykryte przez innych przez

mogą być wykryte przez innych przez

innych specjalistów medycznych.

innych specjalistów medycznych.



Ponadto kucharze nie cieszą się żadnymi

Ponadto kucharze nie cieszą się żadnymi

specjalnymi przywilejami, które by

specjalnymi przywilejami, które by

zezwalały im robić rzeczy uznawane za

zezwalały im robić rzeczy uznawane za

niemoralne w przypadku innych ludzi.

niemoralne w przypadku innych ludzi.

Osoby niewyszkolone, podające się za

Osoby niewyszkolone, podające się za

chirurgów stanowią poważne zagrożenie

chirurgów stanowią poważne zagrożenie

dla życia ludzi, którzy muszą przejść

dla życia ludzi, którzy muszą przejść

operację. Jeśli zaś jakiś człowiek, który

operację. Jeśli zaś jakiś człowiek, który

nie jest kucharzem, oferuje nam

nie jest kucharzem, oferuje nam

przyrządzenie posiłku, nie robi przez to

przyrządzenie posiłku, nie robi przez to

nic złego.

nic złego.

Kodeksy zawodowe

Kodeksy zawodowe



W „Kodeksie etyki w działalności

W „Kodeksie etyki w działalności

gospodarczej”,

gospodarczej”,

opracowanym przez

opracowanym przez

Krajową Izbę Gospodarczą czytamy, że

Krajową Izbę Gospodarczą czytamy, że

„oceny zachowań profesjonalnych

„oceny zachowań profesjonalnych

uczestników obrotu gospodarczego

uczestników obrotu gospodarczego

powinny uwzględniać szczególny stopień

powinny uwzględniać szczególny stopień

staranności, rzetelności i uczciwości,

staranności, rzetelności i uczciwości,

wymagany w tego rodzaju działalności”.

wymagany w tego rodzaju działalności”.



„

„

Kodeks etyki w działalności

Kodeks etyki w działalności

gospodarczej”

gospodarczej” eksponuje słuszny interes

eksponuje słuszny interes

społeczny oraz dbałość o dobro wspólne

społeczny oraz dbałość o dobro wspólne

(w tym o środowisko naturalne i jego

(w tym o środowisko naturalne i jego

zasoby). Wśród zasad ogólnych podkreśla

zasoby). Wśród zasad ogólnych podkreśla

się też jawność prowadzonej działalności

się też jawność prowadzonej działalności

gospodarczej, równość wszystkich

gospodarczej, równość wszystkich

uczestników obrotu gospodarczego,

uczestników obrotu gospodarczego,

dobrowolność podejmowanych

dobrowolność podejmowanych

zobowiązań oraz zasady wolnej i uczciwej

zobowiązań oraz zasady wolnej i uczciwej

konkurencji.

konkurencji.

Kodeksy zawodowe

Kodeksy zawodowe



Wolność działalności gospodarczej jest tu

Wolność działalności gospodarczej jest tu

dookreślana jako wartość instrumentalna

dookreślana jako wartość instrumentalna

(„winna sprzyjać rozwojowi społecznemu,

(„winna sprzyjać rozwojowi społecznemu,

służyć dobru ogółu i jednostki, umacniać i

służyć dobru ogółu i jednostki, umacniać i

doskonalić system gospodarczy) Znajduje

doskonalić system gospodarczy) Znajduje

się tu także zapis dot.

się tu także zapis dot. nienadużywania

nienadużywania

wpływów politycznych oraz stosowania

wpływów politycznych oraz stosowania

środków nacisku niezgodnych z dobrymi

środków nacisku niezgodnych z dobrymi

obyczajami.

obyczajami.

Najważniejszą wartością jest

Najważniejszą wartością jest

tu

tu zaufanie

zaufanie

. Przejawia się ono głównie w

. Przejawia się ono głównie w

respektowaniu

respektowaniu zasad wzajemności

zasad wzajemności

, w

, w

przestrzeganiu

przestrzeganiu terminowości i

terminowości i

punktualności w obrocie gospodarczym,

punktualności w obrocie gospodarczym,

w

w

ochronie dobrego imienia własnego

ochronie dobrego imienia własnego

podmiotu gospodarczego i

podmiotu gospodarczego i niegodzeniu w

niegodzeniu w

dobre imię innych podmiotów

dobre imię innych podmiotów

, unikaniu

, unikaniu

prowadzenia działalności pozornej i

prowadzenia działalności pozornej i

nienadużywaniu uprzywilejowanej pozycji

nienadużywaniu uprzywilejowanej pozycji

w obrocie gospodarczym.

w obrocie gospodarczym.

Kodeksy zawodowe

Kodeksy zawodowe



W stosunkach z pracownikami podmiot

W stosunkach z pracownikami podmiot

gospodarczy jest zobowiązany do

gospodarczy jest zobowiązany do

przestrzegania sprawiedliwej płacy i

przestrzegania sprawiedliwej płacy i

minimalnych standardów pracy

minimalnych standardów pracy

oraz

oraz

poszanowanie

poszanowanie godności pracownika

godności pracownika

.

.

Kodeks zapewnia konsumentom ich

Kodeks zapewnia konsumentom ich

słuszne prawa i zabrania podmiotom

słuszne prawa i zabrania podmiotom

gospodarczym

gospodarczym manipulowania

manipulowania

informacją i reklamą,

informacją i reklamą,

jeśli

jeśli

spowodowałoby to naruszenie dóbr

spowodowałoby to naruszenie dóbr

konsumenta. Kodeks nakazuje

konsumenta. Kodeks nakazuje

„wystrzegać się przesadnej

„wystrzegać się przesadnej

agresywności w działalności

agresywności w działalności

gospodarczej”.

gospodarczej”.

Kodeksy zawodowe

Kodeksy zawodowe



„

„

Kodeks dobrej praktyki

Kodeks dobrej praktyki

bankowej”

bankowej”

przypisuje nadrzędne

przypisuje nadrzędne

znaczenie – zarówno w stosunkach

znaczenie – zarówno w stosunkach

między bankami, a zwłaszcza w relacji

między bankami, a zwłaszcza w relacji

klient – bank – wartości zaufania

klient – bank – wartości zaufania

.

.

Wyraża się ono w

Wyraża się ono w bezpieczeństwie

bezpieczeństwie

i

i

integralności systemu bankowego, w

integralności systemu bankowego, w

profesjonalizmie świadczonych usług,

profesjonalizmie świadczonych usług,

doborze odpowiednich kadr,

doborze odpowiednich kadr,

jednoznacznym określeniu standardów

jednoznacznym określeniu standardów

działania banku,

działania banku, uczciwości i lojalności

uczciwości i lojalności

we wzajemnych stosunkach oraz

we wzajemnych stosunkach oraz

niezależności działania.

niezależności działania.

Kodeksy zawodowe

Kodeksy zawodowe



„

„

Kodeks postępowania w dziedzinie

Kodeks postępowania w dziedzinie

reklamy”

reklamy”

– opracowany przez polski oddział

– opracowany przez polski oddział

Międzynarodowego Stowarzyszenia Reklamy i

Międzynarodowego Stowarzyszenia Reklamy i

podpisany przez największe polskie organizacje i

podpisany przez największe polskie organizacje i

stowarzyszenia reklamowe, przypisuje

stowarzyszenia reklamowe, przypisuje

podstawowe znaczenie takim wartościom jak

podstawowe znaczenie takim wartościom jak

prawda i uczciwość

prawda i uczciwość

.

.



Na szczególną uwagę zasługuje

Na szczególną uwagę zasługuje kodeks etyczny

kodeks etyczny

myśliwych

myśliwych

. Wśród 33 zasad zaleca się tam m.in.:

. Wśród 33 zasad zaleca się tam m.in.:

„troskę o hodowlę i ochronę zwierzyny”, propaguje

„troskę o hodowlę i ochronę zwierzyny”, propaguje

się zasadę „nadrzędności gospodarki rolnej i

się zasadę „nadrzędności gospodarki rolnej i

leśnej”, „dbałość o środowisko przyrodnicze

leśnej”, „dbałość o środowisko przyrodnicze

człowieka”, troskę o „mienie Koła łowieckiego”,

człowieka”, troskę o „mienie Koła łowieckiego”,

wymaga się, aby myśliwy „swe materialne

wymaga się, aby myśliwy „swe materialne

zobowiązania wobec Związku regulował

zobowiązania wobec Związku regulował

przykładnie i rzetelnie”, a jednocześnie podkreśla

przykładnie i rzetelnie”, a jednocześnie podkreśla

się wyraźnie, iż „myśliwy nie szuka w uprawianiu

się wyraźnie, iż „myśliwy nie szuka w uprawianiu

łowiectwa korzyści materialnych”, zdobyte trofea,

łowiectwa korzyści materialnych”, zdobyte trofea,

traktowane jako „materialny wyraz sukcesu

traktowane jako „materialny wyraz sukcesu

myśliwego” nie mogą stanowić źródła jego

myśliwego” nie mogą stanowić źródła jego

korzyści materialnych. Zaleca się zaś, by „zdobyte

korzyści materialnych. Zaleca się zaś, by „zdobyte

trofea myśliwy darzył szczególnym szacunkiem,

trofea myśliwy darzył szczególnym szacunkiem,

preparował je i konserwował a udostępnianie na

preparował je i konserwował a udostępnianie na

wystawy łowieckie uważał za zaszczytny

wystawy łowieckie uważał za zaszczytny

obowiązek”.

obowiązek”.

Kodeks etyki

Kodeks etyki

przedsiębiorstwa i

przedsiębiorstwa i

jego znaczenie.

jego znaczenie.

Kodeks etyki

Kodeks etyki

przedsiębiorstwa

przedsiębiorstwa



Kodeks etyki przedsiębiorstwa

Kodeks etyki przedsiębiorstwa

to dokument

to dokument

zawierający zasady, założenia, reguły

zawierający zasady, założenia, reguły

zachowania i postępowania firm wobec

zachowania i postępowania firm wobec

otoczenia (np. stosunek firmy do problemów

otoczenia (np. stosunek firmy do problemów

ochrony środowiska naturalnego,

ochrony środowiska naturalnego,

konkurencji) oraz w stosunku do grup

konkurencji) oraz w stosunku do grup

wewnętrznych (np. przestrzegania praw i

wewnętrznych (np. przestrzegania praw i

obowiązków pracowniczych, postępowania

obowiązków pracowniczych, postępowania

zarządu wobec współwłaścicieli).

zarządu wobec współwłaścicieli). Obrazuje

Obrazuje

swoistą filozofię etycznego działania firmy

swoistą filozofię etycznego działania firmy

,

,

dając tym samym możliwość powoływania

dając tym samym możliwość powoływania

się w sytuacjach wątpliwych pod względem

się w sytuacjach wątpliwych pod względem

moralnym na założenia w nim określone, co

moralnym na założenia w nim określone, co

może sprzyjać osiąganiu lepszych wyników

może sprzyjać osiąganiu lepszych wyników

gospodarczych. Kodeks powinien wyznaczać

gospodarczych. Kodeks powinien wyznaczać

także normatywne wymogi organizacyjne

także normatywne wymogi organizacyjne

(np. przestrzeganie zasad sprawiedliwości i

(np. przestrzeganie zasad sprawiedliwości i

godziwego traktowania ludzi, poszanowania

godziwego traktowania ludzi, poszanowania

godności ludzkiej) nawet wówczas, gdy

godności ludzkiej) nawet wówczas, gdy

ograniczyłoby to działalność firmy lub nie

ograniczyłoby to działalność firmy lub nie

przynosiło jej korzyści ekonomicznych.

przynosiło jej korzyści ekonomicznych.

Znaczenie kodeksu etyki

Znaczenie kodeksu etyki

przedsiębiorstwa:

przedsiębiorstwa:



Kodeks etyczny jest wzorem dla działalności

Kodeks etyczny jest wzorem dla działalności

firmy i ludzi w niej zatrudnionych

firmy i ludzi w niej zatrudnionych

, którego

, którego

utworzenie i przestrzeganie na zewnątrz

utworzenie i przestrzeganie na zewnątrz

skutkuje polepszeniem wizerunku firmy i jej

skutkuje polepszeniem wizerunku firmy i jej

reputacji, zwiększeniem zaufania do niej,

reputacji, zwiększeniem zaufania do niej,

co odbija się pozytywnie na efektach jej

co odbija się pozytywnie na efektach jej

funkcjonowania.

funkcjonowania. Kodeks działa motywująco,

Kodeks działa motywująco,

utwierdzając przełożonych i pracowników

utwierdzając przełożonych i pracowników

w

w

ich zachowaniu. Ponadto

ich zachowaniu. Ponadto ustanawia on

ustanawia on

długoterminowe wytyczne

długoterminowe wytyczne

dotyczące

dotyczące

prawidłowego i nieprawidłowego

prawidłowego i nieprawidłowego

postępowania oddziałując w ten sposób na

postępowania oddziałując w ten sposób na

wydajność pracowników i ekonomiczne

wydajność pracowników i ekonomiczne

wyniki firmy.

wyniki firmy.



Kodeks

Kodeks wpływa na polepszenie zaufania

wpływa na polepszenie zaufania

między pracodawcą a pracownikami

między pracodawcą a pracownikami

,

,

wzmacnia wewnętrzną kulturę

wzmacnia wewnętrzną kulturę

organizacyjną, ułatwia rozwiązywanie

organizacyjną, ułatwia rozwiązywanie

konfliktów, dbając tym samym o atmosferę

konfliktów, dbając tym samym o atmosferę

pracy.

pracy.



Zapisy w kodeksie dotyczą zarówno

Zapisy w kodeksie dotyczą zarówno

pracodawców, jak i pracowników. Ma

pracodawców, jak i pracowników. Ma

to szczególne znaczenie dla

to szczególne znaczenie dla

pracowników, albowiem kodeks tworzy

pracowników, albowiem kodeks tworzy

podstawę, na którą w razie potrzeby

podstawę, na którą w razie potrzeby

(np. narażenia bezpieczeństwa

(np. narażenia bezpieczeństwa

pracowników, zmuszania ich do

pracowników, zmuszania ich do

nieetycznego postępowania,

nieetycznego postępowania,

dyskryminowania pracowników) mogą

dyskryminowania pracowników) mogą

się powołać. Tym samym kodeks

się powołać. Tym samym kodeks

stanowi podporę zabezpieczającą

stanowi podporę zabezpieczającą

pracowników przed nieetycznymi

pracowników przed nieetycznymi

wymaganiami kadry kierowniczej.

wymaganiami kadry kierowniczej.

Kodeks w pewnym sensie pełni zatem

Kodeks w pewnym sensie pełni zatem

rolę czynnika ograniczającego władzę

rolę czynnika ograniczającego władzę

pracodawców.

pracodawców.



Kodeks przedsiębiorstwa

Kodeks przedsiębiorstwa jest także

jest także

środkiem ułatwiającym rozwiązywanie

środkiem ułatwiającym rozwiązywanie

konfliktów interesów

konfliktów interesów

, czyli sporów, w

, czyli sporów, w

których można spełnić oczekiwania

których można spełnić oczekiwania

tylko jednej ze stron.

tylko jednej ze stron.



Kodeks firmy

Kodeks firmy wskazuje obszary, w

wskazuje obszary, w

których pogoń za zyskiem – i

których pogoń za zyskiem – i

nieuczciwe bogacenie się – są

nieuczciwe bogacenie się – są

niedozwolone

niedozwolone

(np. w stosunku do

(np. w stosunku do

klientów, społeczności lokalnych).

klientów, społeczności lokalnych).

Podkreśla on jednocześnie konieczność

Podkreśla on jednocześnie konieczność

przestrzegania zasad uczciwej

przestrzegania zasad uczciwej

konkurencji

konkurencji

nie tylko w stosunku do

nie tylko w stosunku do

bezpośrednich rywali rynkowych, ale do

bezpośrednich rywali rynkowych, ale do

szeroko rozumianego otoczenia firmy.

szeroko rozumianego otoczenia firmy.

Kodeks

Kodeks odgrywa dużą rolę przy

odgrywa dużą rolę przy

realizowaniu kontraktów gospodarczych

realizowaniu kontraktów gospodarczych

i handlowych nie tylko w danym kraju,

i handlowych nie tylko w danym kraju,

ale także za granicą.

ale także za granicą.



Kodeksy mają też swoich przeciwników w świecie

Kodeksy mają też swoich przeciwników w świecie

biznesu. Wielu przeciwników twierdzi, że w

biznesu. Wielu przeciwników twierdzi, że w

kodeksach etycznych użyte

kodeksach etycznych użyte sformułowania są

sformułowania są

zbyt ogólne

zbyt ogólne

i nie tworzą precyzyjnych,

i nie tworzą precyzyjnych,

jednoznacznych wytycznych, przez co nie są w

jednoznacznych wytycznych, przez co nie są w

pełni efektywne.

pełni efektywne.



Kolejny zarzut jest taki, że

Kolejny zarzut jest taki, że nie są one

nie są one

powszechnie obowiązujące

powszechnie obowiązujące

i nawet jeśli firma je

i nawet jeśli firma je

posiada, to nie zawsze są one przestrzegane. W

posiada, to nie zawsze są one przestrzegane. W

konsekwencji nie stanowią one żadnego

konsekwencji nie stanowią one żadnego

autorytetu. Aby tego uniknąć, muszą być w

autorytetu. Aby tego uniknąć, muszą być w

kodeksach określone jednoznaczne środki

kodeksach określone jednoznaczne środki

wprowadzania zachowań etycznych oraz

wprowadzania zachowań etycznych oraz

następstwa tych środków, czyli obowiązujące i

następstwa tych środków, czyli obowiązujące i

egzekwowane sankcje za nieetyczne

egzekwowane sankcje za nieetyczne

postępowanie w postaci np. kar cywilnych,

postępowanie w postaci np. kar cywilnych,

karnych lub służbowych.

karnych lub służbowych.



Chcąc by kodeks pełnił prawidłowo swoje

Chcąc by kodeks pełnił prawidłowo swoje

funkcje, trzeba z niego uczynić instytucję.

funkcje, trzeba z niego uczynić instytucję.

Można ten cel osiągnąć, poprzez utworzenie

Można ten cel osiągnąć, poprzez utworzenie

w firmie odpowiednich struktur – stanowisk,

w firmie odpowiednich struktur – stanowisk,

których zadaniem byłoby sprawowanie

których zadaniem byłoby sprawowanie

swoistego rodzaju kontroli etycznej oraz

swoistego rodzaju kontroli etycznej oraz

pomaganie w podejmowaniu określonych

pomaganie w podejmowaniu określonych

decyzji moralnych.

decyzji moralnych.

Inne formy

Inne formy

promowania etyki

promowania etyki

biznesu

biznesu

Równolegle do działań kodyfikacyjnych winno się

Równolegle do działań kodyfikacyjnych winno się

uruchomić programy promowania zachowań

uruchomić programy promowania zachowań

etycznych w środowiskach pracy.

etycznych w środowiskach pracy. Sposoby

Sposoby

promowania etyki, to m.in.:

promowania etyki, to m.in.:



Propagowanie dobrych wzorów, „budujących

Propagowanie dobrych wzorów, „budujących

przykładów”.

przykładów”.

Jednym z przykładów jest postępowanie

Jednym z przykładów jest postępowanie

menedżera i szefa Chryslera - Lee Iacocci, który w

menedżera i szefa Chryslera - Lee Iacocci, który w

najtrudniejszym dla firmy momencie zredukował

najtrudniejszym dla firmy momencie zredukował

swoje wynagrodzenie do jednego dolara rocznie.

swoje wynagrodzenie do jednego dolara rocznie.

Gestem tym udowodnił, że nie tylko zwykli

Gestem tym udowodnił, że nie tylko zwykli

pracownicy są pokrzywdzeni sytuacją w firmie. Tak

pracownicy są pokrzywdzeni sytuacją w firmie. Tak

zrodziła się atmosfera solidarności, siła napędowa do

zrodziła się atmosfera solidarności, siła napędowa do

walki z trudnościami;

walki z trudnościami;



Stanowcze potępianie nieetycznych zachowań –

Stanowcze potępianie nieetycznych zachowań –

konieczny jest swego rodzaju

konieczny jest swego rodzaju ostracyzm

ostracyzm

w

w

środowisku. Osoby postępujące nieetycznie winny

środowisku. Osoby postępujące nieetycznie winny

wiedzieć, że „ z taką opinią” znalezienie pracy w tym

wiedzieć, że „ z taką opinią” znalezienie pracy w tym

środowisku będzie niemożliwe, że jest się

środowisku będzie niemożliwe, że jest się

„spalonym”;

„spalonym”;



Treningi wrażliwości etycznej – autentyczne

Treningi wrażliwości etycznej – autentyczne case

case

studies

studies

zweryfikowane w praktyce gospodarczej, z

zweryfikowane w praktyce gospodarczej, z

firm ustabilizowanych, opartych na etyce i kulturze

firm ustabilizowanych, opartych na etyce i kulturze

organizacyjnej.

organizacyjnej.

SWOBODA

SWOBODA

GOSPODARCZA

GOSPODARCZA

W ETYCZNYCH RAMACH

W ETYCZNYCH RAMACH

SWOBODA GOSPODARCZA

SWOBODA GOSPODARCZA

W ETYCZNYCH RAMACH

W ETYCZNYCH RAMACH

W ustawie o swobodzie

gospodarczej (z 2 lipca 2004

r.) zawarto dwa ważne

artykuły nadające wolności

gospodarowania właściwe

ramy niczym passe-partout

obrazowi. Są to artykuły 17 i

18 traktujące o uczciwości,

dobrych obyczajach oraz

moralności publicznej.

Ustawa o swobodzie

Ustawa o swobodzie

działalności gospodarczej z 2

działalności gospodarczej z 2

lipca 2004 r.

lipca 2004 r.

Art. 17. Przedsiębiorca wykonuje działalność
gospodarczą na zasadach uczciwej

konkurencji

i poszanowania dobrych obyczajów oraz
słusznych interesów konsumentów.

Art. 18. Przedsiębiorca jest obowiązany

spełniać

określone przepisami prawa warunki
wykonywania działalności gospodarczej, w
szczególności dotyczące ochrony przed
zagrożeniem życia, zdrowia ludzkiego i
moralności publicznej, a także ochrony
środowiska.

Nieetyczne =

Nieetyczne =

nielegalne!

nielegalne!



Artykuły 17 i 18 ustawy kładą kres

powtarzanemu niby mantra przekonaniu,

że „co nie jest zakazane, to

dozwolone”.



Od wejścia w życie ustawy o swobodzie

działalności gospodarczej - nieuczciwa

konkurencja oraz brak poszanowania

dobrych obyczajów i interesów

konsumenta jest nie tylko – jak zawsze

było nieetyczne, ale także nielegalne.



Nielegalne jest także prowadzenie

działalności gospodarczej w sposób

zagrażający moralności publicznej.

Praktyki monopolistyczne i zjawisko

Praktyki monopolistyczne i zjawisko

nieuczciwej konkurencji (określa je ustawa

nieuczciwej konkurencji (określa je ustawa

o przeciwdziałaniu praktykom

o przeciwdziałaniu praktykom

monopolistycznym i ustawa o zwalczaniu

monopolistycznym i ustawa o zwalczaniu

nieuczciwej konkurencji).

nieuczciwej konkurencji).

Do praktyk monopolistycznych

Do praktyk monopolistycznych

zalicza się:

zalicza się:



narzucanie uciążliwych warunków umów,

narzucanie uciążliwych warunków umów,

przynoszących przedsiębiorstwu korzyści;

przynoszących przedsiębiorstwu korzyści;



uzależnianie zawarcia umowy od przyjęcia lub

uzależnianie zawarcia umowy od przyjęcia lub

spełnienia przez drugą stronę innego

spełnienia przez drugą stronę innego

świadczenia, nie związanego z przedmiotem

świadczenia, nie związanego z przedmiotem

umowy, którego nie przyjęłaby lub nie

umowy, którego nie przyjęłaby lub nie

spełniłaby, mając możliwość wyboru;

spełniłaby, mając możliwość wyboru;



nabywanie udziałów lub akcji bądź majątku

nabywanie udziałów lub akcji bądź majątku

przedsiębiorstwa, jeżeli skutkiem tego nabycia

przedsiębiorstwa, jeżeli skutkiem tego nabycia

mogłoby być istotne osłabienie konkurencji;

mogłoby być istotne osłabienie konkurencji;



łączenie przez tą samą osobę funkcji

łączenie przez tą samą osobę funkcji

dyrektora, członka zarządu, rady nadzorczej

dyrektora, członka zarządu, rady nadzorczej

lub komisji rewizyjnej w konkurencyjnych ze

lub komisji rewizyjnej w konkurencyjnych ze

sobą przedsiębiorstwach;

sobą przedsiębiorstwach;



ustalanie bezpośrednio lub

ustalanie bezpośrednio lub

pośrednio, cen oraz zasad ich

pośrednio, cen oraz zasad ich

kształtowania między

kształtowania między

konkurentami w stosunkach z

konkurentami w stosunkach z

osobami trzecimi;

osobami trzecimi;



podział rynku wg kryteriów

podział rynku wg kryteriów

terytorialnych, asortymentowych

terytorialnych, asortymentowych

lub podmiotowych;

lub podmiotowych;



ustalanie lub ograniczanie

ustalanie lub ograniczanie

wielkości produkcji, sprzedaży lub

wielkości produkcji, sprzedaży lub

skupu towarów;

skupu towarów;



wstrzymywanie sprzedaży

wstrzymywanie sprzedaży

towarów prowadzące do

towarów prowadzące do

podwyższenia cen;

podwyższenia cen;



ograniczanie dostępu do

ograniczanie dostępu do

rynku lub eliminowanie z

rynku lub eliminowanie z

rynku przedsiębiorstw nie

rynku przedsiębiorstw nie

objętych porozumieniem.

objętych porozumieniem.

Czyny mające znamiona

Czyny mające znamiona

nieuczciwej

nieuczciwej

konkurencji:

konkurencji:



wprowadzające w błąd oznaczenie

wprowadzające w błąd oznaczenie

przedsiębiorstwa;

przedsiębiorstwa;



fałszywe oznaczenie pochodzenia geograficznego

fałszywe oznaczenie pochodzenia geograficznego

towarów;

towarów;



wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub

wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub

usług co do ilości, jakości składników, sposobu

usług co do ilości, jakości składników, sposobu

wykonania, przydatności, zastosowania, naprawy,

wykonania, przydatności, zastosowania, naprawy,

konserwacji lub innych istotnych cech towarów;

konserwacji lub innych istotnych cech towarów;



zatajenie ryzyka, związanego z używaniem towaru;

zatajenie ryzyka, związanego z używaniem towaru;



naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, w

naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, w

szczególności ujawnienie lub wykorzystanie

szczególności ujawnienie lub wykorzystanie

cudzych informacji stanowiących tajemnicę

cudzych informacji stanowiących tajemnicę

przedsiębiorstwa albo nabycie ich od osoby

przedsiębiorstwa albo nabycie ich od osoby

nieuprawnionej, jeżeli zagraża to istotnym

nieuprawnionej, jeżeli zagraża to istotnym

interesom przedsiębiorcy;

interesom przedsiębiorcy;



nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania

nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania

umowy;

umowy;

Czyny mające znamiona

Czyny mające znamiona

nieuczciwej

nieuczciwej

konkurencji:

konkurencji:



nakłanianie pracownika do nienależytego

nakłanianie pracownika do nienależytego

wykonania pracy, w celu przysporzenia sobie

wykonania pracy, w celu przysporzenia sobie

korzyści lub osobom trzecim albo szkodzenia

korzyści lub osobom trzecim albo szkodzenia

przedsiębiorcy;

przedsiębiorcy;



naśladownictwo produktów, reprodukowanie,

naśladownictwo produktów, reprodukowanie,

kopiowanie, jeżeli może to wprowadzić klientów

kopiowanie, jeżeli może to wprowadzić klientów

w błąd co do tożsamości producenta lub

w błąd co do tożsamości producenta lub

produktu;

produktu;



pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie

pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie

towarów;

towarów;



utrudnianie dostępu do rynku;

utrudnianie dostępu do rynku;



nieuczciwa lub zakazana reklama;

nieuczciwa lub zakazana reklama;



rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji o

rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji o

przedsiębiorstwie, produktach lub osobach nim

przedsiębiorstwie, produktach lub osobach nim

kierujących;

kierujących;



posługiwanie się nieprawdziwymi atestami i

posługiwanie się nieprawdziwymi atestami i

nierzetelnymi wynikami badań.

nierzetelnymi wynikami badań.

Sześć stopni rozwoju

Sześć stopni rozwoju

moralnego

moralnego

Ponieważ istnieje cała gama postaw moralnych, również w

działalności gospodarczej,

filozof L. Kohlberg

pokusił się o

próbę ich sklasyfikowania. Wyróżnił on 6 różnych poziomów

moralnych, od najmniej do najbardziej etycznych.

(1) Poziom „posłuszeństwa i kary”.

Będąc na tym poziomie rozwoju

moralnego,

człowiek nie bada sensu

moralnego swoich czynów inaczej niż

przez pryzmat uniknięcia kary.

Zachowuje się OK tak długo, jak długo

realne jest, że dosięgnie go kara za

nieetyczne zachowanie. Jeśli szef mówi,

aby zdobył poufną informację od

konkurencji obojętne jakim sposobem,

nie ma skrupułów moralnych, aby to

zrobić. Jedyne, na co zwraca uwagę, to

stopień nieuchronności kary za

niewykonanie polecenia służbowego. W

innej sytuacji, jeśli prawo nie zabrania bić

żony lub nie jest właściwie egzekwowane

w takich przypadkach, bije żonę.

Sześć stopni rozwoju

Sześć stopni rozwoju

moralnego

moralnego

(2) Poziom „egoizmu i nagrody”. Na tym

poziomie moralnym najważniejszy jest

własny interes.

Od czasu do czasu zdarzają

się użyteczne dla innych zachowania, pod

warunkiem, że spodziewana jest za nie

nagroda pieniężna lub uznanie otoczenia.

Powstaje pytanie, czy powierzylibyśmy

swoje pieniądze maklerowi o stopniu

rozwoju moralnego (1) lub (2)? Moglibyśmy

ewentualnie to zrobić tylko wtedy,

gdybyśmy wiedzieli, że jest on bardzo silnie

przymuszany do i nagradzany za przyzwoite

postępowanie. Innymi słowy, że w tym

biurze maklerskim są stosowane surowe

kary za nawet drobne sprzeniewierzenie

pieniędzy, jak również że maklerzy są

sowicie wynagradzani za dobrą pracę.

Sześć stopni rozwoju

Sześć stopni rozwoju

moralnego

moralnego

(3)

Poziom „konformizmu międzyludzkiego”.

Działalność ludzi na tym poziomie moralnym

podporządkowana jest wzorcom zachowań z danej

grupy

(młodzieżowej, przestępczej, kościelnej,

szkolnej, studenckiej, itp.). Takiej dyspozycji

moralnej oczekujemy od „dobrych kolegów”,

którzy naginają, omijają, a nawet łamią prawo

w

imię „solidarności” koleżeńskiej.

Przykładem może być „firmizm” polegający na

tym, że ostatecznym kryterium oceny zachowań

są korzyści dla firmy. Przykładem może być

manipulowanie kursem akcji przez maklerów z

korzyścią dla firmy, a ze stratą dla inwestora,

który im zawierzył. Takie przypadki miały na dużą

skalę miejsce na giełdzie nowojorskiej, gdzie

udowodniono maklerom, iż zleceniom

kupna/sprzedaży, które napłynęły bezpośrednio

przed zamknięciem notowań giełdowych,

przypisywali arbitralnie albo cenę zamknięcia,

albo otwarcia z dnia następnego w zależności od

tego, która była dla nich korzystniejsza.

Sześć stopni rozwoju

Sześć stopni rozwoju

moralnego

moralnego

(4)

Poziom „prawa i ładu

społecznego”. Głównym kryterium

oceny zachowań na tym poziomie

jest

przestrzeganie reguł służących

sprawnemu funkcjonowaniu

społeczeństwa jako całości, czyli to,

co legalne, jest moralne!

W ramach takiej postawy moralnej

możliwe jest działanie w obrębie

ustawowego bezprawia, jak również

wykorzystywanie luk w prawie z

korzyścią dla siebie, powodując

czasami nawet bardzo duże straty

dla ogółu społeczeństwa.

Sześć stopni rozwoju

Sześć stopni rozwoju

moralnego

moralnego

(5) Poziom „dobro społeczeństwa

przede wszystkim”. Na tym poziomie

moralnym

pojawia się osobista refleksja i

rosnąca niezależność od reguł

narzucanych przez państwo. Wysoko ceni

się życie, wolność, nawet jeśli nie są one

do końca chronione przez prawo.

Na

piątym poziomie moralnym wybiera się

działania na podstawie zasady „najwięcej

dobra dla największej liczby ludzi”, nawet

gdyby trzeba było skłamać

.

Zdarza się

bowiem, że „cel uświęca środki”, jeśli cel

jest ważniejszy niż środki.

Na przykład jeśli wystawienie pozytywnej

opinii komuś, kto stracił pracę, umożliwi

mu uzyskanie nowej posady, będąc

przekonanym do tej pozytywnej opinii w

80%, na wszelki przypadek piszemy, że

można na nim polegać w 100%.

Sześć stopni rozwoju

Sześć stopni rozwoju

moralnego

moralnego

(6) Poziom „uniwersalnego prawa

moralnego”, które reprezentuje najwyższy

poziom rozwoju moralnego.

Ludzie na tym

poziomie rozwoju nie naruszają żadnego

prawa

(np. nie akceptują „drobnych

kłamstewek”) nawet wtedy, gdy wydaje się

im, że gdy naruszają to drobne prawo,

tworzą coś pozytywnego dla jakiejś grupy

osób.

Tutaj cel nie uświęca

środków.

Różnica pomiędzy piątym a szóstym

poziomem moralnym jest taka, że

motywacja

do działań na piątym poziomie rozwoju nie

wypływa z żadnego uniwersalnego prawa, na

przykład z Biblii, jak ma to miejsce na

poziomie szóstym, lecz zawarta jest w

indywidualnym punkcie widzenia na to, co

jest dobre/złe oraz lepsze/gorsze.