1

Analiza i krytyka

piśmiennictwa a Web 2.0.

Wybrane zagadnienia

metodologiczne.

Sabina Cisek

Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa,

Uniwersytet Jagielloński

2

Plan, spis treści prezentacji

• Web 2.0 – slajd 3
• Metoda analizy i krytyki

piśmiennictwa – slajd 13

• Kiedy Web 2.0 jest (prawdopodobnie)

przydatny dla analizy i krytyki
piśmiennictwa? – slajd 22

• Wykorzystane publikacje – slajd 26

3

Web 2.0

4

Web 2.0: charakterystyka

• Druga generacja WWW
• Treść/zawartość Sieci jest w dużej

mierze tworzona/współtworzona przez

użytkowników

• Networking, tworzenie różnego rodzaju

sieci, powiązań

• Funkcjonują społeczności internetowe,

w których występują interakcje

„merytoryczne” i społeczne

5

Naukowe (?) serwisy Web 2.0.

Przykłady

• BLOGOSFERA, np. Research Blogging

http://researchblogging.org/

• DYSKUSJE INTERNETOWE, FORA, np. http://ebib.oss.wroc.pl/phpBB/
• KNOWLEDGE-SHARING COMMUNITIES, np. Knol

http://knol.google.com/k

• NARZĘDZIA WSPÓŁPRACY, WSPÓŁTWORZENIA PUBLIKACJI

Collaboration and co-creation tools, np. Scholarpedia

http://www.scholarpedia.org/

• RSS-y, np. MedWorm: Medicine RSS http://www.medworm.com/
• SHARING SITES, np. Many Eyes

http://services.alphaworks.ibm.com/manyeyes/app, Swivel

http://www.swivel.com/

• SPOŁECZNOŚCIOWE SERWISY ORGANIZUJĄCE I PORZĄDKUJĄCE

ZASOBY INTERNETU Bibliography builders, Bookmarking and

Tagging, Social bookmarking sites, Online reference management,

np. Bibsonomy http://www.bibsonomy.org/, CiteULike

http://www.citeulike.org/, Connotea http://www.connotea.org/

6

7

8

9

10

11

12

13

Metoda analizy i krytyki

piśmiennictwa

Literature review

14

Metoda analizy i krytyki

piśmiennictwa – elementy

charakterystyki

• Stosowana powszechnie, często intuicyjnie /

paradygmatycznie w dociekaniach naukowych we

wszystkich dyscyplinach i na każdym etapie

procesu badawczego

• Ma różne warianty, może mieć charakter ilościowy,

jakościowy albo łączyć obydwa podejścia

• Jej sedno stanowi odwołanie się do istniejących,

upublicznionych dokumentów

• Może pełnić funkcję heurystyczną, pomocniczą

(punkt wyjścia i podstawa dla właściwych badań)

lub występować jako samodzielna metoda

generująca nową wiedzę

15

Warianty metody analizy i

krytyki piśmiennictwa

• „Klasyczna” analiza i krytyka

piśmiennictwa = Critical literature review

• Narracyjna / ekspercka analiza i krytyka

piśmiennictwa = Expert / narrative review

• Przegląd systematyczny = Systematic

review

• Przegląd systematyczny + metaanaliza =

Meta-analysis

16

Cele i funkcje metody analizy i

krytyki piśmiennictwa

• Opis i ocena dotychczas osiągniętej wiedzy na jakiś

temat (stan badań)

• Uporządkowanie tejże wiedzy, m.in. poprzez

kategoryzację, mapowanie (knowledge mapping),

w efekcie wykrycie dotąd niedostrzeżonych

prawidłowości, relacji, faktów, zjawisk

• Wykrycie luk poznawczych, obszarów

niezbadanych

• Poszukiwanie inspiracji, tematu badań
• Identyfikacja nowych kierunków badawczych
• Identyfikacja autorytetów, wiodących idei,

dominujących szkół badawczych

17

Etapy procesu analizy i krytyki

piśmiennictwa

• Formułowanie problemu badawczego
• Dobór piśmiennictwa

– Gromadzenie potencjalnie przydatnych

dokumentów/tekstów

– Ocena/wartościowanie i selekcja przeprowadzone

w zbiorze zgromadzonych dokumentów

• Porządkowanie i analiza wybranego

piśmiennictwa i jego zawartości/treści

• Wyniki, publikacja

18

Od czego zależy jakość, metodologiczna

poprawność i poznawcza wartość

metody analizy i krytyki piśmiennictwa?

Cechy efektywnej analizy i krytyki piśmiennictwa

• Kontrolowanie/minimalizowanie

elementu subiektywnego (tzw.
obiektywność)

– uchwycić różne punkty widzenia, teorie,

metody, strategie obecne w literaturze
przedmiotu

– unikać jednostronnej perspektywy,

tendencyjności

19

Od czego zależy jakość, metodologiczna

poprawność i poznawcza wartość

metody analizy i krytyki piśmiennictwa?

Cechy efektywnej analizy i krytyki piśmiennictwa

• Kompletność, wszechstronność, bycie

wyczerpującym (zwłaszcza w

przypadku przeglądu systematycznego)

– identyfikacja „wszystkich” interesujących

i/lub ważnych wypowiedzi w danym

zakresie (tu chodzi raczej o kompletność

intelektualną a nie „fizyczną”)

• Sprawdzalność intersubiektywna

20

Jak to osiągnąć?

• Między innymi – na etapie doboru

piśmiennictwa:

– jasno określić

[intersubiektywna sprawdzalność]

• strategię wyszukiwawczą

– gdzie szukamy potencjalnie przydatnych publikacji i dlaczego

tam właśnie

– jak formułujemy wyrażenie wyszukiwawcze

• kryteria oceny i selekcji wyszukanych dokumentów

– nie negować a priori pewnych treści i/lub form

dokumentów niezgodnych z naszymi koncepcjami,
przyzwyczajeniami, tradycją badawczą, pozwolić
literaturze przedmiotu „mówić”

[kontrolowanie elementu

subiektywnego

oraz

kompletność/wszechstronność

]

21

Kryteria doboru, oceny i selekcji

piśmiennictwa mającego być

przedmiotem analizy i krytyki mogą się

zmieniać:

• w zależności od specyfiki i „obyczajów”

dyscypliny/dziedziny

• w zależności od dominującego celu badań

– inne w kontekście opisu, oceny i analizy

dotychczas osiągniętej i zaakceptowanej wiedzy

na jakiś temat (stan badań)

– inne, gdy poszukujemy inspiracji, tematu badań

(kontekst heurystyczny)

– jeszcze inne, gdy identyfikujemy najnowsze

tendencje, nowe idee, „mody” w jakimś zakresie

22

Kiedy Web 2.0 jest

(prawdopodobnie)

przydatny dla analizy

i krytyki

piśmiennictwa?

23

W kontekście jakości, metodologicznej

poprawności i poznawczej wartości

metody analizy i krytyki piśmiennictwa

• Minimalizowanie elementu subiektywnego

oraz

kompletność/wszechstronność

– W zasobach Web 2.0 mogą znajdować się idee, koncepcje z

różnych względów* nieobecne w oficjalnej literaturze
przedmiotu (tj. głównie w recenzowanych czasopismach)

• *np. z powodu długiego cyklu wydawniczego, konserwatyzmu

wpływowych redakcji/środowisk naukowych, preferencji
autorów, nowości problematyki

– Dyskusyjne jest obecnie dominujące kryterium naukowości

i/lub jakości publikacji, skupiające się przede wszystkim na
zewnętrznych cechach wiedzy naukowej, tj. naukowe =
recenzowane (i to w pewien określony sposób)

24

W kontekście dominującego celu

badań, funkcji którą pełni analiza i

krytyka piśmiennictwa

• Serwisy Web 2.0 mogą być szczególnie

użyteczne, zwłaszcza gdy:

– poszukujemy inspiracji, tematu badań

(aspekt heurystyczny)

– gdy identyfikujemy najnowsze tendencje,

nowe idee, także „mody” w jakimś zakresie

25

W kontekście etapu procesu

analizy i krytyki piśmiennictwa

• Etap doboru piśmiennictwa –

gromadzenie potencjalnie
przydatnych dokumentów

– pomocne mogą być m.in. serwisy typu

social bookmarking

26

Wykorzystane publikacje

•

ANKEM, Kalyani (2008). Evaluation of method in systematic reviews and meta-analyses
published in LIS. Library and Information Research Vol. 32 No. 101, p. 91-104.

•

BARJAK, Franz (2006). The role of the Internet in informal scholarly communication. Journal of
the American Society for Information Science and Technology Vol. 57 Issue 10, p. 1350-1367.

•

CISEK, S. (2008). Nauka 2.0: nowe narzędzia komunikacji naukowej. W: Informacja w świecie
cyfrowym. Publikacje. Dąbrowa Górnicza: Biblioteka Główna Wyższej Szkoły Biznesu w
Dąbrowie Górniczej im. J. Altkorna. [online]. http://informacjacyfrowa.wsb.edu.pl/pdfs/nauka
%202.0.pdf lub http://eprints.rclis.org/archive/00012894/01/nauka_2.0.pdf

•

CISEK, Sabina (2008). Narzędzia, technologie i zasoby internetowe w nauce XXI wieku:
wybrane aspekty. [online].

http://www.slideshare.net/sabinacisek/internet-w-nauce-21-wieku-presentation

•

CISEK, Sabina (2008). Problematyka metodologiczna w internetowych platformach dzielenia
się wiedzą (knowledge-sharing communities). [online].
http://www.slideshare.net/sabinacisek/problematyka-metodologiczna-w-internetowych-
platformach-dzielenia-si-wiedz-knowledgesharing-communities-wybrane-aspekty-
presentation

•

CISEK, Sabina (2008). Weblogi (blogi) – nowe narzędzie komunikacji w nauce. W: Zarządzanie
informacją w nauce. Pod red. Diany Pietruch-Reizes. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu
Śląskiego, s. 170-177.

•

COHEN, Laura (2007). Social Scholarship on the Rise. [online].

http://liblogs.albany.edu/library20/2007/04/social_scholarship_on_the_rise.html

27

Wykorzystane publikacje

• JACOBSON, Trudi E. (2008). Evaluating Web Content. [online]. Dostęp:

http://library.albany.edu/usered/eval/evalweb/

• JESSON, Jill; LACEY, Fiona (2006). How to do (or not to do) a critical

literature review. Pharmacy Education Vol. 6 (2), p. 139-148.

• LEVY, Yair; ELLIS, Timothy J. (2006). A Systems Approach to Conduct an

Effective Literature Review in Support of Information Systems Research

[online]. Informing Science Journal Vol. 9, p. 181-212.

http://inform.nu/Articles/Vol9/V9p181-212Levy99.pdf

• MCKIBBON, Ann K. (2006). Systematic Reviews and Librarians. Library

Trends Vol. 55 No. 1, p. 202-215.

• TARABORELII, Dario (2008). Soft peer review. Social software and

distributed scientific evaluation. [online]. In: Proceedings of the 8th

International Conference on the Design of Cooperative Systems (COOP

08), Carry-Le-Rouet, France, May 20-23, 2008.

http://nitens.org/docs/spr_coop08.pdf

• THOMAS, James; HARDEN, Angela (2008). Methods for the thematic

synthesis of qualitative research in systematic reviews. [online]. BMC

Medical Research Methodology Vol. 8.

http://www.biomedcentral.com/1471-2288/8/45