CZYNNIKI
MECHANICZNE

Klasyfikacja czynników

mechanicznych

CZYNNIKI MECHANICZNE



Niebezpieczne czynniki mechaniczne można

podzielić na :



przemieszczające się maszyny oraz transportowane przedmioty



elementy ruchome



elementy ostre, wystające, chropowate



elementy spadające



płyny pod ciśnieniem



śliskie, nierówne powierzchnie



ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia, dostępy)



położenie stanowiska pracy w odniesieniu do podłoża (praca na

wysokości oraz w zagłębieniach)



powierzchnie gorące, zimne, żrące substancje, żywe zwierzęta

CZYNNIKI MECHANICZNE



Zapobieganie zagrożeniom
powodowanym czynnikami
mechanicznymi poprzez ;



eliminowanie czynników lub
ograniczanie ich aktywności



ograniczanie ekspozycji osób na
czynniki, których nie udało się
wyeliminować

CZYNNIKI MECHANICZNE

Zagrożenia mogą być powodowane

przez czynniki niebezpieczne

powstające wskutek zakłóceń.

Przedsięwzięcia eliminujące powinny

dotyczyć:



normalnego funkcjonowania maszyny

lub innego przedmiotu pracy



sytuacji anormalnych (dających się

przewidzieć).

CZYNNIKI MECHANICZNE



Zapobieganie awariom maszyn
pośrednio eliminuje lub zmniejsza



zagrożenia powstawania czynników



zwykle towarzyszących takim stanom



zmniejsza częstotliwość interwencji

związanych z usuwaniem przyczyn



zmniejsza narażenie



na towarzyszące im niebezpieczne czynniki
mechaniczne.

CZYNNIKI MECHANICZNE



Eliminowanie lub ograniczanie
czynników mechanicznych lub
ograniczanie stwarzających zagrożenia



powinno następować w drodze
rozwiązań konstrukcyjnych.

CZYNNIKI MECHANICZNE



Rozwiązania konstrukcyjne
ograniczające aktywność czynników
mechanicznych sprowadzają się do
wyeliminowania czynnika



poprzez dobór kształtów, wymiarów,
gładkości powierzchni, parametrów
ruchu elementów



uderzenia, powodowane np. przez
ruchome osłony, istotnie łagodzi
ograniczenie do bezpiecznego.

CZYNNIKI MECHANICZNE



Naruszeniom konstrukcji lub innym

przyczynom anormalnego funkcjonowania

maszyn i urządzeń należy zapobiegać

przez:



- nieprzekraczanie dopuszczalnych wartości

naprężeń, odkształceń i innych parametrów

decydujących o wytrzymałości



zachowanie współczynników

bezpieczeństwa) do charakteru i wartości

występujących obciążeń np. zawiesia, liny, itp.



- stosowanie urządzeń zabezpieczających

takich jak: zawory bezpieczeństwa,

ograniczniki udźwigu, ograniczniki zakresu jazdy

lub podnoszenia itp.

CZYNNIKI MECHANICZNE



Ograniczenie narażenia człowieka na
nie wyeliminowane niebezpieczne
czynniki mechaniczne przez:



eliminowanie lub ograniczanie
związanych z procesem pracy ingerencji
człowieka w strefach zagrożenia
(niebezpiecznych)



zapobieganie niezamierzonemu
kontaktowi człowieka z czynnikiem
niebezpiecznym.

CZYNNIKI MECHANICZNE



Eliminowaniu lub ograniczaniu związanych
z procesem pracy ingerencji człowieka w
strefach zagrożenia służy :



mechanizacja i automatyzacja;



stosowanie systemów diagnozowania
niesprawności;



wydłużanie okresów między wymaganymi
regulacjami, smarowaniami i innymi
czynnościami związanymi z obsługą tech.



wydłużanie okresów międzynaprawczych.

CZYNNIKI MECHANICZNE



Eliminowaniu lub ograniczaniu

ekspozycji na niebezpieczne czynniki

mechaniczne poprzez ograniczenie

kontaktu np:



rozdzielenie w przestrzeni i/lub czasie

człowieka oraz maszyny bądź innego

przedmiotu pracy tak, aby granice ich

naturalnego oddziaływania nie zachodziły

na siebie;



przegrodzenie zasięgu granic

naturalnego oddziaływania człowieka oraz

maszyny lub przedmiotu pracy.

CZYNNIKI MECHANICZNE



Rozdzielanie granic nie powinno
ograniczać naturalnych ruchów
człowieka,



rozdzielenie granic oddziaływania
zapewnia automatyzacja lub mechanizacja.



usytuowanie niebezpiecznego czynnika
mechanicznego tak, aby człowiek, przy
pełnej swobodzie ruchów, nie mógł
dosięgnąć do strefy zagrożenia,

CZYNNIKI MECHANICZNE



Odległości uniemożliwiające
dosięgnięcie do strefy zagrożenia,
nazywanych odległościami
bezpieczeństwa wg:



wymiary antropometryczne



i możliwości ruchowych

(np. tułowia, kończyn) ustalone w wyniku badań

populacji użytkowników.

CZYNNIKI MECHANICZNE



Uniemożliwieniu dosięgnięcia
strefy niebezpiecznej



służy ustalenie jej granicy na
wysokości określonej
maksymalnym zasięgiem
kończyny górnej najwyższego
osobnika z populacji
użytkowników,

CZYNNIKI MECHANICZNE



Odległość bezpieczeństwa przy
sięganiu do góry powinna wynosić:



2500 mm przy małym ryzyku,



2700 mm przy dużym ryzyku urazu
(rys. 2).



odległość bezpieczeństwa zależy od tego, czy
podczas wykonywania pracy przewiduje się
ryzyko małe (możliwość dotknięcia, obtarcia),
czy duże (możliwość zranienia).

CZYNNIKI MECHANICZNE

rys. 2 - Sięganie do
góry

CZYNNIKI MECHANICZNE

rys. 3 - Sięganie ponad konstrukcjami ochronnymi

CZYNNIKI MECHANICZNE

Tablica nr 5 - Odległości bezpieczeństwa, które należy
stosować przy sięganiu kończynami górnymi przez otwory o
regulowanym kształcie (dotyczy osób od 14 lat)

CZYNNIKI MECHANICZNE



Jeżeli nie można konstrukcyjnie
zapewnić zachowania minimalnych
odstępów, to należy;



uniemożliwić sięganie do strefy lub
ograniczyć ekspozycję,



stosowanie, w koniecznych
przypadkach, środków ochrony
indywidualnej.

CZYNNIKI MECHANICZNE



Utrzymywanie maszyn i innego
wyposażenia stanowisk pracy we
właściwym stanie technicznym
zapobiega powstawaniu zagrożeń
czynnikami mechanicznymi



należy;



regularne przeprowadzać regulacji,
konserwacji, wymiany części, a
także przewidzianych przeglądów
technicznych.

CZYNNIKI MECHANICZNE



Podstawowe środki zapobiegania
zagrożeniom powodowanym przez
czynniki mechaniczne to:



urządzenia ochronne.



jak



osłony



urządzenia zabezpieczające

CZYNNIKI MECHANICZNE



Osłony



to wszelkiego rodzaju urządzenia

stanowiące materialną przegrodę między

człowiekiem a niebezpiecznym czynnikiem

mechanicznym, zastosowane specjalnie w

celu zapewnienia ochrony człowieka.



funkcje osłony mogą zatem spełniać

również pokrywy, drzwi, ogrodzenia

itp.

CZYNNIKI MECHANICZNE



Osłony i urządzenia zabezpieczające

powinny:



być mocnej konstrukcji



być trudne do usunięcia lub wyłączania



być umieszczone w odpowiedniej odległości od

strefy zagrożenia (niebezpiecznej)



powodować jak najmniej utrudnień w procesie

pracy



nie powodować powstawania dodatkowych

czynników niebezpiecznych lub szkodliwych



umożliwiać wykonywanie, jeżeli to możliwe - bez

ich usuwania,

CZYNNIKI MECHANICZNE



Osłony dzieli się ze względu na sposób ich
zamocowania i działania, możliwość regulacji,
na:



osłony stałe, czyli nierozłącznie (np.
przyspawana) lub za pomocą połączeń
rozłącznych (np. połączenia śrubowego) w
sposób uniemożliwiający usunięcie lub otwarcie
jej bez użycia narzędzi;



osłony ruchome, za pomocą elementów
mechanicznych umożliwiających jej otwieranie
bez użycia narzędzi (np. zawiasy, prowadnice);

CZYNNIKI MECHANICZNE



Urządzenie blokujące, w które jest
wyposażona osłona powoduje, że funkcje
maszyny mogące stwarzać zagrożenie
czynnikami mechanicznymi - przed którymi
chroni osłona - nie mogą być wykonywane
do chwili zamknięcia osłony.



Otwarcie osłony w czasie, gdy maszyna
wykonuje takie funkcje, powoduje
przerwanie ruchu niebezpiecznego
maszyny. Osłona taka jest nazywana osłoną
blokującą.

CZYNNIKI MECHANICZNE



Konstrukcja osłon.



Osłony mogą być pełne lub ażurowe
z otworami o różnych kształtach.



cel zmniejszenia ciężaru lub
zapewnienia lepszego chłodzenia.

CZYNNIKI MECHANICZNE



Przy niewymagalnym dostępie operatora

do maszyny stosujemy osłony stałe.



lub ruchome osłony blokujące lub

samoczynnie zamykające się bądź odległościowe

samoczynne urządzenia ochronne (np. kurtyny

świetlne).



przy częstym dostępie operatora do strefy

niebezpiecznej należy zastosować ruchomą

osłonę blokującą lub odległościowe

samoczynne urządzenie ochronne.



można stosować osłony regulowane lub

samoczynnie zamykające się bądź urządzenia

oburęcznego sterowania

CZYNNIKI MECHANICZNE



Urządzenia zabezpieczające



są to wszelkie, nie stanowiące

materialnej przegrody (inne niż osłony),

urządzenia ochronne.



uniemożliwiają one uaktywnienie

czynnika mechanicznego wówczas, gdy

człowiek lub część jego ciała znajduje się

w strefie zagrożenia,



lub uniemożliwiają wtargnięcie do tej

strefy w czasie działania tego czynnika.

CZYNNIKI MECHANICZNE



Urządzenia zabezpieczające
zapobiegają także naruszeniu normalnego
funkcjonowania maszyny



są urządzeniami uniemożliwiającymi
zarówno ekspozycję człowieka na
uaktywnione czynniki mechaniczne,
występujące podczas normalnego
funkcjonowania maszyny,



Do tej grupy zalicza się zatem zarówno
urządzenia oburęcznego sterowania, urządzenia
fotoelektryczne, maty czułe na nacisk, jak i
zawory bezpieczeństwa,

CZYNNIKI MECHANICZNE



Urządzenia zabezpieczające powinny w
szczególności:



uniemożliwiać wzrost obciążenia siłą, ciśnieniem
lub obrotami itp.



uniemożliwiać przekroczenie założonych zasięgów
ruchu, np. przez stosowanie wyłączników
krańcowych



zapewniać ustaloną bezkolizyjną kolejność ruchów
maszyny lub przebiegu procesów technologicznych,



uniemożliwiać powstanie zagrożeń związanych z
zanikiem mediów roboczych;

CZYNNIKI MECHANICZNE



Działanie urządzeń odległościowych

samoczynnych, rozdzielających w

czasie oddziaływania człowieka i

czynnika mechanicznego, polega na

tym, że



uniemożliwiają one aktywizację czynnika

niebezpiecznego (np. ruchu roboczego suwaka

prasy), dopóki część ciała, która wniknęła w

nadzorowany przez nie obszar, znajduje się w

strefie zagrożenia



zatrzymują działanie niebezpiecznego czynnika

mechanicznego (np. niebezpiecznego ruchu

maszyny) zanim wnikająca część ciała do niego

dotrze.

CZYNNIKI MECHANICZNE



Odległościowe urządzenia ochronne
mogą być aktywizowane dwojako:



mechanicznie (poprzez dotyk lub
nacisk)



niemechanicznie (bezdotykowo).

CZYNNIKI MECHANICZNE



Urządzenia czułe na nacisk



urządzenia te po przekroczeniu ustalonego

nacisku (np. pod ciężarem człowieka)

powodują wyłączenie maszyny.



instalowane są najczęściej wokół stanowisk

zmechanizowanych lub zrobotyzowanych.



np. w dźwigach osobowych, urządzenia

takie są instalowane jako umożliwiające

włączenie ruchu tylko wówczas, gdy

operator znajduje się na tym urządzeniu,

CZYNNIKI MECHANICZNE



Urządzenia oburęczne



- zapobiegają one urazom kończyn
górnych, umożliwiając włączenie ruchu
niebezpiecznego części maszyny tylko
wówczas, gdy obie ręce jednocześnie
naciskają elementy sterownicze



stosowane są głównie w prasach
mechanicznych, gilotynach i innych

CZYNNIKI MECHANICZNE



W bezdotykowych urządzeniach
odległościowych do uniemożliwienia
włączenia ruchu niebezpiecznych części
wykorzystuje się zmiany promienia
świetlnego, pola elektromagnetycznego,



Urządzeniami tego rodzaju są
urządzenia fotoelektryczne,
pojemnościowe, indukcyjne i
ultradźwiękowe