Przedmiot:

Handel międzynarodowy

(wykład 30 godzin)

Prowadzący: dr Piotr Rubaj

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy – należy rozumieć jako

sumę

transakcji

zagranicznych

między

rezydentami i nierezydentami w określonym
czasie, obejmującymi rachunek obrotów
bieżących

(current

account),

rachunek

transakcji kapitałowych (capital account) i
bilans aktywów rezerw banku centralnego
(official reserve transactions)

Bilans płatniczy

Składniki bilansu płatniczego:

- Rachunek obrotów (current account)
- Rachunek obrotów kapitałowych (capital

account)

- Rachunek oficjalnych transakcji rezerwami

(official reserve transactions)

Rachunek obrotów bieżących

Rachunek obrotów bieżących – to jeden z trzech
komponentów (agregatów) bilansu płatniczego.
Na saldo rachunku obrotów bieżących składają się:
saldo bilansu handlowego (a więc wynik zestawienia
dochodów z eksportu dóbr i usług z wydatkami na
import dóbr i usług), bilans transferów z tytułu
własności czynników produkcji (dochody pracowników
zatrudnionych w innych krajach, dochody krajowych
posiadaczy kapitału z tytułu jego eksportu, oraz wydatki
na wynagrodzenia zagranicznych posiadaczy kapitału z
tytułu jego importu) oraz inne pieniężne transfery
oficjalne i prywatne (płatności czynione przez instytucje
rządowe i prywatne podmioty).

Rachunek obrotów bieżących

Ujemne saldo na rachunku obrotów

bieżących oznacza, że w danym okresie
gospodarka na operacjach bieżących zarabia
mniej dewiz niż sama wydaje (kraj jest
importerem netto), co z kolei rodzi konieczność
finansowania powstałego deficytu środkami
pochodzącymi z innych źródeł.

Rachunek obrotów kapitałowych

Rachunek prywatnych obrotów kapitałowych –
jest zestawieniem wszystkich transakcji
przepływu kapitałów prywatnych, nie
zawierających transakcji banku centralnego i
odnoszących się do inwestycji bezpośrednich
lub portfelowych.

Rachunek obrotów kapitałowych

Transakcje kapitałowe:

- bezpośrednie inwestycje zagraniczne
- Inwestycje portfelowe
- Kredyty bankowe

Rachunek obrotów kapitałowych

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne

(direct investments),należy rozumieć jako
płatności z tytułu nabywanych przez podmioty
zagraniczne rzeczowych aktywów w danym
kraju (zakup majątku w ramach polityki
prywatyzacyjnej państwa lub inwestycje typu
„green field”).

Rachunek prywatnych obrotów

kapitałowych

Inwestycje portfelowe (portfolio investments),
należy rozumieć, jako transfery z tytułu
nabywanych przez podmioty zagraniczne
papierów wartościowych emitowanych w
danym kraju.

Kredyty bankowe – zobowiązania kredytowe
rządu i krajowych podmiotów w stosunku do
zagranicznych instytucji finansowych.

Rachunek oficjalnych transakcji

rezerwami

Rachunek oficjalnych transakcji rezerwami -
dotyczy kapitałowych operacji banku
centralnego obejmujących złoto, rezerwy
walutowe, kredyty udzielone przez
Międzynarodowy Fundusz Walutowy i
specjalne prawa ciągnienia (SDR).
Banki centralne utrzymują takie aktywa na
pokrycie swoich zobowiązań, jako aktywa
będące składnikami całkowitej podaży
pieniądza.

Struktura bilansu płatniczego

I. Rachunek obrotów bieżących:
1. Towary (saldo obrotów towarowych)
2. Usługi
- transport
- Turystyka
- Usługi profesjonalne i biznesowe
3.Jednostronne transfery
- Subwencje
- Prywatne przekazy pieniężne

Struktura bilansu płatniczego

II. Rachunek prywatnych obrotów kapitałowych
1. Inwestycje bezpośrednie
2. Inwestycje portfelowe (papiery wartościowe i

przepływy finansowe)

- Długoterminowe
- Krótkoterminowe

Struktura bilansu płatniczego

III. Oficjalne transakcje rezerwami
1. Zmiany zasobów aktywów krajowych w

zagranicznych bankach centralnych

2. Zmiany zasobów aktywów zagranicznych w

krajowym banku centralnym

-

złoto

-

Kredyty MFW i SDR

-

Rezerwy walutowe

Saldo bilansu płatniczego

Saldo bilansu płatniczego jest sumą
wszystkich zapisów kredytowych i debetowych
danego kraju powstałe w wyniku zawierania
transakcji międzynarodowych.

To co w rzeczywistości ma znaczenie w
bilansie, to tzw. przepływy netto, czyli różnica
pomiędzy całkowitymi zapisami kredytowymi i
debetowymi.

Aspekty makroekonomiczne

Jeżeli saldo obrotów bieżących jest ujemne
(kraj jest importerem netto dóbr i usług),
saldo obrotów kapitałowych jest wtedy
dodatnie (kraj jest importerem netto kapitału).

W odwrotnej sytuacji dana gospodarka jest
eksporterem netto dóbr, usług i kapitału.

Aspekty makroekonomiczne

W przypadku gwałtownego załamania zaufania do
danej gospodarki, napływ kapitału może stać się
coraz wolniejszy, aż w końcu przepływy mogą
zmienić kierunek. W takiej sytuacji powstała luka
finansowa może być okresowo pokrywana
rezerwami dewizowymi. Jednak tego typu
finansowanie jest naturalnie ograniczone
wielkością zasobów dewiz jakie są w posiadaniu
banku centralnego. Ich gwałtowny spadek w
krótkim okresie oznacza po prostu, że dany kraj
stał się niewypłacalny (nastąpił kryzys bilansu
płatniczego)

Aspekty makroekonomiczne

Analiza przyczyn ujemnych sald w rachunkach
obrotów bieżących bilansu płatniczego, a tym
samym poszukiwanie instrumentów
przywracających równowagę w tym obszarze,
budziło i nadal budzi zainteresowanie wielu
ekonomistów.
W literaturze odnajdujemy dwa najważniejsze
podejścia do tego zagadnienia: absorpcyjne i
monetarne.

Teoria absorpcyjna

W ujęciu absorpcyjnym bilans obrotów bieżących
pojmowany jest, jako różnica pomiędzy
zagregowanymi dochodami i wydatkami.
Jeżeli poziom absorpcji gospodarki, tzn.
konsumpcja gospodarstw domowych, wydatki
przedsiębiorstw i wydatki rządowe będą wyższe
od łącznego dochodu krajowego (produktu), na
rachunku obrotów bieżących powstanie deficyt i
tym samym, do kraju napłynie kapitał , który
pokryje powstałą lukę finansową (pojawi się
nadwyżka na rachunku obrotów kapitałowych).

Teoria absorpcyjna

Innymi słowy w celu sfinansowania nadmiernych
(w stosunku do poziomu dochodów) wydatków
krajowych, zostanie wykorzystane finansowanie
zewnętrzne. Gospodarka staje się wówczas
importerem kapitału (oszczędności
zagranicznych), ponieważ oszczędności
krajowych jest po prostu za mało, aby finansować
nimi całość wydatków podmiotów krajowych.
Oznacza to, że społeczeństwo, przedsiębiorstwa i
rząd konsumują (i inwestują) więcej niż same
wytwarzają w danym okresie.

Teoria absorpcyjna

W ujęciu absorpcyjnym, deficyt w bilansie

obrotów bieżących może być zredukowany
albo poprzez wzrost dochodu (produkcji)
lub w wyniku ograniczenia absorpcji.

Wzrost produkcji krajowej może nastąpić

w wyniku wzrostu popytu zagranicznego
na nią, co w praktyce oznacza bądź wzrost
konkurencyjności, bądź obniżenie
wartości waluty narodowej (dewaluacja).

Teoria absorpcyjna

Deficyt obrotów bieżących w teorii
absorpcyjnej może być zatem wynikiem
zarówno wysokiego popytu sektora
prywatnego, jak i deficytu w obszarze
finansów publicznych.
Program stabilizacyjny powinien zatem
polegać na dewaluacji waluty narodowej i
ograniczaniu krajowych wydatków.

Teoria monetarna

Podstawą monetarnej teorii bilansu płatniczego
jest uznanie czynników pieniężnych, jako istoty
samego bilansu płatniczego.

Zgodnie z tą teorią, zmiany krajowego
składnika podaży pieniądza są neutralizowane
przez zmiany zagranicznego składnika
pieniądza, a bank centralny może jedynie
wpływać na proporcję podziału zasobów
pieniężnych pomiędzy dwie kategorie –
rezerwy walutowe i kredyt krajowy.

Teoria monetarna

Zgodnie ze wspomnianą zależnością, jeżeli

przyrost kredytu będzie większy niż wzrost podaży

pieniądza krajowego, oznacza to tym samym, że

wydatki wewnętrzne przewyższają wytworzony

dochód oraz zaimportowane oszczędności.
Powstała luka w finansowaniu absorpcji krajowej

musi być uzupełniona z „drugiego” źródła –

następuje spadek stanu rezerw dewizowych banku

centralnego (chyba, że ujemne saldo zostanie

zbilansowane przez pozostałe składniki rachunku

kapitałowego tj. inwestycje bezpośrednie i/lub

transfery nieodpłatne.)

Rachunek obrotów bieżących

O ile podejście absorpcyjne do bilansu
płatniczego wskazuje obszary, które są
odpowiedzialne za zmiany w obrębie bilansu
handlowego (i szerzej – bilansu obrotów
bieżących), to podejście monetarne definiuje
instrumenty potrzebne do realizacji programów
stabilizacyjnych, neutralizujących inflacyjne
skutki dewaluacji waluty krajowej i
wspomagających proces przywracania
równowagi zewnętrznej.

Rachunek obrotów bieżących

Zgodnie z monetarną teorią bilansu płatniczego,
przyczyną inflacji może być jedynie nadmiar podaży
pieniądza.
Wszelkie zmiany w stanie rezerw walutowych
znajdują swoje odbicie w zmianie podaży pieniądza
krajowego.
Podstawowym narzędziem polityki dostosowawczej
jest jedynie kontrola akcji kredytowej krajowego
sektora bankowego.
Kontrola kredytu determinuje pośrednio ostateczny
stan bilansu płatniczego i poziomu rezerw.

Podsumowanie

Powstawanie i narastanie deficytów na rachunku
obrotów bieżących jest wynikiem o wiele
większych potrzeb konsumpcyjnych gospodarki w
stosunku do jej możliwości produkcyjnych
(dochodowych).

Ujemne saldo handlowe (i szerzej całych obrotów
bieżących) to wynik wzmożonego zapotrzebowania
danego kraju na oszczędności zagraniczne, które
mają posłużyć do sfinansowania potrzeb, na które
nie wystarczają zasoby krajowe.

Podsumowanie

Jeżeli poziom deficytu utrzymuje się na względnie
bezpiecznym poziomie, a struktura jego
finansowania jest stosunkowo bezpieczna, nie ma
potrzeby go ograniczać, ale istnieje konieczność
przeciwdziałania dalszego jego narastania.
Szczególnym zagrożeniem dla równowagi
zewnętrznej może być sytuacja w sektorze
publicznym, który należy traktować jako relatywnie
najmniej efektywny, a siłę oddziaływania na niego,
poprzez politykę pieniężną niezależnego banku
centralnego, jako raczej ograniczoną.