Dr Joanna Morawska-
Barszczewska

Homeostaza polega na utrzymaniu :

Izowolemii

Izotonii

Izojonii

Izohydr
ii

Wielkość przestrzeni
wodnych

Ciśnienie osmotyczne

Skład jonowy

Stężenie jonów H

+

Regulacja
hipowolemii

Przestrzeni pozakomórkowej
( objętości krwi)

Pobudzenie
układu
adrenergiczne
go

RAA

AVP

ANP

Resorpcj
a Na

+

i

H

2

O w

nerkach

Pobudzenie
ośrodka
pragnienia

Resorpcja
H

2

O w

nerkach

Przestrzeni
pozakomórkowej

Rola ANP w regulacji objętości krwi
krążącej

Objętości krwi
krążącej

Filtracji w
kłębuszka
ch

Wydzielanie
ANP

Resorpcja Na

+

i H

2

O w

nerce

Akt. układu
RAA

Wydzielani

e ADH

pragnien
ia

Akt. układu
współczulneg
o

Rozszerzeni

e naczyń

krwionośnyc

h

Objętości krwi
krążącej

Ciśnienia
tętniczego

Podział zaburzeń gospodarki
wodnej

Odwodnienie

Przestrzeni
pozakomórkowej

Przewodnienie

Przestrzeni
pozakomórkowej

•Izotoniczne
•Hipotoniczn
e

•Hipertonicz
ne

Odwodnienie
izotoniczne

N

N

N

wewnątrzkomórko
wa

pozakomórko
wa

Zmniejszenie przestrzeni pozakomórkowej

•Równowaga osmotyczna pomiędzy płynem wewnątrz - i
zewnątrzkomórkowym

•Prawidłowa objętość przestrzeni wewnątrzkomórkowej

Odwodnienie izotoniczne

Przyczyny:

•Krwotoki
•Utrata płynów ustrojowych drogą przewodu pokarmowego
(biegunki, wymioty)

•Nadmierne pocenie się
• Wydalania Na

+

przez nerki:

- faza wielomoczu po ONN,

- nadmierne stosowanie saluretyków lub osmotycznych środków
moczopędnych,

- niedobór gliko- i mineralokortykoidów

•Ucieczka płynów ustrojowych do:

- światła przewodu pokarmowego (np, zapalenie otrzewnej)

- tkanek dotkniętych urazem ( do tzw. przestrzeni trzeciej - oparzenia)

Odwodnienie izotoniczne

Objawy kliniczne: gdy przestrzeń
wodna pozakomórkowa obniży się
o 3 – 5 L

•↓ Napięcia: tkanek, gałek ocznych, mięśni
szkieletowych

•Suchość błon śluzowych
•↓Masy ciała (wyjątek – ucieczka płynów do trzeciej
przestrzeni)

Odwodnienie
izotoniczne

Objętości płynu
pozakomórkowego

Hipowolem
ia

Ciśnienia
tętniczego

•Omdlenia
• Wypełnienia żył
szyjnych w pozycji
leżącej

Tachykardia
(częstoskurcz)

Niedokrwienie
nerek

Spadek diurezy

Oliguria
(ONN)

Zmiany czynnościowe
OUN

•osłabienie
• apatia
•zwolnienie reakcji na
bodźce

•śpiączka

łaknienia

nudności

wymioty

Długotrwające odwodnienie
izotoniczne

Pobudzenie

ośrodka

pragnienia

Wydzielanie ADH

•Dodatni bilans
wodny

•Hiponatremia
•Hipotonia osocza

Odwodnienie
hipertoniczne

N

N

N

wewnątrzkomórko
wa

pozakomórko
wa

•Zmniejszenie przestrzeni pozakomórkowej
•Zaburzona równowaga osmotyczna między płynem wewnątrz – i
pozakomórkowym

•Osmoza wody z płynu wewnątrzkomórkowego do pozakomórkowego
•Zmniejszona objętość przestrzeni wewnątrzkomórkowe (odwodnienie
komórek)

Odwodnienie

hipertoniczne niedobór

wolnej wody

Przyczyny

Podaż wody

Utrata wody (płynów
hipotonicznych)

przez
nerkę

przez przewód
pokarmowy

Przez płuca

Przez skórę

Zmniejszona podaż wody – odwodnienie
hipertoniczne

•Brak dostępu do wody
•Zaburzenie odruchu pragnienia

- często u ludzi starszych i u dzieci

- u chorych z zaburzoną świadomością

Zwiększone wydalanie wody przez nerkę

Moczówka (brak ADH)

Wzmożona diureza osmotyczna - w

cukrzycy

Faza wielomoczu w ONN i PNN

Objawy w odwodnieniu hipertonicznym zależą
od:

•stopnia wzrostu ciśnienia osmotycznego płynu
pozakomórkowego

•stopnia zmniejszenia przestrzeni wewnątrzkomórkowej
•przebiegu: nagłe – objawy bardziej wyraźne

Odwodnienie komórek – !!!

OUN !!!

osłabienie, senność, brak

koncentracji …………..omamy,

drgawki, śpiączka, gorączka!!!

Suchość skóry i

błon śluzowych,

uczucie pragnienia,

trudności w

połykaniu

Hipowolemi
a

Tachykardia

Ciśnienie
tętnicze

Spadek filtracji w
nerce

Duża gęstość moczu: wyjątki np. w
mczówce prostej, w izostenurii w PNN,
w diurezie osmotycznej

Uwaga

Wolno rozwijające się odwodnienie
hipertoniczne

W tkance mózgowej i w erytrocytach
powstają „idiogenne” substancje
osmotycznie czynne

Zapobiega to odwodnieniu komórek

Nagłe nawodnienie (normalizacja molalności)
może być przyczyną obrzęku mózgu
(izotoniczne zatrucie wodne)

Odwodnienie
hipotoniczne

N

N

N

wewnątrzkomórko
wa

pozakomórko
wa

•Zmniejszenie przestrzeni pozakomórkowej
•Zaburzona równowaga osmotyczna pomiędzy przestrzeniami
•Osmoza wody z przestrzeni pozakomórkowej do przestrzeni
wewnątrzkomórkowej

•Wzrost przestrzeni wewnątrzkomórkowej (obrzęk komórek)

Odwodnienie

hipotoniczne zespół

niedoboru sodu

Przyczyny: utrata płynu hipertonicznego

• Podaż Na

+

•Uzupełnianie niedoboru i/lub strat H

2

O płynami

pozbawionymi elektrolitów

•Utrata Na

+

i H

2

O przez nerki, przewód pokarmowy,

skórę

Skutki odwodnienia
hipotonicznego

Hipowolemia

Obrzęk
mózgu

•Spadek ciśnienia
tętniczego

•Tachykardia
•Spadek filtracjo w
nerkach

•Osłabienie
•Apatia
•Bóle głowy
•Drgawki

Brak odruchu pragnienia, często metaliczny smak w ustach,
skurcze mięśni, wymioty (uwarunkowane atonia błony
mięśniowej żołądka), gorączka

Inne objawy:

Przewodnienie
izotoniczne

N

N

N

wewnątrzkomórko
wa

pozakomórko
wa

•Wzrost przestrzeni pozakomórkowej
•Równowaga osmotyczna pomiędzy płynem wewnątrz - i
zewnątrzkomórkowym

•Prawidłowa objętość przestrzeni wewnątrzkomórkowej

Przyczyny przewodnienia
izotonicznego

•Nadmierna infuzja płynu izotonicznego (szczególnie w
warunkach niewydolności nerek)

•Hiperkortykozolizm/hiperaldosteronizm
•Przwlekła niewydolność mięśnia serca
•Zespół nerczycowy
•Marskość wątroby
•Choroba głodowa

Obrzęki

– główny objaw zwiększenia przestrzeni

pozakomórkowej

Niewydolność nerek

w stosunku do sodu i

wody

Zaburzenia występujące na
poziomie naczyń włosowatych
powodujących ucieczkę wody i
elektrolitów z łożyska
naczyniowego do przestrzeni
pozanaczyniowej

Obrzęki

miejsco
we

uogólnione

Przewodnienie
hipertoniczne

N

N

N

wewnątrzkomórko
wa

pozakomórko
wa

•Wzrost przestrzeni pozakomórkowej
•Zakłócenie stosunków osmotycznych pomiędzy przestrzeniami
wodnymi

•Osmoza wody z płynu wewnątrzkomórkowego do pozakomórkowego
•Zmniejszenie objętość przestrzeni wewnątrzkomórkowej
(odwodnienie komórek)

Przewodnienie
hipertoniczne

Przyczyn
y:

•Nadmierna podaż doustna hipertonicznych płynów
elektrolitowych:

- picie wody morskiej przez rozbitków

- karmienie dzieci obficie solonymi pokarmami

•Pozajelitowa podaż izo- lub hipertonicznych płynów
elektrolitowych chorym z uszkodzoną czynnością
nerek

•Nadczynność kory nadnerczy

- hiperkortyzolizm

- hiperaldosteronizm

Skutki przewodniena
hipertonicznego

•Obrzęki
•Ciśnienie tętnicze prawidłowe lub nieznacznie
podwyższone

•Stany zastoinowe w płucach (duszność,
hiperwentylacja)

•Objawy niewydolności lewokomorowej serca
•Zaburzenia OUN (odwodnienie komórek)

- uczucie silnego pragnienia

- zaburzenia świadomości

Przewodnienie
hipotoniczne

N

N

N

wewnątrzkomórko
wa

pozakomórko
wa

•Wzrost przestrzeni pozakomórkowej
•Zaburzona równowaga osmotyczna pomiędzy przestrzeniami
•Osmoza wody z przestrzeni zewnątrzkomórkowej (hipoosmotycznej)
do przestrzeni wewnątrzkomórkowej (hiperosmotycznej)

•Wzrost przestrzeni wewnątrzkomórkowej (obrzęk komórek)

Przewodnienie

hipotoniczne (zatrucie

wodne)

Przyczyny
:

•Doustna lub pozajelitowa podaż płynów bezelektrolitowych

- u chorych z ONN w fazie skąpo- lub bezmoczu

- u chorych z PNN w fazie znacznego ograniczenia

przesączania

kłębuszkowego

•Znaczna hipoproteinemia
•Niedobór hormonów części gruczołowej przysadki (choroba
Simmndsa)

•Niedoczynność tarczycy
•Hipoaldostronizm/ Hipoglikokortykolizm
•Hiperwazopresynemia:

- zespół Schwartza-Barttera

- marskość wątroby

- ciężka, przewlekła niewydolność krążenia

Skutki przewodnienia
hipotonicznego

Obrzęk mózgu

Objawy
krążeniowe

•Osłabienie
•Wymioty
•Brak apetytu
•Drgawki

•Nieznaczny wzrost ciśnienia
tętniczego

•Zwolnienie akcji serca