SYGNAŁY WRODZONE

GENETYCZNE
WYUCZONE
I
KULTUROWE

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Wiele badań i dyskusji poświęconych

zostało ustalaniu, czy sygnały
niewerbalne są wrodzone, wyuczone,
przekazywane genetycznie, czy też
nabywane innymi sposobami.

Z danych jednoznacznie wynika, że

niektóre gesty występują we wszystkich
obserwowanych grupach (m.in. ludzi
głuchych, ślepych), np. większość dzieci
naczelnych rodzi się z umiejętnością
ssania, co wskazuje na to, że ta cecha jest
wrodzona lub genetyczna.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Niemiecki uczony Eibl-Eibesfeldt odkrył, że

dzieci głuchonieme od urodzenia potrafią się
uśmiechać, a Ekman, Friesen i Sorensen
potwierdzili niektóre z oryginalnych
przekonań Darwina dotyczących wrodzonych
gestów, gdy przeanalizowali ekspresję
twarzy ludzi wychowywanych w pięciu
różnych kulturach. Ustalili, że każda kultura
wykorzystuje te same podstawowe grymasy
twarzy do wyrażania emocji, a to
doprowadziło ich do konkluzji, iż muszą one
być wrodzone.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Ciągle trwają dyskusje, czy pewne gesty

przejmujemy wraz z kulturą, w której żyjemy,

i potem stają się one nawykami, czy też są

dziedziczne. Na przykład większość

mężczyzn zaczyna zakładanie płaszcza od

prawej ręki, zaś większość kobiet – od lewej.

Gdy mężczyzna mija kobietę na zatłoczonej

ulicy, zazwyczaj obraca ciało w jej kierunku,

natomiast zdecydowana większość kobiet

obróci się w przeciwną stronę.

Wiele z naszych podstawowych zachowań

niewerbalnych jest wyuczonych, a znaczenie

licznych ruchów i gestów ma uwarunkowanie

kulturowe.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

ZACHOWANIA DZIECKA

Zacznijmy od początku, czyli od tego jak
zachowują się dzieci. Małe dzieci reagują
w najbardziej naturalny sposób,
dorastając, w procesie socjalizacji,
uczymy się ukrywać nasze gesty, ale
pozostaje tendencja ruchu, która ujawnia
prawdziwy komunikat z ciała

.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Dzieci nie kryją swego języka gestów:

- złość — tupie nogami i wymachuje pięściami,

czerwieni się i krzyczy lub zaciska usta, źrenice się

zwężają a oddech przyspiesza.

- lęk — kuli się i chowa, przytula do matki, zaciska

oczy lub ucieka, blednie i wstrzymuje oddech, usta

wykrzywiają się w podkówki.

- kłamstwo — zaciska i zakrywa usta rękami,

przestępuje z nogi na nogę, nabiera rumieńców i

spuszcza wzrok.

- wstyd — udaje że go „nie ma” całym ciałem, pochyla

głowę, robi się mniejsze, blednie lub czerwienieje.

- zainteresowanie - zbliża się i pochłania całym sobą,

oczy otwierają się szerzej, podnoszą się brwi, oddech

staje się lekko przyspieszony.

- nuda- ziewa i odchodzi.

- zadowolenie i szczęście - twarz promienieje

uśmiechem, oczy błyszczą, ciało jest dynamicznie

napięte.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Dorośli reagują tak samo tyle, że z

powodów kulturowych ich ekspresja jest
przyhamowana — pełne gesty zamienione
są na mikro-ruchy i szyfry symboliczne.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

POZYCJA I WŁADZA

Badania lingwistyczne pokazały, że jest prosta

relacja między zajmowaną pozycją, poziomem
władzy czy prestiżu człowieka a sposobem jego
wysławiania się. Innymi słowy: im wyżej ktoś stoi
na drabinie społecznej, tym łatwiej przychodzi
mu porozumiewanie się za pomocą słów i zdań.
Badania nad porozumiewaniem niewerbalnym
ujawniły korelację pomiędzy pleceniami
wypowiadanymi a liczbą gestów, jakie człowiek
wykonuje, aby przekazać wiadomość.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Oznacza to, że status, władza, czy prestiż

danej osoby jest także w prosty sposób
powiązany liczbą gestów czy ruchów ciała
przez nią wykonywanych.

Ktoś znajdujący się na szczycie społecznej

czy biznesowej skali potrafi wykorzystać
zakres swojego słownictwa do precyzyjnego
przekazania swoich myśli, zaś ktoś mniej
wykształcony czy uzdolniony użyje do
komunikacji większej liczby gestów niż słów.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

POPULARNE

GESTY I ZACHOWANIA

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

1. Siedzenie okrakiem na krześle – wieki

temu mężczyźni używali tarcz do ochrony przed
włóczniami i maczugami wrogów; w dzisiejszej
cywilizacji wykorzystują niemal wszystko, co
mają w zasięgu ręki, jako symboliczną tarczę
ochronną, gdy są atakowani fizycznie lub
słownie. Możemy tu wymienić stawanie za
drzwiami, płotem, biurkiem, otwartymi
drzwiami samochodu czy siadanie okrakiem na
krześle. Oparcie krzesła staje się ochroną ciała i
może przemienić mężczyznę w agresywnego,
dążącego do dominacji wojownika.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Większość z tych, którzy tak dosiadają

krzeseł, to typy dominujące, które będą

próbować zdobyć kontrolę nad innymi ludźmi

czy grupami, gdy rozmowa zaczyna ich

nudzić; oparcie krzesła staje się wtedy dobrą

tarczą chroniącą przed atakami innych

członków grupy. Zazwyczaj siadają dyskretnie,

w sposób niemal niezauważalny dla innych.

Najprostszym sposobem rozbrojenia takiego

„wojownika” polega na tym, aby stanąć lub

usiąść za nim. To spowoduje, że poczuje się

zagrożony atakiem i zmusi go to do zmiany

pozycji, czyniąc go mniej agresywnym.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

2. Obie ręce splecione z tyłu głowy – to

charakterystyczny gest dla takich specjalistów,
jak księgowi, prawnicy, menadżerowie
sprzedaży, dyrektorzy banków czy wszystkich
ludzi czujących się pewnie, dominujących lub
lepszych w jakiejś dziedzinie. To gest używany
przez ludzi „wszystko-wiedzących” i dla wielu
ludzi jest on wyjątkowo irytujący. Prawnicy
zwykle stosują go w obecności swoich kolegów
po fachu, aby zademonstrować, jak są
znakomici. Zakładanie rąk za głowę jest także
wykorzystywane, jako sygnał mający okazać, że
osoba rości sobie prawo do jakiegoś
terytorium

.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Jeśli osoba dodatkowo ułoży nogi w tzw.

„amerykańską czwórkę”, sygnalizuje to, że nie

tylko czuje się lepsza, ale także gotowa jest, by to

udowodnić. Aby zmusić naszego rozmówcę do

zmiany pozycji, a co za tym idzie nastawienia,

można usiąść w takiej odległości od niego, aby

poproszony o ocenę jakiegoś przedmiotu musiał

pochylić się w naszą stronę. Kolejną dobrą metodą

jest naśladowanie gestu. Jeśli chcesz pokazać

rozmówcy, że się z nim zgadzasz, przyjmij taką

samą pozycję, jak on. Badania przeprowadzone w

pewnym towarzystwie ubezpieczeniowym

pokazały, że spośród 30 szefów sprzedaży 27

stosowało ten gest w obecności swoich

podwładnych lub klientów, ale unikało go, gdy

rozmawiali z przełożonym; przyjmując wówczas

pozy oznaczające zależność i postawę obronną.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

3. Gesty agresji i gotowości – jeden z

najpowszechniejszych gestów
wykorzystywanych przez człowieka do okazania
agresywnej postawy to stanie z rękami na
biodrach. Niektórzy obserwatorzy określają ten
gest mianem „gotowości”, co w pewnych
okolicznościach jest właściwą nazwą, ale
podstawowym jego przekazem jest manifestacja
agresji. Czasem jest też nazywany „postawą
człowieka sukcesu”; ta nazwa nawiązuje do
człowieka nastawionego na osiąganie celów,
który demonstruje taką pozycję, gdy jest
gotowy do stawienia czoła przeciwnościom.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Mężczyźni często stosują ten gest w

obecności kobiet, aby pokazać prawdziwie
męskie, agresywne i dominujące
zachowanie, chcąc tym samym wydać się
większymi niż są w rzeczywistości.
Mężczyźni wykorzystują to niewerbalne
wyzwanie wobec innych mężczyzn, którzy
wtargną na ich terytorium. Rękom
opartym na biodrach często towarzyszą
gesty wyrażające krytyczną

ocenę.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

4. Gotowość na siedząco – jednym z

najbardziej wartościowych gestów jest

wyrażania pozycji siedzącej. Na przykład w

sytuacji sprzedaży, jeśli potencjalny nabywca

wykona ten gest pod koniec prezentacji i

rozmowy zmierzają do szczęśliwego końca,

sprzedający może poprosić o złożenie

zamówienia i oczekiwać, że je dostanie.

Nagrania wideo rozmów prowadzonych przez

sprzedawców polis ubezpieczeniowych z

potencjalnymi klientami pokazały, że jeśli tylko

wyrażonej na siedząco gotowości towarzyszy

pocieranie podbródka, to klient kupi polisę.

Natomiast, gdy w końcowym etapie sprzedaży

klient skrzyżuje ramiona natychmiast po

pocieraniu podbródka, to transakcja na pewno

nie dojdzie do skutku.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

5. Pozycja startera – gesty wyrażające

gotowość, które sygnalizują pragnienie
skończenie rozmowy lub spotkania,
polegają na pochyleniu się do przodu z
obiema dłońmi opartymi na kolanach lub
trzymającymi krawędź krzesła. Jeśli
którakolwiek z tych póz zdarzy się
podczas rozmowy, rozsądne może okazać
się przejęcie inicjatywy i zakończenie jej.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

6. Seksualna agresywność – jej oznaką są

przede wszystkim zatknięte za pasek albo

wsadzone w kieszenie kciuki. To jeden z

najpowszechniejszych gestów stosowanych

przez aktorów grających w westernach do

okazania widzom męskości ich ulubionych

rewolwerowców. Ramiona przybierają

pozycję gotowości, a dłonie służą jako

główne kierunkowskazy ku strefie genitalnej.

Mężczyźni wykorzystują ten gest do

oznaczenia swojego terytorium lub do

pokazania innym osobnikom tej samej płci,

że się nie boją. Gdy stosują go w obecności

kobiet, może on oznaczać chęć dominacji.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

7. Blokowanie stopy – to gest stosowany

wyłącznie przez kobiety. Wierzch jednej
stopy mocno opiera się o drugą nogę,
wzmacniając w ten sposób defensywne
nastawienie. Ten gest oznacza, że kobieta
zamyka się w sobie, jak żółw w skorupie.
Tylko przyjacielskie, powściągliwe
zachowanie może spowodować zmianę tej
sytuacji. Jest to poza charakterystyczna dla
wstydliwych lub nieśmiałych kobiet.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

8. Zacieranie rąk – jest sposobem

niewerbalnego przekazywania swoich
pozytywnych oczekiwań. Prędkość z jaką
dana osoba pociera ręce wskazuje, kogo
ma na myśli spodziewając się pozytywnych
rezultatów. Uczy się handlowców, że jeśli
używają gestu pocierania rąk podczas
prezentacji produktów lub usług przyszłym
klientom, muszą to robić szybko, aby nie
nastawić klienta negatywnie.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

9. Splecione dłonie – to gest frustracji,

sygnalizujący, iż dana osoba próbuje
zapanować nad swoją negatywną postawą.

Gest ten pojawia się w trzech

podstawowych wariantach:
· dłonie splecione na wysokości twarzy
(ręce spoczywające na biurku)
· na wysokości łona, gdy dana osoba siedzi
· na wysokości krocza, kiedy stoi

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Wydaje się, że istnieje korelacja pomiędzy

wysokością, na jakiej ręce są trzymane, a
nasileniem negatywnego nastroju: trudniej
będzie nawiązać kontakt z osobą, która
trzyma ręce splecione wysoko niż z taką,
która splata ręce niżej. W przypadku tego
gestu należy postarać się, aby osoba
rozwarła palce, odsłoniła dłonie oraz przód
swojego ciała.; w przeciwnym razie wrogie
nastawienie pozostanie

.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

10. Ręce ułożone w „wieżyczkę” –

charakteryzują ludzi pewnych siebie,

wywyższających się nad innych oraz tych, z

ograniczoną gestykulacją. Podniesiona

„wieżyczka” stosowana jest zwykle, gdy dana

osoba wyraża swoją opinię lub przedstawia

pomysły i to ona mówi. Kiedy pozycji

podniesionej „wieżyczki” towarzyszy odchylenie

głowy – osoba jest z siebie zadowolona lub

arogancka. Obniżona „wieżyczka” jest zwykle

używana przez osobą słuchającą. Mimo, iż gest

wieżyczki jest sygnałem pozytywnym, może być

używany zarówno w sensie pozytywnym, jak i

negatywnym, dlatego też może być mylnie

interpretowany.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Komunikacja niewerbalna - jest procesem

przebiegającym spontanicznie, obejmującym
subtelne nielingwistyczne zachowania,
dokonującym się w sposób ciągły i często
bez udziału świadomości. Nawet jeżeli
zdajemy sobie sprawę z emitowania poprzez
własne ciało sygnałów niewerbalnych, to w
niewielkim stopniu potrafimy sprawować
kontrolę nad tym. Oto przykład: uczuciu
silnego niepokoju, zdenerwowania często
towarzyszy drżenie rąk. Pomimo usilnych
starań, nie możemy tego powstrzymać,
dokonuje się ono wbrew woli.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Innym przykładem jest zmiana wielkości

źrenic - dokonuje się bez udziału naszej
świadomości i nie sprawujemy nad nią
żadnej kontroli. Podobnie jest w przypadku
głosu. Głos najwierniej wyraża stany
emocjonalne, najszybciej zdradza smutek
czy przygnębienie. Ale na przykład twarz
- \"największy niewerbalny kłamca\" - w
dużej mierze podlega kontroli. Potrafimy
sprawić, by nasze twarze wyrażały
uśmiech, zdziwienie czy oburzenie

.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Istnieją dwie grupy kanałów ekspresji

niewerbalnej:
· ruchy ciała
· zależności przestrzenne

Do pierwszej grupy - ruchy ciała - zalicza się:

-mimikę, kontakt wzrokowy, dotyk, gesty,
pozycję ciała.

Zależności przestrzenne to po prostu dystans,

jaki utrzymujemy z rozmówcą w czasie
interakcji.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Mimika
Twarz jest najbardziej ekspresyjną częścią ciała -

odzwierciedla szybko zmieniające się nastroje.
Wyraża przede wszystkim uczucia i emocje.
Niektóre obszary twarzy są bardziej
ekspresyjne niż inne.

Bardzo wymowne są okolice brwi:

· całkowicie podniesione wyrażają
niedowierzanie,
· podniesione do połowy - zdziwienie,
· stan normalny - bez komentarza,
· do połowy obniżone - zakłopotanie,
· całkowicie obniżone - złość.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Zmiana w zakresie mimiki podlega w

dużej mierze świadomej kontroli. Poprzez
kontrolowanie i panowanie nad mięśniami
twarzy, ukrywamy niestosowne lub
nieakceptowane przez otoczenie reakcje

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Dzięki stosowaniu tzw. technik kierowania

mimiką, możemy osiągać następujące efekty:

· intensyfikować emocje (np. spotkawszy

osobę, do której nie żywimy żadnych ciepłych

uczuć, staramy się ukryć naszą obojętność i

w czasie rozmowy poprzez odpowiedni wyraz

twarzy okazujemy zadowolenie ze spotkania)

· deintensyfikować emocje (np. wyrażając

złość wobec szefa zachowujemy się znacznie

bardziej powściągliwie niż wobec osoby,

która nie ma możliwości zastosować wobec

nas jakichkolwiek sankcji)

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

· neutralizować emocje (np. normy kulturowe

nakazują by mężczyźni nie okazywali emocji,

ponieważ jest to przejaw zniewieściałości.

Kiedy pięcioletni \"mężczyzna\" płacze,

ponieważ przewrócił się i zranił się w kolano,

wówczas mówimy: jesteś mężczyzną, bądź

dzielny, to tylko małe zadrapanie i na pewno

wcale nie boli. W ten sposób dziecko uczy się

ukrywać emocje)

· maskować emocje (np. słuchając opowieści

sąsiadki o tym co się jej przydarzyło kiedy

czekała na wizytę u lekarza staramy się ukryć

znużenie i brak zainteresowania. Zamiast tego

okazujemy zainteresowanie, współczucie etc.)

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Kontakt wzrokowy

Oczy stanowią najważniejszy obszar wizualnej

uwagi - w czasie rozmowy uwaga

koncentruje się na oczach przez ok. 43%

czasu.

Ekspresja oczu wyraża się nie tylko poprzez

spoglądanie, ale również:

· zmianę wielkości źrenic (2-8 mm),

· wskaźnik mrugania (zwykle co 3-10 sek.),

· stopień otwarcia oczu (od szeroko

otwartych do przymkniętych powiek),

· wyraz oczu - tzw. maślane oczy,

mordercze spojrzenie.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Dotyk
Dotyk stanowi sygnał o bardzo dużej sile

oddziaływania. Dlatego istnieją określone
normy społeczne, które regulują
akceptowany obszar i liczbę dotyków.

Najważniejsze funkcje komunikacyjne

dotyku to:
· wspieranie/ pocieszanie,
· funkcja afiliacyjna,
· funkcja władzy

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Przekazy dotykowe są szczególnie skuteczne

w dostarczaniu pocieszenia osobom
potrzebującym psychicznego wsparcia.

Poprzez dotyk najlepiej dokonuje się

transmisja uczucia sympatii, zrozumienia,
współczucia. Bardzo ważna jest rola
dotyku w relacjach rodzice-dzieci. Dotyk
odgrywa ogromnie ważną rolę w
kształtowaniu bliskich relacji.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Gesty

Kiedy mówimy nieustannie poruszamy

rękami, głową ale też całym ciałem. Ruchy te

są skoordynowane z mową i stanowią część

całościowego procesu komunikowania się.

Kiwanie głową jest dość specyficznym

rodzajem gestu i odgrywa dwie zasadnicze

funkcje:

· po pierwsze działa jako wzmocnienie,

nagroda i zachęta dla rozmówcy do

kontynuowania wypowiedzi

· po drugie- służy synchronizacji interakcji -

kilkakrotne kiwnięcie głową (seria) oznacza

brak zgody i chęć zabrania głosu.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Gesty, w zależności od pełnionej funkcji, dzielimy

na:
· emblematory (niewerbalne substytuty
konkretnych słów, np. znak słuchawki; znak
ilustrujący, że czas minął)
· afektatory (niewerbalne zachowania, które
odzwierciedlają intensywność odczuwanych
emocji, np. skrzyżowanie nóg czy rąk, częste
zmiany postawy ciała)
· ilustratory (niewerbalne zachowania, które
służą uplastycznieniu wypowiedzi, np.
opowiadając o małym dziecku gestykulujemy by
dokładniej, wierniej opisać jego małe paluszki,
rączki etc.)

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

· regulatory (niewerbalne zachowania, które

pomagają synchronizować przebieg rozmowy, np.

zmiana postawy i ułożenia ciała, skinienie głową)

· adaptatory (zachowania niewerbalne, które

służą zaspokojeniu określonych potrzeb

psychicznych lub fizycznych, np. obgryzanie

paznokci jako przejaw zdenerwowania, kręcenie

się na krześle jako przejaw zniecierpliwienia. Jako

ciekawostkę warto podać, że kiedy ujawniamy

informacje nt. wewnętrznych stanów, np.

opowiadamy o swoich przeżyciach, wówczas

najczęściej dotykamy lewej strony naszego ciała.

Kiedy natomiast doświadczamy obawy w związku

z nawiązaniem kontaktu z nową osobą, najczęściej

dotykamy prawej części naszego ciała.)

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Pozycja ciała

Sposób siedzenia czy stania ujawnia informacje

nt. naszego samopoczucia. Jednym z

komunikatów emitowanych przez postawę ciała

jest stan napięcia psychicznego. Świadczą o nim

znaki statyczne (stopy ściśle przylegające do

siebie, ręce przyciśnięte do ciała, zaciśnięte

dłonie) oraz kinezyczne (ciągłe poruszanie

stopami, rękami, kręcenie głową). Za pomocą

postawy ciała komunikujemy również nasze

nastawienie wobec rozmówcy. Bezpośrednie

ustawienie ciała ułatwiające kontakt wzrokowy,

wychylenie ciała do przodu, dotykanie jest

wyrazem pozytywnego nastawienia do rozmówcy.

Wyrazem sympatii dla rozmówcy jest podobna/

lustrzana pozycja ciała.

SYGNAŁY WRODZONE, GENETYCZNE, WYUCZONE I
KULTUROWE

Zależności przestrzenne

Wyróżnia się cztery strefy używane przez
nas nieświadomie podczas interakcji z
innymi ludźmi. Są to:
· strefa intymna (0-45cm),
· strefa osobista (45-120 cm),
· strefa społeczna (1,2-3,6 m),
· strefa publiczna (3,6-6m).
Bliskość przestrzenna jest wskaźnikiem
lubienia, sympatii. Im bliższy dystans, tym
bliższa relacja.