Regiony biogeograficzne Europy

Natura 2000

•

Jednym z najważniejszych aktualnie zadań krajów

członkowskich Unii Europejskiej w ochronie przyrody
jest utworzenie Europejskiej Sieci Ekologicznej
Natura 2000. Sieć ma, w założeniu, pełnić kluczową
rolę w ochronie różnorodności biologicznej terytorium
Wspólnoty poprzez zabezpieczenie zagrożonych
rodzajów siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk
zagrożonych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt.

• Natura 2000 realizuje ten sposób decyzję przyjętą na

spotkaniu Rady Europy w Goeteborgu w czerwcu 2001
o powstrzymaniu utraty bioróżnorodności krajów
członkowskich do roku 2010.

Przedmiot ochrony

Przedmiotami ochrony w programie Natura 2000 są

wybrane, uznane za „ważne dla calej Europy i zagrożone
w skali Europy” gatunki roślin i zwierząt, a także
wybrane typy ekosystemów, zwanych we wspólnym

języku europejskiej ochrony przyrody „typami siedlisk

przyrodniczych”.

Za szczególnie ważne uznaje się uznane są siedliska i

gatunki priorytetowe. Są to ekosystemy i gatunki,
których zasięg koncentruje się w granicach Unii
Europejskiej, uznano więc że to Unia ponosi szczególną
odpowiedzialność za ich zachowanie.

Natura 2000

• W skład sieci Natura 2000 wejdą:

• obszary specjalnej ochrony ptaków - (Special

Protection Areas - SPA) wyznaczone na podstawie
Dyrektywy Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich
ptaków, tzw. "Ptasiej", dla gatunków ptaków wymienionych
w załączniku I do Dyrektywy

• specjalne obszary ochrony siedlisk - (Special

Areas of Conservation - SAC) wyznaczone na podstawie
Dyrektywy Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk
przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, tzw.
"Siedliskowej", dla siedlisk przyrodniczych wymienionych
w załączniku I oraz siedlisk gatunków zwierząt i roślin
wymienionych w załączniku II do Dyrektywy.

Dokumenty Europejskie

• DYREKTYWA RADY 79/409/EWG z

dnia 2 kwietnia 1979 roku w
sprawie ochrony dzikich ptaków

• DYREKTYWA RADY 92/43/EWG z

dnia 21 maja 1992 roku w sprawie
ochrony siedlisk naturalnych oraz
dzikiej fauny i flory

.

Natura 2000 w UE

Natura 2000 w UE (SPA)

Natura 2000 w Polsce 247 obszarów

• 184 - Specjalne Obszary Ochrony (Ostoje Siedliskowe)
• 71 - Obszary Specjalnej Ochrony (Ostoje Ptaków)
• Obszary zajmują powierzchnię: 4 118 062,6 ha, w tym:
• Specjalne Obszary Ochrony: 1 185 288,9 ha,
• Obszary Specjalnej Ochrony: 3 311 396,3 ha.

• Obszary lądowe zajmują powierzchnię: 3 217 560,9 ha.
• Obszary morskie zajmują powierzchnię: 900 501,7 ha.
• Obszary lądowe stanowią 10,3 % powierzchni Polski, w

tym:

• Specjalne Obszary Ochrony: 3,7 %,
• Obszary Specjalnej Ochrony: 7,8 %.

Dokumenty Krajowe

• Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r.

o ochronie przyrody

• ROZPORZĄDZENIE MINISTRA

ŚRODOWISKA z dnia 21 lipca
2004 r. w sprawie obszarów
specjalnej ochrony ptaków Natura
2000

.

Tabela 1. Wykaz występujących w Polsce siedlisk przyrodniczych z

Załącznika I DS.

Kod Natura 2000

Rodzaj siedliska przyrodniczego

Fitosocjologiczne identyfikatory

siedlisk

1110

łąki podmorskie w strefie sublitoralnej

Zosterion, Ruppion maritimae

1130

ujścia rzek

-

1160

duże płytkie zatoki

-

1170

morskie ławice małży

-

1210

halofilna i nitrofilna roślinność na brzegu morza

Cakiletea maritimae

1230

klify na wybrzeżu Bałtyku

-

1310

śródlądowe błotniste solniska z solirodkiem

Thero-Salicornietalia

1330

bagienne solniska nadmorskie

Glauco-Puccinietalia (część -

zbiorowiska nadmorskie)

*1340

śródlądowe halofine łąki

Glauco-Puccinietalia (część -

zbiorowiska śródlądowe)

2110

inicjalne stadia nadmorskich wydm białych

Honckenyo-Agropyretum juncei

2120

nadmorskie wydmy białe

Elymo-Ammophiletum

*2130

nadmorskie wydmy szare

Koelerion albescentis

*2140

nadmorskie wrzosowiska bażynowe

Salici-Empetretum nigri

2160, 2170

wydmy z zaroślami rokitnika i wierzby piaskowej

Hippophao-Salicetum arenariae

2180

lasy mieszane na wydmach nadmorskich

Quercion robori-petraeae

2190

wilgotne zagłębienia międzywydmowe

Ericion tetralicis, Rhynchosporion

albae, Myricetum gale, Littorelion

2330

wydmy śródlądowe z murawami szczotlichowymi

Spergulo vernalis-Corynephoretum

3110

jeziora lobeliowe

Isoëtion lacustris, Lobelietum

dortmannae

3140

twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki z

podwodnymi łąkami ramienic

Charetea

3150

starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki

wodne

Nympheion, Potamion

3160

naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne

-

3220, 3230

pionierska roślinność na kamieńcach górskich

potoków

Epilobion fleischeri

3240

zarośla wierzbowo-wrześniowe na kamieńcach i

żwirowiskach górskich potoków

Salicion elaeagni

3260

nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami

włosieniczników

Ranunculion fluitantis

3270

zalewane muliste brzegi rzek

Bidentetalia tripartiti

Tabela 1. Wykaz występujących w Polsce siedlisk przyrodniczych z

Załącznika I DS.cd

4010

wilgotne wrzosowiska z wrzoścem bagiennym

Sphagno-Ericetalia

4030

suche wrzosowiska

Calluno-Genistion, Calluno-

Arctostaphylion

4060

wysokogórskie borówczyska bażynowe

Empetro-Vaccinietum

*6120

śródlądowe murawy napiaskowe

Koelerion glaucae

6170

wysokogórskie murawy nawapienne

Seslerion tatrae

*6210

murawy kserotermiczne(priorytetowe są tylko murawy z

istotnymi stanowiskami storczyków)

Festuco-Brometea

*6230

górskie murawy bliźniczkowe (dotyczy płatów

stosunkowo bogatych florystycznie)

Nardion

6410

zmiennowilgotne łąki trzęślicowe

Molinion

6430 (6431)

naturalne i półnaturalne ziołorośla nadrzeczne i

okrajkowe

Galio-Urticenea

6430 (6432)

górskie ziołorośla, traworośla i zarośla liściaste

Betulo-Adenostyletea

6440

łąki selernicowe

Cnidion dubii

6510

niżowe i górskie łąki użytkowane ekstensywnie

Arrhenatherion elatioris

6520

górskie łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie

Polygono-Trisetion

*7110

torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe)

Sphagnetalia magellanici

7120

torfowiska wysokie zdegradowane, lecz zdolne do

naturalnej i stymulowanej regeneracji

Sphagnetalia magellanici

(zdegradowane)

7140

torfowiska przejściowe i trzęsawiska

Caricion lasiocarpae

7150

obniżenia dolinkowe i pła mszarne

Rhynchosporion albae

*7210

torfowiska nakredowe

Cladietum marisci, Caricion

davalianae

*7220

źródliska wapienne

Cratoneurion commutati

7230

torfowiska alkaliczne

Caricion davalianae, część

Caricion

Tabela 1. Wykaz występujących w Polsce siedlisk przyrodniczych z

Załącznika I DS.cd

8110

piargi i gołoborza krzemianowe

Androsacion alpinae

8120

piargi i gołoborza wapienne

Papaverion tatrici

*8160

podgórskie i wyżynne rumowiska wapienne

Gymnocarpietum robertiani

8210

wapienne ściany skalne

Potentilletalia caulescentis

8220

ściany skalne i urwiska krzemianowe porośnięte

roślinnością

Androsacion vandelii

8310

jaskinie nieudostępnione do zwiedzania

-

9110

kwaśne buczyny

Luzulo-Fagenion

9130

żyzne buczyny

Dentario glandulosae-Fagenion,

Galio odorati-Fagenion

9140

górskie jaworzyny ziołoroślowe

Aceri-Fagetum

9160

subatlantycki nizinny las dębowo-grabowy

Stellario-Carpinetum

9170

grąd środkowoeuropejski

Galio silvatici-Carpinetum

9180

jaworzyny na stokach i zboczach

Tilio plathyphyllis-Acerion

pseudoplatani (p.)

9190

dąbrowy acidofilne

Quercetea robori-petreae

*91D0 (91D1)

brzezina bagienna

Vaccinio uliginosi-Betuletum

pubescentis

*91D0 (91D2)

sosnowy bór bagienny

Vaccinio uliginosi-Pinetum

*91D0 (91D3)

górskie torfowiska wysokie z sosną błotną

Pino mugo-Sphagnetum

*91D0 (91D4)

borealna świerczyna na torfie

Sphagno girgensohnii-Piceetum

*91E0

lasy łęgowe i nadrzeczne zarośla wierzbowe

Alnenion glutinoso-incanae,

Salicion albae

91F0

łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe

Ulmenion minoris

9410 (9411)

górnoreglowy bór karpacki

Plagothecio-Piceetum tatricum

9410 (9413)

górnoreglowy bór sudecki

Calamagrostio villosae-

Piceetum

9420

górski bór modrzewiowo-limbowy

Cembro-Piceetum

ROŚLINY priorytetowe

• dzwonek karkonoski*

Campanula bohemica *

• dzwonek piłkowany*

Campanula serrata *

• gnidosz sudecki*

Pedicularis sudetica *

• goryczuszka czeska*

Gentianella bohemica *

• goździk lśniący*+

Dianthus nitidus *+

• przytulia sudecka*Galium

sudeticum *

• pszonak

pieniński*Erysimum
pieninicum *

• sasanka słowacka*

Pulsatilla slavica *

• sierpik różnolistny*

Serratula lycopifolia *

• warzucha polska*

Cochlearia polonica *

• warzucha tatrzańska*

Cochlearia tatrae

SSAKI MAMMALIA

• kozica* Rupicapra rupicapra tatrica *
• niedźwiedź brunatny* Ursus arctos *
• norka europejska* Mustela lutreola *
• susel perelkowany* Spermophilus

suslicus *

• świstak* Marmota marmota latirostris *
• wilk* Canis lupus *
• żubr* Bison bonasus *

BEZKRĘGOWCE INVERTEBRATA

• konarek tajgowy* Phryganophilus ruficollis *
• krasopani hera* Callimorpha quadripunctaria *
• modraszek telejus Maculinea teleius
• nadobnica alpejska* Rosalia alpina *
• pachnica dębowa* Osmoderma eremita *
• sichrawa karpacka* Pseudogaurotina excellens *
• sówka puszczykówka* Xylomoia strix *

WYZNACZANIE OBSZARÓW SPECJALNEJ

OCHRONY PTAKÓW

• Obszar zidentyfikowany jako ważny dla ochrony

gatunków ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej

• Obszar desygnowany jako Obszar Specjalnej

Ochrony Ptaków, Rozporządzeniem Ministra
Środowiska

WYZNACZANIE SPECJALNYCH OBSZARÓW

OCHRONY SIEDLISK

• Obszar zidentyfikowany jako ważny dla ochrony siedlisk lub

gatunków z załączników I lub II Dyrektywy Siedliskowej

• Obszar ujęty na liście proponowanych Obszarów o Znaczeniu

Wspólnotowym, przedkładanej przez Ministra Środowiska
Komisji Europejskiej.

• Seminarium biogeograficzne, mające na celu ocenę

reprezentatywności ujęcia poszczególnych typów siedlisk
przyrodniczych i gatunków w projekcie sieci Natura 2000, w
ramach regionu biogeograficznego.

• Lista Obszarów o Znaczeniu Wspólnotowym przyjęta przez

Komisję Europejską

• Obszar obligatoryjnie desygnowany jako Specjalny Obszar

Ochrony Siedlisk, rozporządzeniem Ministra Środowiska

Natura 2000 w Polsce

Bibliografia

• http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl/
• Ekologiczna sieć Natura 2000. Problem czy

szansa. Red. Makomaska-Juchiewicz M.,
Tworek S., Instytut Ochrony Przyrody PAN,
Kraków 2003

• P. Pawlaczyk, A. Jermaczek - Natura 2000 -

narzędzie ochrony przyrody. Planowanie
ochrony obszarów Natura 2000 (wyd. WWF
Polska)-

http://www.eko.org.pl/lkp/n2k/natu
ra_2000_narzedzie.pdf

Finansowanie ochrony przyrody i sieci Natura 2000

Wysokość budżetu i liczebność personelu obszarów chronionych

wybranych krajach Europy

• Austria

1074 USD/km kw

?

• Czechy

309

78 osób/1000 km kw

• Francja

2 531

24

• Grecja

897

9

• Węgry

3 433

252

• Litwa

722

421

• Norwegia

935

3

• Polska

421

?

• Portugalia 12 768

72

• Słowacja

199

132

• Wlk. Brytania

3 217

41 osób/1000 km

kw.

Finansowanie sieci Natura 2000

• Generalnie sieć NATURA 2000 będzie finansowana

przez państwa członkowskie przede wszystkim z
własnych środków. Jedynie ochrona rodzajów siedlisk
i siedlisk gatunków o priorytetowym znaczeniu mogą
być współfinansowane przez Wspólnotę na mocy
porozumienia z państwem członkowskim, które o taką
pomoc wystąpiło (art. 8 Dyrektywy Siedliskowej).
Szacuje się, że koszty bezpośrednie poniesione przez
Unię wyniosą 5-8% budżetu Unii, czyli 3,4 –5,7 mld
euro rocznie. Roczne koszty utrzymania sieci Natura
2000 rocznie to 68-71 mld euro.

Rodzaje kosztów związanych z siecią Natura

2000:

Faza typowania obszarów: zebranie informacji istniejących materiałów

źródłowych, przeprowadzenie badań terenowych, kartowanie, ocenę stanu
zachowania siedlisk, koszty administracyjne fazy przygotowawczej,
konsultacje: zebrania i spotkania z mieszkańcami, lokalnymi władzami,
opracowanie projektów pilotażowych;

Faza przygotowanie i wprowadzenia sieci w życie : przygotowanie planów

ochrony , konsultacje planów, powołanie i funkcjonowanie organów
zarządzających, Zatrudnienie pracowników, zapewnienie budynków i
wyposażenie; konsultacje: zebrania i spotkania z lokalna społecznością
władzami i mieszkańcami; koszty konsultacji prawniczych,.

Funkcjonowanie obszaru chronionego: koszty związane z utrzymaniem

siedlisk i gatunków chronionych w dobrej kondycji; stałe konsultacje z
właścicielami i zarządcami ; ochrona przeciwpożarowa, badania naukowe i
monitoring stanu siedlisk; przygotowanie materiałów informacyjnych i
edukacyjnych; obsługa ruchu turystycznego;

Okazjonalne (nadzwyczajne, na ogół jednorazowe akcje i zabiegi):

dokupywanie ziemi, scalanie terytorium, kompensacja strat i straconej
wartości, różne zachęty; infrastruktura zabezpieczająca dla turystów;
tworzenie baz danych GIS.

Źródła finansowania sieci Natura 2000:

•

WSPÓLNA POLITYKA ROLNA

•

FUNDUSZE STRUKTURALNE – wieloletnie programy
finansowania określonych działań

– Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego -

ERDF - European Regional

Development Fund

– Europejski Fundusz Społeczny (Socjalny) -

ESF - European Social Fund

– Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej-

EAGGF - European

Agriculture Guidance and Guarantee Funds -

– Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa ,

(FIFG - Financial Instrument

for Fisheries Guidance)

• FUNDUSZ LIFE

•

FUNDUSZ SPÓJNOSCI

( The Cohesion Fund)

•

Program sąsiedztwa INTERREG III

•

LEADER +

Źródła finansowania sieci Natura 2000- nowe

opcje

• Opcja 1 – użycie istniejących obecnie

możliwości: funduszy w ramach Wspólnej
Polityki Rolnej – Europejski Fundusz Orientacji i
Gwarancji Rolnej (EAGGF), fundusze
strukturalne i program LIFE, odpowiednio
przystosowane do jak najefektywniejszego
wykorzystania dla sieci Natura 2000;

• Opcja 2 – zwiększenie i modyfikacja funduszu

LIFE

• Opcja 3 – stworzenie zupełnie nowych

mechanizmów finansowania Natura 2000.

Cechy dobrego finansowania:

• Wystarczające środki

• Bez ograniczeń regionalnych

• Dla wszystkich instytucji związanych z tworzeniem i

zarządzaniem obszarów naturowych.

• Średnio i długoterminowe – powyżej 10 lat

• Pozwalać na finansowanie różnych kosztów: od

administracyjnych, prawne, po ochronne.

• Proste wnioski i zasady aplikacji