Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

1

Ostre stany chorobowe

układu moczowego w

praktyce lekarza

rodzinnego

Michał Wróbel, Janusz Dembowski

Katedra i Klinika Urologii

Akademii Medycznej we Wrocławiu

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

2

☼Objawy kliniczne
☼Diagnostyka różnicowa
☼Algorytm postępowania:

Jakie badania laboratoryjne i obrazowe?
Kiedy konsultacja specjalisty?
Kiedy i w jakim trybie kierować do
szpitala?
Jakie będzie postępowanie
specjalistyczne?
Jakie będzie postępowanie lekarza
rodzinnego po zakończeniu procedur
specjalistycznych?

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

3

Ostre stany chorobowe układu

moczowego

• Kolka nerkowa i

moczowodowa

• Zatrzymanie moczu
• Krwiomocz

• Ostry ból w obrębie moszny
• Załupek
• Priapizm

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

4

Kolka nerkowa i moczowodowa

• Bardzo silny ból o charakterze kolkowym

.

• Umiejscowienie - okolica lędźwiowa,

boczna okolica brzucha, podbrzusze
(uczucie parcia na mocz).

• Promieniowanie - do podbrzusza, moszny,

warg sromowych większych, wewnętrznej
powierzchni ud

• Towarzyszące objawy - poty, nudności,

wymioty, porażenna niedrożność jelit.

• Wysokie RR lub hipotonia (wstrząs

bólowy).

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

5

Kolka nerkowa i moczowodowa

Diagnostyka różnicowa

• Kamica nerki i moczowodu
• Zwężenie podmiedniczkowe
• Blokujące martwicze brodawki nerkowe lub

skrzepy krwi

• Zapalenie odmiedniczkowe nerek
• Ostre kłębuszkowe zapalenie nerek
• Zator, zakrzep tętnicy lub żyły nerkowej
• Krwawienie, zakażenie torbieli nerkowej
• Półpasiec
• Schorzenia odkręgosłupowe
• Nowotwór przestrzeni zaotrzewnowej

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

6

Kolka nerkowa i moczowodowa

Diagnostyka różnicowa

• Mniej typowy objaw we wszystkich

ostrych stanach jamy brzusznej:

Ostre

zapalenie wyrostka robaczkowego, o. z.
pęcherzyka

żółciowego, o. z. trzustki,

choroba wrzodowa, zawał śledziony,
uwięźnięta przepuklina rozworu
przełykowego, tętniak aorty brzusznej.

• Inne schorzenia: choroby opłucnej,

zawał m.-nia

sercowego, porfirie,

kolgenozy, anemia sierpowata.

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

7

Kolka nerkowa i moczowodowa

Diagnostyka

• Badanie kliniczne: bolesność

uciskowa i opukowa, dodatni objaw
Goldflamma,
brzuch miękki, brak objawów
korzeniowych i otrzewnowych,
leniwa perystaltyka

• Gorączka i tachykardia są

alarmującymi objawami posocznicy!

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

8

Kolka nerkowa i moczowodowa

Diagnostyka

• I° (Przychodnia Lekarza Rodzinnego,

Ambulatorium Pogotowia) :
Badanie ogólne moczu, posiew moczu(?),
morfologia krwi, USG, Rtg przeglądowe,
urografia (?).

• II° (Oddział urologii) :

j.w.+ pielografia wstępująca, USG Doppler,
TK.

• III°(Oddział urologii, poradnia

specjalistyczna) : ustalenie dokładnej
diagnozy po ustąpieniu ostrych objawów

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

9

Kolka nerkowa i moczowodowa

Postępowanie

• Zwalczanie bólu (NLPZ - Diklofenak,

Metamizol, opiaty - Tramal, Dolargan)

• Obfite nawadnianie
• Leki rozkurczowe (No-Spa, Buscopan)
• Aktywność fizyczna
• Leki podajemy doustnie przy mniej

nasilonych dolegliwościach. W razie
wymiotów czopki i drogą parenteralną

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

10

Kolka nerkowa i moczowodowa

Postępowanie

• Wskazania do leczenia w warunkach

oddziału pomocy doraźnej:

-konieczność stosowania leków drogą
dożylną
-brak poprawy po leczeniu
ambulatoryjnym

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

11

Kolka nerkowa i moczowodowa

Postępowanie

• Wskazania do leczenia w warunkach

szpitalnych (oddział urologii):
-objawy posocznicy
-pacjent obciążony (choroby układu krążenia,
uczulenie na leki, cukrzyca, immunosupresja)
-jedyna nerka
-niewydolność nerek
-ciąża
-brak poprawy po leczeniu, silne dolegliwości

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

12

Kolka nerkowa i moczowodowa

Postępowanie

• Możliwości leczenia w warunkach szpitalnych

-kontrolowana płynoterapia
-antybiotykoterapia dożylna
-stosowanie silnych leków p.bólowych
-doraźne zabiegi : cewnik moczowodowy,
nefrostomia
przezskórna
-leczenie zabiegowe: ESWL, URS, PCNL,
operacje laparoskopowe i klasyczne
-uzupełnienie diagnostyki

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

13

Kolka nerkowa i moczowodowa

Postępowanie

• Konsultacja specjalistyczna - w celu

ustalenia etiologii kamicy i wskazań
do planowego leczenia zabiegowego
oraz monitorowanie pacjenta po
leczeniu

• Profilaktyka nawrotów i

monitorowanie po leczeniu
zabiegowym przez lekarza rodzinnego

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

14

Zatrzymanie moczu

• Ostre zatrzymanie moczu jest to nagle

występująca niemożliwość jego oddania

• Zwykle silne dolegliwości bólowe
• Różnicowanie z bezmoczem
• Często u pacjentów z wcześniejszymi

objawami przeszkody podpęcherzowej
(przepełnienie pęcherza moczowego,
nadużycie alkoholu, stany zapalne dróg
moczowych, krwawienie)

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

15

Zatrzymanie moczu

najczęstsze przyczyny

• Łagodny rozrost stercza
• Rak stercza
• Ostre zapalenie stercza
• Zwężenie cewki moczowej
• Zwłóknienie szyi pęcherza moczowego
• Niewydolność mięśnia wypieracza moczu
• Leki : cholinolityki, -adrenergiki,

antyhistaminowe

• Psychogenne

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

16

Zatrzymanie moczu

Diagnostyka

• Wywiad: obecność objawów

przeszkody podpęcherzowej, urazy,
zażywane leki

• Badanie palpacyjne: guz

podbrzusza, stłumienie wypuku

• Badanie per rectum (najlepiej po

opróżnieniu pęcherza)

• USG
• Diagnostyka specjalistyczna

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

17

Zatrzymanie moczu

Postępowanie

• Odprowadzenie moczu z pęcherza

moczowego przy pomocy najmniej
inwazyjnej metody

• Cewnikowanie: Każdy lekarz!

aseptyka, środek znieczulający cewkę
moczową (2% żel lignokainowy)
cewnik na stałe, cewnikowanie
jednorazowe

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

18

Zatrzymanie moczu

Postępowanie

• Cewnikowanie: jednorazowo nie więcej niż

1000 ml moczu (odruch wazowagalny,
krwawienie z poszerzonych żył śluzówki)

• Wskazania do cewnikowania: zatrzymanie

moczu

• Wskazania do konsultacji urologicznej:

uraz cewki moczowej
zwężenie cewki moczowej
trudności z cewnikowaniem

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

19

Zatrzymanie moczu

Postępowanie

• Postępowanie lekarza rodzinnego:

-cewnik Foley’a i konsultacja
specjalistyczna w trybie planowym
-cewnik jednorazowy + NLPZ +
adrenolityk („zacewnikuj i wyślij do
domu”)

• Postępowanie specjalistyczne:

-cewnikowanie (c. Nelatona,
Thiemanna)
-przetoka nadłonowa

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

20

Krwiomocz

• Nowotwór

(łagodny, złośliwy)

• Kamica
• Zapalenie
• Uraz (w tym

jatrogenny)

• Zmiany naczyniowe
• Leki
• Inne

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

21

Krwiomocz

Strategia diagnostyczna

• Znależć możliwą (prawdopodobną)

przyczynę krwiomoczu

• Wykluczyć obecność nowotworu
• Przy użyciu możliwie

nieinwazyjnej diagnostyki

• Przy jak najmniejszych kosztach

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

22

Krwiomocz

• Zmiana zabarwienia moczu - 1ml

krwi w 100 ml moczu

• K. mikroskopowy - 2 erytrocyty w

l moczu

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

23

Krwiomocz

•

Pseudokrwiomocz: barwniki, leki
(Ryfampicyna,pirydyna, fenotiazyny),
hemoglobinuria, mioglobinuria, porfiria.

•

Wyniki fałszywie dodatnie - uszkodzenie
napletka, krew miesiączkowa

•

Wyniki fałszywie ujemne - hemoliza krwinek
w próbce moczu

•

Krwiomocz początkowy (cewka), końcowy
(stercz i pęcherz moczowy), całkowity (górne
drogi moczowe)

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

24

Krwiomocz

• Badanie fizykalne - uraz? zab. krzepnięcia?
• Badanie per rectum
• Badania laboratoryjne - potwierdzenie

krwiomoczu

• Badania obrazowe:

USG - kamica, poszerzenie dr. moczowych,
zmiany ogniskowe nerek, egzofityczne
nowotwory pęcherza moczowego
Urografia, pielografia wstępująca
TK, angio TK, wirtualna endoskopia

• Badania endoskopowe

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

25

Krwiomocz

• Inne przyczyny krwiomoczu:

-nawroty nowotworu po leczeniu oper.
zaburzenia układu krzepnięcia
-HIV (wirusowa inf. nerek, cewki
mocz., mięsak Kaposiego,
trombocytopenia)
-wysiłek fizyczny (urazy kłębuszków
nerkowych, trójkąta pęcherza

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

26

Krwiomocz

• Rzadkie przyczyny krwiomoczu:

torbielowatość nerek,
endometrioza, zapalenie uchyłków
esicy, Ch. Leśniowskiego-Crohna

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

27

Krwiomocz

• Lekarz rodzinny:

Wywiad (leki p.płytkowe!), badanie
fizykalne, per rectum, badanie ogólne
moczu, morfologia krwi,
posiew moczu, USG

• Specjalistyczna diagnostyka urologiczna

(oddział urologii?)
badania obrazowe i endoskopowe,
kwalifikacja do leczenia operacyjnego

Ostre stany chorobowe układ
u moczowego w praktyce leka
rza rodzinnego

28

• Jednorazowy epizod krwiomoczu może

być pierwszym objawem nowotworu,
następnie bezobjawowego nawet na
wiele lat

• Minimum diagnostyczne w wypadku

krwiomoczu:
bad. og. moczu, posiew moczu,
morfologia,
usg, urografia, cystoskopia

Krwiomocz