KONTROWERSJA III:

Jakie programy realizujemy w życiu:

BIOLOGICZNE, CZY INTENCJONALNE?

Biologiczne

• Socjobiologia

Biologiczne -

intencjonalnie

• Psychologia

humanistyczna

Intencjonalne

!

• Psychologia

egzystencjalna

Intencjonalne ?

• Psychologia

narracyjna

PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA

Geneza:

A. Adler, G. W. Allport, H. A.

Murray

Kurt GOLDSTEIN

Akcent na spójność osobowości
• Organizm jako system
• Jeden główny motyw:

SAMOREALIZACJA

• Zdolność organizmu do rozwoju
• Zasady psychologii postaci: Figura, tło
• Akcent na badanie

jednostki ludzkiej

ZDROWIE

: giętkość, odraczanie przyszłości, dystans

wobec przeszłości 

postawa abstrakcyjna

CHOROBA

:

sztywność,

niezdolność

odraczania,

determinizm przeszłości 

postawa konkretna

Postulaty psychologii humanistycznej – J.

Bugental

Człowiek jest czymś więcej niż sumą

części

• istnieje w środowisku ludzkim
• jest świadomy
• dysponuje wyborem
• działa celowo

Journal of Humanistic Psychology - 1961

PSYCHOLOGIA
HUMANISTYCZNA: Abraham
MASLOW

Rodzina imigrantów z Rosji
Trudne warunki życia
Doktorat z psychologii zwierząt  zabawa

jako ważna forma aktywności -
samonagradzająca

Maskarada po ataku na Pearl Harbor

A. MASLOW: postulaty

• Człowiek ma

wrodzoną, biologiczną

naturę

• Natura jest

indywidualna i gatunkowa

• Możliwe jest wykrycie tej natury
• Natura jest

neutralna lub dobra

; złe

właściwości są reakcją na frustrację potrzeb

• Rozwój zgodny z naturą

jest zdrowy,

owocny i szczęśliwy

• Jeżeli rdzeń osobowości zostanie odrzucony

lub stłumiony, jednostka zachoruje

A. MASLOW: postulaty

• Natura nie jest tak silna i nieomylna jak

instynkt u zwierząt, ustępuje presji kulturowej

• Natura mimo swej słabości nie zanika ale trwa

w głębi i domaga się

aktualizacji

• Konieczność dyscypliny i wyrzeczeń,

frustracji, cierpienia i tragedii

- ponieważ:

– odkrywają i

rozwijają naturę

- są pożądane

– umacniają nasze ja

, dają poczucie

sprawczości

– rodzą zdrowy

szacunek dla samego

siebie

, dają poczucie pewności

SAMOAKTUALIZACJA

Człowiek dąży do aktualizacji swych potencjalności
Są jednak co najmniej 4 potrzeby bardziej

PODSTAWOWE



hierarchia

potrzeb

• Fizjologiczne

- pożywienie, woda, sen

• Bezpieczeństwa

-

struktury,

pewności,

porządku, opieki, unikania bólu

• Przynależności i miłości

- akceptacji, miłości i

jedności

• Szacunku

- dla siebie i ze strony innych

SAMOAKTUALIZACJI



spełniania

potencjalności, wychodzenia poza potrzeby
podstawowe

HIERARCHIA POTRZEB WG MASLOWA

FIZJOLOGICZNE

BEZPIECZEŃSTWA

PRZYNALEŻNOŚCI

SZACUNKU

SAMO-

AKTUALIZACJI

HIERARCHIA POTRZEB WG MASLOWA

POTRZEBA PODSTAWOWA

1. jej brak rodzi chorobę,
2. jej obecność zapobiega chorobie,
3. jej przywrócenie leczy chorobę,
4. w sytuacjach wolnego wyboru, osoba woli

zaspokoić tę potrzebę niż inne,

5. jest funkcjonalnie nieobecna u osoby zdrowej.

 

+ jest

odczuwana

jako

świadoma

lub

nieświadoma tęsknota i pragnienie

+ jej niezaspokojenie powoduje uczucie braku

lub upośledzenia

Motywacja

motywy braku

-

potrzeby podstawowe

wartości istnienia

(Being-values) - motywy wzrostu

wzbogacania doświadczenia -

Motywacja istnienia

całość, jedność; integracja

piękno

doskonałość

dobroć

spełnienie

jedyność

sprawiedliwość

łatwość

żywotność

żartobliwość

bogactwo

prawda; uczciwość; realność

prostota

samowystarczalność

Doświadczenia szczytowe

+ otwartość na doświadczenie, integracja, autonomia

Charakterystyki osoby dojrzałej

1. Są nastawieni realistycznie - wyższa percepcja rzeczywistości
2. Akceptują siebie, innych ludzi oraz świat natury.
3. Odznaczają się dużą spontanicznością.
4. Są skoncentrowani na zadaniach, nie na sobie.
5. Cechuje ich pewien dystans i potrzeba odosobnienia.
6. Są niezależni i autonomiczni.
7. Oceniają ludzi i rzeczy w sposób niestereotypowy.
8. Miewają doznania mistyczne czy duchowe (szczytowe).
9. Identyfikują się z ludzkością.
10. Mają głęboko uczuciowe, bliskie związki z osobami kochanymi.
11. Ich wartości i postawy są demokratyczne.
12. Nie mylą środków z celami.
13. Mają filozoficzne i niezłośliwe poczucie humoru.
14. Mają wielki zasób zdolności twórczych.
15. Są odporni na wpływy kulturowe, są niezależni od danej

kultury.

16. Wznoszą się ponad środowisko, a nie tylko borykają się z nim.

Metapatologie

Brak motywacji istnienia - z wyboru lub

ograniczeń kulturowych:

DOBRO

(słuszność; pragnienie, powinność;

sprawiedliwość; życzliwość; uczciwość) 

ZŁO

albo

MIERNOTA

:

egoizm, niechęć,

nienawiść, skrajny indywidualizm, odrzucenie
wartości, nihilizm, cynizm.

SPRAWIEDLIWOŚĆ

(uczciwość; porządek;

zgodność z prawem; powinność) 

KRZYWDA

,

NIESPRAWIEDLIWOŚĆ

:

niepewność w działaniu, brak zaufania do ludzi,
podejrzliwość, egoizm, prawo dżungli

.

Metapatologie

ŻYWOTNOŚĆ



MARTWOTA

:

zanik

inicjatywy, przekonanie o determinacji, brak
zaangażowania, nuda, utrata zainteresowań,
brak motywacji.

PRAWDA 

ZAKŁAMANIE

:

brak zaufania do

ludzi,

nieufność,

podejrzliwość,

cynizm,

sceptycyzm.

PIĘKNO 

BRZYDOTA

:

wulgarność, brak

smaku

estetycznego,

znużenie,

ponurość,

zmęczenie, brak odprężenia.

A. Maslow

„Czy chcecie być sławni, wielcy, świeci? Czy chcecie

napisać książkę? Być dobrymi terapeutami?

Uśmiechacie się? - a ja pytam: Jeżeli nie wy, to kto

to zrobi? Czy jest to zgodne z samoaktualizacją

skoro nie chcecie być sławnymi, dobrymi,

świętymi?

A jeżeli tak jest, że naprawdę tego nie chcecie, to

mogę was zapewnić, że nie macie ambicji, nie

umiecie żyć z sensem, nie dążycie do

doskonałości. A jeżeli faktycznie tak jest, to

ostrzegam was - będziecie przez całe życie

nieszczęśliwi. Uciekacie bowiem przed waszymi

możliwościami i zdolnościami, tak jak uciekał

Jonasz przed swoim przeznaczeniem.”

PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA: Carl R.

Rogers

Biografia:
(1)

rodzina  etyka protestancka

(2)

zainteresowanie psychologią kliniczną

University of Chicago - Counselling Center
1951 - Client-Centered Therapy
1964 - Ośrodek Badań Jednostki - La Jolla
Optymistyczny pogląd na

naturę

człowieka



zdolność do zdrowego i twórczego rozwoju



ograniczający wpływ rodziców, szkoły i

presji społecznych

Jednostka potrafi przyjąć odpowiedzialność za

swoje życie.

TEORIA JA

Podejście fenomenologiczne: przedmiotem analizy

jest

doświadczenie wewnętrzne

jednostki

Doświadczenie ma miejsce w organizmie człowieka

i może znajdować odbicie w

polu świadomości

Pole fenomenologiczne = pole świadomości 

Symbolizacja doświadczenia:
• prawidłowa  realistyczne zachowanie

• nieprawidłowa  nierealistyczne zachowanie

Subcepcja

- podświadome spostrzeganie

Rozumienie osoby:
 z perspektywy jej

pola fenomenologicznego

 wymaga uważnego słuchania relacji osoby z jej

doświadczenia 

empatyczne słuchanie

C. R. Rogers: KONCEPCJA SIEBIE

„

zorganizowana spójna całość pojęciowa,

składająca się ze spostrzeganych właściwości
‘ja’,

czyli

samego

siebie

oraz

ze

spostrzeganych relacji między ‘ja’ a innymi i
między ‘ja’ a różnymi aspektami życia, a także
z wartości przypisywanej tym spostrzeżeniom.
Postać

ta

dostępna

jest

świadomości,

aczkolwiek niekoniecznie jest w niej obecna.
Obraz jest płynny i zmienny, jest procesem,
lecz w każdym momencie stanowi specyficzną
całość

.”

Przystosowanie

Możliwe rozbieżności:

1. JA REALNE



JA IDEALNE

jaka/i jestem



jaka/i chciałabym

być

NIEPRZYSTOSOWANIE

(osobiste)

• Niezgodność między

ja

a

organizmem

 LĘK



zachowanie obronne

KONGRUENCJA

- zgodność między

koncepcją siebie a doświadczeniem

• Rozbieżność między subiektywnym

polem

fenomenologicznym

a

rzeczywistością

zewnętrzną i obiektywną

C. R. Rogers – struktura osobowości

Pole świadomości

JA

Pole fenomenologiczne

C. R. Rogers – struktura osobowości

Pole świadomości

JA

Wartości doświadczane

Organizmiczny proces

wartościujący

Pojęcie o
sobie -
giętkie
- zmienne

C. R. Rogers – struktura osobowości

Pole świadomości

JA

Pole fenomenologiczne

Wartości

introjektowane

wyobrażeniowe

Koncepcja

siebie
-

usztywniona

- stała

SUBCEPCJA

lęk

Tendencja do aktualizacji siebie

Istnieje wrodzona tendencja organizmu do
rozwijania wszystkich swych zdolności w
sposób, który umacnia osobę.

Stawanie się

 rozwój, zmiana, wzrost:

– w kierunku zróżnicowania, niezależności i

odpowiedzialności

– zależy od zdolności do rozeznania, co

sprzyja

osobie

– poprzez świadome, ukierunkowane na cel

wybory

W pełni funkcjonująca osoba

 czyli zdolna do wypełniania potencjalności:
• Otwartość na doświadczenie
• Brak nastawienia obronnego
• Jasna i dokładna świadomość
• Bezwarunkowe poczucie własnej wartości
• Harmonijne relacje z ludźmi
Odczuwa i działa zgodnie z

organizmicznym

procesem wartościującym

Alternatywą są wartości

introjektowane

, czyli

przejęte bez uzgodnienia z doświadczeniem

wewnętrznym – sztywne i zagrażające dla Ja

Osoba funkcjonująca w sposób pełny

• Większa

otwartość na doświadczenie

-

zdolność do nie zniekształconego lękiem
słuchania własnego umysłu i ciała oraz
wymagań zewnętrznych.

• Zdolność do przeżywania każdej chwili życia

z

radością

i entuzjazmem.

• Wrastające

zaufanie do własnego

organizmu

: pozwolenie sobie na to, by

doznania odczuwać jako dobre i słuszne. Takie
zaufanie umożliwia realistyczną ocenę
wymagań zewnętrznych i sprostanie
wyzwaniom, jakie niesie życie.

Potrzeba bezwarunkowo pozytywnej oceny i

szacunku

Gdyby jednostka doświadczała jedynie
bezwarunkowej akceptacji, to jej poczucie własnej
wartości nie byłoby uzależnione od spełnienia
jakichkolwiek warunków, byłoby bezwarunkowe, a
wtedy potrzeby uznania ze strony innych i
szacunku do samego siebie nie byłyby nigdy
sprzeczne z ocenami organizmu i jednostka
byłaby stale przystosowana w sensie
psychologicznym, a jej funkcjonowanie miałoby
charakter całościowy.

(Rogers, 2002)

Terapia skoncentrowana na KLIENCIE

•bezwarunkowy szacunek
•empatyczne słuchanie i zrozumienie

– uświadomienie uczuć i doświadczeń
– koncepcja siebie zgodna z doświadczeniem

organizmu

– akceptacja siebie i innych

Badania techniką Q i listą

przymiotnikową ACL

• w toku psychoterapii rośnie

samoakceptacja

• akceptacja siebie

koreluje z

akceptacją

innych

.

Psychologia pozytywna

Martin Seligman

:

-

idea

realizacji

własnego

pozytywnego

potencjału,

koncepcja szczęścia

Mihaly Csikszentmihalyi:

- koncepcja przepływu (flow)

Edward Deci i Richard Ryan:

- teoria autodeterminacji

Teoria Autodeterminacji: R. Ryan i E.

Deci

Potrzeby zapewniające samorealizację:

(1)

Kompetencji

(2)

Afiliacji

- związków z innymi

(3)

Autonomii

Motywacja

wewnętrzna

, zdeterminowana przez Ja

Motywacja zewnętrzna może przekształcić się w

wewnętrzną, zapewniając spójność.

Kontekst społeczno-sytuacyjny może aktywować i

wspierać realizację potrzeb i motywację
wewnętrzną.

Motywacja: ZEWNĘTRZNA I WEWNĘTRZNA

Kontinuum: cztery zachowania motywowane zewnętrznie:

1.

Regulowane zewnętrznie - by zaspokoić oczekiwania,
uzyskać nagrodę bądź uniknąć kary

2.

Regulowane przez introjekcję - u ich podłoża leżą
wartości zewnętrzne, nieakceptowane jako własne:
zachowanie motywowane jest lękiem, poczuciem winy lub
dumą

3.

Regulowane poprzez identyfikację – wyznacza je
identyfikacja z postacią subiektywnie ważną, wartości i cele
spostrzegane są jako osobiście ważne

4.

W pełni zintegrowane z Ja - motywacja zewnętrzna,
zgodna z wartościami i potrzebami osoby, zachowanie
zorientowane jest na wynik, rezultat

5.

Regulowane całkowicie wewnętrznie - ukierunkowane
na samo działanie nie na wynik, realizowane
spontanicznie, jest wyrazem zainteresowań, a osoba
czuje się wolna.

Meta-teoretyczne założenia nurtu

humanistycznego

1. O naturze człowieka

: każdy człowiek posiada

pozytywny potencjał, który może rozpoznać i
urzeczywistnić –

samorealizacja

(rozwój i wzrost

osobowości)

2. O roli społeczeństwa

: kultura i społeczeństwo

ograniczają naturalny rozwój człowieka, narzucając
mu obraz tego jaki powinien być.

3. O poleganiu na doświadczeniu

:

doświadczać

to

być świadomym zdarzeń wewnętrznych i
zewnętrznych

tu i teraz

. Warunek zdrowia: im

zakres świadomości większy, tym pełniejsza
identyfikacja i aktualizacja siebie.

4. O doświadczeniu jako kryterium poznania

: o

tym jakie coś jest, dowiadujemy się poprzez własne
doświadczenie, a nie za pośrednictwem opinii czy
sądów innych ludzi.

5. O całości

: psychika i ciało, organizm i środowisko

funkcjonują jako jeden system (podejście
holistyczne).

Podsumowanie

• Akcent na zdrowie, rozwój, możliwości,

twórczość

• Koncepcja

samoaktualizacji, aktualizacji siebie

• Hierarchiczna koncepcja POTRZEB

• Fenomenologiczna teoria JA  badania koncepcji

siebie (np. Q-sort, ACL – Adjective Check List)

• Akceptacja

bezwarunkowa

a

rozwój

i

wychowanie

• Terapia skoncentrowana na kliencie i grupy

spotkaniowe –

empatyczne słuchanie

• Modele

dojrzałej osobowości

i teoria WARTOŚCI

• Refleksje o naturze i kulturze

• Ruch Potencjału Ludzkiego

• Psychologia Pozytywna

Prawdziwy sens życia jest do odnalezienia
raczej w świecie niż w człowieku i jego
psychice, jako że jest ona systemem
zamkniętym. Doświadczeniem człowieka jest w
istocie raczej autotranscendencja, niż
samoaktualizacja. Samoaktualizacja nie jest
celem możliwym dla każdego, z tego prostego
powodu, że im bardziej człowiek dąży do niej,
tym bardziej się ona jemu wymyka... Innymi
słowy, samoaktualizacji nie da się osiągnąć,
jeśli czyni się z niej cel sam w sobie, ale tylko
jako efekt uboczny autotranscendencji

.

(Frankl,

2008)

Samoaktualizacja

czy

transcendencja

?