Cele i zasady polityki

regionalnej UE

Plan wykładu

1. Zasady generalne
a) Zasada subsydiarności
b) Zasada koordynacji
c) Zasada elastyczności
2. Zasady organizacji polityki

regionalnej

a) Zasada programowania
b) Zasada partnerstwa
c) Zasada kompatybilności
d) Zasada spójności

Zasady polityki regionalnej zostały
sformułowane w czasie reformy
funduszy strukturalnych w 1988 roku.

Zasady wynikały z doświadczeń
zdobytych przez Komisję Europejską.

Zasady

polityki

regionalnej

dzielą się na:

zasady generalne
zasady

organizacji

polityki

regionalnej

zasady finansowania polityki rozwoju

regionalnego

zasady oceny realizacji programów

Zasady generalne

Zasady generalne:

subsydiarność

koordynacja

elastyczność

Zasada subsydiarności

(pomocniczości)

Zasada

subsydiarności

została

wprowadzona do Traktatu Rzymskiego na

podstawie zapisu w Traktacie o Unii

Europejskiej z 1992 roku.

Zapis ten został wykonany pod wpływem

sugestii landów wschodnioniemieckich

i wspólnot belgijskich. Doprowadziły one

do

zapisania

przez

Zgromadzenie

Regionów Europejskich 19 lipca 1990

roku

subsydiarności

w

traktatach

europejskich.

W Traktacie z Maastricht zasada
subsydiarności

została

inaczej

zapisana

niż

w

rezolucji.

Nie

uwzględniono

w

nim

zapisu

dotyczącego poziomu znajdującego
się bezpośrednio poniżej władzy
centralnej.

W zakresie, który nie podlega wyłącznej
kompetencji Wspólnoty podejmuje ona
działania

zgodnie

z

zasadą

subsydiarności tylko wówczas i w takim
zakresie, gdy cele proponowanych
działań nie mogą być skutecznie
osiągnięte przez państwa członkowskie,
a zatem z uwagi na skalę lub skutki
proponowanych działań zostaną lepiej
zrealizowane przez Wspólnotę

W formułowaniu zasady dominowała
troska o ochronę prerogatyw państwa
przed

zakusami

przejmowania

kompetencji

przez

instytucje

wspólnotowe.

Komitet

Regionów

proponował

rozszerzenie zapisu na wszystkie
poziomy władz publicznych.

Traktat Amsterdamski dorzucił do Traktatu
o

Unii

Europejskiej

nowy

protokół

poświęcony

w

całości

zasadzie

pomocniczości.

Treść

Traktatu

ogranicza

się

do

zagwarantowania

kompetencji

państw

członkowskich

poprzez

potwierdzenie

kryteriów

stosowania

zasady

subsydiarności.

Kryterium przypisania

kompetencji

Wspólnota podejmuje działania tylko
wtedy,

gdy

posiada

po

temu

stosowne kompetencje, a to oznacza,
że regułą są kompetencje państw
członkowskich.

Kryterium ściśle prawnego

znaczenia zasady

subsydiarności

Gdy

dana

dziedzina

nie

stanowi

wyłącznej

kompetencji

Wspólnoty,

interweniuje ona tylko wówczas, gdy cele
proponowanych działań nie mogą być
osiągnięte w drodze interwencji państwa
w

ramach

jego

konstytucyjnych

prerogatyw
i

równocześnie

mogą

być

lepiej

realizowane przez Wspólnotę niż na
poziomie państwa.

Kryterium

proporcjonalności

Warunkiem interwencji Wspólnoty
jest

stosowanie

środków

proporcjonalnie do założonego celu,
co oznacza, że Wspólnota nie
wykracza poza działania niezbędne
do jego osiągnięcia.

Kryterium dynamicznego

charakteru zasady

subsydiarności

W sytuacjach, w których wymagają tego

okoliczności, może mieć miejsce poszerzenie

zakresu interwencji Wspólnoty, z drugiej zaś

strony interwencja ulega ograniczeniu lub

zaprzestaniu,

jeśli

nie

znajduje

już

uzasadnienia.

Wspólnota powinna respektować praktykę

i systemy organizacyjne oraz prawne państw

członkowskich, natomiast środki przez nią

stosowane powinny pozostawiać najszerszy

margines swobody działania w skali kraju.

Państwa federalne zredagowały specjalną

Deklarację dotyczącą subsydiarności

,

która

została

dołączona

do

Traktatu

Amsterdamskiego.

Mówi ona, że „dla rządów niemieckiego,

austriackiego i belgijskiego jest rzeczą

oczywistą,

iż

działania

Wspólnoty

Europejskiej,

zgodnie

z

zasadą

subsydiarności, odnosi się nie tylko do państw

członkowskich, ale także do ich jednostek

składowych, jeśli narodowe prawo wyposażyło

je w kompetencje legislacyjne.

Potwierdzeniem Deklaracji dotyczącej
subsydiarności był raport Komisji
Europejskiej w związku z Konferencją
Międzyrządową, w którym znalazł się
zapis, że „w praktyce wizja roli zasady
subsydiarności może różnić się
w

poszczególnych

państwach

członkowskich i w poszczególnych
dziedzinach ich działalności”.

Problemy rozwoju regionalnego

pozostają przede wszystkim w

gestii danego państwa, natomiast

organy wspólnotowe ingerują w tę

dziedzinę pomocniczo

.

Stopień

pomocniczości

polityki

wspólnotowej różni się bardzo w

przekroju państw członkowskich i

regionów.

Zasadę subsydiarności w polityce regionalnej

wzmocnił nowy regulamin ogólny funduszy

strukturalnych poprzez zwiększenie roli

Komisji

w

definiowaniu

priorytetów

strategicznych oraz wzmocnienie niższych

szczebli władzy publicznej w zarządzaniu

realizowanymi programami.

Komisja publikuje w Dzienniku Urzędowym

Wspólnot

Europejskich

tzw.

kierunki

indykatywne

dla każdego celu polityki

regionalnej.

Kierunki te powinny być pomocne dla

władz centralnych i regionalnych przy

opracowywaniu planów.

Dla każdego programu został ustalony

nowy dokument planistyczny, w którym

zostali określeni wszyscy beneficjenci

pomocy wspólnotowej rozdział środków

między poszczególne przedsięwzięcia.

Zasada koordynacji

Zasada koordynacji dotyczy trzech

grup zagadnień:

 zintegrowania

wykorzystania

wszystkich dostępnych instrumentów

finansowych

 koordynowania przez Komisję polityk

regionalnych krajów członkowskich

 dążenia do harmonijnego rozwoju

przestrzeni europejskiej

Zintegrowane wykorzystanie wszystkich źródeł
finansowania polityki regionalnej pozostaje
w związku z

zasadą koncentracji środków

i chodzi o skoordynowanie wykorzystania
czterech

funduszy

strukturalnych

przy

realizacji celów, a także zharmonizowanie z
pozostałymi instrumentami finansowymi jak:
pożyczki

z

EBI

i NIW, pomoc finansowana z EWWiS czy
Fundusz Kohezji.

Od

1989

roku

rozdział

środków

wszystkich

funduszy

strukturalnych

podporządkowany został tym samym
regułom

tzn.

wspólnym

kryteriom

delimitacji stref i regionów oraz tym
samym ustaleniom dotyczącym poziomu
interwencji

finansowej,

sposobu

uruchamiania

środków,

regulowania

płatności, kontroli wydatków itd.

Koordynacja krajowych polityk
rozwoju regionalnego

ma na celu

przeciwdziałania

zniekształceniom

konkurencji w łonie Unii i uniknięcie
rywalizacji

w

zakresie

poziomu

subwencji

regionalnych

przyznawanych inwestorom.

W 1979 roku został wprowadzony

system

kontroli

przyznawanej

pomocy

regionalnej

.

Opiera on się na pięciu zasadach:

 zróżnicowanie pułapu pomocy stosownie do

charakteru i powagi problemów rozwoju

regionalnego

 przejrzystość przyznawanej pomocy, której

wysokość powinna być określona przed jej

przyznaniem

 uwzględnienie „specyfiki terytorialnej”

 stosowanie restrykcji wobec systemu pomocy

mającego

reperkusje

sektorowe

i

ewentualnego

kumulowania

pomocy

regionalnej z sektorową przekraczających
łącznie dopuszczalny pułap

 nadzór

Komisji

nad

stosowaniem

wymienionych

zasad

poprzez

obowiązek

uprzedniego

komunikowania

jej

zamiaru

przyznania pomocy

Kontrola

Komisji

jest

dość

rygorystyczna

wobec

ratowania

upadających przedsiębiorstw zwłaszcza,

gdy są one zlokalizowane w dobrze

prosperujących regionach, a

przychylna

wobec regionów opóźnionych w rozwoju,

wspierania

działalności

badawczo-

rozwojowej,

ochrony

środowiska,

oszczędzania energii czy pomocy małym

i średnim przedsiębiorstwom.

Komisja zwraca szczególną uwagę na
pomoc przyznawaną przedsiębiorstwom
publicznym, aczkolwiek respektuje

zasadę

neutralności systemu pomocy wobec
formy własności

.

Wynika

to

ze

znacznie

częstszego

przyznawania przez państwo pomocy
problemowym przedsiębiorstwom sektora
publicznego niż prywatnego.

Komisja w Komunikacie z lipca 1991
roku nałożyła na kraje członkowskie
obowiązek

systematycznego

przedstawiania

jej

corocznych

raportów dotyczących pomocy dla
przedsiębiorstw,

których

obroty

przekraczają 250 mln ecu.

Zgodnie z zasadą koordynacji Komisja w

latach 80-tych podjęła działania na rzecz

współpracy krajów europejskich w

zakresie polityki zagospodarowania

przestrzennego i planu rozwoju

terytorium

kontynentu

w perspektywie XXI wieku

.

Plan miał wskazywać na negatywne

zjawiska żywiołowego zagospodarowania

przestrzeni europejskiej.

Działania Komisji i Rady Europy

przyczyniły się do powstania dwóch

raportów pt.:

Europa 2000. Perspektywy rozwoju

terytorium europejskiego

Europa

2000+.

Współpraca

w

zakresie

zagospodarowania

terytorium europejskiego

Decyzja

w

sprawie

opracowania

Schematu

Rozwoju

Przestrzeni

Europejskiej

(SRPE) została podjęta

przez ministrów odpowiedzialnych za
politykę regionalną w Liege w 1993
roku.

W

1991

roku

został

utworzony

Komitet Rozwoju Przestrzennego

.

W skład Komitetu Rozwoju Przestrzennego weszli

przedstawiciele Komisji i państw członkowskich

stawiający sobie za cel rozwiązywanie sytuacji

konfliktowych i zachęcanie do podejmowania

komplementarnych

działań

w

zakresie

zagospodarowania przestrzennego.

Europejski

plan

przestrzenny

dotyczył

promowania trzech koncepcji:

 spójności gospodarczej i społecznej
 trwałego rozwoju
 bardziej

zrównoważonej

konkurencyjności

terytorium europejskiego

Sporządzany

SRPE

uwzględniał

następujące tendencje:

rozwój systemów miejskich
dostępność do infrastruktury i wiedzy
ewolucja zasobów naturalnych

i dziedzictwa kulturowego

Pierwszy oficjalny SRPE został na

spotkaniu w Noordwijk w Holandii

w czerwcu 1997 roku.

W dniach 2-3 lutego 1999 roku Komisja Europejska

zorganizowała

Forum

,

którego

celem

było

opracowanie syntezy i oceny wyników konsultacji

pierwszego projektu SRPE.

Forum zakończyło się sformułowaniem

rekomendacji

dotyczących wykorzystania Schematu jako narzędzia

lepszej

koordynacji

polityk

wspólnotowych,

narodowych

i

regionalnych,

utworzenia

Europejskiego

Obserwatorium Zagospodarowania Przestrzennego,

większego włączenia krajów kandydujących do

członkostwa oraz upowszechnienia SRPE wśród

obywateli.

SRPE

jest dokumentem o niezobowiązującym

charakterze, który ma wskazać główne

kierunki średnio- i długookresowej polityki w

Europie prowadzonej zarówno przez instytucje

UE, kraje członkowskie oraz władze regionalne

i lokalne.

Na posiedzeniu Rady w Poczdamie w maju

1999 roku zalecono, aby SRPE został wzięty

przy planowaniu sektorowym, w rozwoju sieci

transportowej i służył jako przewodnik w

rozwoju obszarów nadmorskich.

W realizacji celów SRPE szczególną rolę
przypisano

inicjatywie

wspólnotowej

INTERREG III (2000-2006).

W

zakresie

zagospodarowania

przestrzennego pomiędzy poszczególnymi
państwami członkowskimi istniały ogromne
różnice,

zarówno

w

podejściu

do

zagadnienia, stosowanej terminologii jaki
instrumentach.

Ministrowie

odpowiedzialni

za

politykę

regionalną na spotkaniu w Hadze w 1991

roku podjęli decyzję o podjęcie badań

porównawczych

dotyczących

zagospodarowania

przestrzennego

z

zamiarem uporządkowania terminologii.

Na zlecenie Komisji Europejskiej w 1994 roku

rozpoczęto prace, których efektem stało się

kompendium porównawcze polityk

i systemów planowania przestrzennego

w UE

.

W latach 1994-1999 Komisja rozpoczęła

podejmować

działania

innowatorskie

zmierzające do międzynarodowej współpracy

w zakresie planowania przestrzennego w

głównych ponadnarodowych europejskich

strefach planowania (Łuk Alpejski, Łuk

Atlantycki, Basen Morza Bałtyckiego).

Ponadto Komisja prowadziła działania mające

na celu upowszechnić wiedzę na temat

planowania przestrzennego

Zasada elastyczności

Zasada

elastyczności

oznacza

respektowanie
w

polityce

prowadzonej

przez

Komisję

zróżnicowania rzeczywistości regionalnej oraz
specyfiki organizacyjnej i instytucjonalnej
krajów członkowskich.

Komisja zachęca jedynie państwa członkowskie
do współdziałania z władzami niższych szczebli
oraz partnerami społeczno-gospodarczymi.

Europejski

Trybunał

Sprawiedliwości

w postanowieniu z 15 grudnia 1971 roku
podkreślił, że: „w przypadku gdy przepisy
traktatu

lub

regulaminów

uznają

kompetencje państw członkowskich lub
nakładają na nie zobowiązania w celu
stosowania prawa wspólnotowego, problem,
w

jaki

sposób

wykonywanie

tych

kompetencji lub realizacji zobowiązań może
być powierzone przez państwo członkowskie
określonym organom, zależy wyłącznie od
konstytcyjnego systemu każdego państwa.

Społeczności

terytorialne

nie

mogą

podejmować

prób

wpływania przez Komisję na
państwo i pozostaje im jedynie
zespołowy

lub

indywidualny

lobbing

jako

sposób

oddziaływania

na

sprawy

europejskie.

Zasada elastyczności przejawia się
również w interpretacji kryteriów
selekcji regionów wspomaganych i
poziomu

wspólnotowej

pomocy

finansowej oraz umożliwieniu krajom
członkowskim posługiwania się w
niektórych przypadkach własnymi
wskaźnikami statystycznymi, lepiej
uwzględniającymi krajową specyfikę.

Zasady organizacji polityki

regionalnej

Zasady organizacji polityki regionalnej:

programowanie

partnerstwo

kompatybilność

spójność

Zasada programowania

Zasada

programowania

oznacza

odejście od praktyki subwencjonowania

pojedynczych projektów inwestycyjnych na

rzecz

dofinansowania

kompleksowych,

zintegrowanych

programów

rozwoju

regionalnego.

Zasada ta ma zapewnić wieloletnią

stabilność celów i środków realizacji oraz

zachęcać ministerstwa do koordynacji i

dialogu.

Wyróżnia

się

dwa

poziomy

programowania:



strategiczny

– obejmuje określenie

celów i globalnej strategii rozwoju,

podział środków finansowych między

priorytety, itp.



szczegółowy

–

dotyczy

realizacji

strategii,

włączenia

do

niej

podprogramów,

realizowanych

przedsięwzięć, itp.

Pierwszy poziom odnosi się do
szczebla centralnego, zaś drugi może
obejmować

szczebel

władz

terytorialnych, przy czym zakres
włączenia niższego szczebla jest
pozostawiony do swobodnej decyzji
państw członkowskich.

Procedura programowania została
zmodyfikowana na okres 2000-2006
i zapisana w nowym regulaminie
funduszy strukturalnych.

Składa się z 4 kolejnych etapów.

I etap

Sporządzenie przez kompetentne
władze, wskazane przez państwa
członkowskie na szczeblu krajowym,
regionalnym lub innym,

planów

rozwoju

(cel 1 i 2) lub tzw.

ram

odniesienia

(cel 3), przedkładanych

następnie Komisji przez władze
krajowe

II etap

Opracowywanie na podstawie planów

Wspólnotowych Ram Wsparcia

(WRW), negocjowanych z Komisją
przez państwa członkowskie przy
współudziale

przedstawicieli

EBI,

które po zatwierdzeniu przez Komisję
są rodzajem kontraktu wiążącego
partnerów odnośnie do zawartych w
nich ustaleń

WRW mogą ulegać realizacji w trakcie ich

realizacji na wniosek Komisji lub państwa

członkowskiego.

Muszą

być

jednak

zachowane następujące klauzule:

 obowiązek informowania Komisji o pomocy

krajowej udzielanej przedsiębiorstwom

 obowiązek

respektowania

dyrektyw

odnoszących się do zamówień publicznych

przestrzeganie reguł wspólnotowych

dotyczących ochrony środowiska

zgodność działań w rolnictwie z

reformą wspólnej polityki rolnej

respektowanie

ustawodawstwa

wspólnotowego dotyczącego równości

szans obu płci

III etap

Sporządzanie

w

poszczególnych

krajach

programów operacyjnych

,

które uzupełniają WRW i których
projekty państwa członkowskie są
zobowiązane

przedstawić

równocześnie z planami (po przyjęciu
przez Komisję są one podstawą
przyjęcia pomocy wspólnotowej)

IV etap

Opracowanie

dokumentu uzupełniającego

programowanie

, zawierającego szczegółowe

informacje

dotyczące

ostatecznych

beneficjentów pomocy wspólnotowej i alokacji
środków finansowych.

Dokument musiał być przedkładany Komisji
i sporządzany w ciągu trzech miesięcy od daty
przyjęcia przez nią programu operacyjnego.

Programowanie

– realizowany w

kilku etapach proces organizowania,
podejmowania decyzji i finansowania,
zmierzający do realizacji w okresie
wieloletnim

wspólnych

działań

Komisji
i

państwa

członkowskiego

dla

osiągnięcia celów polityki spójności
społeczno-gospodarczej

Plan rozwoju

– sporządzona przez

państwo

analiza

sytuacji

z uwzględnieniem celu europejskiej
polityki spójności społeczno-gospodarczej
i priorytetów służących jego osiągnięciu
oraz strategię i przewidywane działania
priorytetowe, ich szczegółowe cele wraz
z orientacyjnymi zasobami finansowymi
przewidzianymi dla ich realizacji

Ramy odniesienia dla celu 3

–

dokument opisujący kontekst w jakim
podejmowane są interwencje na rzecz
zatrudnienia
i rozwoju zasobów ludzkich na całym
obszarze

państwa

członkowskiego,

precyzujący powiązanie tych interwencji
z priorytetami ujętymi w narodowym
planie działań na rzecz zatrudnienia

Wspólnotowe ramy wsparcia

–

dokument zawierający strategię oraz
priorytety

działań

funduszy

strukturalnych
i państwa członkowskiego, ich cele,
udział

funduszy

i

innych

źródeł

finansowania, zredagowany w przekroju
priorytetów strategicznych i realizowany
poprzez programy operacyjne

Program operacyjny

– dokument

mający na celu realizację WRW,
zawierający

całość

spójnych

priorytetów

strategicznych,

obejmujących wieloletnie działania
mogące korzystać ze wsparcia
z funduszy strukturalnych i innych
instrumentów oraz pożyczek z EBI

Dokument

uzupełniający

programowanie

–

załącznik

zawierający

opis

szczegółowej

realizacji

strategii

i

osi

priorytetowych,

wskaźników

służących monitorowaniu programu,
planu finansowania każdej operacji
oraz informacji dotyczącej reklamy
każdego programu operacyjnego.

W celu uproszczenia i przyspieszenia

procedury programowania w 1993 roku

wprowadzona

została

możliwość

opracowania

tzw.

Jednolitego

Dokumentu

Programowania

(JDP),

który zastąpił dotychczasową trzyetapową

procedurę (plany regionalne, WRW i

programy operacyjne).

Rozwiązanie to mogło być stosowane

w odniesieniu do celu nr 2 i 3, zaś w

przypadku

celu

nr

1

dopuszczano

wykorzystanie, gdy pomoc wspólnotowa

nie przekraczała 1 mld euro.

Państwa członkowskie przedkładając Komisji

plany

regionalne

wskazują

władze

lub

organizacje na szczeblu krajowym, lokalnym lub

regionalnym odpowiedzialne za ich realizację.

Negocjowana jest też subwencja globalna

przekazywana w gestię organu wyznaczonego

przez państwo członkowskie lub/i przez Komisję,

pełniącego misję publiczną w regionie

i

współpracującego

z

przedstawicielami

środowiska społeczno-gospodarczego.

Sposób wykorzystania subwencji

jest

przedmiotem

porozumienia

zawieranego z Komisją za zgodą
państwa i precyzuje tryb działań do
podjęcia,

kryteria

wyboru

beneficjentów, warunki i wskaźnik
udziału pomocy wspólnotowej oraz
sposób monitorowania, oceny i kontroli
wykorzystania subwencji globalnej.

Regulamin ogólny przewiduje również
możliwość

współfinansowania

ze

środków z funduszy strukturalnych

dużych projektów

, których koszt

przekracza kwotę 50 mln euro, a
które obejmują serię ekonomicznie
niepodzielnych, służących realizacji
dokładnie określonych celów.

Zasada partnerstwa

Zasada partnerstwa

wiąże się z zasadą

subsydiarności i odnosi się do relacji:

 między władzami publicznymi różnych

poziomów

(organami

wspólnotowymi,

krajowymi,

regionalnymi

i

lokalnymi),

określanego

mianem

partnerstwa

instytucjonalnego

 między władzami publicznymi, organizacjami

społecznymi i podmiotami gospodarczymi,

określanymi jako

partnerstwo publiczno-

prawne

, bądź ukośne (transwersalne)

Wyróżnia się:



partnerstwo decyzyjne

– dotyczy

partnerów

współfinansujących

programy czy przedsięwzięcia



partnerstwo konsultacyjne

– polega

na formułowaniu opinii przez partnera

Partnerstwo umożliwia uniknięcie nakładania
się działań i pozwala na pokonanie
instytucjonalnych podziałów, zaś z drugiej
strony może nieść ryzyko tzw.

krótkich

obiegów omijających debatę publiczną

.

Przykładem

partnerstwa

mogą

być

francuskie

kontrakty

planowe

i

aglomeracyjne,

lokalne

programy

integrowania.

Zasada partnerstwa jest rozumiana bardzo

szeroko i oznacza obowiązek uzgadniania

wszystkich ustaleń na wszystkich etapach

procedury programowania.

Partnerami powinny być władze publiczne,

przedstawiciele

środowisk

społeczno-

gospodarczych,

inwestorów,

instytucji

bankowych, organizacji zawodowych.

Odnośnie

desygnowania

partnerów

regulamin wskazuje jednoznacznie na

wyłączną odpowiedzialność państwa

.

Zakres swobody państwa pozostaje niczym

nie ograniczony co oznacza, że państwo

może wskazać zarówno ciała pochodzące z

wyborów, jak i zdekoncentrowane agendy

rządowe

w terenie pozostające pod ścisłą kontrolą

ministerstw centralnych.

Realizacja zasady partnerstwa w praktyce

napotykała na wiele trudności. Państwa

członkowskie

były

zazdrosne

o

swoje

prerogatywy i niechętnie zwiększały znaczenie

struktur terytorialnych niższych poziomów.

VI raport poświęcony sytuacji i ewolucji

społeczno-gospodarczej regionów UE na

zdecydowany

postęp

w

funkcjonowaniu

zasady partnerstwa w drugiej połowie lat 90-

tych.

Do zalet partnerstwa zalicza się:

 możliwość wymiany wzajemnie korzystnych

informacji pomiędzy wszystkimi partnerami

 stymulowanie ściślejszej współpracy i klimatu

zaufania

 wytwarzanie poczucia zaangażowania

w

podejmowaniu

przedsięwzięcia

oraz

wspólnej odpowiedzialności za ich realizację

 kreowanie

sieci

powiązań

lokalnych

bazujących na więziach między wszystkimi
partnerami

lokalnymi,

mających

podstawowe

znaczenie

dla

rozwoju

lokalnego

 możliwość wymiany wiedzy milczącej i

innowacji dzięki horyzontalnemu a nie
hierarchicznemu charakterowi powiązań
między partnerami

Od chwili reformy w 1998 roku
polityka regionalna stała się jednym z
istotnych czynników nowej dynamiki
instytucjonalnej

w

kierunku

„emancypacji” niższych poziomów
władzy,

szczególnie

szczebla

regionalnego, rekompozycji relacji
między nimi a władzami centralnymi
oraz wzajemnych stosunków między
władzami terytorialnymi.

Zasada kompatybilności

odnosi się

do spójności polityki regionalnej z
innymi politykami wspólnotowymi, a
przede wszystkim z ustawodawstwem
wspólnotowym dotyczącym polityki
ochrony konkurencji, przejrzystości
zamówień

publicznych,

ochrony

środowiska i równości szans między
kobietami a mężczyznami.

W trosce o zagwarantowanie

reguł wolnej

konkurencji

ustanowionych

Traktatem

rzymskim Komisja Europejska określiła zasady

przyznawania pomocy regionalnej i sektorowej.

Do podstawowych przesłanek uzasadniających

ingerencję Komisji są dążenia do uniknięcia

szkodliwej rywalizacji władz publicznych

w zakresie pomocy oferowanej inwestorom

oraz obawa, że najbogatsze państwa i regiony,

będąc

w

stanie

zaoferować

najwyższe

subwencje, zmniejszają w efekcie szanse

regionów upośledzonych na przyciągnięcie

inwestorów.

Kryteria wspólnotowe dotyczą nie tylko
ograniczenia wszelkich form pomocy
regionalnej, ale także horyzontalnej
i

sektorowej,

tzn.

przyznawanej

upadającym

przedsiębiorstwom,

promującej ochronę środowiska i
rozwój badań, wspierającej małe i
średnie przedsiębiorstwa, tworzenie
lub utrzymanie miejsc pracy itp.

Jeśli

chodzi

o

pomoc

ukierunkowaną

regionalnie

istnieją

dwa

rodzaje

map

zatwierdzonych przez Komisję.

Mapy funduszy europejskich

są mapami

regionów w ramach europejskiej polityki

regionalnej.

Mapy europejskiej polityki konkurencji

dotyczą pomocy dla przedsiębiorstw zgodnie

z

wymogami

wspólnotowej

polityki

konkurencji.

Istnieje również możliwość wspierania

nie tylko inwestycji produkcyjnych w

regionie,

ale

także

przyznawanie

inwestorom

pomocy

bezpośredniej,

sięgającej

określonego

procentu

wynagrodzeń.

Celem

tego

rozwiązania

jest

wzmocnienie wpływu publicznej pomocy

regionalnej na zwiększenie zatrudnienia

W porównaniu ze wcześniejszym okresem

Komisja obniżyła górny poziom dopuszczalnej

pomocy, co było związane z faktem, że

najbogatsze kraje mogły przyznawać o wiele

wyższą pomoc niż najuboższe.

Ponadto Komisja dążyła do zwiększenia

spójności polityki z europejską polityką

regionalną

,

ponieważ

istniały

regiony

wspierane ze środków EFRR, w których była

zabroniona krajowa pomoc na rozwój regionalny

i odwrotnie.

Lojalnej

konkurencji

ma

służyć

przestrzeganie dyrektyw wspólnotowych
dotyczących

zamówień publicznych

.

W tym celu w 1989 roku Komisja
wprowadziła

kwestionariusz

Zamówienia publiczne

, który miał być

wypełniany

przez

władze

lokalne

i regionalne w przypadku finansowania
zamówień ze środków europejskich.

Wobec niezadowalających efektów w 1994

roku

wprowadzono

obowiązek

bezpośredniego przesyłania do Komisji

szczegółowych informacji dotyczących

każdego

zamówienia

przekraczającego 25 mln ecu

.

Mniejsze kontrakty kontrolowano w inny

sposób, przy czym Komisja zaznaczała, że

w pierwszym rzędzie kontrola spoczywa na

państwie członkowskim.

W ramach działań na rzecz

ochrony

środowiska

od 1993 roku istnieje obowiązek

włączenia przedstawicieli odpowiedzialnych

za nie organów w przygotowanie i realizację

programów europejskich.

Obecność tych organów jest również

wskazana w komitetach monitorujących

realizację programów, szczególnie w tych,

które

nie

pozostają

bez

wpływu

na

środowisko.

Komisja

zwraca

uwagę

na

następujące sprawy:

strefy o specjalnym znaczeniu dla

środowiska naturalnego

rodzaj i umiejscowienie problemów

związanych z największą degradacją
środowiska

oraz

poważnymi

zagrożeniami dla ekosystemów



analizę zróżnicowania spójności w zakresie
ochrony

środowiska

i

ocenę

kosztów

respektowania norm wspólnotowych w zakresie
jakości wody i przetwarzania odpadów przez
regiony najbardziej upośledzone



planowanie w tym celu niezbędnych inwestycji



ocenę strategii rozwoju i działań proponowanych
do sfinansowania ze środków wspólnotowych
z punktu widzenia ich wpływu na środowisko

analizę podjętych lub przewidzianych

rozwiązań zmierzających do włączenia

kompetentnych w tej dziedzinie organów

krajowych do przygotowania i realizacji

wspólnotowej polityki regionalnej

ramy

prawne

i

administracyjne

koordynacji polityk rozwoju regionalnego

i

ochrony

środowiska

w

krajach

członkowskich

Problemy

ekologiczne

były

również

przedmiotem Inicjatyw Wspólnotowych
i dotyczyły:

 przywrócenia wysokiej jakości środowiska

naturalnego w regionach przemysłowych
(RECHAR, RESIDER, KONVER)

 promowanie racjonalnego wykorzystania

energii,

eliminowania

odpadów

oraz

stosowania

czystych

technologii

(INTERREG, PME)

 zagospodarowanie

wybrzeży,

utylizacja

odpadów miejskich, przemysłowych i wody
oraz ochrony przed klęskami żywiołowymi
w regionach ultraperyferyjnych (REGIS)

 renowacji przestrzeni publicznych (zieleńców,

parków)

oraz

rewaloryzacji

obszarów

skażonych i opuszczonych w miastach
(URBAN)

 ochrony i poprawy stanu środowiska oraz

jakości życia na obszarach wiejskich (LEADER)

Konsekwencją

obowiązywania

zasady kompatybilności

z politykami

wspólnotowymi

jest

wymóg

zamieszczania w planach rozwoju
dotyczących

celu

nr

1

i 2 oceny stanu środowiska w danym
regionie,

wpływu

na

środowisko

przewidzianych działań i strategii
rozwoju oraz sposobu włączenia w
różne

fazy

programowania

władz

odpowiedzialnych

za

ochronę

środowiska.

Problem równości szans między

kobietami i mężczyznami na rynku

pracy

został

po

raz

pierwszy

wymieniony

w

zmodyfikowanym

regulaminie w 1993 roku.

Komisja zwraca na niego szczególną

uwagę zwłaszcza w przedsięwzięciach

współfinansowanych z EFS.

Zasada spójności

Zasada spójności

wiąże się z powiązaniem

polityk

regionalnych

z

polityką

makroekonomiczną państwa członkowskiego.

Państwa członkowskie powinny koordynować

polityki ekonomiczne w celu zwiększenia

zbieżności koniunktur gospodarczych.

Wymóg ten w związku z unią monetarną

odnosi

się

do

instrumentów

polityki

budżetowej, zaś na państwa nie respektujące

kryteriów nakładane są kary.

Państwa

członkowskie

powinny

prowadzić i koordynować swoje polityki
gospodarcze w taki sposób, by
zmierzały do redukowania różnic w
stopniu

rozwoju

poszczególnych

regionów.

Wymóg ten ciąży szczególnie na
najmniej zamożnych krajach.