Zasady polityki regionalnej UE
Zasada koncentracji oznacza przeznaczenie środków dla regionów w najtrudniejszej sytuacji, zaliczonych do obszarów tzw. celów (cel 1 – wspieranie regionów opóźnionych w rozwoju - PKB na jednego mieszkańca poniżej 75% średniej UE; cel 2 – wspieranie ekonomicznej i społecznej konwersji regionów przeżywających trudności strukturalne; cel 3 – wspieranie polityk i systemów oświaty, kształcenia zawodowego oraz zatrudnienia). Zasada programowania to działanie na podstawie długofalowych programów rozwojowych, opracowywanych i negocjowanych przez państwa z Komisją Europejską, w oparciu o które powstają Ramowe Plany Wsparcia, stanowiące podstawę przygotowanych na krajowym poziomie programów operacyjnych. Zasada współfinansowania stanowi, iż środki unijne jedynie uzupełniają fundusze na realizację polityki regionalnej poszczególnych państw członkowskich. Zasada subsydiarności oznacza podział zadań w realizacji pomocy regionalnej między Komisją, władzami centralnymi i regionalnymi państwa otrzymującego pomoc. Zgodnie z tą zasadą władza wyższego szczebla podejmuje działania tylko wtedy i w takim zakresie, gdy cele proponowanych działań nie mogą być skutecznie osiągnięte przez państwa członkowskie. Zasada partnerstwa powinna obowiązywać w przygotowywaniu, realizowaniu oraz monitorowaniu programów pomocy na trzech poziomach – między instytucjami lokalnymi i regionalnymi a organizacjami społecznymi i gospodarczymi, między władzami państwa członkowskiego a regionami oraz między państwami a Komisją. Zasada kompatybilności oznacza, iż polityka regionalna i wykorzystywanie środków, otrzymywanych z funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności i Europejskiego Banku Inwestycyjnego, muszą być zgodne z innymi politykami wspólnotowymi.
Pojęcie i istota polityki regionalnej (polityka interregionalna i intraregionalna)
polityka regionalna to świadoma i celowa działalność organów władzy publicznej zmierzająca do rozwoju regionalnego. Polityka regionalna – może być prowadzona jako polityka interregionalna a więc polityka centralnych organów władzy publicznej wobec regionów oraz jako polityka intraregionalna, a więc polityka prowadzona przez organy władzy publicznej reprezentujące poszczególne regiony.
Priorytety polityki regionalnej UE
kontroli zróżnicowań regionalnych (monitorowania zmian)
organizacja bezrobocia (dostosowanie podaży i popytu na regionalnych rynkach pracy, łagodzenie skutków mobilności międzyregionalnej)
promocja konkurencyjności regionów i rynków
rozwój infrastruktury (przez co się zwiększa atrakcyjność lokalną regionów)
dostosowanie regionalne regionów uzależnionych dotychczas od wydatków na obronę narodową
Cele polityki regionalnej UE w latach 2000 – 2006
Berlin – szczyt UE zmniejszono liczbę celów na lata 2000 – 2006 r do trzech :
wspomaganie rozwoju i dostosowanie strukturalnego regionów opóźnionych w rozwoju
wsparcie ekonomicznej i społecznej konwersji regionów przeżywających trudności strukturalne
pomoc na rzecz adaptacji i modernizacji polityki oraz systemów oświaty, kształcenia zawodowego zatrudnienia.
Na lata 2000 – 2006 przeznaczono 195 mld. euro.
Cel 1 – 69,7% - 135,9 mld euro
Cel 2 – 11,5% - 22,5 mld euro
Cel 3 – 12.3% - 24,05 mld euro
Ewolucja polityki regionalnej 1957r. – traktat rzymski, powołuje EWG. Polityka regionalna została potraktowana ogólnikowo. W preambole państwa członkowskie zjednoczyły się chcąc zmniejszyć różnice pomiędzy poszczególnymi obszarami, jednak w praktyce polityka regionalna Wspólnoty koncentrowała się na koordynowaniu polityki regionalnej państw członkowskich, mając na względzie ochronę przed ewentualnymi wypaczeniami swobody konkurencji. Na mocy traktatu o EWG utworzono 1 stycznia 1958r. Europejski Bank Inwestycyjny, którego celem jest wspomaganie harmonijnego rozwoju Wspólnoty. 1968r. – fuzja organów wykonawczych Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, Erratonu utworzono w ramach Komisji Europejskiej Dyrekcje Generalną ds. Polityki Regionalnej (DG XVI). 1972r. W Paryżu, zapewniono środki finansowe dla polityki regionalnej. Nadano wówczas wymiar regionalny dwóm funduszom budżetowym – Europejskiemu Funduszowi Społecznemu i Europejskiemu Funduszowi Orientacji i Gwarancji Rolnej, oraz ustalono zasady utworzenia specjalnego funduszu regionalnego. 1975r. – tworzy się Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. 1986r. – podpisanie Jednolity Akt Europejski. Stworzono podstawy dla nowej polityki strukturalnej Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, a przede wszystkim jej polityki regionalnej. W 1988r. – przeprowadzono reformę trzech funduszy strukturalnych (ERDF, ESF, EAGGEF Traktat z Maastricht (1992r) dążenie do zapewnienia zrównoważonego postępu ekonomicznego i socjalnego. Utworzono Fundusz Spójności., o zakresie działaniu nie regionalnym, ale krajowym. Na mocy tego funduszu mogą korzystać te kraje, które PKB jest niższe niż 90% średniej unijnej na jednego mieszkańca. Na mocy traktatu powołano nowy organ Komitet Regionów, jest on instytucją doradczą dla rady UE i Komisji Europejskiej. W jego skład wchodzi 222 przedstawicieli regionalnych i lokalnych osób prawnych. Począwszy od 2002r. Zarezerwowano 39,48mld euro. na działania strukturalne w nowych krajach członkowskich.
Europa Regionów, koncepcja integracji europejskiej, w której narodowe państwa europejskie powinny zostać zastąpione regionami, odpowiednikami dzisiejszych niemieckich landów czy też polskich województw. Takie jednostki administracyjne powinny być, ich zdaniem, podmiotem w stosunkach z Unią Europejską (obecnie są to państwa) i z czasem zastąpić narodowe organizmy państwowe. Koncepcja opozycyjna do Europy Ojczyzn i Europy Ojczyzny. Podstawowym wymogiem harmonijnego rozwoju Europy Regionów jest powstanie sieci międzyregionalnych powiązań, służących interesom wszystkich uczestników – projektów, wyrównywania różnic w rozwoju między silnymi i peryferyjnymi regionami.
Federalistyczna koncepcja integracji na kontynencie europejskim – realizowana w oparciu o założenie, że przyczyną niepowodzeń i wielu konfliktów w Europie (w postaci wojen, konfliktów międzynarodowych/etnicznych/religijnych, problemów gospodarczych), jest istnienie suwerennej władzy na poziomie państwowym. W związku z tym - federaliści żądali ograniczenia niezależności narodowej państw na rzecz organów ponadpaństwowych
Instytucje Unii Europejskiej
Ustalanie programu prac Rada Europejska określa ogólny kierunek polityki UE, nie jest jednak uprawniona do przyjmowania prawa. Jej pracami kieruje przewodniczący a w jej skład wchodzą szefowie państw i rządów oraz przewodniczący Komisji. Rada odbywa posiedzenia przynajmniej co pół roku, trwają one kilka dni.
Stanowienie prawa W procesie stanowienia prawa UE uczestniczą trzy główne instytucje: Parlament Europejski, który reprezentuje obywateli UE i jest przez nich bezpośrednio wybierany Rada Unii Europejskiej, która reprezentuje rządy państw członkowskich. Pracom Rady przewodniczą kolejno poszczególne kraje UE w ramach tzw. Prezydencji, Komisja Europejska, która reprezentuje interesy całej Unii. Z reguły to Komisja proponuje nowe akty prawne, a Parlament i Rada je przyjmują. Komisja i państwa członkowskie odpowiadają potem za ich wdrażanie, zaś sama Komisja czuwa nad ich właściwym stosowaniem i wprowadzaniem w życie.
Ważną rolę odgrywają inne instytucje: Trybunał Sprawiedliwości stoi na straży stosowania prawa europejskiego, Trybunał Obrachunkowy kontroluje finansowanie działań Unii. Europejski Bank Centralny odpowiada za europejską politykę pieniężną