Środki konserwujące

Substancje barwne

w kosmetykach

Środki konserwujące

Substancje barwne

w kosmetykach

Ch kosm 2010-11 10

Ch kosm 2010-11 10

Konserwanty

Konserwanty

(substancje konserwujące)

(substancje konserwujące)

- substancje chemiczne, których dodatek do

- substancje chemiczne, których dodatek do

preparatu uniemożliwia rozwój i przetrwanie

preparatu uniemożliwia rozwój i przetrwanie

różnego typu drobnoustrojów

różnego typu drobnoustrojów

- wszystkie produkty kosmetyczne zawierające w

- wszystkie produkty kosmetyczne zawierające w

swoim

swoim

składzie wodę i składniki organiczne

składzie wodę i składniki organiczne

wymagają

wymagają

ochrony przeciw mikroorganizmom

ochrony przeciw mikroorganizmom

(podczas produkcji

(podczas produkcji

i użytkowania) - duża podatność na wpływ

i użytkowania) - duża podatność na wpływ

drobnoustrojów

drobnoustrojów

- hamują aktywność bakterii, pleśni i grzybów (dłuższy

- hamują aktywność bakterii, pleśni i grzybów (dłuższy

okres

okres

przydatności użytkowej bez zmiany

przydatności użytkowej bez zmiany

właściwości

właściwości

fizykochemicznych: kolor, zapach,

fizykochemicznych: kolor, zapach,

konsystencja)

konsystencja)

- zapobiegają powstawaniu produktów przemiany

- zapobiegają powstawaniu produktów przemiany

materii

materii

mikroorganizmów (możliwa przyczyna

mikroorganizmów (możliwa przyczyna

wystąpienia

wystąpienia

podrażnienia skóry i błon śluzowych)

podrażnienia skóry i błon śluzowych)

Środkami konserwującymi

Środkami konserwującymi

mogą być:

mogą być:

- związki chemiczne dodawane do kosmetyków tylko

- związki chemiczne dodawane do kosmetyków tylko

w celu

w celu

zapewnienia ich stabilności

zapewnienia ich stabilności

mikrobiologicznej

mikrobiologicznej

- składniki kosmetyków, które wykazują mniejsze lub

- składniki kosmetyków, które wykazują mniejsze lub

większe

większe

działanie bakteriobójcze, ale w kosmetyku

działanie bakteriobójcze, ale w kosmetyku

spełniają

spełniają

też inną rolę

też inną rolę

W produktach kosmetycznych znalazły zastosowanie

W produktach kosmetycznych znalazły zastosowanie

jedynie nieliczne substancje bakteriobójcze i

jedynie nieliczne substancje bakteriobójcze i

grzybobójcze - niewywołujące podrażnień skóry lub

grzybobójcze - niewywołujące podrażnień skóry lub

odczynów alergicznych

odczynów alergicznych

Środki konserwujące w

Środki konserwujące w

kosmetykach

kosmetykach

można podzielić pod kątem obecności

można podzielić pod kątem obecności

charakterystycznych grup funkcyjnych:

charakterystycznych grup funkcyjnych:

- kwasy organiczne i ich sole

- kwasy organiczne i ich sole

- alkohole i fenole

- alkohole i fenole

- aldehydy

- aldehydy

- związki heterocykliczne

- związki heterocykliczne

- inne związki organiczne

- inne związki organiczne

- związki nieorganiczne

- związki nieorganiczne

Kwasy organiczne i ich sole

Kwasy organiczne i ich sole

-

-

kwas benzoesowy i jego hydroksypochodne

kwas benzoesowy i jego hydroksypochodne

:

:

- silne właściwości p-grzybicze

- silne właściwości p-grzybicze

- duża aktywność p-bakteryjna

- duża aktywność p-bakteryjna

Aktywność związana z obniżeniem pH środowiska do

Aktywność związana z obniżeniem pH środowiska do

wartości niesprzyjających rozwojowi drobnoustrojów

wartości niesprzyjających rozwojowi drobnoustrojów

(optymalny zakres pH dla ich rozwoju 4,5-9,0)

(optymalny zakres pH dla ich rozwoju 4,5-9,0)

COOH

COOH

COOH

OH

COOH

OH

COOH

OH

COOH

OH

kwas salicylowy nie powinien być stosowany u dzieci < 3 r.ż.

kwas salicylowy nie powinien być stosowany u dzieci < 3 r.ż.

Kwasy organiczne i ich sole

Kwasy organiczne i ich sole

-

-

estry kwasu p-hydroksybenzoesowego

estry kwasu p-hydroksybenzoesowego

(PHB),

(PHB),

tzw. parabeny:

tzw. parabeny:

- głównie właściwości p-grzybicze

- głównie właściwości p-grzybicze

- słabe działanie bakteriostatyczne

- słabe działanie bakteriostatyczne

(mało skuteczne)

(mało skuteczne)

- w preparatach łączone z innymi substancjami

- w preparatach łączone z innymi substancjami

o działaniu p-bakteryjnym (fenoksyetanol,

o działaniu p-bakteryjnym (fenoksyetanol,

Germall)

Germall)

- wada - wywoływanie uczuleń

- wada - wywoływanie uczuleń

- słabo rozpuszczalne w wodzie, stosowane

- słabo rozpuszczalne w wodzie, stosowane

niekiedy

niekiedy

jako sole sodowe - reagują

jako sole sodowe - reagują

wyraźnie alkalicznie

wyraźnie alkalicznie

OH

COOCH3

OH

COOCH3

COOC2H5

OH

COOC2H5

OH

OH

COOC3H7

OH

COOC3H7

OH

COOC4H9

OH

COOC4H9

OH

COOCH2-C6H5

OH

COOCH2-C6H5

Kwasy organiczne i ich sole

Kwasy organiczne i ich sole

-

-

ester fenylowy kwasu salicylowego

ester fenylowy kwasu salicylowego

(salol)

(salol)

- właściwości antyseptyczne

- właściwości antyseptyczne

- stosowany w kosmetycznych preparatach

- stosowany w kosmetycznych preparatach

do pielęgnacji jamy ustnej i zębów

do pielęgnacji jamy ustnej i zębów

- filtr UVB

- filtr UVB

OH

O

salol

OH

O

salol

Kwasy organiczne i ich sole

Kwasy organiczne i ich sole

-

-

kwas propionowy

kwas propionowy

(CH

(CH

3

3

CH

CH

2

2

COOH)

COOH)

i

i

10-undecylenowy

10-undecylenowy

oraz ich sole:

oraz ich sole:

- właściwości bakteriobójcze i p-grzybicze

- właściwości bakteriobójcze i p-grzybicze

- zastosowanie kw. undecylenowego ograniczone:

- zastosowanie kw. undecylenowego ograniczone:

zapach potu

zapach potu

- amidy tego kwasu: zachowują aktywność biologiczną,

- amidy tego kwasu: zachowują aktywność biologiczną,

są praktycznie bezwonne i doskonale tolerowane przez

są praktycznie bezwonne i doskonale tolerowane przez

skórę

skórę

OH

O

kwas 10-undecylenowy

O

N

R1

R2

amid kwasu 10-undecylenowego

Kwas mrówkowy

- wykorzystuje się także jego

działanie

drażniące i powodujące przekrwienie

skóry (wody do włosów ‘odżywiające i
wzmacniające

włosy, także

w celu zmniejszenia łojotoku i łupieżu

Kwasy organiczne i ich sole

Kwasy organiczne i ich sole

-

-

kwas 2,4-heksadienowy

kwas 2,4-heksadienowy

(kwas sorbinowy): mało

(kwas sorbinowy): mało

toksyczny, poza kosmetyką - stosowany do

toksyczny, poza kosmetyką - stosowany do

konserwacji środków spożywczych

konserwacji środków spożywczych

(skuteczny wobec drożdży i pleśni)

(skuteczny wobec drożdży i pleśni)

-

-

kwas fenoksyoctowy

kwas fenoksyoctowy

: mało toksyczny, własności

: mało toksyczny, własności

antyseptyczne i p-grzybicze (w kosmetykach

antyseptyczne i p-grzybicze (w kosmetykach

wykorzystywane także działanie drażniące tego

wykorzystywane także działanie drażniące tego

kwasu)

kwasu)

-

-

kwas dehydrooctowy

kwas dehydrooctowy

(DHA) i jego sól sodowa (lepiej

(DHA) i jego sól sodowa (lepiej

rozp.

rozp.

w wodzie: zabezpiecza przed pleśniami i

w wodzie: zabezpiecza przed pleśniami i

drożdżami,

drożdżami,

mało aktywny wobec bakterii

mało aktywny wobec bakterii

O

OH

kwas sorbinowy

O

OH

kwas sorbinowy

O

O

OH

kwas fenoksyoctowy

O

O

OH

kwas fenoksyoctowy

O

H3C

CH3

O

O

O

DHA (kwas dehydrooctowy)

O

H3C

CH3

O

O

O

DHA (kwas dehydrooctowy)

Alkohole

Alkohole

-

-

etanol

etanol

(alkohole - dehydratacja protein, co

(alkohole - dehydratacja protein, co

prowadzi do zmiany II-rzędowej struktury

prowadzi do zmiany II-rzędowej struktury

białek i upośledzenia ich funkcji; niszczą

białek i upośledzenia ich funkcji; niszczą

wegetatywne formy drobnoustrojów oraz

wegetatywne formy drobnoustrojów oraz

znacznej części wirusów, nie działają na ich formy

znacznej części wirusów, nie działają na ich formy

przetrwalnikowe);

przetrwalnikowe);

dział. dezynfekujące - 50-70%

dział. dezynfekujące - 50-70%

-

-

izopropanol

izopropanol

- silniejsze własności dezynfekujące,

- silniejsze własności dezynfekujące,

toksyczne -

toksyczne -

nie powinien zawierać propanolu-1

nie powinien zawierać propanolu-1

(specyficzna woń)

(specyficzna woń)

-

-

chlorobutanol

chlorobutanol

(1,1,1-trichloro-2-metylo-2-propanol) -

(1,1,1-trichloro-2-metylo-2-propanol) -

zapach

zapach

kamforowy, dobrze tolerowany przez skórę i

kamforowy, dobrze tolerowany przez skórę i

błony

błony

śluzowe; w środowisku kwaśnym - aktywny

śluzowe; w środowisku kwaśnym - aktywny

wobec

wobec

bakterii G-(+) i pleśni

bakterii G-(+) i pleśni

-

-

bronopol

bronopol

(2-bromo-2-nitro-1,3-propandiol)

(2-bromo-2-nitro-1,3-propandiol)

OH

HO

Br

NO2

bronopol

Alkohole

Alkohole

-

-

alkohol benzylowy

alkohol benzylowy

: właściwości p-bakteryjne,

: właściwości p-bakteryjne,

wpływa hamująco na rozwój drożdży

wpływa hamująco na rozwój drożdży

i pleśni

i pleśni

- pochodna

- pochodna

2,4-dichlorofenylometanol

2,4-dichlorofenylometanol

- podobne

- podobne

właściwości i zastosowanie (w niższym stężeniu

właściwości i zastosowanie (w niższym stężeniu

niż

niż

poprzedni)

poprzedni)

-

-

2-fenoksyetanol

2-fenoksyetanol

- w wodach do twarzy, kremach,

- w wodach do twarzy, kremach,

szamponach; często z innymi związkami o działaniu

szamponach; często z innymi związkami o działaniu

przeciwdrobnoustrojowym w konserwantach złożonych

przeciwdrobnoustrojowym w konserwantach złożonych

OH

alkohol

benzylowy

O

OH

2-fenoksyetanol

OH

2,4-dichloro-

fenylometanol

Cl

Cl

Fenole

Fenole

- działanie bakteriobójcze fenolu i jego pochodnych - związane

- działanie bakteriobójcze fenolu i jego pochodnych - związane

ze zdolnością do denaturacji białka bakteryjnego

ze zdolnością do denaturacji białka bakteryjnego

- zastosowanie fenolu w preparatach kosmetycznych pomimo

- zastosowanie fenolu w preparatach kosmetycznych pomimo

silnych właściwości bakterio- i grzybobójczych –

silnych właściwości bakterio- i grzybobójczych –

ograniczone: działanie drażniące na skórę i błony

ograniczone: działanie drażniące na skórę i błony

śluzowe, łatwo wchłania się nawet przez nieuszkodzone

śluzowe, łatwo wchłania się nawet przez nieuszkodzone

powłoki

powłoki

ciała

ciała

- obecnie jako konserwanty kosmetyczne - stosowane pochodne:

- obecnie jako konserwanty kosmetyczne - stosowane pochodne:

mniej

mniej

toksyczne, bardziej skuteczne działanie przeciw

toksyczne, bardziej skuteczne działanie przeciw

drobnoustrojom,

drobnoustrojom,

np. alkilofenole i halogenoalkilofenole

np. alkilofenole i halogenoalkilofenole

4-chloro-3,5-dimetylofenol

4-chloro-3,5-dimetylofenol

(PCMX) - działanie p-drobnoustrojowe

(PCMX) - działanie p-drobnoustrojowe

silniejsze

silniejsze

niż fenolu czy krezolu, mniej drażni skórę; aktywny

niż fenolu czy krezolu, mniej drażni skórę; aktywny

wobec bakterii

wobec bakterii

rozkładającej wydzielinę potu

rozkładającej wydzielinę potu

OH

H3C

CH3

H3C

4-izopropylo-

m-krezol

4-chloro-

m-krezol

OH

H3C

Cl

CH3

Cl

H3C

OH

4-chloro-3,5-dimetylofenol

Cl

H3C

OH

CH3

CH3

4-chloro-6-izopropylo-

m-krezol

Fenole

Fenole

- inne konserwanty fenolowe:

- inne konserwanty fenolowe:

o-fenylofenol,

o-fenylofenol,

eter 2,4,4’-trichloro-2’-hydroksydifenylowy

eter 2,4,4’-trichloro-2’-hydroksydifenylowy

(Triclosan),

(Triclosan),

chlorofen, bromochlorofen

chlorofen, bromochlorofen

-

-

bromochlorofen

bromochlorofen

- w dezodorantach przeznaczonych do higieny

- w dezodorantach przeznaczonych do higieny

osobistej,

osobistej,

w preparatach do pielęgnacji jamy ustnej i zębów -

w preparatach do pielęgnacji jamy ustnej i zębów -

dobrze

dobrze

tolerowany przez skórę i błony śluzowe

tolerowany przez skórę i błony śluzowe

OH

o-fenylofenol

O

HO

Cl

Cl

Cl

Triclosan

(eter 2,4,4'-trichloro-

-2'-hydroksydifenylowy)

OH

Cl

chlorofen

OH

Cl

Cl

Br

Br

OH

bromochlorofen

Aldehydy

Aldehydy

- działanie bakteriobójcze - efekt dużej

- działanie bakteriobójcze - efekt dużej

reaktywności chemicznej:

reaktywności chemicznej:

reagują

reagują

z grupami aminowymi i amidowymi białek

z grupami aminowymi i amidowymi białek

(w sposób typowy dla czynników alkilujących)

(w sposób typowy dla czynników alkilujących)

tworząc

tworząc

poprzez mostki metylenowe połączenia

poprzez mostki metylenowe połączenia

między

między

łańcuchami peptydowymi

łańcuchami peptydowymi

NH

2

N

H

2

N

H

N

H

R

C

+

R-CHO

+

C

- H

2

O

C

C

Reakcja aldehydów z grupami aminowymi białek

Aldehydy

Aldehydy

- działanie bakteriobójcze - efekt dużej reaktywności

- działanie bakteriobójcze - efekt dużej reaktywności

chemicznej: reagują z grupami aminowymi

chemicznej: reagują z grupami aminowymi

i amidowymi białek (w sposób typowy dla

i amidowymi białek (w sposób typowy dla

czynników alkilujących) tworząc

czynników alkilujących) tworząc

poprzez mostki

poprzez mostki

metylenowe połączenia między łańcuchami peptydowymi

metylenowe połączenia między łańcuchami peptydowymi

- prowadzi to do kurczenia błon komórkowych, wzrostu

- prowadzi to do kurczenia błon komórkowych, wzrostu

ciśnienia

ciśnienia

wewnątrzkomórkowego i innych

wewnątrzkomórkowego i innych

nieodwracalnych zmian -

nieodwracalnych zmian -

obumieranie komórek

obumieranie komórek

- ponadto - inaktywują enzymy

- ponadto - inaktywują enzymy

-

-

formaldehyd

formaldehyd

(HCHO) i

(HCHO) i

paraformaldehyd

paraformaldehyd

(HCHO)

(HCHO)

n

n

n = 8-

n = 8-

100:

100:

aktywny wobec bakterii i wirusów; hamuje sekrecję

aktywny wobec bakterii i wirusów; hamuje sekrecję

gruczołów potowych

gruczołów potowych

- paraformaldehyd: stopniowo uwalnia formaldehyd

- paraformaldehyd: stopniowo uwalnia formaldehyd

Aldehydy

Aldehydy

-

-

urotropina

urotropina

: czynnik konserwujący - w środowisku

: czynnik konserwujący - w środowisku

wodnym łatwo rozkłada się na NH

wodnym łatwo rozkłada się na NH

3

3

i HCHO

i HCHO

-

-

Dowicil 200

Dowicil 200

- chlorek N-(3-chloroallilo)heksamoniowy -

- chlorek N-(3-chloroallilo)heksamoniowy -

przeciwbakteryjny czynnik konserwujący dość

przeciwbakteryjny czynnik konserwujący dość

często

często

występujący w artykułach kosmetycznych

występujący w artykułach kosmetycznych

N

N

N

N

urotropina

N

N

N

N

Cl

Cl

Dowicil 200

Związki heterocykliczne

Związki heterocykliczne

i ich pochodne

i ich pochodne

-

-

Germall 115

Germall 115

– pochodna imidazolu, skuteczny

– pochodna imidazolu, skuteczny

w szerokim zakresie pH przeciw bakteriom G-(+)

w szerokim zakresie pH przeciw bakteriom G-(+)

i G-(-), dobrze tolerowany przez skórę i błony

i G-(-), dobrze tolerowany przez skórę i błony

śluzowe; w wyrobach kosmetycznych w połączeniu

śluzowe; w wyrobach kosmetycznych w połączeniu

z przeciwgrzybiczymi parabenami

z przeciwgrzybiczymi parabenami

-

-

Germall 11

Germall 11

– dwukrotnie bardziej aktywny

– dwukrotnie bardziej aktywny

niż Germall 115

niż Germall 115

N

N

N

N

HO

O

O

H

H

H

O

N

N

N

N

HO

O

O

H

H

H

O

Germall 115

1,1-metyleno-bis[3-(3-hydroksymetylo-2,4-dioksoimidazolidyn-5-ilo)mocznik]

N

N

N

N

OH

O

H

OH

OH

O

O

Germall 11

Związki heterocykliczne i ich

Związki heterocykliczne i ich

pochodne

pochodne

zawierające pierścień izotiazolinowy:

zawierające pierścień izotiazolinowy:

-

-

Kathon CG

Kathon CG

: mieszanina 5-chloro-2-metyloizotiazolin-3-onu

: mieszanina 5-chloro-2-metyloizotiazolin-3-onu

i 2-metyloizotiazolin-3-onu w proporcji 3 : 1

i 2-metyloizotiazolin-3-onu w proporcji 3 : 1

- mało toksyczny, dobrze tolerowany przez skórę, wykazujący

- mało toksyczny, dobrze tolerowany przez skórę, wykazujący

szerokie spektrum działania przeciwdrobnoustrojowego

szerokie spektrum działania przeciwdrobnoustrojowego

w znacznym zakresie pH

w znacznym zakresie pH

- do konserwacji szamponów, płynów do kąpieli i kremów

- do konserwacji szamponów, płynów do kąpieli i kremów

-

-

Kathon

Kathon

– 2H-2-oktyloizotiazolin-3-on: środek p-grzybiczy,

– 2H-2-oktyloizotiazolin-3-on: środek p-grzybiczy,

stosowany m.in.

stosowany m.in.

w szamponach

w szamponach

CH3

O

Cl

S

N

S

N

O

CH3

5-chloro-2-metylo-

-izotiazolin-3-on

2-metylo-izotiazolin-3-on

3 : 1 Kathon CG

S

N

O

oktyloizotiazolinon

Kathon

Związki heterocykliczne i ich

Związki heterocykliczne i ich

pochodne

pochodne

pochodne 1,3-dioksanu

pochodne 1,3-dioksanu

-

-

Dioksin

Dioksin

: skuteczny wobec bakterii i pleśni

: skuteczny wobec bakterii i pleśni

(tymczasowo

(tymczasowo

dopuszczony – potencjalnie

dopuszczony – potencjalnie

kancerogenny)

kancerogenny)

-

-

Bronidoks

Bronidoks

(5-bromo-5-nitro-1,3-dioksan): słabo

(5-bromo-5-nitro-1,3-dioksan): słabo

rozpuszczalny

rozpuszczalny

w wodzie, dobrze w EtOH i glikolach;

w wodzie, dobrze w EtOH i glikolach;

pH 5-9 – skuteczny konserwant przeciwko

pH 5-9 – skuteczny konserwant przeciwko

bakteriom,

bakteriom,

grzybom i pleśniom, stosowany w

grzybom i pleśniom, stosowany w

szamponach i płynach

szamponach i płynach

do kąpieli

do kąpieli

O

O

O

H3C

O

CH3

CH3

Dioxin

(6-acetylo-2,4-dimetylo-1,3-dioksan)

O

O

Br

NO2

bronidoks

Związki heterocykliczne

Związki heterocykliczne

i ich pochodne

i ich pochodne

pochodne pirymidyny

pochodne pirymidyny

-

-

heksetydyna

heksetydyna

: konserwant o własnościach

: konserwant o własnościach

przeciwgrzybiczych

przeciwgrzybiczych

N

N

H3C

CH3

CH3

H3C

H3C

NH2

heksetydyna (Glypesin, Sterilisil)

5-amino-1,3-bis(2'-etyloheksylo)-5-metyloheksahydropirymidyna

Związki heterocykliczne

Związki heterocykliczne

i ich pochodne

i ich pochodne

pochodne guanidyny

pochodne guanidyny

-

-

chlorheksydyna

chlorheksydyna

[1,6-bis(4’-chlorofenylobiguanidyno)heksan]

[1,6-bis(4’-chlorofenylobiguanidyno)heksan]

- stosowana w formie soli (najczęściej

- stosowana w formie soli (najczęściej

diglukonian, także

diglukonian, także

dioctan, dichlorowodorek)

dioctan, dichlorowodorek)

- dobrze tolerowana przez skórę i błony śluzowe

- dobrze tolerowana przez skórę i błony śluzowe

(dezodoranty)

(dezodoranty)

- długi okres aktywności przeciwdrobnoustrojowej

- długi okres aktywności przeciwdrobnoustrojowej

- nie wykazuje niezgodności z mydłami

- nie wykazuje niezgodności z mydłami

- stosowana także jako konserwant i czynnik

- stosowana także jako konserwant i czynnik

dezynfekujący

dezynfekujący

w higienie jamy ustnej

w higienie jamy ustnej

N

N

N

N

N

N

NH

H

H

H

H

H

H

NH

NH

NH

Cl

Cl

chlorheksydyna

Inne związki organiczne

Inne związki organiczne

sole amoniowe

sole amoniowe

:

:

- większość wywodzi się z N,N-dimetyloamin tłuszczowych

- większość wywodzi się z N,N-dimetyloamin tłuszczowych

- mechanizm działania: kationy amoniowe łączą się

- mechanizm działania: kationy amoniowe łączą się

z ujemnymi grupami fosfolipidów błony komórkowej

z ujemnymi grupami fosfolipidów błony komórkowej





wnikanie do

wnikanie do

błony komórkowej fragmentów tłuszczowych

błony komórkowej fragmentów tłuszczowych





wzrost

wzrost

przepuszczalności i zaburzenia w funkcjonowaniu błony

przepuszczalności i zaburzenia w funkcjonowaniu błony

komórkowej drobnoustrojów; kationy amoniowe mogą hamować

komórkowej drobnoustrojów; kationy amoniowe mogą hamować

procesy enzymatyczne drobnoustrojów i tworzyć trudno

procesy enzymatyczne drobnoustrojów i tworzyć trudno

rozpuszczalne połączenia z białkami ich komórek

rozpuszczalne połączenia z białkami ich komórek

N

H3C

CH3

CH2

X

Z

R

R = C8 - C22

X = Cl, Br

Z = H lub C

6H5

Inne związki organiczne

Inne związki organiczne

sole amoniowe

sole amoniowe

:

:

- często stosowany

- często stosowany

sacharynian benzalkoniowy

sacharynian benzalkoniowy

- zawiera w swej strukturze wspólny dla wielu

- zawiera w swej strukturze wspólny dla wielu

kosmetycznych konserwantów i środków

kosmetycznych konserwantów i środków

dezynfekujących kation benzalkoniowy

dezynfekujących kation benzalkoniowy

- łączy właściwości przeciwbakteryjne i słodki smak

- łączy właściwości przeciwbakteryjne i słodki smak

- konserwant preparatów do pielęgnacji jamy ustnej

- konserwant preparatów do pielęgnacji jamy ustnej

i szamponów

i szamponów

N

H3C

CH3

R

N

SO

2

O

R-alkilowa reszta

tluszczowa

sacharynian benzalkoniowy

Związki nieorganiczne

Związki nieorganiczne

kwas borowy

kwas borowy

:

:

- zaburza przemianę materii komórki, zakłóca jej

- zaburza przemianę materii komórki, zakłóca jej

gospodarkę elektrolitową oraz równowagę kwasowo-

gospodarkę elektrolitową oraz równowagę kwasowo-

zasadową

zasadową

- wykazuje słabe właściwości p-bakteryjne i p-grzybicze – zaleca się

- wykazuje słabe właściwości p-bakteryjne i p-grzybicze – zaleca się

zastępowanie go innymi konserwantami (jest dość

zastępowanie go innymi konserwantami (jest dość

toksyczny,

toksyczny,

podobnie jak jego sole)

podobnie jak jego sole)

- szczególne wrażliwe małe dzieci i niemowlęta – nie stosować

- szczególne wrażliwe małe dzieci i niemowlęta – nie stosować

w preparatach dla dzieci < 3 lat

w preparatach dla dzieci < 3 lat

siarczan(IV) sodu

siarczan(IV) sodu

Na

Na

2

2

SO

SO

3

3

•

•

7H

7H

2

2

O – konserwacja wyrobów w

O – konserwacja wyrobów w

środowisku

środowisku

alkalicznym

alkalicznym

- przy niższym pH wydziela SO

- przy niższym pH wydziela SO

2

2

– właściwości dezynfekujące:

– właściwości dezynfekujące:

denaturujący

denaturujący

wpływ na białko drobnoustrojów

wpływ na białko drobnoustrojów

- aktywny czynnik redukujący: w obecności utleniaczy (np. H

- aktywny czynnik redukujący: w obecności utleniaczy (np. H

2

2

O

O

2

2

)

)

przechodzi

przechodzi

w siarczan(VI)

w siarczan(VI)

- stosowany przy rozjaśnianiu włosów (rozkłada nadmiar

- stosowany przy rozjaśnianiu włosów (rozkłada nadmiar

oksydanta)

oksydanta)

Jodan(V) sodu NaIO

Jodan(V) sodu NaIO

3

3

– działanie konserwujące związane z

– działanie konserwujące związane z

własnościami

własnościami

utleniającymi

utleniającymi

Związki wspomagające

Związki wspomagające

aktywność konserwantów

aktywność konserwantów

np.

np.

EDTA (kwas wersenowy)

EDTA (kwas wersenowy)

N

N

CH2 CH2

CH2 COOH

CH2 COOH

CH2

HOOC

CH2

HOOC

EDTA

Idealny środek konserwujący

Idealny środek konserwujący

powinien:

powinien:

- nie działać toksycznie, drażniąco lub uczulająco na skórę i błony

- nie działać toksycznie, drażniąco lub uczulająco na skórę i błony

śluzowe

śluzowe

w stężeniu zapewniającym właściwą ochronę

w stężeniu zapewniającym właściwą ochronę

- wykazywać szerokie spektrum działania na bakterie G-(+) i G-(-),

- wykazywać szerokie spektrum działania na bakterie G-(+) i G-(-),

pleśnie

pleśnie

oraz drożdże

oraz drożdże

- być pozbawiony smaku, zapachu i koloru

- być pozbawiony smaku, zapachu i koloru

- działać długoterminowo oraz w przedziale pH 2-11 nie ulegać

- działać długoterminowo oraz w przedziale pH 2-11 nie ulegać

hydrolizie

hydrolizie

- nie reagować z innymi składnikami kosmetyku oraz ze ściankami

- nie reagować z innymi składnikami kosmetyku oraz ze ściankami

opakowania produktu

opakowania produktu

- nie być lotny, bowiem aktywność i skuteczność produktu

- nie być lotny, bowiem aktywność i skuteczność produktu

finalnego może

finalnego może

zostać zniweczona przy podwyższonej

zostać zniweczona przy podwyższonej

temperaturze

temperaturze

- umożliwić przechowywanie produktu kosmetycznego w stanie

- umożliwić przechowywanie produktu kosmetycznego w stanie

czystym

czystym

mikrobiologicznie przy możliwie niskim stężeniu

mikrobiologicznie przy możliwie niskim stężeniu

konserwanta

konserwanta

- konserwacji nie wymagają tylko te wyroby, które nie są pożywką

- konserwacji nie wymagają tylko te wyroby, które nie są pożywką

dla

dla

mikroorganizmu (bezwodne preparaty z grupy olejów do

mikroorganizmu (bezwodne preparaty z grupy olejów do

pielęgnacji

pielęgnacji

skóry i masażu) lub zawierają w składzie ponad 40%

skóry i masażu) lub zawierają w składzie ponad 40%

EtOH

EtOH

- zamiast syntetycznych środków konserwujących – substancje

- zamiast syntetycznych środków konserwujących – substancje

pochodzenia naturalnego o potwierdzonym działaniu

pochodzenia naturalnego o potwierdzonym działaniu

antybakteryjnym:

antybakteryjnym:

- olejek z drzewa herbacianego

- olejek z drzewa herbacianego

- olejek sosnowy

- olejek sosnowy

- olejek cynamonowy

- olejek cynamonowy

- kwasy tłuszczowe, np. linolowy

- kwasy tłuszczowe, np. linolowy

C

H

3

COOH

kwas linolowy

Substancje barwne

w kosmetykach

Substancje barwne

w kosmetykach

Promieniowanie elektromagnetyczne – drganie

Promieniowanie elektromagnetyczne – drganie

pola elektromagnetycznego

pola elektromagnetycznego

rozchodzące się w przestrzeni, w którym składowa elektryczna i magnetyczna

rozchodzące się w przestrzeni, w którym składowa elektryczna i magnetyczna

są do siebie prostopadłe i są prostopadłe do kierunku rozchodzenia się fali

są do siebie prostopadłe i są prostopadłe do kierunku rozchodzenia się fali

Substancje barwne:

Substancje barwne:

- pochłaniają światło zakresu widzialnego

- pochłaniają światło zakresu widzialnego

- całkowicie odbite – białe, całkowicie pochłonięte – czarne,

- całkowicie odbite – białe, całkowicie pochłonięte – czarne,

pochłanianie

pochłanianie

wybiórcze – barwa uzupełniająca (barwy ciał, z

wybiórcze – barwa uzupełniająca (barwy ciał, z

którymi mamy do

którymi mamy do

czynienia w warunkach naturalnych – z reguły

czynienia w warunkach naturalnych – z reguły

barwy dopełniające

barwy dopełniające

Dł fali, nm

Dł fali, nm

Barwa zasadnicza

Barwa zasadnicza

Barwa dopełniająca

Barwa dopełniająca

400-435

400-435

fioletowa

fioletowa

zielonkawożółta

zielonkawożółta

435-480

435-480

błękitna

błękitna

żółta

żółta

480-490

480-490

zielonkawobłękitna

zielonkawobłękitna

oranżowa

oranżowa

490-500

490-500

błękitnozielona

błękitnozielona

czerwona

czerwona

500-560

500-560

zielona

zielona

purpurowa

purpurowa

560-580

560-580

żółtawozielona

żółtawozielona

fioletowa

fioletowa

580-595

580-595

żółta

żółta

błękitna

błękitna

595-605

595-605

oranżowa

oranżowa

zielonkawobłękitna

zielonkawobłękitna

605-730

605-730

czerwona

czerwona

błękitnozielona

błękitnozielona

730-760

730-760

purpurowa

purpurowa

zielona

zielona

Substancje barwne:

Substancje barwne:

- cząsteczki zdolne są do pochłaniania tylko

- cząsteczki zdolne są do pochłaniania tylko

promieniowania o określonych

promieniowania o określonych

częstościach/długościach fal

częstościach/długościach fal





= (E

= (E

2

2

– E

– E

1

1

)/h = c/

)/h = c/





E

E

2

2

– energia stanu wzbudzonego

– energia stanu wzbudzonego

E

E

1

1

– energia stanu podstawowego

– energia stanu podstawowego

n

n













*

*





*

*

0

0

Energia

Energia

Powyższe przejścia ze względu na energię można uszeregować:

Powyższe przejścia ze względu na energię można uszeregować:













* > n

* > n









* >

* >













* > n

* > n









*

*

absorpcja UV-VIS

absorpcja UV-VIS





wzbudzenie elektronów wiązań wielokrotnych

wzbudzenie elektronów wiązań wielokrotnych





oraz

oraz

wiązań

wiązań





wzbudzenie – przejście elektronów ze stanu podstawowego do

wzbudzenie – przejście elektronów ze stanu podstawowego do

wzbudzonego

wzbudzonego

(np.

(np.













*

*

)

)

- pasma absorpcji

- pasma absorpcji













*

*

występują w nadfiolecie

występują w nadfiolecie

próżniowym

próżniowym

-

-













*

*

i

i

n

n









*

*

- w średnim nadfiolecie

- w średnim nadfiolecie

-

-

n

n









*

*

- w bliskim UV i VIS

- w bliskim UV i VIS

- pasma przejść

- pasma przejść

n

n









*

*

- mała intensywność (

- mała intensywność (





= 10-

= 10-

1

1

·

·

10

10

3

3

)

)

- pasma przejść

- pasma przejść













*

*

- duża intensywność

- duża intensywność

(

(





= 5

= 5

·

·

10

10

2

2

-

-

1

1

·

·

10

10

5

5

)

)

Prawo Lamberta-Beera A = log I

Prawo Lamberta-Beera A = log I

o

o

/I = e

/I = e

·

·

c

c

·

·

l

l

Rejestrując widma w standardowym zakresie UV-VIS

Rejestrując widma w standardowym zakresie UV-VIS

(200-800 nm) obserwuje się przede wszystkim przejścia

(200-800 nm) obserwuje się przede wszystkim przejścia













*

*

i

i

n

n









*

*

Barwne związki organiczne charakteryzują się

Barwne związki organiczne charakteryzują się

obecnością w ich cząsteczkach grup funkcyjnych z

obecnością w ich cząsteczkach grup funkcyjnych z

wiązaniami wielokrotnymi:

wiązaniami wielokrotnymi:

- o barwie związków decydują:

- o barwie związków decydują:

- grupy

- grupy

chromoforowe

chromoforowe

odpowiedzialne za

odpowiedzialne za

absorpcję

absorpcję

światła:

światła:

-C

-C





N, -N=N-, -N=CH-, -N=O, -CH=CH-, -NO

N, -N=N-, -N=CH-, -N=O, -CH=CH-, -NO

2

2

- grupy

- grupy

auksochromowe

auksochromowe

zmieniające położenie

zmieniające położenie

i intensywność pasm

i intensywność pasm

-OH, -NH

-OH, -NH

2

2

, -Cl

, -Cl

Jeżeli w związku barwnym obecność pewnych grup

Jeżeli w związku barwnym obecność pewnych grup

funkcyjnych powoduje dodatkowe przesunięcie pasm

funkcyjnych powoduje dodatkowe przesunięcie pasm

absorpcji w widmie

absorpcji w widmie

w kierunku wyższych długości fal –

w kierunku wyższych długości fal –

efekt batochromowy

efekt batochromowy

- przykłady grup: rodnik metylowy, inne rodniki alkilowe,

- przykłady grup: rodnik metylowy, inne rodniki alkilowe,

rodnik arylowy, grupy alkilo- lub aryloaminowa

rodnik arylowy, grupy alkilo- lub aryloaminowa

Jeżeli w związku barwnym obecność pewnych grup

Jeżeli w związku barwnym obecność pewnych grup

funkcyjnych powoduje dodatkowe przesunięcie pasm

funkcyjnych powoduje dodatkowe przesunięcie pasm

absorpcji w widmie

absorpcji w widmie

w kierunku niższych długości fal –

w kierunku niższych długości fal –

efekt hipsochromowy

efekt hipsochromowy

- przykłady grup: -NHCOCH

- przykłady grup: -NHCOCH

3

3

Barwniki azowe:

Barwniki azowe:

- zawierają w cząsteczce grupy azowe –N=N-

- zawierają w cząsteczce grupy azowe –N=N-

N N

NH2

SO3H

N

N

NH2

SO3H

czerwien Kongo

N

SO3Na

H3C

H3C

N

N

oranz metylowy

Barwniki hydroksy- i aminoantrachinonowe:

Barwniki hydroksy- i aminoantrachinonowe:

O

O

OH

OH

SO3Na

alizaryna S

N

S

CH3

H3C

CH3

CH3

Cl

blekit metylenowy

Barwniki trifenylometanowe:

Barwniki trifenylometanowe:

C

O

C

O

OH

HO

srodowisko obojetne

C

C

O

O

O

O

Na

Na

srodowisko zasadowe

- 2H

fenoloftaleina

Barwniki indygoidowe i antocyjaninowe:

Barwniki indygoidowe i antocyjaninowe:

(te ostatnie w postaci glikozydów występują w świecie

(te ostatnie w postaci glikozydów występują w świecie

roślinnym)

roślinnym)

N

O

H

N

O

H

indygo

Barwniki syntetyczne stosowane w kosmetyce:

Barwniki syntetyczne stosowane w kosmetyce:

Rodamina

Rodamina

– barwnik czerwony z niebieską

– barwnik czerwony z niebieską

fluorescencją, używany do barwienia wyrobów

fluorescencją, używany do barwienia wyrobów

kosmetycznych na kolor od różowego do czerwonego

kosmetycznych na kolor od różowego do czerwonego

COOH

NEt2 Cl

Et2N

O

rodamina B

Barwniki syntetyczne stosowane w kosmetyce:

Barwniki syntetyczne stosowane w kosmetyce:

Fluoresceina

Fluoresceina

– barwnik fluoryzujący,

– barwnik fluoryzujący,

którego

którego

roztwory wodne wykazują silną

roztwory wodne wykazują silną

żółtawozieloną

żółtawozieloną

fluorescencję

fluorescencję

O

HO

O

COOH

fluoresceina

COO

O

O

O

Na

Na

uranina (sol sodowa fluoresceiny)

Barwniki syntetyczne stosowane w kosmetyce:

Barwniki syntetyczne stosowane w kosmetyce:

Eozyna

Eozyna

– czerwony barwnik fluoryzujący: wodne

– czerwony barwnik fluoryzujący: wodne

roztwory soli sodowej eozyny wykazują barwę

roztwory soli sodowej eozyny wykazują barwę

czerwoną z odcieniem fioletowym

czerwoną z odcieniem fioletowym

Br

Br

Br

Br

COO

O

O

O

Na

Na

eozyna

Barwniki naturalne:

Barwniki naturalne:

Porfiryny:

Porfiryny:

-

substancje barwne o płaskich cząsteczkach

substancje barwne o płaskich cząsteczkach

zawierających jon metalu koordynowany

zawierających jon metalu koordynowany

atomami azotu czterech pierścieni pirolowych

atomami azotu czterech pierścieni pirolowych

- trwałe barwne kompleksy z jonami metali:

- trwałe barwne kompleksy z jonami metali:

- Fe(II) – hem

- Fe(II) – hem

- Mg(II) – chlorofil

- Mg(II) – chlorofil

- Co(II) – witamina B

- Co(II) – witamina B

12

12

Barwniki naturalne:

Barwniki naturalne:

Karoteny:

Karoteny:

-

bardzo rozpowszechnione w przyrodzie

bardzo rozpowszechnione w przyrodzie

- charakterystyczny element budowy: chromofor

- charakterystyczny element budowy: chromofor

składający

składający

się z układu wielu sprzężonych wiązań

się z układu wielu sprzężonych wiązań

podwójnych,

podwójnych,

np. karoteny

np. karoteny

- zaliczamy m.in.:

- zaliczamy m.in.:

- kapsantynę – czerwony barwnik owoców

- kapsantynę – czerwony barwnik owoców

papryki

papryki

- likopen – czerwony barwnik pomidorów

- likopen – czerwony barwnik pomidorów

HO

likopen

OH

O

HO

kapsantyna

Barwniki naturalne:

Barwniki naturalne:

Karotenoidy

Karotenoidy

:

:

-

zawierają 40-węglowy szkielet karotenowy podstawiony

zawierają 40-węglowy szkielet karotenowy podstawiony

grupami hydroksylowymi, zawierający grupy

grupami hydroksylowymi, zawierający grupy

karbonylowe modyfikowany poprzez skrócenie

karbonylowe modyfikowany poprzez skrócenie

lub wydłużenie łańcucha węglowego

lub wydłużenie łańcucha węglowego

- związki barwne nadające jesienią (obok flawonoidów) barwę

- związki barwne nadające jesienią (obok flawonoidów) barwę

owocom czy

owocom czy

liściom po zaniku chlorofilu

liściom po zaniku chlorofilu

- czerwone pigmenty piór ptaków, mięsa łososia

- czerwone pigmenty piór ptaków, mięsa łososia

- dotychczas opisano ponad 600 naturalnych karotenoidów

- dotychczas opisano ponad 600 naturalnych karotenoidów

Henna

Henna

- barwnik roślinny, łatwo utlenia się na powietrzu, szczególnie w

- barwnik roślinny, łatwo utlenia się na powietrzu, szczególnie w

środowisku

środowisku

zasadowym, tworząc ciemne barwniki o różnym

zasadowym, tworząc ciemne barwniki o różnym

odcieniu

odcieniu

- stosowana m.in. do produkcji farb do włosów (obecnie

- stosowana m.in. do produkcji farb do włosów (obecnie

zastępowana przez

zastępowana przez

barwniki syntetyczne

barwniki syntetyczne

Barwniki naturalne:

Barwniki naturalne:

Karmin

Karmin

-

czerwony barwnik pochodzenia zwierzęcego

czerwony barwnik pochodzenia zwierzęcego

(z wysuszonych ciał samiczek koszenili

(z wysuszonych ciał samiczek koszenili

- owad żyjący m.in. na kaktusach

- owad żyjący m.in. na kaktusach

środkowoamerykańskich)

środkowoamerykańskich)

- jako pigment do wyrobu szminek, obecnie coraz

- jako pigment do wyrobu szminek, obecnie coraz

częściej

częściej

zastępowany barwnikami syntetycznymi

zastępowany barwnikami syntetycznymi

Karmazyn

Karmazyn

- barwnik produkowany przez owady (czerwce)

- barwnik produkowany przez owady (czerwce)

Purpura tyryjska

Purpura tyryjska

- czerwonawofioletowy barwnik

- czerwonawofioletowy barwnik

- źródło: niektóre mięczaki śródziemnomorskie

- źródło: niektóre mięczaki śródziemnomorskie

Pigmenty perłowe

- związki organiczne i nieorganiczne oraz ich kombinacje, które
dzięki swym właściwościom naśladują połysk naturalnych pereł
- efekt połysku – w wyniku wielokrotnego odbicia i załamania
światła na

licznych równoległych, cienkich i przeźroczystych

warstwach

substancji o dużym współczynniku załamania

światło padające

światło odbite

załamanie światła

warstwy substancji o dużym współczynniku

załamania światła

Naturalna masa perłowa: guanina

Naturalna masa perłowa: guanina

(2-amino-6-hydroksypuryna)

(2-amino-6-hydroksypuryna)

i jej pochodna – hipoksantyna

i jej pochodna – hipoksantyna

- niska masa właściwa ~1,6 g/cm

- niska masa właściwa ~1,6 g/cm

3

3

: pomimo wysokiej

: pomimo wysokiej

ceny stosowane w zawiesinach, które mogą ulegać

ceny stosowane w zawiesinach, które mogą ulegać

sedymentacji (np. w lakierach do paznokci)

sedymentacji (np. w lakierach do paznokci)

-

-

pierwsze pigmenty perłowe – ekstrakcja z rybich łusek: w trakcie procesu

pierwsze pigmenty perłowe – ekstrakcja z rybich łusek: w trakcie procesu

białko i tłuszcze ulegają rozpuszczeniu, a nierozpuszczalne

białko i tłuszcze ulegają rozpuszczeniu, a nierozpuszczalne

kryształy guaniny i hipoksantyny oddzielane są przez wirowanie

kryształy guaniny i hipoksantyny oddzielane są przez wirowanie

-

-

pierwszy syntetyczny nietoksyczny pigment – oksochlorek bizmutu BiOCl:

pierwszy syntetyczny nietoksyczny pigment – oksochlorek bizmutu BiOCl:

warstwowa budowa kryształów sprzyja formowaniu cienkich

warstwowa budowa kryształów sprzyja formowaniu cienkich

płytek, gładka

płytek, gładka

budowa powierzchni sprawia, że nie zachodzi prawie wcale

budowa powierzchni sprawia, że nie zachodzi prawie wcale

rozpraszanie

rozpraszanie

światła padającego

światła padającego

- obecnie: pigmenty z miki, tlenków tytanu, żelaza i chromu (dwa ostatnie

- obecnie: pigmenty z miki, tlenków tytanu, żelaza i chromu (dwa ostatnie

wnoszą

wnoszą

własne barwy) – ciekawe efekty optyczne: zależą od kąta

własne barwy) – ciekawe efekty optyczne: zależą od kąta

obserwacji

obserwacji

- blaszki miki - muskowit KAl

- blaszki miki - muskowit KAl

2

2

[AlSi

[AlSi

3

3

O

O

10

10

](OH)

](OH)

2

2

– pokryte po obu stronach TiO

– pokryte po obu stronach TiO

2

2

– cechy

– cechy

charakterystyczne dla guaniny: dobór wielkości i grubości

charakterystyczne dla guaniny: dobór wielkości i grubości

warstewek miki

warstewek miki

i TiO

i TiO

2

2

umożliwia odbijanie lub pochłanianie padającego światła

umożliwia odbijanie lub pochłanianie padającego światła

białego –

białego –

następuje rozszczepienie światła na poszczególne barwy,

następuje rozszczepienie światła na poszczególne barwy,

pojawiają się

pojawiają się

barwy uzupełniające zależnie od kąta obserwacji

barwy uzupełniające zależnie od kąta obserwacji

Pigmenty:

Pigmenty:

Białe: biel cynkowa ZnO, biel tytanowa TiO

Białe: biel cynkowa ZnO, biel tytanowa TiO

2

2

,

,

biała glinka (kaolin) Al

biała glinka (kaolin) Al

2

2

O

O

3

3

·

·

SiO

SiO

2

2

·

·

2H

2H

2

2

O, talk

O, talk

3MgO

3MgO

·

·

4SiO

4SiO

2

2

·

·

H

H

2

2

O, kreda CaCO

O, kreda CaCO

3

3

Żółte: żółcień chromowa PbCrO

Żółte: żółcień chromowa PbCrO

4

4

+ PbSO

+ PbSO

4

4

,

,

żółcień cynkowa ZnCrO

żółcień cynkowa ZnCrO

4

4

, żółcień żelazowa

, żółcień żelazowa

Fe

Fe

2

2

O

O

3

3

·

·

2H

2H

2

2

O

O

Brunatne: ugier (ochra): glinka + Fe

Brunatne: ugier (ochra): glinka + Fe

2

2

O

O

3

3

·

·

3H

3H

2

2

O,

O,

sepia

sepia

(z głowonogów), brunat mineralny MnO(OH),

(z głowonogów), brunat mineralny MnO(OH),

brunat miedziowy CuO

brunat miedziowy CuO

Zielone: chromoksyd Cr

Zielone: chromoksyd Cr

2

2

O

O

3

3

, zieleń

, zieleń

szmaragdowa uwodniony Cr

szmaragdowa uwodniony Cr

2

2

O

O

3

3

, zieleń lazurowa

, zieleń lazurowa

CuCO

CuCO

3

3

·

·

2Cu(OH)

2Cu(OH)

2

2

, malachit CuCO

, malachit CuCO

3

3

·

·

Cu(OH)

Cu(OH)

2

2

Niebieskie: błękit kobaltowy CoAl2O4, ceruleum

Niebieskie: błękit kobaltowy CoAl2O4, ceruleum

(błękit nieba) CoSnO

(błękit nieba) CoSnO

3

3

, błękit pruski (berliński)

, błękit pruski (berliński)

Fe

Fe

3

3

[Fe(CN)

[Fe(CN)

6

6

]

]

2

2

, błękit górski (azuryt)

, błękit górski (azuryt)

2CuCO

2CuCO

3

3

·

·

Cu(OH)

Cu(OH)

2

2

Hormony

Hormony

Hormony

Hormony

- termin od greckiego

- termin od greckiego

hormao

hormao

– poruszam

– poruszam

- wprowadzony po raz pierwszy przez Starlinga

- wprowadzony po raz pierwszy przez Starlinga

i Baylissa w 1905 r. dla sekretyny, polipeptydu

i Baylissa w 1905 r. dla sekretyny, polipeptydu

działającego na hydrokinetyczną czynność trzustki

działającego na hydrokinetyczną czynność trzustki

- związki organiczne, b. zróżnicowane chemicznie,

- związki organiczne, b. zróżnicowane chemicznie,

koordynują

koordynują

i regulują procesy biochemiczno-

i regulują procesy biochemiczno-

fizjologiczne zarówno

fizjologiczne zarówno

na poziomie komórkowym, jak

na poziomie komórkowym, jak

i globalnie – w całym

i globalnie – w całym

organizmie

organizmie

- w lecznictwie: hormony w zaburzeniach czynności

- w lecznictwie: hormony w zaburzeniach czynności

wydzielniczej danego gruczołu wydzielania

wydzielniczej danego gruczołu wydzielania

wewnętrznego lub w chorobach, które mają

wewnętrznego lub w chorobach, które mają

bezpośredni związek z gospodarką hormonalną

bezpośredni związek z gospodarką hormonalną

- stanowią istotny czynnik w utrzymaniu homeostazy

- stanowią istotny czynnik w utrzymaniu homeostazy

fizjologiczno-metabolicznej organizmu oraz

fizjologiczno-metabolicznej organizmu oraz

normalnych

normalnych

funkcji i równowagi biologicznej

funkcji i równowagi biologicznej

skóry i jej przydatków

skóry i jej przydatków

Hormony

Hormony

- stosowanie hormonów do produkcji kosmetyków

- stosowanie hormonów do produkcji kosmetyków

wzbudza

wzbudza

wiele uwag i wywołuje liczne dyskusje

wiele uwag i wywołuje liczne dyskusje

- w większości krajów – podlega znacznym

- w większości krajów – podlega znacznym

ograniczeniom

ograniczeniom

dotyczącym rodzaju hormonów i

dotyczącym rodzaju hormonów i

dopuszczalnych

dopuszczalnych

dawek

dawek

- przykład: w przypadku estrogenów – można stosować

- przykład: w przypadku estrogenów – można stosować

dawki

dawki

350-2000 j/g; Toilet Preparations

350-2000 j/g; Toilet Preparations

Federation zaleca

Federation zaleca

~300 j/g. Przyjmując zużycie

~300 j/g. Przyjmując zużycie

1-2 g kremu i wnikanie

1-2 g kremu i wnikanie

~40% preparatu, dawka

~40% preparatu, dawka

hormonu ~ 150-300 j/g

hormonu ~ 150-300 j/g

dziennie; jest to < niż

dziennie; jest to < niż

dawka terapeutyczna mogąca

dawka terapeutyczna mogąca

mieć wpływ ogólny

mieć wpływ ogólny

Hormony

Hormony

- do kremów: estron i estradiol

- do kremów: estron i estradiol

- nie obserwowano różnicy pomiędzy kremami z

- nie obserwowano różnicy pomiędzy kremami z

estrogenami

estrogenami

vs. substancje obojętne u kobiet w

vs. substancje obojętne u kobiet w

wieku 20-30 lat;

wieku 20-30 lat;

dostrzegalna różnica – u kobiet > 40

dostrzegalna różnica – u kobiet > 40

lat:

lat:

- działanie: regeneracja włókien elastycznych, żywsza

- działanie: regeneracja włókien elastycznych, żywsza

odnowa naskórka, klinicznie świeżym wyglądzie

odnowa naskórka, klinicznie świeżym wyglądzie

skóry

skóry

– działanie wyłącznie miejscowe

– działanie wyłącznie miejscowe

- niektórzy obserwowali wzrost ilości lipidów na

- niektórzy obserwowali wzrost ilości lipidów na

powierzchni

powierzchni

skóry

skóry

- do 20 dni stosowania – brak wyraźnego wpływu, max

- do 20 dni stosowania – brak wyraźnego wpływu, max

działania w 30-50 dniu, po odstawieniu –

działania w 30-50 dniu, po odstawieniu –

poprawa

poprawa

znikła

znikła

- niebezpieczeństwo stosowania miejscowo hormonów

- niebezpieczeństwo stosowania miejscowo hormonów

–

–

możliwość działania ogólnego i powodowania

możliwość działania ogólnego i powodowania

zaburzeń

zaburzeń

hormonalnych w całym organizmie

hormonalnych w całym organizmie

(stosowanie – pod

(stosowanie – pod

ścisłą kontrolą i nadzorem

ścisłą kontrolą i nadzorem

lekarzy specjalistów)

lekarzy specjalistów)

Nośniki hormonów zwierzęcych:

Nośniki hormonów zwierzęcych:

- wyciąg z łożyska (

- wyciąg z łożyska (

placenta

placenta

)

)

- jako środek stymulujący znany w medycynie

- jako środek stymulujący znany w medycynie

chińskiej od III w. n.e.

chińskiej od III w. n.e.

- uzyskiwany ze świeżych łożysk ludzkich po

- uzyskiwany ze świeżych łożysk ludzkich po

porodzie

porodzie

lub z łożysk krów w okresie 4-5

lub z łożysk krów w okresie 4-5

miesiąca ciąży

miesiąca ciąży

- trwała forma uzyskiwana przez liofilizację

- trwała forma uzyskiwana przez liofilizację

- przy odwadnianiu w temp. -30

- przy odwadnianiu w temp. -30

º

º

C - 50

C - 50

º

º

C wł.

C wł.

biol.

biol.

placenty

placenty

nie ulegają zmianie

nie ulegają zmianie

- zawartość hormonów zależy od okresu, w

- zawartość hormonów zależy od okresu, w

którym

którym

pobiera się materiał

pobiera się materiał

(zawiera wit. A, C, E i z gr. B, aminokwasy,

(zawiera wit. A, C, E i z gr. B, aminokwasy,

enzymy

enzymy

i oligoelementy)

i oligoelementy)

- powoduje wzmożenie oddychania

- powoduje wzmożenie oddychania

komórkowego

komórkowego

i zwiększenie ukrwienia tkanek

i zwiększenie ukrwienia tkanek

- wskazanie do stosowania: skóra odwodniona

- wskazanie do stosowania: skóra odwodniona

- wg niektórych autorów powinien być stosowany tylko

- wg niektórych autorów powinien być stosowany tylko

pod

pod

kontrolą lekarską – możliwość odczynów ogólnych i

kontrolą lekarską – możliwość odczynów ogólnych i

miejscowych

miejscowych

- szeroko stosowany w kosmetyce niemieckiej i francuskiej

- szeroko stosowany w kosmetyce niemieckiej i francuskiej

Nośniki hormonów zwierzęcych:

Nośniki hormonów zwierzęcych:

- wyciągi z grasicy, jajników, jąder i skór młodych

- wyciągi z grasicy, jajników, jąder i skór młodych

zwierząt

zwierząt

- stosowane w podłożach, które ułatwiają

- stosowane w podłożach, które ułatwiają

przenikanie

przenikanie

przez warstwę rogową

przez warstwę rogową

naskórka

naskórka

- płyn owodniowy

- płyn owodniowy

- stosowany głównie w kosmetyce francuskiej

- stosowany głównie w kosmetyce francuskiej

- zawiera składniki mineralne, aminokwasy,

- zawiera składniki mineralne, aminokwasy,

enzymy,

enzymy,

witaminy

witaminy

- stosowany w kosmetyce pochodzi od krów,

- stosowany w kosmetyce pochodzi od krów,

pobierany

pobierany

drogą punkcji około 4 miesiąca ciąży

drogą punkcji około 4 miesiąca ciąży

(z dużą

(z dużą

ostrożnością – zmiany pod

ostrożnością – zmiany pod

wpływem powietrza

wpływem powietrza

i światła)

i światła)

- produkowany w ampułkach do bezpośredniego

- produkowany w ampułkach do bezpośredniego

stosowania na skórę oraz jako

stosowania na skórę oraz jako

składnik kremów

składnik kremów

- embriony kurze

- embriony kurze

Hormony

Hormony

cytokiny

cytokiny

- glikoproteiny wydzielane głównie przez komórki

- glikoproteiny wydzielane głównie przez komórki

układu odpornościowego (leukocyty)

układu odpornościowego (leukocyty)

- kontrolują procesy zapalne oraz działanie i

- kontrolują procesy zapalne oraz działanie i

dojrzewanie

dojrzewanie

komórek układu odpornościowego

komórek układu odpornościowego

- cząsteczki o działaniu sygnałowym: przekazują

- cząsteczki o działaniu sygnałowym: przekazują

sygnał

sygnał

komórkom zmuszając je do produkcji

komórkom zmuszając je do produkcji

kolagenu,

kolagenu,

elastyny i glikoprotein – nie dopuszczając

elastyny i glikoprotein – nie dopuszczając

do ich

do ich

nadprodukcji

nadprodukcji

- zastosowane w preparatach kosmetycznych –

- zastosowane w preparatach kosmetycznych –

regenerują

regenerują

naskórek, działają ujędrniająco i

naskórek, działają ujędrniająco i

nawilżająco, pełnią

nawilżająco, pełnią

funkcję ochronną poprzez

funkcję ochronną poprzez

oddziaływanie na komórki

oddziaływanie na komórki

systemu

systemu

immunologicznego

immunologicznego

- za odkrycie m.in. cytokin Nagrodę Nobla z zakresu fizjologii i medycyny w 1986 r.

- za odkrycie m.in. cytokin Nagrodę Nobla z zakresu fizjologii i medycyny w 1986 r.

otrzymali Rita Levi-Montalcini i Stanley Cohen

otrzymali Rita Levi-Montalcini i Stanley Cohen

Obecnie, stosowanie hormonów pochodzenia

Obecnie, stosowanie hormonów pochodzenia

zwierzęcego budzi wiele kontrowersji i

zwierzęcego budzi wiele kontrowersji i

zastrzeżeń.

zastrzeżeń.

Alternatywa – stosowanie hormonów

Alternatywa – stosowanie hormonów

pochodzenia roślinnego – fitohormony

pochodzenia roślinnego – fitohormony

Cytokininy

Cytokininy

- jedna z powszechnie występujących grup roślinnych

- jedna z powszechnie występujących grup roślinnych

hormonów wzrostu, syntetyzowanych przez

hormonów wzrostu, syntetyzowanych przez

rośliny,

rośliny,

glony, bakterie i grzyby

glony, bakterie i grzyby

- największe ilości w niedojrzałych nasionach i

- największe ilości w niedojrzałych nasionach i

młodych

młodych

rosnących organach, zwłaszcza w

rosnących organach, zwłaszcza w

korzeniach –

korzeniach –

miejsce ich biosyntezy

miejsce ich biosyntezy

- stymulują wzrost i podziały komórek

- stymulują wzrost i podziały komórek

- opóźniają proces starzenia

- opóźniają proces starzenia

- stymulują syntezę kwasów nukleinowych, białek,

- stymulują syntezę kwasów nukleinowych, białek,

lipidów

lipidów

- wpływają na aktywność i syntezę wielu enzymów

- wpływają na aktywność i syntezę wielu enzymów

- przykłady związków o aktywności cytokininowej:

- przykłady związków o aktywności cytokininowej:

- kinetyna (6-furfuryloadenina)

- kinetyna (6-furfuryloadenina)

- alantoina (5-ureidohydantoina)

- alantoina (5-ureidohydantoina)

Cytokininy

Cytokininy

- kinetyna

- kinetyna

- pochodna adeniny (N

- pochodna adeniny (N

6

6

-furylometyloadenina)

-furylometyloadenina)

- naturalny roślinny hormon wzrostu

- naturalny roślinny hormon wzrostu

- u ludzi opóźnia proces starzenia się

- u ludzi opóźnia proces starzenia się

fibroblastów –

fibroblastów –

odpowiedzialne za

odpowiedzialne za

produkcję kolagenu

produkcję kolagenu

i elastyny (nadają skórze elastyczność,

i elastyny (nadają skórze elastyczność,

jędrność)

jędrność)

- aplikowana na skórę opóźnia zmiany

- aplikowana na skórę opóźnia zmiany

spowodowane

spowodowane

starzeniem się skóry

starzeniem się skóry

- zmiatacz wolnych rodników

- zmiatacz wolnych rodników

- kosmetyki z kinetyną:

- kosmetyki z kinetyną:

- wygładzają skórę, poprawiają koloryt,

- wygładzają skórę, poprawiają koloryt,

zmniejszają

zmniejszają

zmarszczki

zmarszczki

powierzchniowe

powierzchniowe

- zalecane do cery wrażliwej

- zalecane do cery wrażliwej

- przeznaczone dla osób z cerą dojrzałą (nie

- przeznaczone dla osób z cerą dojrzałą (nie

stosować

stosować

<30 r.ż., regularnie można stosować w

<30 r.ż., regularnie można stosować w

wieku 35-40 lat)

wieku 35-40 lat)

N

N

N

N

NH

H

O

Cytokininy

Cytokininy

- alantoina (5-ureidohydantoina)

- alantoina (5-ureidohydantoina)

- produkt przemiany białek występujący w

- produkt przemiany białek występujący w

moczu

moczu

ssaków oraz w organizmach

ssaków oraz w organizmach

roślinnych

roślinnych

- subst. kryst., t.t. 235-236

- subst. kryst., t.t. 235-236

º

º

C, słabo rozp. w

C, słabo rozp. w

wodzie

wodzie

- występowanie: m.in. korzeń żywokostu,

- występowanie: m.in. korzeń żywokostu,

nasiona zbóż,

nasiona zbóż,

łupiny kasztanów, rośliny

łupiny kasztanów, rośliny

strączkowe; także

strączkowe; także

otrzymywana

otrzymywana

syntetycznie

syntetycznie

- stymuluje podział i wzrost komórek

- stymuluje podział i wzrost komórek

- przyspiesza gojenie ran i oparzeń

- przyspiesza gojenie ran i oparzeń

- pod wpływem alantoiny – skóra wygładzona i

- pod wpływem alantoiny – skóra wygładzona i

mniej

mniej

popękana

popękana

- działanie keratolityczne i p-trądzikowe

- działanie keratolityczne i p-trądzikowe

- stosowana w formie emulsji o/w – krem do rąk

- stosowana w formie emulsji o/w – krem do rąk

(0,1-

(0,1-

0,2%)

0,2%)

N

N

N

NH2

H

H

H

O

O

O

Melatonina

Melatonina

N-acetylo-5-metoksytryptamina

N-acetylo-5-metoksytryptamina

- hormon szyszynki zwany ‘hormonem

- hormon szyszynki zwany ‘hormonem

młodości’

młodości’

- reguluje funkcje immunologiczne,

- reguluje funkcje immunologiczne,

hormonalne i biostymulujące

hormonalne i biostymulujące

- mediator aktywności gonadotropowej

- mediator aktywności gonadotropowej

u zwierząt reagujących na zmianę światła

u zwierząt reagujących na zmianę światła

- wykazuje aktywność w ośrodkach

- wykazuje aktywność w ośrodkach

termoregulacyjnych

termoregulacyjnych

i zastosowanie w chorobie lokomocyjnej

i zastosowanie w chorobie lokomocyjnej

- stosowana w regulacji ludzkiego zegara

- stosowana w regulacji ludzkiego zegara

biologicznego

biologicznego

- ‘koordynator’ rytmów biologicznych: regulacja

- ‘koordynator’ rytmów biologicznych: regulacja

przebiegających w sposób rytmiczny

przebiegających w sposób rytmiczny

różnorodnych

różnorodnych

procesów fizjologicznych i

procesów fizjologicznych i

neuroendokrynologicznych

neuroendokrynologicznych

- otrzymywana syntetycznie (z 5-metoksyindolu) –

- otrzymywana syntetycznie (z 5-metoksyindolu) –

metoda

metoda

tańsza niż ekstrakcja z surowca

tańsza niż ekstrakcja z surowca

zwierzęcego

zwierzęcego

O

H

N

N

H3CO

CH3

H

Melatonina

Melatonina

N-acetylo-5-metoksytryptamina

N-acetylo-5-metoksytryptamina

- zdolność do ‘wymiatania’ wolnych rodników

- zdolność do ‘wymiatania’ wolnych rodników

- aktywacja enzymów p-utleniających

- aktywacja enzymów p-utleniających

- właściwości immunostymulujące

- właściwości immunostymulujące

- jako związek lipofilowy łatwo przechodzi przez błony

- jako związek lipofilowy łatwo przechodzi przez błony

biologiczne

biologiczne

- jest bezpiecznym lipofilnym oksydantem – prawie

- jest bezpiecznym lipofilnym oksydantem – prawie

dwukrotnie

dwukrotnie

bardziej efektywna niż wit. E

bardziej efektywna niż wit. E

- może być używana jako składnik kremów, toników i

- może być używana jako składnik kremów, toników i

hydrożeli

hydrożeli

na noc

na noc

- roślinne nośniki melatoniny: owies, kostrzewa,

- roślinne nośniki melatoniny: owies, kostrzewa,

jęczmień,

jęczmień,

kukurydza, imbir, ryż, chryzantemy,

kukurydza, imbir, ryż, chryzantemy,

rzodkiew,

rzodkiew,

arcydzięgiel i in.

arcydzięgiel i in.

O

H

N

N

H3CO

CH3

H

DHEA

DHEA

dehydroepiandrosteron

dehydroepiandrosteron

- naturalny hormon steroidowy produkowany

- naturalny hormon steroidowy produkowany

w korze nadnerczy

w korze nadnerczy

- substancja wyjściowa do produkcji estrogenów

- substancja wyjściowa do produkcji estrogenów

i testosteronu

i testosteronu

O

H

CH

3

CH

3

O

DHEA

O

H

CH

3

CH

3

O

DHEA

CH

3

CH

3

OH

O

testosteron

CH

3

CH

3

OH

O

testosteron

O

H

CH

3

OH

estradiol

O

H

CH

3

OH

estradiol

DHEA

DHEA

dehydroepiandrosteron

dehydroepiandrosteron

- naturalny hormon steroidowy produkowany

- naturalny hormon steroidowy produkowany

w korze nadnerczy

w korze nadnerczy

- substancja wyjściowa do produkcji estrogenów

- substancja wyjściowa do produkcji estrogenów

i testosteronu

i testosteronu

- marker młodości: b. mało u dzieci, rośnie tuż przed

- marker młodości: b. mało u dzieci, rośnie tuż przed

dojrzewaniem płciowym – max 20-30 r.ż., po 40 r.ż. -

dojrzewaniem płciowym – max 20-30 r.ż., po 40 r.ż. -

spadek

spadek

- wysoki poziom DHEA zapewnia: siłę, witalność,

- wysoki poziom DHEA zapewnia: siłę, witalność,

sprawność

sprawność

fizyczną i intelektualną, zapobiega depresji

fizyczną i intelektualną, zapobiega depresji

i odmładza

i odmładza

cerę

cerę

- stymuluje pracę gruczołów łojowych – natłuszczając

- stymuluje pracę gruczołów łojowych – natłuszczając

cerę

cerę

przesuszoną poprawa wyglądu wiotkiej skóry

przesuszoną poprawa wyglądu wiotkiej skóry

- w kosmetyce – roślinny odpowiednik DHEA –

- w kosmetyce – roślinny odpowiednik DHEA –

diosgenina -

diosgenina -

strukturalne podobieństwo do DHEA

strukturalne podobieństwo do DHEA

- ostatnio – doniesienia, że DHEA może być czynnikiem

- ostatnio – doniesienia, że DHEA może być czynnikiem

zwiększającym

zwiększającym

ryzyko choroby niedokrwiennej serca

ryzyko choroby niedokrwiennej serca

O

H

CH

3

CH

3

O

DHEA

O

H

CH

3

CH

3

O

DHEA

Diosgenina

Diosgenina

- składnik ekstraktu z korzenia dzikiego jamu (chiński

- składnik ekstraktu z korzenia dzikiego jamu (chiński

ziemniak, pochrzyn chiński)

ziemniak, pochrzyn chiński)

O

CH

3

CH

3

CH

3

O

H

H

H

H

H

H

H

H

C

H

3

O

diosgenina

O

CH

3

CH

3

CH

3

O

H

H

H

H

H

H

H

H

C

H

3

O

diosgenina

O

H

CH

3

CH

3

O

DHEA

O

H

CH

3

CH

3

O

DHEA

Diosgenina

Diosgenina

- składnik ekstraktu z korzenia dzikiego jamu

- składnik ekstraktu z korzenia dzikiego jamu

- prawdopodobnie funkcje regulacyjne w komórkach –

- prawdopodobnie funkcje regulacyjne w komórkach –

hamowanie procesów związanych ze starzeniem

hamowanie procesów związanych ze starzeniem

- sprzyja utrzymaniu właściwego nawilżenia oraz

- sprzyja utrzymaniu właściwego nawilżenia oraz

elastyczności i napięcia skóry

elastyczności i napięcia skóry

- reguluje proliferację komórek skóry zwłaszcza

- reguluje proliferację komórek skóry zwłaszcza

stymuluje podziały fibroblastów zależnie od stężenia

stymuluje podziały fibroblastów zależnie od stężenia

składnika

składnika

- w połączeniu z innymi hormonami roślinnymi – działa

- w połączeniu z innymi hormonami roślinnymi – działa

jako

jako

antyoksydant

antyoksydant

- reguluje szybkość naprawy uszkodzeń w komórce –

- reguluje szybkość naprawy uszkodzeń w komórce –

tworzy

tworzy

z różnymi hormonami roślinnymi kompleks

z różnymi hormonami roślinnymi kompleks

odpowiedzialny za wielokierunkowe procesy odnowy

odpowiedzialny za wielokierunkowe procesy odnowy

komórek

komórek

O

CH

3

CH

3

CH

3

O

H

H

H

H

H

H

H

H

C

H

3

O

diosgenina

O

CH

3

CH

3

CH

3

O

H

H

H

H

H

H

H

H

C

H

3

O

diosgenina

Zadania do rozwiązania

Zadania do rozwiązania

1. Jakie stężenie molowe będzie miał 36%(w/w)

1. Jakie stężenie molowe będzie miał 36%(w/w)

kwas solny o gęstości 1,18 g/cm

kwas solny o gęstości 1,18 g/cm

3

3

Zadania do rozwiązania

Zadania do rozwiązania

2. Jaką objętość 95%(w/w) kwasu siarkowego(VI)

2. Jaką objętość 95%(w/w) kwasu siarkowego(VI)

o gęstości 1,84 g/cm

o gęstości 1,84 g/cm

3

3

potrzeba do sporządzenia

potrzeba do sporządzenia

200 cm

200 cm

3

3

0,5 mol/dm

0,5 mol/dm

3

3

roztworu tego kwasu? Proszę

roztworu tego kwasu? Proszę

omówić sposób postępowania

omówić sposób postępowania

Zadania do rozwiązania

Zadania do rozwiązania

3. W jaki sposób sporządzić 200 g 2%(w/w)

3. W jaki sposób sporządzić 200 g 2%(w/w)

roztworu kwasu benzoesowego w 70%(w/w)

roztworu kwasu benzoesowego w 70%(w/w)

etanolu dysponując 96,1%(v/v) roztworem tego

etanolu dysponując 96,1%(v/v) roztworem tego

alkoholu i kwasem benzoesowym?

alkoholu i kwasem benzoesowym?

Zadania do rozwiązania

Zadania do rozwiązania

4. Jaką objętość 96,1%(v/v) alkoholu etylowego

4. Jaką objętość 96,1%(v/v) alkoholu etylowego

potrzeba do sporządzenia 500 cm

potrzeba do sporządzenia 500 cm

3

3

40%(v/v)

40%(v/v)

alkoholu?

alkoholu?

Zadania do rozwiązania

Zadania do rozwiązania

5. Jakie stężenie będzie miał roztwór chlorku sodu

5. Jakie stężenie będzie miał roztwór chlorku sodu

jeżeli do 250 g 15%(w/w) roztworu dodano 150 cm

jeżeli do 250 g 15%(w/w) roztworu dodano 150 cm

3

3

wody?

wody?

Zadania do rozwiązania

Zadania do rozwiązania

6. Jaką objętość 0,25 M roztworu jodku potasu

6. Jaką objętość 0,25 M roztworu jodku potasu

potrzeba do odbarwienia w środowisku kwaśnym

potrzeba do odbarwienia w środowisku kwaśnym

(kwas siarkowy(VI)) roztworu manganianu(VII)

(kwas siarkowy(VI)) roztworu manganianu(VII)

potasu zawierającego 3,59 g tego związku?

potasu zawierającego 3,59 g tego związku?

Podać równanie reakcji i omówić jakim

Podać równanie reakcji i omówić jakim

przemianom ulegają w/w związki (K 39, Mn 55, I

przemianom ulegają w/w związki (K 39, Mn 55, I

127, O 16, S 32)

127, O 16, S 32)

- który związek się utlenił, który zredukował, który

- który związek się utlenił, który zredukował, który

związek jest utleniaczem, który reduktorem?

związek jest utleniaczem, który reduktorem?

Zadania do rozwiązania

Zadania do rozwiązania

6. Ile g siarczanu(VI) magnezu heptahydrat

6. Ile g siarczanu(VI) magnezu heptahydrat

potrzeba do sporządzenia:

potrzeba do sporządzenia:

a) 150 g 5%(w/w) roztworu wodnego

a) 150 g 5%(w/w) roztworu wodnego

b) 200 cm

b) 200 cm

3

3

1,5 M roztworu wodnego

1,5 M roztworu wodnego

Dziękuję za uwagę

Dziękuję za uwagę

Życzę powodzenia na

Życzę powodzenia na

egzaminie

egzaminie