SKŁAD I ROLA

KRWI

KREW



Jest to rodzaj tkanki łącznej



Jest płynem ustrojowym składający się
z elementów
morfotycznych tj. krwinki i płynnego
środowiska międzykomórkowego - osocza



Całkowita objętość krwi wypełniającej
łożysko krwionośne stanowi (ok. 5 – 6
litrów)

• u kobiet ok. 6,5 % masy ciała
•u mężczyzn ok. 7 % masy ciała

FUNKCJE KRWI



rola oddechowa - dostarcza wszystkim komórkom tlen



rola odżywcza - zaopatruje wszystkie komórki w
materiały budulcowe i energetyczne



rola wydalnicza - odprowadza do narządów wydalniczych
dwutlenek węgla oraz szkodliwe produkty przemiany
materii



rola immunologiczna - udział w procesach
odpornościowych



rola termoregulacyjna - utrzymuje stałą temperaturę ciała



zapewnienie łączności pomiędzy poszczególnymi
częściami i narządami ustroju za pomocą
różnych substancji krążących we krwi
np. hormony, enzymy



utrzymanie homeostazy – utrzymanie stałości środowiska
wewnętrznego niezależnie od zmian zachodzących pod
wpływem czynników zewnętrznych i wewnętrznych

SKŁAD KRWI



część płynna – osocze



elementy morfotyczne –
komórki krwi

OSOCZE



objętość ok. 50 – 60 % krwi



Zawiera:

•

Wodę 90 - 92 %

•

Substancje rozpuszczone w osoczu 8 – 10 % :



Białka osocza (albuminy, globuliny, fibrynogen)



Substancje odżywcze (glukoza, aminokwasy, lipidy)



Związki powstające w procesie przemiany materii
(kwas mlekowy, mocznik, kreatynina, kwas
moczowy)



Gazy oddechowe (tlen, dwutlenek węgla)



Elektrolity ( kationy: sód, potas, magnez, żelazo,
oraz aniony: chlor, fosfor, siarka, jod)



Hormony, witaminy, enzymy

ROLA OSOCZA



Uczestniczy w procesach odpornościowych
organizmu ( y- globuliny)



Udział w procesie krzepnięcia (fibrynogen)



Utrzymanie stałego pH (krew ma odczyn słabo
zasadowy pH 7,35 – 7,45)



Utrzymanie stałego ciśnienia osmotycznego
(albuminy)



Rozprowadzanie po organizmie witamin,
hormonów, enzymów, substancji odżywczych



Odprowadzanie szkodliwych produktów
przemiany materii tj. mocznik, amoniak, kwas
moczowy

ELEMENTY MORFOTYCZNE



Erytrocyty - krwinki czerwone



Leukocyty – krwinki białe



Trombocyty – płytki krwi

ERYTROCYTY



Najliczniejsze komórki krwi



Liczba czerwonych krwinek w 1mm3 wynosi:

•

U mężczyzn ok. 5,5 mln

•

U kobiet ok. 4,5 mln



Krwinki czerwone są bezjądrzaste



Mają kształt dwuwklęsłego dysku



Są elastyczne i mają zdolność zmiany kształtu (i powrotu)



Obniżona liczba krwinek czerwonych lub obniżona w nich
zawartość hemoglobiny prowadzi do anemii
(niedokrwistości)

Przyczyną może być niewydolność wytwarzania lub

nadmierna utrata erytrocytów (krwawienia, niszczenie)
oraz kombinacja tych czynników

ERYTROCYTY



Erytropoeza tworzenie krwinek czerwonych



Powstają w szpiku kostnym czerwonym



U osoby dorosłej produkcja krwinek
umiejscawia się głównie w czaszce,
kręgosłupie, żebrach, mostku, kości udowej i
w końcach dużych kości.



Żyją ok. 120 dni, po czym ulegają fagocytozie
w układzie siateczkowo-
śródbłonkowym głównie śledziony, wątroby i
szpiku

ERYTROCYTY



Funkcja:



krwinki czerwone przenoszą tlen z płuc do
wszystkich tkanek



Transportują dwutlenek węgla z tkanek do płuc



Biorą udział w przenoszeniu i magazynowaniu
pewnych składników mineralnych i organicznych



Badanie krwinek czerwonych jest jedną
z najważniejszych metod
diagnostycznych w
medycynie



Biorą udział wspólnie z osoczem w utrzymaniu
stałego pH krwi

ERYTROCYTY



Zawierają czerwony barwnik krwi –
hemoglobinę



Cząsteczka hemoglobiny (Hb) składa się z globiny i
hemu zawierającego żelazo



Przeciętna wartość hemoglobiny we krwi wynosi:



U mężczyzn ok. 13,0 – 18,0 g/ 100ml



U kobiet ok. 11,0 – 16,0 g/ 100ml



Współdziała w utrzymaniu stałego pH krwi



Hemoglobina bierze udział w przenoszeniu tlenu
i dwutlenku węgla w organizmie



Hemoglobina w zetknięciu z tlenem ulega
utlenowaniu (nie utlenieniu) powstaje
luźne połączenie Hb – O2 oksyhemoglobina



Hemoglobina tworzy również połączenie z
tlenkiem węgla CO powstaje wówczas
karboksyhemoglobina (HbCO) traci ona zdolność
wiązania tlenu, co prowadzi
do uduszenia, zaczadzenia



Pod wpływem środków utleniających hemoglobina
przechodzi w metahemoglobinę (met Hb)
barwy brunatnej, nie ma ona zdolności
przenoszenia tlenu

LEUKOCYTY



Krwinki białe posiadają jądro



Obdarzone są zdolnością do samoistnego
ruchu pełzakowatego, dzięki temu mogą one
przedostawać się przez ścianę naczyń
włosowatych do układu pozanaczyniowego
(diapedeza)



Mają zdolność fogocytozy w stosunku do
obcych organizmów w ustroju np. bakterii

LEUKOCYTY PODZIAŁ



Granulocyty

(zawierają ziarnistości w cytoplaźmie)

•

Bazofile – granulocyty zasadochłonne (produkują
heparyna)

•

Eozynofile – granulocyty kwasochłonne

•

Neutrofile – granulocyty obojętnochłonne



Agranulocyty

(nie zawierające ziarnistości)

•

Limfocyty (limfocyty T i B)

•

Monocyty (wytwarzają interferon)

LEUKOCYTY



Liczba krwinek białych w organizmie to
ok. 4000 – 10 000 w 1 mm3
jest ona zależna od
sposobu odżywiania, pracy fizycznej, stanu zdrowia,
pory dnia i etapu trawienia

•

Leukopenia – zmniejszona liczba krwinek białych

•

Leukocytoza - zwiększona liczba krwinek białych
(w chorobach zakaźnych, ostrych procesach
zapalnych)



Krwinki białe żyją od 0,5 godziny do kilku dni



Powstają w szpiku kostnym (monocyty i wszystkie
granulocyty), oraz w węzłach chłonnych i grudkach
chłonnych, migdałkach, śledzionie i grasicy (limfocyty
i część monocytów)

FUNKCJA LEUKOCYTÓW



Podstawowa funkcja to uczestniczenie
w procesach odpornościowych ustroju ,
przejawiające się:



Fagocytowaniem antygenów (pozaustrojowych białek,
np. drobnoustrojów, białek patologicznie zmienionych
np. komórki nowotworowe) – monocyty i granulocyty
obojętnochłonne



Działalnością obronną w stanach uczuleniowych
organizmu – granulocyty kwasochłonne i
zasadochłonne



Wytwarzaniem białka odpornościowego (przeciwciał
w surowicy krwi) i odporności komórkowej
(m.in. odrzucanie przeszczepów,
niszczenie tkanki nowotworowej) – limfocyty

TROMBOCYTY



Płytki krwi to najmniejsze elementy morfotyczne krwi,
są pozbawione jąder komórkowych i mają
nieregularne kształty często występują w skupiskach



Krwinki płytkowe są wytwarzane przez układ płytkotwórczy
szpiku kostnego – trombopoeza



Żyją ok. 10 dni, rozpad ich dokonuje się głównie w śledzionie



Liczba płytek krwi w organizmie to ok. 140 000 – 440 000 w

1

mm3

•

Trombocytoza - jeżeli jest ich powyżej normy (po operacjach,
po powtarzanych upustach, u ludzi żyjących
wysoko w górach, po większych wysiłkach
fizycznych)

•

Trombopenia - jeżeli jest ich poniżej normy (w anafilaksji,
na początku ciężkich chorób zakaźnych, w
niedokrwistości)

GŁÓWNĄ ROLĄ TROMBOCYTÓW
JEST UDZIAŁ W HEMOSTAZIE:



Hemostaza – zespół mechanizmów zapobiegających
krwawieniu, przeciwdziałających wypływowi krwi
z przeciętych lub uszkodzonych naczyń
krwionośnych



Trombocyty zawierają fosfolipid, który jest niezbędnym
składnikiem protrombiny



Oraz inne składniki zwiększające zdolność agregacji
(wzajemnego przylegania i tworzenia skupisk) i adhezji
płytek (przylegania do „nietypowych biologicznie”
powierzchni, m.in. odsłoniętych włókien białka tkanki
łącznej - kolagenu)



Przyczyniają się one do powstania czopu płytkowego,
który może zahamować krwawienie przez zatkanie
przerwanej ciągłości naczynia.

Płytki krwi

trombocyty

trombocyty tworzą w miejscu przerwania ciągłości naczynia

tzw. czop płytkowy, na skutek zlepiania się trombocytów ze sobą

Uwolniona serotonina powoduje zwężenie naczyń krwionośnych w
obrębie zranienia

Płytki pod wpływem uszkodzeń mechanicznych wydzielają trombokinazę,
która uruchamia szereg procesów prowadzących do powstania właściwego
czynnika inicjującego krzepniecie krwi - w procesie tym ważne są jony
wapnia oraz białkowe czynniki osocza (np. heparyna)

Powstały czynnik prowadzi do przekształcenia protrombiny w trombinę
(postać aktywną)

która z kolei powoduje przekształcenie fibrynogenu (białka zawartego w
osoczu krwi) w fibrynę (substancja nierozpuszczalna w wodzie)

fibryna tworzy sieć włókien, będących szkieletem skrzepu.

Na konie cały skrzep kurczy się, następuje wyciśnięcie osocza i
ściągnięcie brzegów rany

PRZEBIEG PROCESU
KRZEPNIĘCIA

CZYNNIKI OPÓŹNIAJĄCE
KRZEPNIĘCIE KRWI:



Niska temperatura



Związki chemiczne powodujące wytrącanie jonów
wapnia (odwapnienie krwi)



Wytrącenie fibrynogenu, czyli pozbawienie krwi
fibrynogenu (poprzez np. wysolenie czyli dodanie
stężonego roztworu MgSO4)



Nadmierna ilość CO2 we krwi



Niedobór witaminy K



Heparyna (unieczynnia trombinę, tromboblastynę
– osoczowe czynniki krzepnięcia)



Hirudyna (enzym ślinowy pijawek)

GRUPY KRWI



jedną z cech krwi ludzkiej jest jej zróżnicowanie
serologiczne - człowiek ma jedną z czterech
grup krwi. Może to być grupa A, B, AB, lub O



Oprócz grupy krwi układu AB O człowiek może
posiadać na swych krwinkach antygen Rh D
(85% ogółu ludności) - wtedy taką
krew określa się jako Rh dodatnią.

Pozostałe 15% ludzi nie ma tego antygenu.

Taką krew określa się jako Rh ujemną.



Krwinki czerwone każdego człowieka
posiadają na swojej powierzchni
charakterystyczny dla siebie zespół
antygenów, które umownie podzielono na
tzw. układy grupowe antygenów



Znane są różne układy grupowe
antygenów krwinkowych

UKŁADY GRUPOWE



Układy grupowe krwinek czerwonych:

•

Układ grupowy ABO

•

Układ grupowy Rh

•

Inne układy grupowe: LW, Kell, Duffy, Kidd,
Lewis, P, MNSs, Lutheran, Diego, Cartwright,
Auberger, Dombrock, Colton, Xg, Scianna



Układ grupowy HLA

•

zwany głównym układem zgodności tkankowej
– ma duże znaczenie w transplantologii

•

Antygeny układu HLA znajdują się w błonie
komórkowej wszystkich komórek ustroju,
m.in. krwinek białych, płytek krwi



Układy grupowe płytek krwi:

•

Układ grupowy Duzo, Zw, Ko, Bac.



Układy grupowe granulocytów:

•

Układ grupowy NA, NB, ND, 9



Najważniejsze z nich - z punktu
widzenia problemów związanych z
leczeniem krwią lub jej preparatami - są
antygeny układu grupowego ABO i Rh.

UKŁAD ABO



Antygeny układu AB 0 decydują o przynależności do
jednej z czterech głównych grup krwi:
A, B, AB lub 0



W osoczu krwi można stwierdzić obecność przeciwciał
przeciwko antygenom układów grupowych krwinek



Ich obecność rozpoznaje się w oparciu o stwierdzenie
aglutynacji (zlepianie) wzorcowych krwinek (znane są
ich antygeny) po zmieszaniu ich z badaną surowicą
organizm nie wytwarza przeciwciał przeciwko
antygenom własnych krwinek.

OBECNOŚĆ ANTYGENÓW I
PRZECIWCIAŁ W ZAKRESIE UKŁADU
ABO

GRUPA KRWI

ANTYGEN W

KRWINKACH

CZERWONYCH

PRZECIWCIAŁO

NATURALNE W

OSOCZU

O

BRAK

anty – A i anty - B

A1

A2

A1

A2

anty – B

anty - B

B

B

anty - A

A1B

A2B

A1 i B

A2 i B

BRAK

BRAK



Grupę krwi układu ABO określa się
laboratoryjnie na podstawie
obecności lub braku aglutynacji:



Badanych krwinek z surowicą wzorcową
anty – A, anty – B, anty – A i anty – B



Krwinek wzorcowych A1 i B pod
wpływem badanej surowicy



Wzorcowe krwinki O służą jako kontrola,
ich aglutynacja pod
wpływem surowicy świadczy o obecności
nieregularnych przeciwciał

Interpretacja wyników przy oznaczeniu
grup krwi układu ABO

Surowice wzorcowe

Krwinki wzorcowe

Grupa
badane
j krwi

anty - A anty -B anty -A

anty -

B

grupy -

0

grupy –

A1

grupy -

B

0
A
B
AB

Oznaczenie antygenów

układu AB0 w krwinkach

biorcy

Oznaczenie antygenów

układu AB0 w krwinkach

biorcy

Brak aglutynacji Aglutynacja

UKŁAD GRUPOWY Rh



W skład układu grupowego Rh wchodzi wiele antygenów



Podstawowe antygeny układu Rh oznacza się literami:
CcDdEe



Spośród antygenów tego układu grupowego antygen D
uważany jest za najbardziej immunogenny



Dlatego też, w zależności od obecności antygenu D na
krwinkach, podzielono ludzi na dwie grupy:



Rh-dodatnich (Rh(+)), posiadających antygen D



oraz Rh-ujemnych (Rh(-), u których nie stwierdza się antygenu D



Przeciwciała naturalne anty – D nie występują natomiast
u osób z czynnikiem Rh – ujemnym, mogą wytworzyć
się przeciwciała odpornościowe anty – D:



Po przetoczeniu im krwi z czynnikiem Rh – dodatnim



W czasie ciąży, gdy płód odziedziczył po ojcu krew z czynnikiem
Rh - dodatnim

KONFLIKT SEROLOGICZNY:



Jest to immunizacja (uodpornienie) matki antygenem
nieobecnym w jej organizmie, a odziedziczonym przez płód
po ojcu



Aby doszło do konfliktu serologicznego u matki Rh-ujemne
muszą powstać przeciwciała należące do klasy IgG przeciwko
antygenom krwinek płodu Rh+dodatnie. Ilość ich musi być
wystarczająco duża aby po przejściu przez łożysko mogły
opłaszczyć i zniszczyć znaczną ilość erytrocytów płodu



W warunkach fizjologicznych nie ma przeciwciał skierowanych
przeciw antygenom układu Rh



Do pierwszej immunizacji dochodzi w wyniku przenikania
krwinek płodu do krwioobiegu matki co może mieć miejsce
w przypadku poronienia, ciąży pozamacicznej,
ręcznego wydobycia łożyska, cięcia cesarskiego, porodów
zabiegowych z użyciem np kleszczy, diagnostyki.



dochodzi do słabej, pierwotnej odpowiedzi
immunologicznej, której wynikiem jest
wytworzenie nieprzenikających przez łożysko
immunoglobulin anty D klasy IgM



Ponowna immunizacja matki do której najczęściej
dochodzi w kolejnej ciąży doprowadza do
wtórnej, silniejszej odpowiedzi immunologicznej z
wytworzeniem przeciwciał IgG anty D, które
przenikając przez łożysko uszkadzają erytrocyty
płodu wywołując tym samym hemolizę



U płodu rozwija się zespół choroby hemolitycznej



Profilaktyka
Zapobieganie konfliktowi serologicznemu
polega na podaniu matce Rh ujemnej,
która nosiła płód Rh dodatni po każdej
ciąży immunoglobuliny anty D w ilości
150-300 mikrogramów jednorazowo
domięśniowo w pierwszej dobie
po porodzie, poronieniu, amniopunkcji
oraz innych zabiegach diagnostyki
prenatalnej nie później jednak niż 72
godziny. Profilaktyka taka jes skuteczna
w około 97%.