SKUTKI PALENIA TYTONIU

WPŁYW PALENIA NA PROCESY

REPRODUKCYJNE

PALENIE A NOWOTWORY

Broll Iwona - Chmurawa Jarosław - Dola Janusz - Dołaszyńska

Anna

ŚAM 2004

uzależnienie na całe życie

(trudny do zwalczenia nałóg)

żółknięcie zębów, nieświeży oddech

mniejsza odporność organizmu na

choroby

szybsze starzenie się skóry

groźne choroby

upośledzona reprodukcja

przedwczesna śmierć

finansowe obciążenie budżetu państwa

-

SKUTKI PALENIA
TYTONIU

częsty kaszel

płytki, świszczący oddech

częste przeziębienia

bóle zatok

zaniki mięśniowe (brak ruchu)

-

SKUTKI PALENIA
TYTONIU

kłopoty żołądkowe

zmarszczki na

skórze

nieświeży oddech

pożółkłe palce i

zęby

Po czym można poznać

nałogowego palacza?

Choroby mające

naukowo

udowodniony związek

z paleniem tytoniu

i/lub wdychaniem

dymu tytoniowego

Choroby mające naukowo

udowodniony związek z paleniem

tytoniu i/lub wdychaniem dymu

tytoniowego

Nowotwory złośliwe

Układ sercowo – naczyniowy

Układ oddechowy

Układ pokarmowy

Układ nerwowy

Inne choroby

Upośledzona reprodukcja

Nowotwory złośliwe

Rak płuc

Rak wargi, języka oraz jamy ustnej

Rak krtani

Rak gardła

Rak przełyku

Rak nerki

Rak pęcherza moczowego

Rak trzustki

a także:

Rak żołądka

Rak nosa

Rak wątroby

Rak szyjki

macicy

Białaczki

Nowotwory w 14 różnych

miejscach organizmu

Nowotwory złośliwe

Substancja chemiczna

BPDE,

zawarta

w

dymie

papierosowym,

powoduje

mutacje

genu

znanego

ze

ścisłych

związków z wieloma nowotworami. BPDE
uszkadza gen

K-RAS

, co często prowadzi

do niekontrolowanego rozrostu komórek.
Ponad jedna trzecia nowotworów płuc, 90
procent nowotworów trzustki i połowa
nowotworów okrężnicy związana jest z
mutacjami w określonym miejscu genu K-
RAS.

(NY University School of Medicine)

BPDE a gen K-RAS

Nowotwory złośliwe

Wypalając

2

paczki

papierosów

dziennie, w ciągu roku można otrzymać aż
4x

większą

dawkę

promieniowania

jonizującego niż ta, którą otrzymali w ciągu
2 lat od katastrofy w Czarnobylu mieszkańcy
najbardziej zagrożonych rejonów Polski.

Na podstawie badań prowadzonych na

Uniwersytecie Gdańskim stwierdzono, że
osoba wypalająca 1,5 paczki papierosów
dziennie otrzymuje w ciągu 1 roku taką
dawkę promieniowania jonizującego, jakby
przeszła około 300 badań rentgenowskich.

„Radioaktywne palenie”

Nowotwory złośliwe

Mężczyźni palący tytoń

21x

, a

kobiety

12x częściej

umierają z powodu

raka płuc (bez określenia liczby
wypalanych papierosów dziennie), niż
osoby, które nigdy nie paliły w swoim
życiu.

(American Cancer Society: badanie „Cancer Prevention
Study”)

Rak płuc

Nowotwory złośliwe

Wśród 10 chorych na raka płuc 9

paliło papierosy. Palenie tytoniu wykazuje
istotny związek i w dużym stopniu
zwiększa ryzyko wystąpienia wszystkich
głównych typów histologicznych raka
płuc. Jest to szczególnie ważne, gdyż rak
płuc zajmuje pierwsze miejsce na liście
zgonów z powodu nowotworów zarówno u
mężczyzn jak i u kobiet. Niestety tylko 13-
15 % chorych na raka płuc żyje dłużej niż
5 lat.

Rak płuc

Nowotwory złośliwe

Po 15 latach od rzucenia palenia

ryzyko zachorowania na raka płuc maleje
o ok. 80-90% w porównaniu z osobami
niepalącymi, ale nigdy jednak nie obniża
się do poziomu ryzyka, jakie występuje u
osób, które nigdy nie paliły.

Wypalanie jednej paczki papierosów

dziennie przez 40 lat jest

8x

bardziej

niebezpieczne

niż

wypalanie

dwóch

paczek dziennie przez 20 lat.

(International Society for the Prevention of Tobacco Induced
Diseases)

Rak płuc

Nowotwory złośliwe

Istnieje

udowodniony

naukowo

związek między paleniem tytoniu a
częstszym występowaniem raka żołądka
(u palaczy występuje ok. 1,5 x częściej)
oraz raka przełyku.

Niektóre z badań wykazały także

większą

zachorowalność

na

raka

gruczołowego nerki (adenocarcinoma) u
palaczy tytoniu w porównaniu do osób
niepalących.

Rak żołądka/rak nerki

Nowotwory złośliwe

Ryzyko

wystąpienia

raka

pęcherza

moczowego u palaczy jest przeciętnie 5x
większe niż u osób niepalących i zależy od
ilości wypalanych papierosów. Przy czym to
podwyższone ryzyko w stosunku do palących
kobiet jest relatywnie niższe niż u mężczyzn,
ale różnica ta może wynikać z mniejszej ilości
palących kobiet w stosunku do palących
mężczyzn.

W

niektórych

badaniach

aż

50%

przypadków raka pęcherza moczowego u
mężczyzn i 25% u kobiet było związanych z
paleniem tytoniu.

Rak pęcherza moczowego

Układ sercowo –

naczyniowy

Miażdżyca naczyń krwionośnych
Nadciśnienie tętnicze
Choroba niedokrwienna serca
Niewydolność krążenia
Zawał serca
Tętniak aorty
Choroba Buergera

Układ sercowo –

naczyniowy

Palenie

tytoniu

znacznie

przyspiesza odkładanie się blaszek
miażdżycowych w naczyniach krw.,
zwiększając przez to liczbę zawałów
serca i udarów mózgu. U palaczy
dochodzi do uszkodzenia śródbłonka
naczyń

krw.,

wzrostu

stężenia

fibrynogenu

oraz

poziomu

cholesterolu całkowitego we krwi
(wzrasta LDL, spada HDL), zwiększa
się opór w naczyniach krw. oraz
częściej dochodzi do zaburzeń rytmu
serca.

Miażdżyca

Układ sercowo –

naczyniowy

Choć

palenie

tytoniu

nie

powoduje choroby nadciśnieniowej –
to czyni to pośrednio, gdyż toksyczny
dym

tytoniowy

uszkadza

układ

naczyniowy.

U nałogowego palacza obserwujemy
już

po

minucie,

jak

naczynia

krwionośne zwężają się, reagując na
wchłonięta nikotynę. Choć trwa to
tylko w czasie palenia papierosa – to
reakcja dotyczy całego organizmu.

Nadciśnienie tętnicze

Układ sercowo –

naczyniowy

Mechanizm

Przedostanie się nikotyny do

krwioobiegu uwalnia hormony
stresu

(adrenalinę

i

noradrenalinę), które stymulują
receptory beta 2 i alfa 1.

Nadciśnienie tętnicze

Układ sercowo –

naczyniowy

W wyniku działania hormonów stresu

wzrasta

częstotliwość

bicia

serca

i

zwiększa się zużycie tlenu przez serce
(którego deficyt we krwi pogłębia obecny
w krążeniu produkt spalania papierosów:
toksyczny CO). Jednocześnie wzrasta opór
przepływu krwi w zwężonych naczyniach
zarówno wieńcowych, jak i obwodowych.
Tak, więc mięsień sercowy – przy już
zwiększonym poziomie obciążenia – musi
dodatkowo uporać się ze zwiększonym
oporem wieńcowym, deficytem tlenu i
toksycznym CO.

Niewydolność krążenia

Układ sercowo –

naczyniowy

Jak

wykazały

badania

naukowe wypalenie zaledwie
2 papierosów powoduje

100-

krotne

zwiększenie

przylegania płytek krwi, co
zwiększa

skłonność

do

powstawania zakrzepów.

Zawał serca

Układ sercowo –

naczyniowy

U mężczyzn, którzy zaczęli palić

przed 15. rokiem życia i palili 15-24
papierosów

dziennie,

ryzyko

wystąpienia choroby wieńcowej jest

10x większe

niż u osób niepalących.

Palacze tytoniu

2x częściej

niż

niepalący umierają również na zawał
serca.

Zawał serca

Układ sercowo –

naczyniowy

Typową chorobą dla palaczy

tytoniu jest miażdżyca w naczyniach
krwionośnych nóg (kończyn dolnych).
U osób dotkniętych tym schorzeniem
palacze tytoniu stanowią bowiem aż
90 proc. wszystkich chorych. Niemal
wyłącznie

u

palaczy

tytoniu

występuje

choroba

Buergera

(zarostowo-zakrzepowe

zapalenie

naczyń), polegająca na powstawaniu
zmian zapalnych w obszarze małych
tętnic i żył.

Angiopatie obwodowe

Przewlekłe zapalenie oskrzeli (PZO)
Rozedma płuc
Przewlekła obturacyjna choroba
płuc (POChP)
Astma oskrzelowa
Większa podatność na zakażenia
bakteryjne i wirusowe
Gruźlica

Układ oddechowy

Układ oddechowy

POChP = PRZEWLEKŁA

OBTURACYJNA CHOROBA
PŁUC

POChP

nie jest chorobą nową.

Nowa natomiast jest nazwa dla
dwu dobrze znanych chorób:
przewlekłego zapalenia oskrzeli
(PZO) i rozedmy płuc.

Z małymi wyjątkami obie choroby
są

spowodowane

paleniem

papierosów.

Układ oddechowy

POChP = PRZEWLEKŁA

OBTURACYJNA CHOROBA
PŁUC

Prowadzi do

NIEODWRACALNEJ

OBTURACJI OSKRZELI.

Objawami są: przewlekły kaszel i

odksztuszanie oraz duszność przy
wysiłku.

Prognozy mówią, że za 15 lat

choroba ta znajdzie się na 3. miejscu
wśród przyczyn zgonów na świecie.

Układ oddechowy

Gruźlica

Istnieją dowody na to, iż

palenie tytoniu poprzez wpływ na
rozwój przewlekłego zapalenia
oskrzeli,

jest

jednym

z

istotniejszych

czynników

usposabiających do wystąpienia

gruźlicy płuc.

Układ oddechowy

Infekcje

Ponadto

palacze

tytoniu

znacznie

częściej

chorują

na

infekcje

dróg

oddechowych

,

między

innymi

z

powodu

upośledzenia

funkcji

komórek

odporn. (limfocytów B i T) oraz
gorszego funkcjonowania rzęsek
oczyszczających oskrzela.

Układ oddechowy

Układ pokarmowy

Wrzody żołądka i dwunastnicy
Refluks żołądkowo-przełykowy
Choroba Leśniewskiego-Crohna
Wrzodziejące zapalenie jelita
grubego (Colitis ulcerosa)
Przepukliny jelitowe

Układ pokarmowy

U osób palących tytoń dochodzi

do rozluźnienia mięśni zamykających
od góry wejście do żołądka. Stąd
częściej

dochodzi

u

nich

do

zarzucania treści z żołądka do
przełyku (choroba refluksowa).

Choroba refluksowa

Układ pokarmowy

Palenie tytoniu pełni istotną rolę

w powstawaniu zarówno wrzodu
żołądka jak i dwunastnicy. Zawarta w
papierosach

nikotyna

zwiększa

bowiem wydzielanie kwasu solnego,
pepsyny i wazopresyny oraz zwiększa
ryzyko

zakażenia

bakteriami

Helicobacter pylori.

Choroba wrzodowa

Układ pokarmowy

Najnowsze

wyniki

badań

wskazują ponadto, iż palenie tytoniu
może wpływać na rozwój choroby
Leśniewskiego-Crohna

a

także

wrzodziejącego

zapalenia

jelita

grubego (Colitis ulcerosa).

Nieswoiste zapalenia jelit

Układ pokarmowy

Palenie

tytoniu

a

przepuklina

pachwinowa: oczywiście, nie można
powiedzieć, iż bezpośrednią przyczyną
powstawania przepukliny pachwinowej
jest palenie tytoniu. Istnieje jednak
związek

pomiędzy

występowaniem

przepukliny

a

silnym

kaszlem,

towarzyszącym przewlekłemu zapaleniu
oskrzeli.

Przyczyną

przewlekłego

zapalenia oskrzeli jest natomiast w
wielu

przypadkach

właśnie

palenie

tytoniu.

Przepuklina pachwinowa

Układ nerwowy

Udar mózgu
Zakrzepy naczyń mózgowych
Krwawienia podpajęczynówkowe

Układ nerwowy

Jak

wykazały

liczne

badania

naukowe u palaczy tytoniu znacznie
częściej występuje udar mózgu (a
zwłaszcza niedokrwienny zawał mózgu).
Ryzyko wystąpienia udaru mózgu jest
wprost

uzależnione

od

liczby

wypalanych papierosów (u palących
powyżej 40/dzień jest 2x większe niż u
palących <10 sztuk). Zmniejszenie
ryzyka

wystąpienia

udaru

mózgu

występuje już po 2 latach od rzucenia
palenia, a po upływie 5 lat jest takie jak
u osób niepalących.

Udar mózgu

Układ nerwowy

Palenie

tytoniu

sprzyja

powstawaniu zakrzepów w naczyniach
krwionośnych mózgu, zatorów oraz
krwawień podpajęczynówkowych.

Wyniki

niektórych

badań

naukowych sugerowały, iż u palaczy
tytoniu rzadziej występuje choroba
Parkinsona. Fakt ten może być jednak
spowodowany tym, że palacze tytoniu
statystycznie żyją krócej i nie dożywają
często wieku, w którym pojawiają się
pierwsze objawy choroby Parkinsona

.

Krwawienie

p/pajęczynówkowe

Inne choroby

Wcześniejsza menopauza
Osteoporoza
Zaćma
Przyspieszone zwyrodnienie

plamki żółtej związane z wiekiem
Paradontoza
Nasilenie objawów

niedoczynności tarczycy
Zmienione działanie wielu leków

(H2-blokery, teofilina, itd.)

Inne choroby

Palacze mają aż czterokrotnie

wyższe ryzyko osłabienia lub utraty
wzroku

z

powodu

starczego

zwyrodnienia plamki żółtej oka, niż
osoby niepalące.

"British Medical Journal"

Zwyrodnienie plamki żółtej

Inne choroby

Palenie pomaga w obniżaniu

gęstości mineralnej kości. Jednakże to
nie wszystko. Palenie zdaje się również
mieć inne skutki, które zwiększają
ryzyko złamań (zwiększone ryzyko
upadku poprzez zmniejszenie siły
mięśni, a także redukcję fizycznej
aktywności, przypuszczalnie na skutek
innych

chorób

skojarzonych

z

paleniem).

(WHO Collaborating Centre for Metabolic Bone Diseases
at Sheffield University)

Osteoporoza

Upośledzona

reprodukcja

Impotencja
Utrudnione zajście w ciążę
(obniżona płodność)
Przedwczesne odklejenie się
łożyska
Przedwczesne pęknięcie błon
płodowych
Mała masa urodzeniowa noworodka

Upośledzona reprodukcja

Upośledzona reprodukcja

Palenie papierosów sprzyja

występowaniu impotencji, zwiększając
ryzyko tej choroby o ok. 54% u mężczyzn
w wieku 30-49 lat.

Aż 115 tys. Polaków w wieku

30-49 lat cierpi na impotencję wywołaną
właśnie

paleniem

tytoniu!

Prawdopodobnie ta liczba jest zaniżona,
ponieważ nie uwzględnia przypadków
impotencji

występującej

u

byłych

palaczy.

Impotencja

Mechanizm działania:

• zmniejszony dopływ krwi tętniczej do
narządu jamistego na skutek miażdżycy
oraz skurczu tętnic. Skurcz ten jest
bezpośrednim

i

natychmiastowym

skutkiem

pobudzenia

mózgu

przez

nikotynę,

zmniejszają

napływ

krwi

tętniczej do prącia
• nadmierny odpływ krwi (rozszerzenie
żył) na skutek uszkodzenia mech.
zastawkowego, który zatrzymuje krew w
obrębie prącia

Upośledzona reprodukcja

Impotencja

Szkodliwy wpływ palenia tytoniu na

sprawność

seksualną

mężczyzn

przejawia się również jako:

zmniejszenie objętości ejakulatu

(wydzielanego nasienia)

zmniejszenie liczby plemników

nieprawidłowości kształtu plemników

upośledzenie ruchliwości plemników

Upośledzona reprodukcja

Impotencja

Upośledzona reprodukcja

Palenie w ciąży

Palenie ciężarnej zwiększa ryzyko

komplikacji

w

czasie

ciąży:

samoistnego

poronienia,

porodu

przedwczesnego, krwawień z dróg
rodnych,

łożyska

przodującego,

przedwczesnego, odklejenia łożyska
lub pęknięcia błon płodowych, a także
ciąży pozamacicznej.

Upośledzona reprodukcja

Palenie w ciąży

Znacznie zwiększa się ryzyko

urodzenia

martwego

dziecka,

wczesnej

śmierci

noworodka

lub

zespołu nagłej śmierci niemowlęcia
(śmierci

łóżeczkowej).

Organizm

dziecka dostosowuje się do warunków
w łonie matki i rozwija się wolniej.
Dziecko rodzi się słabsze, a w
dorosłym życiu częściej choruje na
cukrzycę

insulinozależną,

astmę,

zapalenie oskrzeli, choroby układu
krążenia i nadciśnienie.

Upośledzona reprodukcja

Palenie w ciąży

Istnieje

dwukrotnie

większe

prawdopodobieństwo,

że

dziecko

kobiety palącej w okresie wczesnej
ciąży przysparzać będzie w przyszłości
więcej problemów wychowawczych niż
dziecko kobiety niepalącej. Im więcej
przyszła matka pali tym większe
ryzyko

wystąpienia

tego

typu

problemów w przyszłości.

(ASH Action on Smoking and Health, USA)

Upośledzona reprodukcja

Palenie w ciąży

Nie należy się jednak załamywać.

Udowodniono, że u kobiet, które
przestały palić do końca pierwszego
trymestru ciąży, ryzyko wystąpienia
powyższych powikłań minimalizuje się
prawie do zera. Również zaprzestanie
palenia w późniejszym okresie ciąży,
tj. do 30 tygodnia, stwarza duże
szanse na nadrobienie przez dziecko
swojego niedoboru wagi.

Przedwczesna

śmierć

Palący

żyją przeciętnie około 7,5 roku

krócej niż niepalący, a co czwarty

palący

umrze przedwcześnie w wieku

35-69 lat, tracąc 20-25 lat swojego

życia.

Obecnie palenie tytoniu powoduje

rocznie 4 miliony zgonów na świecie (w

samej Europie 1,2 mln zgonów). Jeśli

nic się nie zmieni, w ciągu najbliższych

20-30 lat liczba ta wzrośnie do 10

milionów.

Przedwczesna śmierć

Finansowe obciążenie

budżetu państwa

Rocznie przyznaje się w Polsce

około

20 tys.

rent inwalidzkich z

powodu przewlekłych chorób płuc.
Większość z nich to renty z powodu
POChP. Renty przyznaje się chorym,
często w średnim wieku, między 50. a
60. rokiem życia. Oznacza rosnące z
roku na rok pośrednie i bezpośrednie
koszty leczenia.

Na przykładzie rent

CO OSIEM SEKUND UMIERA

NA ŚWIECIE JEDEN PALACZ

www.niepal.pl

palenienanie.onet.pl

Materiały Instytutu Gruźlicy i
Chorób Płuc

zdrowie.org.pl

Materiały Katedry Onkologii
Akademii Medycznej we Wrocławiu

www.portalfarmaceutyczny.com.pl

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Broll Iwona - Chmurawa Jarosław - Dola Janusz - Dołaszyńska Anna

ŚAM 2004

Bibliografia