Socjologia 

jako nauka empiryczna

 

mgr Beata Ciężka 

Etapy procesu badawczego

 

• Zdefiniowanie (wybór) problemu badawczego

• Przegląd literatury

• Sformułowanie pytań badawczych

• Wybór narzędzi badawczych i sposobu zbierania 

danych

• Badanie (zbieranie danych)

• Analiza i interpretacja danych

• Sformułowanie wniosków 

Metody zbierania danych

• Metody ilościowe

• Metody jakościowe

• Analiza dokumentów 

• Wywiady 

• Kwestionariusze

• Obserwacja

Założenia badań ilościowych 

i ich zastosowanie

• Obejmują gromadzenie i analizę informacji 

liczbowych (również informacji, które można 

zakodować w formie liczb np. opinii – badania 

sondażowe)

• Wykorzystywane są do poznania rozkładów 

częstości występowania badanego zjawiska oraz 

określenia poziomu zależności, jakie występują 

pomiędzy różnymi zmiennymi

• Podlegają analizie statystycznej i regułom w niej 

obowiązującym

• Badania ilościowe umożliwiają wnioskowanie na 

temat całej populacji w oparciu o badania 

przeprowadzone na próbce tej populacji

• Zasadniczym pytaniem jest: ILE?

Rozkłady procentowe – 

przykłady

Przykład I 

Na 71 badanych osób - 44 osoby (63%) wskazały, że korzystanie z usługi 

poradnictwa zawodowego bardzo dobrze pomogło im w określeniu 

własnych umiejętności, 18 osób (26%) wskazało, że „dobrze”, 7 osób 

(10%) – „przeciętnie” i tylko jedna osoba (1%) wskazała, że z usługa 

poradnictwa zawodowego bardzo słabo pomogła jej w określeniu 

własnych umiejętności.

Przykład II 

Większość wolontariuszy uczestniczyła w szkoleniach/kursach 

zarówno przed wyjazdem (64%), jak i w jego trakcie (51%).

 

Przykład III

Rozkłady częstości – 

przykład 

Respondenci czerpali informacje o Projekcie z różnych źródeł. Najwięcej osób (39) dowiedziało się o 

projekcie w Urzędzie Pracy. Prawie co czwarty respondent (14 osób) przeczytał ogłoszenie w prasie i/lub 

korzystał z informacji w punkcie informacyjno-konsultacyjnym. Nie mniej skuteczną drogą informowania 

Projekcie były też kontakty nieformalne - 15 osób deklaruje, że dowiedziało się o Projekcie od kogoś z 

rodziny, bądź znajomego. 10 osób wskazuje, że widziało plakat informacyjny, kilka osób (od 2 do 5) jako 
źródło informacji podaje program w telewizji, ulotkę, broszurę, katalog, a także Internet.

 

Założenia badań jakościowych i ich 

zastosowanie

• Dotyczą opisu, poznania i zrozumienia 

badanych zjawisk

• Dane jakościowe są najczęściej niezbędne dla 

właściwej interpretacji informacji liczbowych

• Jakościowy charakter badań i prowadzonych 

analiz pociąga za sobą nacisk na procesy i 

znaczenia, które nie podlegają ścisłym rygorom 

pomiaru w znaczeniu ilościowym

• Pozwalają na sformułowanie odpowiedzi na 

pytania: co?, jak?, dlaczego?

• Są wieloznaczne i wielowymiarowe, trudno na ich 

podstawie formułować uogólnienia

Metody analizy jakościowej

• Streszczenie (kondensacja danych)

• Kategoryzacja (nadawanie kodów)

• Poszukiwanie regularności wewnątrz 

kategorii

• Budowanie głównych kategorii, 

typologii/odmienności i ukazywanie ich 

relacji

• Formułowanie wstępnych wniosków

Analiza dokumentów

Zastosowanie 

• Przegląd literatury przedmiotu

• Poznanie wyników wcześniejszych badań na taki sam lub podobny temat

• Jako etap wstępny badań – wspomagający przygotowanie badań 

terenowych

Zalety

• Różnorodność dokumentacji 

• Dają podstawową orientację w badanym przedmiocie

• Możliwość dokonywania porównań i identyfikacji trendów

Wady 

• Ryzyko zbyt uproszczonej interpretacji danych i pochopnych uogólnień

• Zdezaktualizowanie się danych, szczególnie odnośnie zjawisk dynamiczne 

się zmieniających 

• Ograniczona dostępność 

Rodzaje danych 

archiwalnych

• rejestry sądowe i inne dokumenty oficjalne

• dokumenty rządowe i quasi-rządowe (np. 

dane o przestępczości, bezrobociu, 

dokumenty szpitalne, itd.)

• informacje zamieszczane w mediach

• aktuarialne (opisujące cechy 

demograficzne populacji)

Wywiad

Zastosowanie

• Polega na rozmowie z konkretną osobą

• Badanie opinii 

• Badanie faktów (z perspektywy uczestnika)

Zalety

• Stosowany jest w celu zebrania pogłębionych informacji i opinii 

respondentów

• Możliwość poruszenia skomplikowanych i szczegółowych kwestii 

• Poznanie faktów z osadzeniem ich w kontekście sytuacyjnym

• Spojrzenie na rzeczywistość z perspektywy uczestników zdarzeń

• Poznanie znaczeń i interpretacji samych zainteresowanych

Wady

• Czasochłonność realizacji i analiz

• Możliwość przebadania niewielu respondentów

• Skomplikowana analiza

• Niechęć uczestnika do ujawniania informacji, szczególnie drażliwych

• Wysokie koszty realizacji badań

Rodzaje wywiadów

Liczba respondentów

• Jedna osoba

• Grupa osób

Częstość 

prowadzenia

• Jednorazowo

• Powtarzalnie

Stopień 

standaryzacji

• Swobodny

• Standaryzowany

Grupy focusowe

 

• Przybiera formę ustrukturyzowanej dyskusji uwzględniającej 

podział poglądów i opinii uczestników

• Stosowana jest do analizy tematów i obszarów, w których 

występują odmienne opinie i które obejmują kompleksowe 

zagadnienia

• Grupa fokusowa składa się z sześciu do ośmiu uczestników. 

Moderatorem dyskusji jest badacz, który podaje tematy lub 

zagadnienia do dyskusji. Formą grupy fokusowej jest 

warsztat, który obejmuje większą grupę osób spotykających 

się nawet na kilka godzin

• Metoda grup fokusowych stanowi przede wszystkim źródło 

danych jakościowych, zwykle łączonych z innymi metodami 

pozyskiwania danych jakościowych i ilościowych (np. 

badaniem ankietowym). 

Kwestionariusz

• jest to uporządkowana merytorycznie i graficznie, 

lista pytań na jeden lub więcej tematów

Techniki realizacji:

• Wywiad kwestionariuszowy face-to-face

• PAPI (Paper and Pencil Interview) (ankieta 

pocztowa)

• CATI (Computer Assisted Telephone Interview)

• CAWI (Computer Assisted Web Interview)

Badania kwestionariuszowe

 

Zastosowanie

• Badanie opinii 

• Badanie faktów (z perspektywy uczestnika zdarzeń)

Zalety

• Badaniem można objąć dużą grupę osób 

• Wiedza o rozkładzie częstości/rozkładzie procentowym cech, właściwości, 

opinii

• Swoboda wypowiedzi, brak sugestii ze strony innych

• Anonimowość

• Łatwość realizacji i analizy danych przy dużej liczbie uczestników

• Relatywnie niskie koszty realizacji

Wady 

• Mała elastyczność – kwestie najważniejsze mogą umknąć, gdyż w ankiecie 

nie znalazło się pytanie je poruszające

• Znudzenie respondentów tą metodą, niechęć do formułowania wypowiedzi 

na piśmie 

• Zdawkowość odpowiedzi 

Obserwacja

Zastosowanie

• Poznanie zdarzeń/zachowań w ich „naturalnym przebiegu” 

• Poznanie interakcji 

• Poznanie kontekstu społecznego 

Zalety

• Bada zachowania rzeczywiste a nie deklarowane

• Możliwość poznania zjawisk ukrywanych lub niezauważanych 

• Dostarcza informacji o procesie w trakcie jego przebiegu a nie retrospekcji

• Ułatwia interpretację badanych zdarzeń/zachowań

Wady

• Ograniczony zasięg obserwacji wynikający z zajmowanej pozycji

• Niebezpieczeństwo przyswojenia sobie funkcjonujących w środowisku 

stereotypów

• Niebezpieczeństwo postrzegania i interpretowania faktów z korzyścią dla 

grupy (lub przeciwnie)

• Niebezpieczeństwo wpływu na przebieg zdarzeń i zachowania 

obserwowanych

Obserwacja 

• Może mieć charakter jawny lub niejawny

• Obserwator może uczestniczyć w badanym 

wydarzeniu i wpływać na jego realizację 

(obserwacja uczestnicząca)

• Obserwator może nie angażować się w 

prowadzone działania (obserwacja 

nieuczestnicząca)

• Mystery shopping/ Mystery client 

Eksperyment 

Zastosowanie

• Poznanie reakcji na określony bodziec 

Zalety

• Ścisła kontrola sytuacji eksperymentu

• Możliwość wnioskowania na temat reakcji na bodziec 

(zastosowanie grupy kontrolnej) 

• Możliwość zastosowania eksperymentu naturalnego

Wady 

• Wysokie koszty

• Trudna aranżacja sytuacji eksperymentalnej 

• Ograniczenie wnioskowania tylko do bodźca eksperymentalnego 

• Sztuczność sytuacji eksperymentalnej (ograniczenie zastosowania 

wniosków do sytuacji naturalnych)