ZABURZENIA

ZACHOWANIA

• DSM-IV 313.81 : ZABURZENIA

OPOZYCYJNO-BUNTOWNICZE

• ICD –10 F91.3 : ZABURZENIA

OPOZYCYJNO-BUNTOWNICZE

Cechy charakterystyczne

• nasilone zachowania buntownicze
• nieposłuszeństwo,
• zachowania prowokujące
• nieobecność poważniejszych działań

antyspołecznych, które naruszają
prawo lub prawa innych osób.

Ponieważ symptomy Zaburzenia
opozycyjno-buntowniczego są po
prostu zintensyfikowaniem zachowań
normalnie występujących u dzieci,
ważne jest wzięcie pod uwagę
poziomu rozwoju dziecka.

Częstość występowania

Zaburzenia opozycyjno-buntownicze
występują u 3-16% dzieci, około 3
razy częściej u chłopców niż u
dziewczynek.

OBRAZ KLINICZNY

• Wiek przedszkolny: częste napady

złości objawiającej się tupaniem,
krzykiem, rzucaniem i niszczeniem
przedmiotów. Bardzo niska tolerancja
na frustrację.

• Młodszy wiek szkolny:

nieposłuszeństwo, angażowanie
dorosłych w niekończące się słowne
spory, pasywny opór, niegrzeczne,
wrogie odpowiedzi, agresja fizyczna i
słowna, nieumiejętność odraczania
gratyfikacji.

• Starszy wiek szkolny: chęć zemsty,

nieumiejętność godzenia się na
kompromisy, nieumiejętność
przyznawania się do winy, oskarżanie
innych za swoje błędy

• DSM-IV-312.8 : CONDUCT DISORDER;

ZABURZENIA ZACOWANIA

• ICD-10-F91.0 : ZABURZENIA

ZACHOWANIA OGRANICZONE DO
ŚRODOWISKA RODZINNEGO

• ICD-10-F91.1 : ZABURZENIA

ZACHOWANIA Z NIEPRAWIDŁOWYM
PROCESEM SOCJALIZACJI

• ICD-10-F91.2 : ZABURZENIA

ZACHOWANIA Z PRAWIDŁOWYM
PROCESEM SOCJALIZACJI

• agresja fizyczna
• znęcanie się nad zwierzętami
• kradzież
• podpalanie, niszczenia cudzej własności
• wagary (w wieku, w którym sie nie

wagaruje)

• łamanie prawa
• ucieczka z domu (na więcej niż dzień)
• używanie alkoholu i narkotyków
• aktywne poszukiwanie i wybierania

niebezpiecznych sytuacji

• wrogie nastawienie do innych i

przypisywanie innym wrogich intencji

ETIOLOGIA

• Psychopatologia rodziny:
• nadużywanie alkoholu przez rodziców
• używanie nadmiernie punitywnych

metod wychowawczych

• niekonsekwentna dyscyplina
• depresja rodziców

METODY DIAGNOZOWANIA

1. Skale obserwacyjne wypełniane

przez rodziców i nauczycieli

• Skale Connersa
• Skale Achenbacha

2. Ewaluacja skierowana
bezpośrednio na diagnozę
zaburzenia zachowania

• Systemy kodowania obserwacji interakcji między dzieckiem a

rodzicem podczas wizyty u klinicysty (Dyadic Parent-Child

Interaction Coding System Eyberga i Robinsona lub Forehand

Observation System)

• Systemy kodowania obserwacji zachowania dziecka w różnych

sytuacjach domowych (Family Interaction Coding System

Pattersona lub Observation Codes system Wahlera, Housea i

Stambaugha)

• Means-End Problem Solving Procedure ( badany ma za zadania

uzupełnić brakujący element historii tak by uwzględnione były

środki przy pomocy których można osiągnąć opisane zakończenie)

• Social Situation Analysis (badany ma za zadanie opisać pokazaną

na obrazku historię, obrazującą konflikt społeczny i podać możliwe

rozwiązania konfliktu)

• Buss-Durkee Hostility Inventory (Badany ma za zadania ocenić

siedem stwierdzeń dotyczących agresji wrogości jako prawdziwe

lub fałszywe)

3. Diagnoza osobowości

• MMPI-A
• Test Apercepcji Tematycznej
• Kwestionariusz Jesness

4. Diagnoza poznawcza

• WISC-R, WISC-3, WAIS (podskale,

które wskazuja na rozumienie
sytuacji społecznych oraz na poziom
funkcjonowania społecznego)

5. Ocena rodziny

• Wypełniana przez rodziców skala

Family Evaluation System

METODY ODDZIAŁYWANIA

• A. Oddziaływania behawioralne

mające na celu zmianę metod
wychowawczych używanych przez
rodziców i przystosowanie tych
metod do specyficznych potrzeb
dziecka z zaburzeniami zachowania

• Social Learning Family Intervention

(metoda rozwinięta w Oregon Social

Learning Center przez Pattersona)

• Metoda zawiera sześć etapów:
• 1. Psychoedukacja
• 2. Obserwacja i monitorowanie
• 3.Pozytywne wzmacnianie zachowań

prospołecznych

• 4. Metody używane do wyeliminowania

zachowań niepożądanych

• 5. Nadzór i pilnowanie
• 6. Metody komunikacji

• Trening dla rodziców dzieci w

wieku 3-8 lat (metoda rozwinięta
przez Forehand i McMahon)

• Metoda zawiera cztery etapy:
1. Zabawa niedyrektywna
2. Pozytywne wzmacnianie zachowań

prospołecznych

3. Proste efektywne polecenia
4. Użycie izolacji "time out" jako

konsekwencji nieposłuszeństwa

• B. Metody Psychoterapeutyczne;

metody używane w terapii zaburzeń
zachowania to metody poznawczo-
behawioralne

Trening umiejętności społecznych
np. program Fit for Life
Moduły: motywacja, zdrowie, język

ciała, komunikacja, emocje, empatia,

pochwały i krytyka, rozwiązywanie

konfliktów, planowanie przyszłości,

plany zawodowe)

Techniki: dyskusja i burza mózgów, role

play, ćwiczenia behawioralne,

rytuały, ustalanie norm grupowych,

samo-obserwacja, trening samo

kontrol, relaksacja, video-feedbak

Uczenie Ustrukturalizowane (Structured

Learning Therapy)

Kształtuje specyficzne zachowania, które

pomagają w funkcjonowaniu
interpersonalnym Goldstein (1981)

Poza modyfikacją zachowania, program ma

na celu zmianę nieprzystosowawczych
przekonań na temat interakcji
społecznych

Techniki: instrukcja, modelowanie, role

play, informacje zwrotne na temat
zachowania.

2. Nauka rozwiązywania problemów
Pięć etapów rozwiązywania problemu:
a. Dorosły przerywa konflikt między dziećmi i hamuje

ich agresywne zachowanie

b. Dorosły nazywa kolejno uczucia każdego uczestnika

konfliktu

c. Dorosły dowiaduje się od dzieci co się stało, kolejno

wysłuchując relacji każdego dziecka

d. Dorosły opisuje problem
e. Dorosły wysłuchuje propozycji rozwiązania konfliktu
f.

Dorosły pomaga dzieciom wybrać najlepsze

rozwiązanie

g. Dorosły upewnia się, ze wszyscy uczestnicy sytuacji

konfliktowej zgadzają sie na wybrane rozwiązanie

h. Dorosły dopilnowuje żeby dzieci zrobiły co

postanowiły

3. Kształcenie umiejętności panowania nad własnym

gniewem

- uczenie wartości zwiększenia samokontroli
- technika A-B-C (Antecedent-Behavior-Consequence)
- uczenie rozpoznawania sygnałów fizjologicznych

zwiastujących gniew

- uczenie metod redukcji gniewu (głębokie

oddychanie, liczenie wspak, techniki relaksacyjne,

generowanie pozytywnych stwierdzeń na swój

temat, myślenie o konsekwencjach swojego

zachowania)

- uczenie rozpoznawania sytuacji wywołujących

gniew

- przypominanie sobie o potrzebie kontrolowania

gniewu

Metody używane w terapii do

wykształcenia powyższych strategii
to:

• modelowanie,
• "role playing",
• informacje zwrotne dotyczące

zachowania,

• transfer umiejętności

DSM-IV Kryteria diagnozy

Zaburzeń Zachowania

A. Powtarzający się, trwały sposób

zachowania skutkiem którego
pogwałcone są albo prawa innych
ludzi albo ważne normy społeczne.
Co najmniej trzy z poniżej podanych
kryteriów wystąpiły w ciągu ostatnich
12 miesięcy i co najmniej jedno z
podanych kryteriów wystąpiło w
ciągu ostatnich 6 miesięcy