Nowotwory

Nowotwór- populacja komórek własnych
ustroju, które na skutek zmian
genetycznych lub epigenetycznych
utraciły (w różnym stopniu) zdolność do
różnicowania i dojrzewania, natomiast
uzyskały zdolność do
niepohamowanego rozrostu.

Inna definicja (Willisa): nieprawidłowa
masa tkankowa, której wzrost
nadmierny i nieskoordynowany ze
wzrostem zdrowych tkanek, utrzymuje
się po ustaniu bodźca, wywołującego
proces.

Klasyfikacje i podziały:

1) Podział uwzględniający biologię
nowotworu:

ŁAGODNE - NISKIEJ ZŁOŚLIWOŚCI - ZŁOŚLIWE

2) podział histogenetyczny

(komórka, tkanka będąca punktem
wyjścia procesu nowotworowego i/lub
kierunek różnicowania)

3) lokalizacja narządowa

nowotwory płuc, żołądka, gruczołu
piersiowego itp.

Nowotwory łagodne i złośliwe:

ŁAGODNE

ZŁOŚLIWE

wysoki stopień

niski stopień

zróżnicowania

zróżnicowania

powolny wzrost

szybki wzrost

brak niszczenia

naciekanie i

niszczenie
otaczających tkanek

otaczających

tkanek

brak przerzutów

przerzuty

Obraz

Obraz

makroskopowy

makroskopowy

Podział histogenetyczny
nowotworów:

zarodkowe

zawiązków narządów

nabłonkowe

tkanki nerwowej i tkanek
pokrewnych

mezenchymalne i
mezodermalne

złożone

Nowotwory nabłonkowe:

ŁAGODNE

brodawczak (papilloma)
gruczolak (adenoma)
torbielak (cystoma)
torbielakogruczolak (cystadenoma)
ZŁOŚLIWE (CARCINOMA)
- niezróżnicowane (carcinoma
anaplasticum)
- zróżnicowane jednokierunkowo
rak płaskonabłonowy (carcinoma
planoepitheliale)
rak gruczołowy (adenocarcinoma)
torbielakogruczolakoraki
(cystadenocarcinoma)
z nabonka przejściowego- dróg moczowych
(carcinoma urotheliale)
- zróżnicowane wielokierunkowo

Nowotwory mezenchymalne i
mezodermalne:

ŁAGODNE

ZŁOŚLIWE

lipoma

liposarcoma

chondroma

chondrosarcoma

osteoma

osteosarcoma

leiomyoma

leyomyosarcoma

haemangioma

angiosarcoma

rhabdomyoma
rhabdomyosarcoma
fibroma

fibrosarcoma

Kancerogeneza

Molekularne podstawy

nowotworu

dominjąc
e

recesywn
e

Setki genów

związanych z

kancerogenezą

Podstawowe cechy

fenotypu komórki

nowotworu

złośliwego

Samowystarczalność w zakresie sygnałów
wzrostu

onkogeny (mutacja protoonkogenów)-
onkoproteiny
promowanie wzrostu komórki przy braku
prawidłowych sygnałów

- czynniki wzrostu (PDGF-glejaki, TGF-a- mięsaki)
- receptory czynników wzrostu (EGF- caplan,
HER2-adeno)
- białka przewodzące sygnały (RAS- jelito,
trzustka, ABL- przewlekła białaczka szpikowa)
- transkrypcyjne czynniki jądrowe (MYC-
chBurkitta)
- cykliny i kinazy zależne od cyklin

Niewrażliwość na sygnały hamujące
wzrost

geny supresorowe

Gen siatkówczaka (RB) Knudson (two hits)
TGF-b
gruczolakowata polipowatość jelita grubego-
szlak beta-kateniny (APC)
gen TP53- strażnik genomu (70% nowotworów ma
defekt w tym genie)

Unikniecie apoptozy

Obniżen
ie
stężenia

inaktywacj
a

Zmniejszen
ie wypływu
cytochrom
u

Obniżenie
stężenia
BAX

Utrata
APAF

Naciekanie i
przerzutowanie

Czynniki kancerogenne:

1. Kancerogeny chemiczne
2. Czynniki promieniotwórcze
Rtg- raki skóry; kopalnie uranu- rak płuca;

skażenie promieniotwórcze- ostra i przewlekła

białaczka szpikowa; nowotwory tarczycy- rak

brodawkowaty, UV- czerniak i rak skóry
3. Onkogeneza wirusowa i bakteryjna
HTLV-1 ludzka białaczka z limfocytów T typu 1
HPV- caplano- szyjka macicy, okolicy odbytu,

narządy płciowe
EBV- choniak Burkitta, po przeszczepach i w

AIDS, ziarnica złośliwa i raki nosogardła
Helicobacter pylori- choroba wrzodowa, chłoniak

i rak żołądka

Inicjator- ma właściwości
mutagenne

Promotor- nie ma
właściwości mutagennych

(estry forbolu, hormony,
fenole)

żołądek

wątroba

rak pęcherza

rak płuca

różne

zwykle białaczki

rak płuca+międzybłoniak

Epidemiologia

Czynniki zwiększające ryzyko choroby

nowotworowej:

tytoń - rak płuca, krtani, przełyku,
nerki, pęcherza
dieta - rak jelita grubego, żołądka,
przełyku
zanieczyszczenie środowiska (azbest,
aminy aromatyczne, promieniowanie
jonizujące itp.)
wirusy (HPV, EBV, HBV)
bakterie (Helicobakter pylori)

uwarunkowania genetyczne -
retinoblastoma, mnogie polipy jelita
grubego

Cancer Statistics

2006

A Presentation From the

American Cancer Society

©2006, American Cancer Society,
Inc.

US Mortality, 2003

Source: US Mortality Public Use Data Tape 2003, National Center for Health Statistics, Centers
for Disease Control and Prevention, 2006.

•

1. Heart Diseases

685,089 28.0

•

•

2. Cancer

556,902

22.7

•

3. Cerebrovascular diseases

157,689 6.4

•

•

4. Chronic lower respiratory diseases 126,382 5.2

•

•

5. Accidents (Unintentional injuries)

109,277 4.5

•

•

6. Diabetes mellitus

74,219 3.0

•

•

7. Influenza and pneumonia

65,163 2.7

•

•

8. Alzheimer disease

63,457 2.6

•

•

9. Nephritis

42,453 1.7

•

10. Septicemia

34,069 1.4

Rank

Cause of Death

No. of
deaths

% of all
deaths

Przyczyny zgonów u kobiet w 2001 roku na 100 000 ludności

54%

22%

4%

7%

5%

4%

2%

1%

1%

0%

choroby układu krążenia

nowotwory

urazy i zatrucia

niesklasyfikowane

choroby układu oddechowego

choroby układu trawiennego

zaburzenia wydzielania wewnętrznego, stanu odżywiania i przemiany materii

choroby układu moczowego i płciowego

choroby układu nerwowego

zgony w wyniku ciąży, porodu i połogu

Przyczyny zgonów u mężczyzn w 2001 roku na 100 000 ludności

44%

26%

10%

7%

6%

4%

1%

1%

1%

0%

choroby układu krążenia

nowotwory

urazy i zatrucia

niesklasyfikowane

choroby układu oddechowego

choroby układu trawiennego

zaburzenia wydzielania wewnętrznego, stanu odżywiania i przemiany materii

choroby układu moczowego i płciowego

choroby układu nerwowego

zgony w wyniku ciąży, porodu i połogu

2006 Estimated US Cancer

Deaths*

ONS=Other nervous system.
Source: American Cancer Society, 2006.

Men

291,270

Women

273,560

•

26% Lung & bronchus

•15% Breast
•10% Colon & rectum
• 6% Pancreas
• 6% Ovary
• 4% Leukemia
• 3% Non-Hodgkin

lymphoma

• 3% Uterine corpus
• 2% Multiple myeloma
• 2% Brain/ONS
•23% All other sites

Lung & bronchus 31%
Colon & rectum 10%
Prostate

9%

Pancreas

6%

Leukemia

4%

Liver & intrahepatic4%

bile duct

Esophagus

4%

Non-Hodgkin 3%

lymphoma

Urinary bladder

3%

Kidney

3%

All other sites 23%

Trends in the Number of Cancer Deaths

Among Men and Women, US, 1930-

2003

Women

Men

N

u

m

b

e

r

o

f

C

a

n

c

e

r

D

e

a

th

s

Men

Women

Source: US Mortality Public Use Data Tape, 2003, National Center for Health Statistics, Centers for Disease
Control and Prevention, 2006.

Cancer Death Rates*, All Sites

Combined, All Races, US, 1975-2002

*Age-adjusted to the 2000 US standard population.
Source: Surveillance, Epidemiology, and End Results (SEER) Program (www.seer.cancer.gov)
SEER*Stat Database: Mortality - All COD, Public-Use With State, Total U.S. (1969-2002),
National Cancer Institute, DCCPS, Surveillance Research Program, Cancer Statistics Branch,
released April 2005. Underlying mortality data provided by NCHS (www.cdc.gov/nchs).

Men

Both Sexes

Rate Per
100,000

Women

Cancer Death Rates*, for Men, US,1930-

2002

*Age-adjusted to the 2000 US standard population.
Source: US Mortality Public Use Data Tapes 1960-2002, US Mortality
Volumes 1930-1959,
National Center for Health Statistics, Centers for Disease Control and
Prevention, 2005.

Lung

Colon & rectum

Stomac
h

Rate Per 100,000

Prostate

Pancrea
s

Liver

Leukemia

Tobacco Use in the US, 1900-2002

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

5000

19

00

19

05

19

10

19

15

19

20

19

25

19

30

19

35

19

40

19

45

19

50

19

55

19

60

19

65

19

70

19

75

19

80

19

85

19

90

19

95

20

00

Year

P

e

r

C

a

p

it

a

C

ig

a

re

tt

e

C

o

n

su

m

p

ti

o

n

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

A

g

e

-A

d

ju

st

e

d

L

u

n

g

C

a

n

ce

r

D

e

a

th

R

a

te

s*

*Age-adjusted to 2000 US standard population.
Source: Death rates: US Mortality Public Use Tapes, 1960-2002, US Mortality
Volumes, 1930-1959, National Center for Health Statistics, Centers for Disease Control and
Prevention, 2005. Cigarette consumption: US Department of Agriculture, 1900-2002.

Per capita cigarette

consumption

Male lung cancer
death rate

Female lung
cancer death
rate

2006 Estimated US Cancer Cases*

*Excludes basal and squamous cell skin cancers and in situ carcinomas except urinary bladder.
Source: American Cancer Society, 2006.

Men

720,280

Women

679,510

•31% Breast
•12% Lung & bronchus
•11% Colon & rectum
•6% Uterine corpus
• 4% Non-Hodgkin

lymphoma

•4% Melanoma of skin
• 3% Thyroid
• 3% Ovary
•2% Urinary bladder
•2% Pancreas
•22% All Other Sites

Prostate

33%

Lung & bronchus 13%
Colon & rectum 10%
Urinary bladder

6%

Melanoma of skin 5%
Non-Hodgkin4%

lymphoma

Kidney

3%

Oral cavity

3%

Leukemia

3%

Pancreas

2%

All Other Sites

18%

Według "Annals of Oncology" w Europie w 2006 r.
chorobę nowotworową wykryto u 3,2 mln osób, u
300 tys. więcej niż dwa lata wcześniej.
Najczęściej diagnozowano:
raka piersi,
jelita grubego
i płuc.

Szacuje się, że w ub. roku z powodu nowotworów
zmarło 1,7 mln Europejczyków.
Zabijały głównie:
rak płuc,
jelita grubego,
piersi
i żołądka.

(Gazeta Wyborcza 2007-02-14)

Five-year Relative Survival (%)*

during Three Time Periods By

Cancer Site

*5-year relative survival rates based on follow up of patients through 2002.

†Recent changes in classification of ovarian cancer have affected 1995-2001 survival rates.

Source: Surveillance, Epidemiology, and End Results Program, 1975-2002, Division of Cancer Control and
Population Sciences, National Cancer Institute, 2005.

Site

1974-
1976

1983-
1985

1995-2001

• All sites

5053

65

• Breast (female)

7578

88

• Colon

5058

64

• Leukemia

3441

48

• Lung and bronchus

1214

15

• Melanoma

8085

92

• Non-Hodgkin lymphoma47

5460

• Ovary

3741 45

• Pancreas

33

5

• Prostate

6775

100

• Rectum

4955

65

• Urinary bladder

7378

82

†

Rokowanie w chorobie nowotworowej:

Rokowanie w chorobie nowotworowej:

stopień zaawansowania choroby
lokalizacja narządowa
typ histologiczny nowotworu
stopień zróżnicowania
histologicznego
obecność specyficznych
markerów i mutacji w komórkach
nowotworowych
aktywność proliferacyjna
stan ogólny chorego

Ocena stanu zaawansowania :

skala TNM - najpowszechniejsza

skala Dukes’a - jelito grube

skala Breslow - czerniak

skala Clarka - czerniak

Klasyfikacja/ system TNM: ocena
stopnia zaawansowania choroby
nowotworowej
Elementy:

T (tumor)

0- ca in situ, 1-4

N (nodos)

0,

1-3,

M (metastases)

0-1

TNM

przykłady

Rak jamy
ustnej

Rak jamy
ustnej

Żołądek

Żołądek

Jelito grube

Jelito grube