Neurastenia a

zespół

przewlekłego

zmęczenia

Halina Marmurowska –
Michałowska
Katedra i Klinika Psychiatrii
Akademii Medycznej w
Lublinie

Zespół neurasteniczny -
neurasthenia („słabość
nerwów”)

G.M.Beard 1869r. - wyczerpanie nerwowe

- zmęczenie fizyczne i psychiczne
- dyspepsja
- przewlekłe powysiłkowe osłabienie

mięśni

- zmiany nastroju
- etiologia zespołu PSYCHOGENNA

Obraz kliniczny



znużenie



niewydolność



szybka wyczerpywalność



liczne objawy wegetatywne



zaburzenia snu

Hiposteniczny ( słabość pobudzeniowa )

Obraz kliniczny cd.



wzmożona pobudliwość



drażliwość



napięcie wewnętrzne



bezsenność

Hipersteniczny
(osłabienie procesów hamowania)

Zespół
neurasteniczny =
etiologia
psychogenna

Zespół pseudoneurasteniczny

=

- zatrucia
- infekcje
- choroby neurologiczne
- choroby naczyniowe itp.

Obraz kliniczny
neurastenii
wg ICD - 10

A. Występuje którekolwiek z

następujących:

1. uporczywe i stresujące skargi na uczucie

wyczerpania po małym wysiłku fizycznym
( takim, jak wykonywanie lub usiłowanie
wykonania codziennych zadań, nie

wymagających

niezwykłego wysiłku psychicznego)

2. uporczywe i stresujące skargi na uczucie
zmęczenia i osłabienia ciała po małym wysiłku
fizycznym

Obraz kliniczny
neurastenii
wg ICD – 10 cd.

B. Występują co najmniej 2 z

następujących

objawów:

1. uczucie pobolewania lub bólu mięśni
2. zawroty głowy
3. napięciowe bóle głowy
4. zaburzenia snu
5. niezdolność do odprężenia się
6. drażliwość

Obraz kliniczny
neurastenii
wg ICD – 10 cd.

C. Odpoczynek, relaksacja lub zabawa

nie

uwalniają pacjenta od objawów
wymienionych w punkcie 1 i 2

kryterium A.

D. Czas trwania zaburzenia obejmuje
co najmniej 3 miesiące

Obraz kliniczny
neurastenii
wg ICD – 10 cd.

E. Najczęściej stosowane przesłanki

wykluczenia:

Nie współwystępuje z :

- organiczną chwiejnością emocjonalną
- zespołem po zapaleniu mózgu
- zespołem po wstrząśnieniu mózgu
- z zaburzeniami nastroju (afektywnymi)
- z uogólnionym zaburzeniem lękowym

Epidemiologia
neurastenii

Lecrubier i Weiller – 1994 r.
2,9 % pacjentów diagnozowanych
przez GP wg kryteriów ICD – 10

1994r. – Szwajcaria – 1 %
1997r. – USA – 3,6 %

zachorowaln
ość

Terminologia medyczna
opisująca zespół
neurasteniczny



neuromiastenia poinfekcyjna



przewlekła infekcja wirusem
Epstein- Barr



fibrositis lub fibromyalgia



choroba islandzka



łagodne zapalenie mózgu i rdzenia

z mialgią

Zespół przewlekłego

zmęczenia
(chronic fatigue
syndrome - CFS )

Długotrwałe, trwające ponad 6

miesięcy

uczucie stałego zmęczenia, nie

ustępujące

po odpoczynku nocnym, często z nagłym

początkiem (godziny – dni) redukujące
poziom aktywności o więcej niż 50%.

(definicja wg CDC z 1988r. i 1994r.)

Fizjologiczne
zmęczenie



mówi o indywidualnej granicy
natężenia

wysiłku

Zmiany zachodzące w organizmie :



wyczerpanie zasobów energetycznych

 zadłużenie tlenowe

 zaburzenia wodno - elektrolitowe

 nagromadzenie metabolitów przemian
beztlenowych

 upośledzenie procesów biochemicznych
tkanki nerwowej

( wg Wł MISSIURO)

Patologiczne zmęczenie

1.

Stan przedłużającego się zmęczenia –

trwa ponad miesiąc

2.

Stan przewlekłego idiopatycznego
zmęczenia - stan ciągłego lub
nawracającego zmęczenia o nieustalonej
etiologii - ponad 6 miesięcy

3.

Zespół przewlekłego zmęczenia - ponad

sześć miesięcy , bez pierwotnej przyczyny
chorobowej, spełniający dodatkowe kryteria

Epidemiologia

CFS - wskaźnik chorobowości waha się
od 7 do 38 na 100 tys. populacji

Według CDC w USA -
75 - 267 / 100 tys. -

1994r.

200 - 400 / 100 tys. –

2002r.

Częstość występowania : 0,002 – 1 %

Epidemiologia cd.



wiek : 20 - 50 lat ( przeważnie 25 - 40)



niewielka przewaga kobiet (56%) –

1998r.



2- 4 razy częściej rozpoznawany u kobiet

(2002r.)



„yuppie flu”, rasa biała lub żółta, klasa

średnia, wykształceni, ambitni,
obowiązkowi.

Kryteria
diagnostyczne

Stałe lub nawrotowe uczucie

zmęczenia trwające dłużej niż 6
miesięcy u osoby,

u której nie występowały wcześniej

podobne objawy.

Zmęczenie nie ustępuje mimo

odpoczynku

i w istotny sposób wpływa na aktywność

zawodową, społeczną i osobistą chorego.

Kryteria
diagnostyczne cd.

Obecność 4 lub więcej spośród następujących
objawów:

 zaburzenia pamięci lub koncentracji

 ból gardła

 bóle mięśni

 powiększenie węzłów chłonnych
( szyja, pachy)

 bóle stawowe

 bóle głowy (inne)

 zaburzenia snu

 złe samopoczucie po wysiłku (ponad
24 godziny)

( K.FUKUDA

i wsp. 1994r. )

Kryteria
diagnostyczne cd.

Objawy dodatkowe :

 brak apetytu, nudności

 bóle brzucha, biegunki

 wzmożona potliwość

 zawroty głowy

 nietolerancja alkoholu

 przewlekły kaszel

 zaburzenia rytmu serca

 bóle w klatce piersiowej

 hipotonia

Kryteria fizykalne

Stwierdza się co najmniej dwa razy :

 mierne podwyższenie
temperatury
37,7 – 38,6 st. Celsjusza

 zapalenie gardła

 macalne lub tkliwe węzły
chłonne
(szyjne lub pachowe)

Proponowane
postępowanie
diagnostyczne:



wywiad (czynniki psychospołeczne,

używki,

leki)



ocena stanu psychicznego

(badanie psychologiczne i neurologiczne)



podstawowe badania laboratoryjne



dodatkowe badania diagnostyczne

ZPZ – rozpoznaje się po wykluczeniu
wszelkich
znanych medycznych przyczyn
zmęczenia

DECYDUJE OBRAZ KLINICZNY

Kryteria wykluczające

1.

toczący się proces chorobowy, okres

leczenia lub podejrzenie choroby

2.

depresja psychotyczna, CHAD

lub melancholiczna

3.

zaburzenia psychotyczne np. schizofrenia

4.

otępienie

5.

anoreksja lub bulimia

6.

nadużywanie alkoholu lub innych

środków psychoaktywnych

7.

otyłość znacznego stopnia (BMI>45)

Etiologia i
etiopatogeneza

1.

Infekcja wirusowa poprzedza 60-
80%ZPZ

-wirus grypy

-wirus Epstein-Barra
-HHV-6 (human herpes virus 6)
-Coxsackie
-wirus odry i różyczki

Etiologia i
etiopatogeneza cd.

2.

Bakterie (Brucella), riketsje

3.

Hipoteza immunologiczna

4.

Hipoteza
neuroendokrynologiczna

5.

Koncepcja psychospołeczna

Zaburzenia
immunologiczne



objawy alergii występują u 65% chorych

z ZPZ



zmiana profilu populacji limfocytów



zmniejszenie aktywności komórek NK



nadmierna produkcja cytokin

prozapalnych

= przewlekła aktywacja układu

immunologicznego zakłócenie funkcji

neurotransmiterów

Zmiany w układzie
nerwowym



epizody zaburzeń widzenia, ataksja (5-15%)



zaburzenia perfuzji w OUN (SPECT)



hypofunkcja osi podwzgórzowo-

przysadkowo-nadnerczowej



nieprawidłowości w układzie
autonomicznym

( niskie RR, tachykardia)

Zmiany w układzie
nerwowym
cd.



redukcja objętości substancji szarej

(2005r.)



osłabienie procesów poznawczych



nieprawidłowości w strukturze istoty
białej

(płaty czołowe)

Rokowanie w ZPZ



całkowity powrót do zdrowia - rzadko

( ok. 6%), u dzieci częściej : 54-94%



częściowa poprawa stanu zdrowia
częsta :

20-60 %



czynniki poprawiające rokowanie:

-przypadki „epidemiczne”
-ostry początek choroby
-młodsi pacjenci

Propozycje leczenia
ZPZ



akceptacja choroby i walka z objawami



zmiana stylu życia



ćwiczenia



fizykoterapia



dieta



intensywna psychoterapia zachęcanie do

aktywności w różnych dziedzinach

( społecznej,

zawodowej, towarzyskiej)

Metody niefarmakologiczne:

Propozycje leczenia
ZPZ



leki przeciwdepresyjne



inne leki: sterydy, ACE, antybiotyki,

leki przeciwzapalne,

przeciwhistaminowe



suplementacja minerałami i
witaminami

Metody farmakologiczne:

Pozycja Zespołu
Przewlekłego
Zmęczenia w medycynie



„nakładanie się” rozpoznań



50% pacjentów z ZPZ cierpi na
depresję

( w ciągu życia 76%)



u 40% pacjentów z ZPZ rozpoznaje się

zaburzenia osobowości



2/3 pacjentów z ZPZ spełnia kryteria

zaburzeń lękowych, dystymii i

depresji

Pozycja Zespołu
Przewlekłego
Zmęczenia w medycynie



728 pozycji literatury od 2001r.



diagnozowanie przez specjalistów

spoza

psychiatrii



pacjenci w obawie przed stygmatyzacją

wykazują tendencje do samodzielnego
rozpoznawania u siebie ZPZ