Neurastenia a

Neurastenia a

zespół

zespół

przewlekłego

przewlekłego

zmęczenia

zmęczenia

Zespół neurasteniczny -

Zespół neurasteniczny -

neurasthenia („słabość

neurasthenia („słabość

nerwów”)

nerwów”)

G.M.Beard 1869r. - wyczerpanie nerwowe

G.M.Beard 1869r. - wyczerpanie nerwowe

- zmęczenie fizyczne i psychiczne

- zmęczenie fizyczne i psychiczne

- dyspepsja

- dyspepsja

- przewlekłe powysiłkowe osłabienie

- przewlekłe powysiłkowe osłabienie

mięśni

mięśni

- zmiany nastroju

- zmiany nastroju

- etiologia zespołu PSYCHOGENNA

- etiologia zespołu PSYCHOGENNA

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny



znużenie

znużenie



niewydolność

niewydolność



szybka wyczerpywalność

szybka wyczerpywalność



liczne objawy wegetatywne

liczne objawy wegetatywne



zaburzenia snu

zaburzenia snu

Hiposteniczny ( słabość pobudzeniowa )

Obraz kliniczny cd.

Obraz kliniczny cd.



wzmożona pobudliwość

wzmożona pobudliwość



drażliwość

drażliwość



napięcie wewnętrzne

napięcie wewnętrzne



bezsenność

bezsenność

Hipersteniczny
(osłabienie procesów hamowania)

Zespół

Zespół

neurasteniczny =

neurasteniczny =

etiologia

etiologia

psychogenna

psychogenna

Zespół

Zespół

pseudoneurasteniczny =

pseudoneurasteniczny =

- zatrucia

- zatrucia

- infekcje

- infekcje

- choroby neurologiczne

- choroby neurologiczne

- choroby naczyniowe itp.

- choroby naczyniowe itp.

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny

neurastenii

neurastenii

wg ICD - 10

wg ICD - 10

A. Występuje którekolwiek z

A. Występuje którekolwiek z

następujących:

następujących:

1. uporczywe i stresujące skargi na uczucie

1. uporczywe i stresujące skargi na uczucie

wyczerpania po małym wysiłku fizycznym

wyczerpania po małym wysiłku fizycznym

( takim, jak wykonywanie lub usiłowanie

( takim, jak wykonywanie lub usiłowanie

wykonania codziennych zadań, nie

wykonania codziennych zadań, nie

wymagających

wymagających

niezwykłego wysiłku psychicznego)

niezwykłego wysiłku psychicznego)

2. uporczywe i stresujące skargi na uczucie

2. uporczywe i stresujące skargi na uczucie

zmęczenia i osłabienia ciała po małym wysiłku

zmęczenia i osłabienia ciała po małym wysiłku

fizycznym

fizycznym

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny

neurastenii

neurastenii

wg ICD – 10 cd.

wg ICD – 10 cd.

B. Występują co najmniej 2 z

B. Występują co najmniej 2 z

następujących

następujących

objawów:

objawów:

1. uczucie pobolewania lub bólu mięśni

1. uczucie pobolewania lub bólu mięśni

2. zawroty głowy

2. zawroty głowy

3. napięciowe bóle głowy

3. napięciowe bóle głowy

4. zaburzenia snu

4. zaburzenia snu

5. niezdolność do odprężenia się

5. niezdolność do odprężenia się

6. drażliwość

6. drażliwość

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny

neurastenii

neurastenii

wg ICD – 10 cd.

wg ICD – 10 cd.

C. Odpoczynek, relaksacja lub zabawa

C. Odpoczynek, relaksacja lub zabawa

nie

nie

uwalniają pacjenta od objawów

uwalniają pacjenta od objawów

wymienionych w punkcie 1 i 2

wymienionych w punkcie 1 i 2

kryterium A.

kryterium A.

D. Czas trwania zaburzenia obejmuje

D. Czas trwania zaburzenia obejmuje

co najmniej 3 miesiące

co najmniej 3 miesiące

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny

neurastenii

neurastenii

wg ICD – 10 cd.

wg ICD – 10 cd.

E. Najczęściej stosowane przesłanki

E. Najczęściej stosowane przesłanki

wykluczenia:

wykluczenia:

Nie współwystępuje z :

Nie współwystępuje z :

- organiczną chwiejnością emocjonalną

- organiczną chwiejnością emocjonalną

- zespołem po zapaleniu mózgu

- zespołem po zapaleniu mózgu

- zespołem po wstrząśnieniu mózgu

- zespołem po wstrząśnieniu mózgu

- z zaburzeniami nastroju (afektywnymi)

- z zaburzeniami nastroju (afektywnymi)

- z uogólnionym zaburzeniem lękowym

- z uogólnionym zaburzeniem lękowym

Epidemiologia

Epidemiologia

neurastenii

neurastenii

Lecrubier i Weiller – 1994 r.

Lecrubier i Weiller – 1994 r.

2,9 % pacjentów diagnozowanych

2,9 % pacjentów diagnozowanych

przez GP wg kryteriów ICD – 10

przez GP wg kryteriów ICD – 10

1994r. – Szwajcaria – 1 %

1994r. – Szwajcaria – 1 %

1997r. – USA – 3,6 %

1997r. – USA – 3,6 %

zachorowaln
ość

Terminologia medyczna

Terminologia medyczna

opisująca zespół

opisująca zespół

neurasteniczny

neurasteniczny



neuromiastenia poinfekcyjna

neuromiastenia poinfekcyjna



przewlekła infekcja wirusem

przewlekła infekcja wirusem

Epstein- Barr

Epstein- Barr



fibrositis lub fibromyalgia

fibrositis lub fibromyalgia



choroba islandzka

choroba islandzka



łagodne zapalenie mózgu i rdzenia

łagodne zapalenie mózgu i rdzenia

z mialgią

z mialgią

Zespół przewlekłego

Zespół przewlekłego

zmęczenia

zmęczenia

(chronic fatigue

(chronic fatigue

syndrome - CFS )

syndrome - CFS )

Długotrwałe, trwające ponad 6

Długotrwałe, trwające ponad 6

miesięcy

miesięcy

uczucie stałego zmęczenia, nie

uczucie stałego zmęczenia, nie

ustępujące

ustępujące

po odpoczynku nocnym, często z nagłym

po odpoczynku nocnym, często z nagłym

początkiem (godziny – dni) redukujące

początkiem (godziny – dni) redukujące

poziom aktywności o więcej niż 50%.

poziom aktywności o więcej niż 50%.

(definicja wg CDC z 1988r. i 1994r.)

(definicja wg CDC z 1988r. i 1994r.)

Fizjologiczne

Fizjologiczne

zmęczenie

zmęczenie



mówi o indywidualnej granicy

mówi o indywidualnej granicy

natężenia

natężenia

wysiłku

wysiłku

Zmiany zachodzące w organizmie :



wyczerpanie zasobów energetycznych

 zadłużenie tlenowe

 zaburzenia wodno - elektrolitowe

 nagromadzenie metabolitów przemian
beztlenowych

 upośledzenie procesów biochemicznych
tkanki nerwowej

( wg Wł MISSIURO)

Patologiczne zmęczenie

Patologiczne zmęczenie

1.

1.

Stan przedłużającego się zmęczenia –

Stan przedłużającego się zmęczenia –

trwa ponad miesiąc

trwa ponad miesiąc

2.

2.

Stan przewlekłego idiopatycznego

Stan przewlekłego idiopatycznego

zmęczenia - stan ciągłego lub

zmęczenia - stan ciągłego lub

nawracającego zmęczenia o nieustalonej

nawracającego zmęczenia o nieustalonej

etiologii - ponad 6 miesięcy

etiologii - ponad 6 miesięcy

3.

3.

Zespół przewlekłego zmęczenia - ponad

Zespół przewlekłego zmęczenia - ponad

sześć miesięcy , bez pierwotnej przyczyny

sześć miesięcy , bez pierwotnej przyczyny

chorobowej, spełniający dodatkowe kryteria

chorobowej, spełniający dodatkowe kryteria

Epidemiologia

Epidemiologia

CFS - wskaźnik chorobowości waha się

CFS - wskaźnik chorobowości waha się

od 7 do 38 na 100 tys. populacji

od 7 do 38 na 100 tys. populacji

Według CDC w USA -

Według CDC w USA -

75 - 267 / 100 tys. -

75 - 267 / 100 tys. -

1994r.

1994r.

200 - 400 / 100 tys. –

200 - 400 / 100 tys. –

2002r.

2002r.

Częstość występowania : 0,002 – 1 %

Częstość występowania : 0,002 – 1 %

Epidemiologia cd.

Epidemiologia cd.



wiek : 20 - 50 lat ( przeważnie 25 - 40)

wiek : 20 - 50 lat ( przeważnie 25 - 40)



niewielka przewaga kobiet (56%) – 1998r.

niewielka przewaga kobiet (56%) – 1998r.



2- 4 razy częściej rozpoznawany u kobiet

2- 4 razy częściej rozpoznawany u kobiet

(2002r.)

(2002r.)



„

„

yuppie flu”, rasa biała lub żółta, klasa

yuppie flu”, rasa biała lub żółta, klasa

średnia, wykształceni, ambitni,

średnia, wykształceni, ambitni,

obowiązkowi.

obowiązkowi.

Kryteria diagnostyczne

Kryteria diagnostyczne

Stałe lub nawrotowe uczucie

Stałe lub nawrotowe uczucie

zmęczenia trwające dłużej niż 6 miesięcy

zmęczenia trwające dłużej niż 6 miesięcy

u osoby,

u osoby,

u której nie występowały wcześniej

u której nie występowały wcześniej

podobne objawy.

podobne objawy.

Zmęczenie nie ustępuje mimo

Zmęczenie nie ustępuje mimo

odpoczynku

odpoczynku

i w istotny sposób wpływa na aktywność

i w istotny sposób wpływa na aktywność

zawodową, społeczną i osobistą chorego.

zawodową, społeczną i osobistą chorego.

Kryteria diagnostyczne

Kryteria diagnostyczne

cd.

cd.

Obecność 4 lub więcej spośród następujących
objawów:

 zaburzenia pamięci lub koncentracji

 ból gardła

 bóle mięśni

 powiększenie węzłów chłonnych
( szyja, pachy)

 bóle stawowe

 bóle głowy (inne)

 zaburzenia snu

 złe samopoczucie po wysiłku (ponad
24 godziny)

( K.FUKUDA

i wsp. 1994r. )

Kryteria

Kryteria

diagnostyczne cd.

diagnostyczne cd.

Objawy dodatkowe :

 brak apetytu, nudności

 bóle brzucha, biegunki

 wzmożona potliwość

 zawroty głowy

 nietolerancja alkoholu

 przewlekły kaszel

 zaburzenia rytmu serca

 bóle w klatce piersiowej

 hipotonia

Kryteria fizykalne

Kryteria fizykalne

Stwierdza się co najmniej dwa razy :

 mierne podwyższenie
temperatury
37,7 – 38,6 st. Celsjusza

 zapalenie gardła

 macalne lub tkliwe węzły
chłonne
(szyjne lub pachowe)

Proponowane

Proponowane

postępowanie

postępowanie

diagnostyczne:

diagnostyczne:



wywiad (czynniki psychospołeczne,

wywiad (czynniki psychospołeczne,

używki,

używki,

leki)

leki)



ocena stanu psychicznego

ocena stanu psychicznego

(badanie psychologiczne i neurologiczne)

(badanie psychologiczne i neurologiczne)



podstawowe badania laboratoryjne

podstawowe badania laboratoryjne



dodatkowe badania diagnostyczne

dodatkowe badania diagnostyczne

ZPZ – rozpoznaje się po wykluczeniu
wszelkich
znanych medycznych przyczyn
zmęczenia

DECYDUJE OBRAZ KLINICZNY

Kryteria wykluczające

Kryteria wykluczające

1.

1.

toczący się proces chorobowy, okres

toczący się proces chorobowy, okres

leczenia lub podejrzenie choroby

leczenia lub podejrzenie choroby

2.

2.

depresja psychotyczna, CHAD

depresja psychotyczna, CHAD

lub melancholiczna

lub melancholiczna

3.

3.

zaburzenia psychotyczne np. schizofrenia

zaburzenia psychotyczne np. schizofrenia

4.

4.

otępienie

otępienie

5.

5.

anoreksja lub bulimia

anoreksja lub bulimia

6.

6.

nadużywanie alkoholu lub innych

nadużywanie alkoholu lub innych

środków psychoaktywnych

środków psychoaktywnych

7.

7.

otyłość znacznego stopnia (BMI>45)

otyłość znacznego stopnia (BMI>45)

Etiologia i

Etiologia i

etiopatogeneza

etiopatogeneza

1.

1.

Infekcja wirusowa poprzedza 60-

Infekcja wirusowa poprzedza 60-

80%ZPZ

80%ZPZ

-wirus grypy

-wirus grypy

-wirus Epstein-Barra

-wirus Epstein-Barra

-HHV-6 (human herpes virus 6)

-HHV-6 (human herpes virus 6)

-Coxsackie

-Coxsackie

-wirus odry i różyczki

-wirus odry i różyczki

Etiologia i

Etiologia i

etiopatogeneza cd.

etiopatogeneza cd.

2.

2.

Bakterie (Brucella), riketsje

Bakterie (Brucella), riketsje

3.

3.

Hipoteza immunologiczna

Hipoteza immunologiczna

4.

4.

Hipoteza neuroendokrynologiczna

Hipoteza neuroendokrynologiczna

5.

5.

Koncepcja psychospołeczna

Koncepcja psychospołeczna

Zaburzenia

Zaburzenia

immunologiczne

immunologiczne



objawy alergii występują u 65% chorych

objawy alergii występują u 65% chorych

z ZPZ

z ZPZ



zmiana profilu populacji limfocytów

zmiana profilu populacji limfocytów



zmniejszenie aktywności komórek NK

zmniejszenie aktywności komórek NK



nadmierna produkcja cytokin prozapalnych

nadmierna produkcja cytokin prozapalnych

= przewlekła aktywacja układu

= przewlekła aktywacja układu

immunologicznego zakłócenie funkcji

immunologicznego zakłócenie funkcji

neurotransmiterów

neurotransmiterów

Zmiany w układzie

Zmiany w układzie

nerwowym

nerwowym



epizody zaburzeń widzenia, ataksja (5-15%)

epizody zaburzeń widzenia, ataksja (5-15%)



zaburzenia perfuzji w OUN (SPECT)

zaburzenia perfuzji w OUN (SPECT)



hypofunkcja osi podwzgórzowo-

hypofunkcja osi podwzgórzowo-

przysadkowo-nadnerczowej

przysadkowo-nadnerczowej



nieprawidłowości w układzie

nieprawidłowości w układzie

autonomicznym

autonomicznym

( niskie RR, tachykardia)

( niskie RR, tachykardia)

Zmiany w układzie

Zmiany w układzie

nerwowym

nerwowym

cd.

cd.



redukcja objętości substancji szarej

redukcja objętości substancji szarej

(2005r.)

(2005r.)



osłabienie procesów poznawczych

osłabienie procesów poznawczych



nieprawidłowości w strukturze istoty

nieprawidłowości w strukturze istoty

białej

białej

(płaty czołowe)

(płaty czołowe)

Rokowanie w ZPZ

Rokowanie w ZPZ



całkowity powrót do zdrowia - rzadko

całkowity powrót do zdrowia - rzadko

( ok. 6%), u dzieci częściej : 54-94%

( ok. 6%), u dzieci częściej : 54-94%



częściowa poprawa stanu zdrowia

częściowa poprawa stanu zdrowia

częsta :

częsta :

20-60 %

20-60 %



czynniki poprawiające rokowanie:

czynniki poprawiające rokowanie:

-przypadki „epidemiczne”

-przypadki „epidemiczne”

-ostry początek choroby

-ostry początek choroby

-młodsi pacjenci

-młodsi pacjenci

Propozycje leczenia ZPZ

Propozycje leczenia ZPZ



akceptacja choroby i walka z objawami

akceptacja choroby i walka z objawami



zmiana stylu życia

zmiana stylu życia



ćwiczenia

ćwiczenia



fizykoterapia

fizykoterapia



dieta

dieta



intensywna psychoterapia zachęcanie do

intensywna psychoterapia zachęcanie do

aktywności w różnych dziedzinach

aktywności w różnych dziedzinach

( społecznej,

( społecznej,

zawodowej, towarzyskiej)

zawodowej, towarzyskiej)

Metody niefarmakologiczne:

Propozycje leczenia ZPZ

Propozycje leczenia ZPZ



leki przeciwdepresyjne

leki przeciwdepresyjne



inne leki: sterydy, ACE, antybiotyki,

inne leki: sterydy, ACE, antybiotyki,

leki przeciwzapalne,

leki przeciwzapalne,

przeciwhistaminowe

przeciwhistaminowe



suplementacja minerałami i

suplementacja minerałami i

witaminami

witaminami

Metody farmakologiczne:

Pozycja Zespołu

Pozycja Zespołu

Przewlekłego Zmęczenia w

Przewlekłego Zmęczenia w

medycynie

medycynie



„

„

nakładanie się” rozpoznań

nakładanie się” rozpoznań



50% pacjentów z ZPZ cierpi na

50% pacjentów z ZPZ cierpi na

depresję

depresję

( w ciągu życia 76%)

( w ciągu życia 76%)



u 40% pacjentów z ZPZ rozpoznaje się

u 40% pacjentów z ZPZ rozpoznaje się

zaburzenia osobowości

zaburzenia osobowości



2/3 pacjentów z ZPZ spełnia kryteria

2/3 pacjentów z ZPZ spełnia kryteria

zaburzeń lękowych, dystymii i depresji

zaburzeń lękowych, dystymii i depresji

Pozycja Zespołu

Pozycja Zespołu

Przewlekłego Zmęczenia w

Przewlekłego Zmęczenia w

medycynie

medycynie



728 pozycji literatury od 2001r.

728 pozycji literatury od 2001r.



diagnozowanie przez specjalistów spoza

diagnozowanie przez specjalistów spoza

psychiatrii

psychiatrii



pacjenci w obawie przed stygmatyzacją

pacjenci w obawie przed stygmatyzacją

wykazują tendencje do samodzielnego

wykazują tendencje do samodzielnego

rozpoznawania u siebie ZPZ

rozpoznawania u siebie ZPZ