BIOTERRORYZM

BROŃ BIOLOGICZNA

DEFINICJA
BIOTERRORYZMU



Istotą terroryzmu jest bezprawne i

nielegalne użycie przemocy z zamiarem

wymuszenia jakiegoś działania lub

zastraszenia określonej społeczności lub

rządu dla osiągnięcia celów politycznych,

społecznych, religijnych bądź osobistych.

W rękach bioterrorystów czynnikiem

zastraszającym jest użycie lub groźba użycia

biologicznie czynnych substancji

toksycznych lub patogennych

drobnoustrojów wywołujących choroby

zakaźne.

BROŃ BIOLOGICZNA



Cele ataku bioterrorystycznego



ludność



zwierzęta hodowlane



uprawy roślinne



żywność



środowisko: ekosystem wodny, woda
pitna

BROŃ BIOLOGICZNA



Państwa prowadzące programy
nad rozwojem broni biologicznej

· IRAK, ROSJA



prawdopodobnie:

· Chiny, Iran, Korea Północna, Libia, Syria,

Tajwan



przypuszczalnie także:

· Kuba, Egipt, Izrael

BROŃ BIOLOGICZNA



Motywy dokonanych ataków bioterrorystycznych w

ciągu ostatnich 40 lat:

-

zemsta za poniesione lub postrzegane krzywdy

-

nacjonalistyczne i seperatystyczne

-

protest przeciwko polityce rządu

-

proroctwa apokalipsy

-

związane z problemem aborcji

-

eko-terroryzm (walka o środowisko naturalne)

-

uzyskanie politycznej kontroli nad określoną społecznością

-

skierowane przeciwko konkretnej organizacji lub firmie

-

zabójstwo

BROŃ BIOLOGICZNA



WIRUSY - Wirus bardzo często jest
całkiem sztuczny i nie spotykany w
przyrodzie. Gdy zostanie użyty -
śmiertelność ofiar jest niemal 100%; na
wirusy nie ma żadnego leku. Wirus raz
użyty może mutować się bez końca i
rozprzestrzeniać w sposób
niekontrolowany!

BROŃ BIOLOGICZNA

BAKTERIE- niskie koszty wytworzenia: w

przeciwieństwie do broni konwencjonalnej,
chemicznej lub nuklearnej - broń biologiczna
jest bardzo tania. Jej produkcja nie wymaga
wysokich nakładów finansowych oraz wielkiej
ekspertyzy.
Ponadto, broń biologiczną można
wyprodukować w stosunkowo krótkim czasie
(nawet kilka tygodni) wykorzystując istniejące
laboratoria mikrobiologiczne lub zakłady
przemysłu farmaceutycznego.

BROŃ BIOLOGICZNA



Dla porównania:

Na podstawie analizy przeprowadzonej

przez ekspertów dla ONZ stwierdzono, że

koszt wywołania tych samych strat w

ludności cywilnej przy użyciu broni



konwencjonalnej wynosi 2 000 $ na 1

km2,



nuklearnej - około 800 $ na 1 km2,



chemicznej - około 600 $ na 1 km2,



biologicznej - około 1$ na 1 km2,

BROŃ BIOLOGICZNA



łatwa dostępność

Wiele z czynników zakaźnych ma naturalny rezeruwar
w środowisku i łatwo jest je uzyskać z terenów
endemicznych. Do takich patogenów należą bakterie:
B. anthracis, F. tularensis, C. botulinum, Y. pestis oraz
niektóre wirusy wywołujące gorączki krwotoczne.

BROŃ BIOLOGICZNA



masowość i zasięg rażenia.

Ocenia się np., że 100 kg przetrwalników

wąglika uwolnionych nad Waszyngtonem

w sprzyjających warunkach

atmosferycznych może zabić od 300

tysięcy do do 3 milionów ludzi. Dla

porównania głowica nuklearna o ładunku

1 megatony zabiłaby od 750 tys. do 1,9

miliona ludzi. (Bomba, która w sierpniu

1945 roku spadła na Hiroszimę niosła

ładunek 20 kt )

BROŃ BIOLOGICZNA



atak jest trudno wykrywalny

W przeciwieństwie do broni chemicznej,
czynniki biologiczne są bezwonne i
niewidzialne. W przypadku użycia broni
biologicznej, pierwsze jego oznaki –
niespodziewana liczba zachorowań pojawi się
zwykle dopiero kilka dni po ataku

BROŃ BIOLOGICZNA



łatwość transmisji

Transmisji czynników zakaźnych sprzyja
obecny styl życia: częste i dalekie

podróże.

Także wentylacja i zamknięty obieg

powietrza

w budynkach.

BROŃ BIOLOGICZNA



CZYNNIKI BIOLOGICZNE, KTÓRE
MOGĄ ZOSTAĆ UŻYTE W ATAKU
TERRORYSTYCZNYM.
Do czynników, które potencjalnie mogą
być wykorzystane jako broń biologiczna
należą nie tylko bakterie lub wirusy, lecz
także biologicznie czynne substancje
wytwarzane przez organizmy żywe lub
uzyskane na drodze syntezy chemicznej.

BROŃ BIOLOGICZNA

Czynniki

zdolne do

replikacji

Naturalne

biologicznie

czynne

substancje

Substancje

biologiczno-

mimetyczne

Bakterie i

wirusy, które

namnażając

się w

organizmie

gospodarza,

wywołują

chorobę

Toksyny

bakteryjne,

trujące substancje

pochodzenia

roślinnego

toksyny

wytwarzane przez

grzyby,

neuropeptyd P.

Substancje niszczą

komórki

gospodarza

poprzez aktywne

włączenie się w ich

metabolizm

Substancje

uzyskane na

drodze

chemicznej

BROŃ BIOLOGICZNA

Idealny czynnik biologiczny dla

bioterrorysty



jest tani i łatwy do wyprodukowania



łatwo daje się rozpylić w postaci aerozolu



jest odporny na działanie promieni słonecznych

i wysuszenie



wywołuje groźną lub śmiertelną chorobę



łatwo się rozprzestrzenia; optymalnie przez

bezpośredni kontakt ; wysoka zakaźność



brak skutecznej ochrony profilaktycznej lub jest

ona ograniczona



brak skutecznego leczenia

BROŃ BIOLOGICZNA



Wyróżnia się 3 kategorie czynników
biologicznych, które mogą być
potencjalnie użyte jako broń biologiczna:



Kategoria A
Patogeny wywołujące śmiertelne
choroby, łatwo rozprzestrzeniające się,
które stanowią poważne zagrożenie dla
zdrowia publicznego i w związku z tym
wymagają stałego nadzoru

BROŃ BIOLOGICZNA



wirus ospy prawdziwej



Bacillus anthracis (wąglik)



Yersinia pestis (dżuma)



Francisella tularensis (tularemia)



egzotoksyna Clostridium botulinum (botulina,

jad kiełbasiany)



Filoviridae: wirusy gorączek krwotocznych -

wirus Ebola, wirus Marburg



Arenaviridae: wirus gorączki Lassa, wirusy

krwotocznych gorączek południowo-

amerykańskich - wirus Junin, Mapucho, Sabial

BROŃ BIOLOGICZNA



Kategoria B
Czynniki wywołujące groźne choroby o
umiarkowanej śmiertelności,
wymagające ścisłego nadzoru

BROŃ BIOLOGICZNA



Coxiella burnetii (gorączka Q)



bakterie z rodzaju Brucella (brucelozy)



Burkholderia mallei (nosacizna)



gronkowcowa enterotoksyna B



toksyna ε Clostridium perfringens



rycyna



alfawirusy: wenezuelskie zapalenie mózgu

Ponadto mikroorganizmy przenoszone drogą pokarmową



bakterie z rodzaju Salmonella



Shigella dysenteriae



Escherichia coli O157:H7



Vibrio cholerae



Cryptosporidium parvum

BROŃ BIOLOGICZNA



Kategoria C
Nowo pojawiające się patogeny lub
patogeny, uzyskane na drodze inżynierii
genetycznej

BROŃ BIOLOGICZNA



wirus Nipah



Bunyaviridae: wirus Hanta



wirus żółtej febry



wielooporne szczepy Mycobacterium
tuberculosis

BROŃ BIOLOGICZNA

W JAKI SPOSÓB DOCHODZI DO
TRANSMISJI CZYNNIKÓW BIOLGICZNYCH

1.POPORZEZ SKÓRĘ
2.DROGĄ POKARMOWĄ
3.DROGĄ WZIEWNĄ/KROPELKOWĄ

BROŃ BIOLOGICZNA

BROŃ BIOLOGICZNA



BRUCELLOZA –
Jest zakaźną chorobą zwierząt hodowlanych. Brucelloza

występuje na całym świecie. Człowiek ulega zakażeniu

przez kontakt z chorym zwierzęciem, drogą

pokarmową (głównie picie mleka, rzadziej inne

produkty mleczne) oraz drogą wziewną.

Wydaje się, że inhalacja jedynie 100 może już

spowodować chorobę u dorosłego mężczyzny. Przebieg i

nasilenie choroby zależy od gatunku drobnoustroju i wrót

zakażenia.

Chorobę wywołuje Gram-ujemna pałeczka Brucella.

Okres wylęgania wynosi od około 5 do 60 dni. Znamy

obecnie 6 gatunków bakterii z rodzaju Brucella: (*

najbardziej patogenna dla człowieka)

BROŃ BIOLOGICZNA

Gatunek

Typ choroby

Rezerwuar

zarazka

Występowanie

B. abortus

skąpoobjwowa postać

przewlekła

bydło

Europa, Afryka, Azja, Ameryka

Południowa

B. suis

brucelloza ostra

świnie, zające

Ameryka Północna, Europa Centralna

B.

melitiensis *

brucelloza ostra

owce, kozy,

bydło

Afryka, Azja, rejon Śródziemnomorski

B. canis

-

psy

USA, Japonia, Niemcy - stwierdzono

przypadki

B. neotome

niepatogenne

-

-

B. ovis

niepatogenne

-

-

BROŃ BIOLOGICZNA



Pałeczki z rodzaju Brucella są wrażliwe
na ogólnie stosowane środki
dezynfekcyjne, wytrzymałe na
działanie czynników środowiska.

BROŃ BIOLOGICZNA



POSTACIE KLINICZNE BRUCELLOZY

Objawy ostrej brucellozy:



osłabienie, gorączka, bóle głowy



bóle mięśni i stawów (60% przypadków - bóle okolicy lędźwiowo-

krzyżowej)



zlewne poty



bóle jąder u mężczyzn (czasami)



drobnoplamista wysypka (do 5% przypadków)



powiększenie wątroby i śledziony (około 50-60% przypadków)



zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (mniej niż 5% przypadków)



zapalenie mózgu (rzadkie)



neuropatie (rzadkie)



kaszel, zapalenie opłucnej (do 20% przypadków)



objawy z przewodu pokarmowego (do 70% przypadków dorśli>dzieci)



bóle brzucha, biegunka, nudności, wymioty, zaparcia, brak apetytu



ropnie (np. w okolicy kręgosłupa, płuc, itp.)

BROŃ BIOLOGICZNA

Objawy brucellozy przewlekłej:



uszkodzenia układu kostno - stawowego o charakterze

zwyrodnieniowym



uszkodzenie wątroby



nieswoiste objawy neurologiczne

Śmiertelność w nieleczonych przypadkach dochodzi do 5%

przypadków. Wynika ona w głównej mierze z takich

powikłań brucellozy jak zapalenie mózgu i/lub zapalenie

wsierdzia.

Izolacja chorych nie jest wymagana. Należy jednak unikać

styczności z sączącymi zmianami na skórze chorych. W

trakcie leczenia stosuje się kombinacje antybiotyków.

BROŃ BIOLOGICZNA

Profilaktyka



unikać konsumpcji
niepasteryzowanych produktów
mlecznych (szczególnie mleka, serów)



testowano szczepionkę u ludzi - bez
większych sukcesów, wykazywała ona
25% częstość ostrych objawów
niepożądanych.

BROŃ BIOLOGICZNA



Cholera (Vibrio cholerae)
Choroba zakaźna wywołana przez Gram-ujemne

przecinkowce cholery (Vibrio cholerae).

W patogenezie cholery główną rolę odgrywa enterotoksyna,

działająca na gospodarkę wodno - elektrolitową w jelicie

cienkim. Przecinkowce ulegają adhezji do ściany jelita.

Wydzielana przez przecinkowce toksyna (identyczna dla

wszystkich!) powoduje wzmożoną sekrecję do światła jelita

i biegunkę.

Okres wylegania choroby wynosi od kilku godzin do 5

dni (maksymalnie 6 dni), średnio 2-3 dni.

BROŃ BIOLOGICZNA



Cholera szerzy się drogą
pokarmową, przez zanieczyszczoną
odchodami chorych i nosicieli:



wodę



ręce



żywność



brudną bieliznę chorych i nosicieli



owady (muchy)

BROŃ BIOLOGICZNA

Zasadniczo wyróżnia się dwie postacie cholery:



Postać bezobjawowa



Postać objawowa



nagły początek



kurczowe bóle, biegunka (stolce wodnisto-ryżowe,

wydalane bez parcia)



nudności, wymioty (często bez biegunki)



wzrost temperatury (jeśli występuje to niewielki)



ochrypły głos



cechy odwodnienia



spadek ciśnienia

Śmiertelność wśród nieleczonych sięga 50%, wśród

prawidłowo leczonych nie przekracza 1% przypadków.

BROŃ BIOLOGICZNA

Leczenie



1.Wyrównanie gospodarki wodno-elektrolitowej

Profilaktyka



Szczepionka zabita do podawania podskórnego, u osób

zagrożonych. Podawana w dawce początkowej, następnie po

czterech tygodniach i po sześciu miesiącach. Dawki

przypominające podaje się co 6 miesięcy. Skuteczność

szczepionki ocenia się na około 50%, jej rola ochronna

obejmuje maksymalnie sześć miesięcy.



Inaktywowana, szczepionka doustna WC/rBS - po dwóch

dawkach wykazuje skuteczność w około 85% przypadków,

dając ochronę na około 2-3 lata (dla biotypów klasycznego i

El Tor).



Unikanie skażonej wody, warzyw, owoców, surowych lub

niedogotowanych owoców morza.



Mycie rąk.

BROŃ BIOLOGICZNA

NOSACIZNA (BURKHOLDERIA MALLEI)

Nosacizna to odzwierzęca choroba koni, mułów i osłów,

która może być przenoszona na człowieka. Charakteryzuje

się występowaniem licznych guzków i owrzodzeń na

skórze, a także zmianami płucnymi i limfadenopatią.

Czynnikiem sprawczym jest Gram (-) ujemna pałeczka

Burkholderia (zwana dawniej Pseudomonas) mallei. Czas

inkubacji waha się od 10-14 dni.

Wrota zakażenia nosacizną obejmują:



układ oddechowy - wdychanie bakterii



śluzówki



skórę

BROŃ BIOLOGICZNA

Postacie kliniczne zakażenia u ludzi i zwierząt:



postać ostra - częściej występuje u osłów i mułów. Śmierć następuje zwykle po 3-4

tygodniach. Wyróżnia się następujące typy postaci ostrej:

    - postać ostra zlokalizowana

    - postać septyczna

    - postać płucna (wynikłej z wdychania zarazków, lub ich rozsiewu krwiopochodnego)

Objawy kliniczne postaci ostrej:



nagłe pojawienie się objawów,



wysoka gorączka, potliwość, bóle mięśni,



światłowstręt,



biegunka,



łzawienie,



zapalenie opłucnej, powiększenie węzłów chłonnych, najczęściej szyjnych.

Postać przewlekła - częściej występuje u koni i powoduje uogólnioną limfadenopatię,

pojawienie się wrzodziejących guzków na skórze.

BROŃ BIOLOGICZNA

Objawy kliniczne postaci przewlekłej:



ropnie skórne



ropnie w mięśniach kończyn górnych i dolnych



powiększenie regionalnych węzłów chłonnych



ropna wydzielina i owrzodzenia nosa - w około 50% przypadków



zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych - rzadko



ropień mózgu - rzadko

Zajęcie śluzówek nosa, jamy ustnej, spojówek powoduje

m.in.:



krwawienia



ropną wydzieliną



tworzenie wrzodziejących guzków np. przegrody nosa



owrzodzenia np. przegrody nosa



W formie septycznej najczęściej zgon w 7-10 dniu choroby.

Śmiertelność ogólna dochodzić może do 50%.

BROŃ BIOLOGICZNA

Gorączka Q (Coxiella burnetii)



Gorączka Q jest odzwierzęcą chorobą, cechującą się dużą

zakaźnością i w ok. 65% przypadków przebiegającą pod

postacią zapalenia płuc. Chorobę wywołuje bezwzględny

pasożyt wewnątrzkomórkowy Coxiella burnetii

(Rickettsia burnetii), który wykazuje wyjątkową odporność

na wysuszanie, temperaturę oraz środki dezynfekcyjne.

Rezerwuarem zarazka w przyrodzie są dzikie zwierzęta:



małe: ryjówka, rzęsorek...



średnie: króliki, dziki, chomiki...



duże: sarny, jelenie

BROŃ BIOLOGICZNA



Człowiek zaraża się poprzez styczność z chorymi

zwierzętami; wdychanie pyłu skażonego moczem

chorych zwierząt lub kałem kleszczy; picie np.

mleka chorych zwierząt domowych czy w końcu

poprzez ukąszenie kleszcza. Zakażenie

człowieka od człowieka jest stosunkowo rzadkie.

Objawy kliniczne występują po okresie

inkubacji, który obejmuje ok. 2-14 (średnio 7)

dni. Czas wystąpienia objawów zależy od ilości

zarazków, które dostały się do organizmu

chorego. Po przechorowaniu gorączki Q,

odporność jest najprawdopodobniej trwała.

BROŃ BIOLOGICZNA

Postaci kliniczne zakażenia Coxiella burnetii



Ostra postać choroby

Choroba przebiega zwykle pod postacią ostrej choroby

gorączkowej. Wśród objawów dominuję wysoka

gorączka, bóle głowy, zawroty głowy i bóle mięśni. W

następnej kolejności dołącza się zapalenie płuc,

występujące u ok. 50% chorych. Tylko połowa osób z

zapaleniem płuc prezentuje objawy w postaci kaszlu,

najczęściej nieproduktywnego, czy też osłuchowych

objawów zapalenia płuc. Zapalnie opłucnej występuje

u ok. 25% chorych z zapaleniem płuc.

BROŃ BIOLOGICZNA



Przewlekła postać choroby

Postać ta występuje często jako powikłanie

bezobjawowo przebytej gorączki Q i może powodować

odległe objawy kliniczne w postaci m.in.:



zatorowości płucnej



zatorów do mózgu



zatorów do śledziony



kłębkowego zapalenia nerek



zapalenia wsierdzia, zapalenia mięśnia serca



zaburzeń zakrzepowo-zatorowych



Śmiertelność nieleczonych przypadków waha się w

zależności od autorów od 1% do 4% przypadków.

BROŃ BIOLOGICZNA

Profilaktyka



szczepionka

Obecnie używana szczepionka zarejestrowana jest w

Australii. Zawiera inaktywowane formaliną całe bakterie

Coxiella burnetii. Zaszczepienie pojedynczą dawką

powoduje prawie 100% odporność na naturalnie

występującą Coxiellę burnetii i ok. 95% odporność w

przypadku aerosolu użytego jako np. broń biologiczna.

Odporność jest trwała przez ok. 5 lat. Szczepionka jest

stosunkowo bezpieczna ale u niektórych, wrażliwych osób

może powodować nawet martwicę tkanek w okolicy

miejsca podania. Cały czas trwają badania nad nowymi

szczepionkami przeciwko Coxiella burnetii.



Profilaktyczne podanie antybiotyku

BROŃ BIOLOGICZNA



Wąglik występuje na całym świecie, ale przede wszystkim

spotykany jest w Ameryce Południowej, Azji i Afryce.

Zasadniczo powoduje chorobę zwierząt roślinożernych (głównie

bydła i owiec). Sporadycznie występuje u zwierząt mięsożernych.

Zwierzęta chorują prawie wyłącznie na postać jelitową.

Człowiek może zarazić się przez kontakt z chorymi zwierzętami

i produktami pochodzenia zwierzęcego, a jedynie w bardzo

rzadkich przypadkach zakażenie mogą przenosić owady.

Gram-dodatnia laseczka wąglika (Bacillus anthracis) jest

tlenowcem. W niesprzyjających warunkach bakteria wytwarza

formy przetrwalnikowe, lokalizujące się centralnie w ciele

bakterii. Zarodniki mogą przetrwać w wodzie lub glebie nawet 30-

40 lat, zachowując właściwości chorobotwórcze. Są bardzo odporne

na temperaturę (nawet gotowanie w 1000C) i środki dezynfekcyjne.

Zdecydowana większość ludzi jest wrażliwa na zakażenie

wąglikiem.

BROŃ BIOLOGICZNA

Postaci kliniczne zakażenia wąglikiem



postać skórna - zakażenie przez kontakt z
zarażonym mięsem



postać płucna - zakażenie przez
wdychanie kurzu lub rozpylonych celowo
zarodników i form wegetatywnych



postać jelitowa - zakażenie przez jedzenie
zarażonego mięsa

BROŃ BIOLOGICZNA

Postać skórna wąglika
Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z zakażonym mięsem.



krosta złośliwa

Po okresie wylęgania (od godziny do 10 dni) w miejscu wniknięcia

bakterii pojawia się lekko swędząca grudka, która po kilku godzinach

formuje pęcherzyk wypełniony żółtawym lub brunatnym płynem. Po

samoistnym pęknięciu lub wyschnięciu w ciągu 3-4 dni powstaje tzw.

czarna krosta (stąd nazwa anthrax, czyli węgiel). Jest to płaski,

okrągły, suchy, czarny strup, otoczony wianuszkiem

pęcherzyków. Pęcherzyki, które podlegają podobnym jak postać

główna przemianom, powiększają wielkość strupa.

Czarna krosta spoczywa na nabrzmiałym i nacieczonym podłożu.

Nacieczenie jest twarde i niebolesne. Czasami dołącza się zapalenie

naczyń i węzłów chłonnych, przebiegające z bolesnością

miejscową, gorączką, bólami głowy i dreszczami.

BROŃ BIOLOGICZNA

obrzęk złośliwy

Rozwija się głównie przy wniknięciu drobnoustroju

w okolicy twarzy, najczęściej na styku skóry i

błony śluzowej. W tej odmianie wąglika wokół

miejsca zakażenia rozwija się blady, miękki

obrzęk. Skóra nad nim przybiera barwę

fioletowo-niebieską i niekiedy tworzą się

pęcherzyki wypełnione złocisto-cytrynowym

płynem. Nie występuje tu czarny strup, a stan

chorego jest na ogół ciężki. W pewnej liczbie

przypadków dochodzi do posocznicy ze

wszystkimi jej konsekwencjami.

BROŃ BIOLOGICZNA

Postać płucna



Do zakażenia dochodzi drogą wziewną poprzez wdychanie

kurzu lub powietrza zawierającego rozpylone celowo

zarodniki i formy wegetatywne laseczki wąglika.

Występująca endemicznie płucna postać wąglika

nazywana jest chorobą "sortowaczy wełny" (wool-sorters'

disease) i spowodowana jest wdychaniem spor wąglika

przez pracowników zawodowo narażonych na przewlekły

kontakt z tymi bakteriami.

BROŃ BIOLOGICZNA



W trakcie pierwszych 2-3 dni od zakażenia obserwuje

sie objawy rzekomogrypowe. Choroba zaczyna się

zespołem objawów, które najczęściej obejmują:



dreszcze, bóle w klatce piersiowej



nieżyt nosa, łzawienie



kaszel początkowo nieproduktywny, a następnie

produktywnym z odkrztuszaniem śluzowej, rdzawej lub

krwisto-pienistej wydzieliny



Śmierć następuje najczęściej w 3-4 dniu choroby (lub

24-36 godzin od wystąpienia pierwszych objawów ostrej

niewydolności oddechowej). Bezpośrednią przyczyną

zgonu jest zwykle posocznica i/lub narastająca

niewydolność oddechowa.

BROŃ BIOLOGICZNA



Postać jelitowa wąglika

Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową poprzez spożycie

zakażonego mięsa.

Choroba przebiega pod postacią krwistej biegunki, bólów

brzucha, wzdęć, nudności i wymiotów.

Chorzy najczęściej umierają po kilku dniach choroby.



Powikłania zakażenia wąglikiem



zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych



wylewy krwawe do nadnerczy



wylewy do OUN



zakrzepy



ropnie wątroby

BROŃ BIOLOGICZNA

Rokowanie



choroba nieleczona (przebieg naturalny)

Skórna postać wąglika może w 25% przypadków

kończyć się zgonem chorego (postacie przebiegające z

wtórnym uogólnieniem procesu i sepsą). Śmiertelność w

postaci jelitowej i płucnej sięga 100% przypadków.



choroba leczona

Niestety, nawet w przypadku podjęcia leczenia u chorych

z pełnoobjawową postacią wąglika śmiertelność sięga

także prawie 100% przypadków.

BROŃ BIOLOGICZNA

Leczenie



Penicylina krystaliczna



Chinolony (ciprofloksacyna)



Tetracykliny (doksycyklina)



Erytromycyna

BROŃ BIOLOGICZNA

Profilaktyka



Szczepionka

Niepełne badania kliniczne sugerują skuteczność szczepionki głównie

w przypadkach postaci skórnej wąglika. Choć są opisy mówiące o

prawie dwuletniej ochronie w stosunku do płucnej postaci wąglika

już po dwóch dawkach szczepionki.



Profilaktyczne podanie antybiotyku

W przypadku ekspozycji nieszczepionego personelu na laseczki

wąglika można łączyć podawanie szczepionki z podawaniem

profilaktycznym antybiotyku lub w razie braku szczepionki stosować

wyłącznie antybiotyk.

W przypadku potwierdzenia ekspozycji na wąglika należy podawać

antybiotyk przez około 4 tygodnie i wycofywać pod ścisłą kontrolą

lekarską.

BROŃ BIOLOGICZNA

TOKSYNA BOTULINOWA



Toksyna wytwarzana przez bakterię Clostridium

botulinum jest jedną z najsilniejszych trucizn,

jakie zna ludzkość. Zaledwie 1g oczyszczonej

neurotoksyny botulinowej może zabić ok. 1

miliona ludzi.

Z drugiej zaś strony, botulina jest pierwszą

biologiczną trucizną dopuszczona do stosowania

w terapii szeregu zaburzeń neurologicznych np.

porażeniu mózgowym. W leczeniu stosuje się

bardzo niewielkie stężenia toksyny typu A -

około 0,005% śmiertelnej doustnej dawki.

BROŃ BIOLOGICZNA



Terroryści od dawna interesowali się wykorzystaniem botuliny.

Jej produkcja nie wymaga wielkich nakładów finansowych. W

pierwszej połowie lat 90. japońska sekta Aum Shinrikyo

kilkakrotnie próbowała rozpylić toksynę w centrum Tokio.

Bakterie C. botulinum wyizolowano z gleby. Żaden z ataków

nie zakończył się sukcesem, prawdopodobnie dlatego, iż

członkom sekty nie udało się przeprowadzić toksyny w stan

aerozolu. Prace nad wykorzystaniem toksyny C. botulinum w

celach militarnych rozpoczęły się jednak o wiele wcześniek,

jakieś 70 lat temu w Japoni. Badania prowadziły także

Związek Radziecki i USA. Nadal trwają one w Iranie, Iraku,

Korei Północnej i Syrii (krajach określanych przez rząd USA

jako państwa finansujące terroryzm). Po wojnie w Zatoce

Perskiej, Irak przyznał inspektorom ONZ, że dysponuje 19

tysiącami litrów stężonej oczyszczonej toksyny botulinowej.

Taka ilość użyta w postaci aerozolu wystarczyłaby, żeby

trzykrotnie zabić całą ludzkość.

BROŃ BIOLOGICZNA

BAKTERIA CLOSTRIDIUM BOTULINUM



Clostridium botulinum jest przetrwalnikującą laseczką, która rozwija

się jedynie w warunkach beztlenowych i wąskim przedziale pH 7,0 -7,3.

Komórki zaokrąglone na końcach i urzęsione barwią się Gram-dodatnio.

Przetrwalniki występują powszechnie w glebie. Są bardzo odporne na

działanie wysokiej temperatury; zachowują żywotność nawet po

kilkugodzinnym przebywaniu w temperaturze 100oC.

Przeżywają także temperaturę - 190oC oraz są odporne na

promieniowanie . Niszczy je jedynie proces sterylizacji w autoklawie.

Wbrew łacińskiej (botulus - kiełbasa) i polskiej nazwie - jad kiełbasiany

można spotkać także w konserwach warzywnych. Obecnie proces

przemysłowej obróbki żywności właściwie całkowicie zapobiega

przypadkom zatruć toksyną. Wprowadzenie zamrażania mięsa niemal

całkowicie wyeliminowało spożycie mięsa jako przyczynę botulinizmu.

Źródłem zatruć

są zwykle warzywne przetwory domowe, pakowane

próżniowo produkty lub dania serwowane w restauracjach, które nie

zostały dostatecznie podgrzane przed spożyciem.



W Polsce w zeszłym roku odnotowano 66 przypadków zatruć toksyną,

w roku 2000 było ich 72.

BROŃ BIOLOGICZNA

W czym znaleziono toksynę?



Konserwy warzywne: kukurydza,
fasola, papryka, marchewka



Sałatka ziemniaczana, orzeszki
ziemne w puszce, jogurt,
wypatroszone ryby,

BROŃ BIOLOGICZNA

JAK DOCHODZI DO ZATRUCIA BĄDŹ ZAKAŻENIA



W przeciwieństwie do większości chorób bakteryjnych,

botulinizm najczęściej nie jest związany z wniknięciem do

organizmu bakterii - lecz wytwarzanej przez nie toksyny.

Podobnie jak człowiek, większość ssaków i ptaków jest

wrażliwa na działanie botuliny. Bydło, owce i konie pasące

się na pastwiskach, na których padły małe zwierzęta zwykle

zatruwaja się sianem, do którego przenika toksyna.

Rozkładające się szczątki stwarzają idealne warunki do

rozwoju C. botulinum.

C. botulinum wywołuje także epidemie wśród ptactwa.

Wyjątkiem są padlinożerne sępy, bedące niemal całkowicie

oporne na działanie toksyny.

BROŃ BIOLOGICZNA



Zdrowa skóra stanowi nieprzenikalną barierę zarówno dla

toksyny jak i dla bakterii. Laseczki z rodzaju Clostridium

nie są w stanie rozwijać w zdrowych tkankach, w których

utrzymywany jest naturalny potencjał oksydo-redukcyjny.

Bakterie mogą natomiast namnażać się w głębokich

ranach, w których doszło do martwicy tkanki (tzw.

botulinizm przyranny).



Sama toksyna może przenikać przez błony śluzowe

zarówno układu pokarmowego oraz oddechowego.

Wszystkie naturalnie występujące przypadki botulinizmu

związane są z zatruciem drogą pokarmową. Badania na

naczelnych wykazały jednak możliwość intoksykacji drogą

wziewną. Potwierdziło ją także przypadkowe zatrucie się 3

członków zachodnioniemieckich służb weterynaryjnych

aerozolem botuliny.

BROŃ BIOLOGICZNA



Szczególnym przypadkiem zatrucia toksyną jest tzw.

botulinizm dziecięcy; choroba ta występuje u niemowląt i

jest związana ze spożyciem miodu zawierającego

przetrwalniki C. botulinum. Zwykle w 25 g miodu znajduje

się około 7 spor. Dzieciom poniżej 1 roku życia nie powinno

się podawać miodu; Ze względu na nierozwiniętą w pełni

florę układu pokarmowego, niemowlęta są szczególnie

wrażliwe na spożycie przetrwalników, które w

beztlenowych warunkach wykiełkowują i pozbawione

konkurencji zaczynają się namnażać w układzie

pokarmowym. Zabsorbowana przez śluzówkę jelita

grubego toksyna, wywołuje u niemowląt zaparcia,

osłabienie ssania, a później utratę kontroli nad mięśniami

głowy. Ponieważ toksyna wolniej wchłania się przez

śluzówkę jelita grubego niż żołądka objawy typowe dla

botulinizmu rozwijają się nieco wolniej i są trudniejsze do

rozpoznania.

BROŃ BIOLOGICZNA

Toksyny wytwarzane przez bakterie



Poza omówioną szerzej toksyną

botulinową spośród bardzo licznej grupy

toksyn
syntetyzowanych przez bakterie, jako

broń biologiczna może być użyta

gronkowcowa enterotoksyna B (SEB)

lub toksyna ε (epsilon) wytwarzana przez

Clostridium perfringens.

BROŃ BIOLOGICZNA



Enteroktoksyna B jest jedną z wielu toksyn wytwarzanych

przez bakterie Staphylococcus aureus. Są to Gram-

dodatnie bakterie, które mogą występować na skórze

człowieka oraz jamie nosowej jako składnik normalnej flory

(nosicielstwo stwierdza się u 40-50% populacji). Do zatruć

enterotoksyną B dochodzi często w wyniku nie

przestrzegania elementarnych zasad higieny - np. nie

umycie rąk po wytarciu nosa podczas przygotowywania

żywności. Przeniesione na żywność bakterie S. aureus, jeśli

tylko natrafią na korzystne dla rozwoju warunki, zaczynają

się namnażać. W temperaturze wyższej niż 4 oC zaczynają

wytwarzać egzotoksynę - enterotoksynę B (optimum 21 do

27 oC). Zatrucie następuje po spożyciu pokarmu, w którym

rozwijały się bakterie S. aureus. Enterotoksyna jest

białkiem stabilnym termicznie, tym niemniej denaturuje ją

dłuższe gotowanie. Dlatego najczęściej do zatrucia

dochodzi po zjedzeniu wyrobów cukierniczych np. kremów.

BROŃ BIOLOGICZNA



Podobnie jak w przypadku botulinizmu,
zatrucie jest związane z obecnością
enterotoksyny, a nie z samym
zakażeniem bakteryjnym. Objawy
pojawiają się dość nagle, zwykle po
kilku godzinach (czas inkubacji waha się
od 1 do 12 godzin). W przypadku
zatrucia pokarmowego są to silne
wymioty, nudności oraz biegunka.

BROŃ BIOLOGICZNA



SEB jako broń

Do zatrucia toksyną może dojść również w wyniku inhalacji.

Dawka wywołująca zatrucie drogą wziewną wynosi jedynie

0,0004 µg enterotoksyny/kg. O wiele większa ilość potrzebna jest

do spowodowania śmierci człowieka - jest to 27 µg/kg. W związku

z tym enterotoksyna B może być potencjalnie wykorzystana jako

czynnik obezwładniający, zwłaszcza, że jest ona stabilna w

aerozolu. Broń zawierająca SEB została opracowana przez USA.

Symptomy zatrucia inhalacyjnego to wysoka gorączka od 39,4 do

41 oC, suchy kaszel, bóle głowy i bóle mięśniowe, dreszcze i

ogólne wyczerpanie, które może się utrzymywać nawet przez 5

dni.

Generalnie rzecz biorąc, w przypadku zatrucia SEB objawy

następują po kilku godzinach, są nagłe i silne. Pacjenci jednak

rzadko umierają. W przypadku zatrucia botuliną chorzy czują się

coraz bardziej zmęczeni, słabną i jeśli nie otrzymają antytoksyny

to umierają na skutek paraliżu mięśni oddechowych.

BROŃ BIOLOGICZNA



Rozpoznanie różnicowe objawów
zatrucia środkami chemiczymi a
toksyną botulinową lub gronkowcową
enterotoksyną

WYKAZ SYTUACJI STANOWIĄCYCH EPIDEMIOLOGICZNE
OZNAKI UKRYTEGO ATAKU BIOTERRORYSTYCZNEGO
(opracowany przez GIS według CDC)



Duża liczba niewyjaśnionych zachorowań, zespołów

chorobowych lub zgonów w zbliżonym czasie o podobnym

obrazie klinicznym, dotyczących w szczególności

występowania zmian na skórze i/lub błonach śluzowych,

objawów uszkodzenia układu nerwowego, układu

oddechowego; przewodu pokarmowego lub uszkodzeń

wieloukładowych;



Pojawienie się niezwykłych chorób wśród ludności;



Nagły, nieoczekiwany wzrost zachorowalności i umieralności

z powodu znanych chorób lub zespołów;



Zaobserwowanie nieskuteczności leczenia w rutynowej terapii

występujących powszechnie chorób;



Nawet pojedynczy przypadek choroby spowodowany

egzotycznym czynnikiem, u osoby, która nie opuszczała

Polski w ostatnim okresie;

BROŃ BIOLOGICZNA



Wystąpienie zachorowań w nietypowym dla nich sezonie i

terenie geograficznym;



Wystąpienie licznych nietypowych dla danego czynnika

zakaźnego objawów chorobowych;



Podobne genetycznie typy czynników etiologicznych

wyizolowanych z różnych odległych w czasie i terenie źródeł;



Niezwykły, atypowy czynnik zakaźny genetycznie

zmodyfikowany lub uzyskany z nieczynnych źródeł;



Niewyjaśniony wzrost zachorowań na chorobę endemiczną;



Wystąpienie jednoczesne zachorowań na podobne choroby w

ogniskach nie połączonych terytorialnie w kraju lub zagranicą;



Nietypowy sposób transmisji chorób (aerozol, woda,

żywność);

D z i ę k u j ę z a u w a g ę