Rozwój działalności zapobiegawczej

Czasy starożytne

Egipt – trepanacje czaszki
Kreta minojska (Knossos) – urządzenia

sanitarne

Kodeks Hammurabiego, ayurweda, biblia
Grecja – Hipokrates, olimpiady, Sparta
Chiny – wariolizacja, nadrzędność

profilaktyki

Rzym – akwedukty, kanalizacja, termy,

osuszanie terenu

Średniowiecze i początek ery nowożytnej

Przyczyny obniżenia higieny życia:

Znaczenie podbojów przez ludy germańskie
Rozwój miast (IX-X wiek)
Wyprawy krzyżowe (XI-XIII wiek)
Wpływ religii

Działalność samorządów miejskich:

Zapewnienie czystości ulic, nadzór nad sprzedażą

mięsa,

ryb i wypieków, zaopatrzenie w

wodę,

przeciwdziałanie fałszowaniu

żywności i napojów,

kontrola aptek

Tworzenie ośrodków leczniczych i izolacji,

kwarantanny,

kordony sanitarne

Wenecja (1348) – pierwszy urząd sanitarny w Europie,

świadectwa zdrowia, biuletyny o sytuacji

epidemicznej

Pierwsze próby organizacji

Licencjonowanie działalności lekarskiej:

Roger II (XII wiek, Sycylia) – ukończenie Szkoły

Medycznej w Salerno

Henryk VIII (Anglia) – 1518r.-powołanie London

College of Physicians

Szpitalnictwo:

Przyspieszenie organizacji w związku z

szerzeniem

się trądu (wyprawy

krzyżowe)

Ogólna organizacja:

Andrzej Frycz Modrzewski (Polska, XVI wiek) –

“O

poprawie

Rzeczypospolitej”(1554r.)

Anglia (1601r.) – „Prawo Ubogich”

Okres Oświecenia

• Przebudowa myślenia ze spekulatywnego
na

empirycznie sprawdzalne

• Odkrycia naukowe, prawo ciążenia,
elektryczność,

mikroskop (Leuvenhook),

maszyna parowa, Kopernik

• Ujmowanie, wyjaśnianie i badanie praw i
zjawisk

biologicznych

• Pogląd „medycyna powinna być dla
wszystkich”

Wiek XVII – XVIII

Anglia – (1650 – 1680) W.Perry, J.Graunt: sytuacja
ludności w miastach i wsiach, epidemiologia
środowiskowa
Niemcy – Achenwald: statystyka medyczna
Francja – A.N Condorcet, Komitet Zdrowotności
Zgromadzenia

Narodowego – działania na rzecz

poprawy bytu
Polska – Komisja Edukacji Narodowej (1735-1801),
ks.Grzegorz Piramowicz, Jędrzej Śniadecki – zasady
zachowania zdrowia (higiena osobista, pomieszczeń,
styl życia, walka

z pijaństwem, znaczenie ruchu)

Od połowy XVIII w. rewolucja przemysłowa – przejście z

rękodzielnictwa i manufaktury na pracę

zmechanizowaną

i produkcję fabryczną

Wiodąca rola Francji (do połowy XIX w.)

Czasy Napoleona I

- centralny i okręgowi lekarze epidemiczni -

masowe

szczepienia p-ospowe,

nadzór nad jakością

wody,

leków

•Société Royale de Médecine

1829 – zorganizowany ruch higieniczny, własne
czasopismo

- Higiena publiczna jako odrębna dyscyplina
- Badanie wpływu klimatu, jakości żywienia
- Opracowanie ustaw sanitarnych

L.R.Villerme, A.Parent-Duchatelet – wpływ śmieci,
odpadków ścieków fabrycznych, warunki pracy,
ubóstwo
I Międzynarodowa Konferencja Sanitarna (1851) –
przełom

zapatrywań na przyczyny chorób

zakaźnych (badania

Pasteura – odkrycie

drobnoustrojów; Semmelweis – gorączka położnicza;
Koch – wąglik; Pettenkofer –

cholera a środowisko)

Zmiany charakteru chorób i struktury przyczyn

zgonów

1900 – 1930 choroby zakaźne

ciężkie postacie grypy
gruźlica
infekcje pokarmowe

1950 – 1960 choroby pasożytnicze

ch.układu krążenia
ch.nowotworowe
wypadki drogowe
ch.zawodowe

1970 – 1995

ch.nowotworowe

ch.układu krążenia
urazy wojenne, wypadki
ch.podróżnicze
ch.środowiskowe

po 2000 ch.układu krążenia

ch.nowotworowe
nowe zespoły uszkodzeń (zwłaszcza psychiki)

zespół stresu ostrego, zespół stresu
pourazowego, zespół wypalenia

Najczęstsze przyczyny (czynniki ryzyka)

zagrożenia zdrowia w skali globalnej

• niedożywienie, żywienie jakościowo niewłaściwe

• zanieczyszczona woda spożywcza i dla celów
higienicznych, złe warunki sanitarne, nie
przestrzeganie zasad higieny osobistej

• niewłaściwe zachowania seksualne

• alkohol – choroby i wypadki

• praca zawodowa – choroby i wypadki

• hipokinezja

• narkomanie, lekomanie

• zanieczyszczenia atmosferyczne powietrza

• zagrożenia patogenami biologicznymi

• palenie tytoniu

• choroby związane z otyłością (zwłaszcza nadciśnienie
tętnicze

i cukrzyca)

Zadania WHO w zakresie profilaktyki

•

zapewnienie wszystkim ludziom na świecie możliwie

najwyższego poziomu zdrowia

• stworzenie równych szans w dostępie do opieki
zdrowotnej

• integracja problematyki zdrowia z ogólną polityką
państw

•zapobieganie zachorowaniom, szczególnie masowym i

zwalczanie chorób zakaźnych

• walka z uzależnieniami

• unifikacja i koordynacja metod leczniczych i badań
naukowych

• krzewienie oświaty zdrowotnej i podnoszenie poziomu
służby

zdrowia

Higiena

Nauka o kształtowaniu zdrowia oraz zapobieganiu

chorobom i uszkodzeniom

Nauka o kształtowaniu optymalnego dla człowieka

środowiska

Zadania:

- analiza i ocena czynników środowiska
- określenie wpływu na ustrój człowieka
- ustalenie sposobów unikania efektów

negatywnych i wykorzystywania

pozytywnych

- opracowanie wskazań do zmian

środowiska

(środki zapobiegawcze, ochronne)

- stymulacja adaptacji do środowiska
- działalność normatywna

Narodowy Program Zdrowia

• zahamowanie i odwrócenie wzrostowej tendencji
umieralności z powodu

chorób układu krążenia

• zahamowanie i odwrócenie tendencji wzrostowej
umieralności z powodu

nowotworów złośliwych

• zmniejszenie częstotliwości występowania urazów i zatruć
oraz obniżenie umieralności powypadkowej

• zmniejszenie częstości występowania zaburzeń psychicznych
oraz dążenie do poprawy jaskości zdrowia psychicznego

• zmniejszenie umieralności niemowląt oraz częstości
występowania

wcześniactwa i małej masy

urodzeniowej

• wyeliminowanie chorób zakaźnych, którym można
zapobiegać

• zmniejszenie rozpowszechnienie i intensywności próchnicy
zębów u

dzieci i młodzieży

• zmniejszenie częstości występowania niepełnej sprawności
oraz ograniczenie jej uciążliwości dla osób
niepełnosprawnych

Naturalna historia choroby

Wstępne stadium (brak choroby, podatność)

czynniki ryzyka

Stadium przedkliniczne

zmiany nie dające uchwytnych uszkodzeń,

ewentualne subiektywne odczucia
Stadium kliniczne

zmiany chorobowe

Stadium przewlekłe

zmiany rzutujące na jakość życia

Stadium końcowe

wyleczenie
trwałe uszkodzenia
zgon

WHO:

Zdrowie jest to brak choroby lub/i

uszkodzenia oraz dobrostan fizyczny,

psychiczny i społeczny

Fazy profilaktyki

Iº profilaktyka wczesna
Działania prewencyjne mające zapobiec
chorobom
IIº profilaktyka pierwotna

Utrzymanie lub polepszenie stanu zdrowia
w aspekcie ilościowym i jakościowym

IIIº profilaktyka pośrednia

Leczenie chorób, izolacja źródeł zakażenia,
eliminacja ognisk patogenów biologicznych

IVº profilaktyka wtórna

Rehabilitacja, rewalidacja, rewitalizacja

Zachowania zdrowotne

Zachowania, które na gruncie aktualnego stanu wiedzy
(medycznej) może pociągać za sobą negatywne lub
pozytywne skutki zdrowotne dla danej osoby lub
populacji

Zachowania sprzyjające zdrowiu (prozdrowotne,
pozytywne) przykłady:

aktywność fizyczna, racjonalne żywienie,

utrzymywanie

czystości ciała i otoczenia,

zapewnienie bezpieczeństwa, utrzymywanie
właściwych relacji między ludźmi, radzenie sobie ze
stresem (stress coping)

Zachowania zagrażające zdrowiu (antyzdrowotne,
negatywne) przykłady:

palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu i innych
stymulatorów, używanie środków

uzależniających,

nadmierne lub niewłaściwe

żywienie, zaniedbania higieny osobistej i otoczenia,
niedostatek zachowań

prozdrowotnych, przeciążenie

pracą, hipokinezja

Jakość życia (ogólna) uwarunkowana zdrowiem

(Wilson i Cleary)

• obiektywnie występujące cechy biologiczne (stan
organizmu)

• percepcja i ocena objawów dokonana subiektywnie

• ocena funkcjonowania w aspekcie fizycznym
(sprawność życiowa), psychicznym i społecznym –
uwarunkowana

właściwościami podmiotu i

środowiska

• ogólna ocena zdrowia w różnych płaszczyznach
(sferach)

• ogólna jakość życia – poziom zadowolenia z życia jako
całości

Składowe jakości życia (pomiar):

- fizyczna – energia życiowa, sprawność ruchowa,

sen, ból

- psychiczna – sprawność poznawcza, emocje

pozytywne,

dodatnia samoocena

- samodzielność w życiu codziennym
- społeczna – kontakt ze środowiskiem
- poczucie bezpieczeństwa
- sfera duchowa