Medycyna Kliniczna

Wykład I

Elżbieta Poniewierka

Medycyna Kliniczna

• Medycyna- nauka oparta na doświadczeniu,

obejmująca wiedzę o zdrowiu i chorobach
człowieka a także o ich leczeniu i zapobieganiu

• Hipokrates – ur 460 r przed naszą erą, ojciec

medycyny, prekursor medycyny współczesnej

• Paracelsus – XV / XIV w, lekarz i przyrodnik,

zwany ojcem medycyny nowożytnej.

Hipokrates

• Metoda Hipokratesa opierała się na metodach racjonalnych.

• Na podstawie obserwacji i doświadczeń wyciągał wnioski prowadzące do

ustalenia diagnozy.

• Jego szkoła nacechowana była troską o zdrowie chorego (łac. ''salus aegroti

suprema lex'' - zdrowie chorego najwyższym prawem).

• Leczenie miało polegać na wspomaganiu naturalnych procesów zdrowienia,

a naczelną zasadą było nieszkodzenie choremu (łac. ''primum non nocere''

- po pierwsze nie szkodzić).

• Stworzył pierwsze opisy dotyczące zimna, ciepła słonecznego, światła i

ćwiczeń fizycznych jako zabiegów leczniczych.

• Zajmował się zniekształceniami kręgosłupa Opisał sposób amputacji

kończyn, budowę protez oraz obuwia korygującego wady stóp.

• Stosował balneoterapię w leczeniu chorych.

• Był zwolennikiem lecznictwa opartego na zasadach racjonalnych, wnikliwej

obserwacji chorego, wyciągania wniosków pozwalających na

zdiagnozowanie choroby i sposobów leczenia.

Paracelsus

• Medycyna powinna być ugruntowana w poznaniu Boga i natury.

• Do poznania rzeczy - a także chorób oraz terapii - niezbędne są, z jednej

strony, dowody empiryczne, z drugiej zaś - i to jest znacznie ważniejsze

- ujęcie spraw w całości: "perspektywa przystoi też lekarzowi”.

• Paracelsus uważał, że lekarz, jeśli ma odpowiednio wykonywać swą

pracę, oprócz łaski boskiej potrzebuje znajomości i biegłości w czterech

dyscyplinach: filozofii, astronomii, alchemii i rzetelności (''proprietas'').

• Paracelsus zapoczątkował i znacznie rozpowszechnił ideę jatrochemii,

• Paracelsus badał wiele substancji chemicznych pod kątem

wykorzystania ich jako leki. Badał też ich właściwości trujące, można go

więc uznawać także za ojca toksykologii. Jest autorem słynnej

wypowiedzi:

"Cóż jest trucizną? Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. Tylko

dawka czyni, że dana substancja jest trucizną (”Dosis facit venenum'').

Paracelsus

• Ważny wkład miał również w rozwój ziołolecznictwa. Rozwinął

starą naukę o sygnaturze. Uważał, że Bóg dał ludziom lek na

każdą chorobę i aby ułatwić im szukanie dodał odpowiednie

znaki zewnętrze (sygnatury). W związku z tym Paracelsus

ordynował rośliny o liściach nerkowatych na choroby nerek,

surowce żółte na żółtaczkę, a makówki na bóle głowy.

Paracelsus opracował też metody przetwarzania surowców

roślinnych tak, aby wydobyć z nich arcanum, substancja

czynna. Z tego względu uważa się go za ojca fitochemii i

farmakognozji

• Posługiwał się astrologią i magią, stosował również

nowoczesne wówczas metody naukowe, takie jak

doświadczenia i obserwacja pacjentów. Stosował dawkowanie

leków, oraz leczenie różnych chorób odmiennymi specyfikami.

• Wprowadził szereg nowych leków, m.in. rtęć na syfilis, oraz

szereg soli metali i opium.

• Wprowadził takie terminy fizykochemiczne jak alkohol i gaz

Nauki podstawowe

• Anatomia
• Histologia
• Biochemia
• Biofizyka
• Biologia medyczna
• Embriologia
• Immunologia
• Genetyka

Dziedziny medycyny

•

Alergologia

•

Andrologia i Urologia

•

Anestezjologia i Intensywna terapia

•

Balneologia

•

Bariatria

•

Chirurgia

–

Chirurgia dziecięca

–

Chirurgia klatki piersiowej

(Torakochirurgia)

–

Chirurgia naczyniowa

–

Chirurgia ogólna

–

Chirurgia onkologiczna

–

Chirurgia plastyczna

(kosmetyczna, estetyczna)

–

Chirurgia refrakcyjna

–

Chirurgia sercowo-naczyniowa

(Kardiochirurgia)

–

Chirurgia stomatologiczna

–

Chirurgia szczękowo-twarzowa

–

Chirurgia układu nerwowego

(Neurochirurgia)

•

Neurotraumatologia

–

Chirurgia układu pokarmowego

–

Chirurgia urazowa

(Traumatologia) i

Ortopedia

–

Przeszczepianie narządów

(Transplantacja, Transplantologia)

•

Dermatologia

i

Wenerologia

–

Kosmetologia

•

Diabetologia

•

Endokrynologia

•

Epidemiologia

•

Farmakologia

–

Farmakologia kliniczna

–

Farmakodynamika

–

Toksykologia

Toksykologia kliniczna

Dziedziny medycyny

•

Gastroenterologia i Hepatologia

•

Ginekologia i Położnictwo

•

Hematologia (immunologia Kliniczna, serologia, transfuzjologia)

•

Hipertensjologia

•

Angiologia

•

Geriatria

•

Nefrologia

•

Kardiologia

•

Neonatologia i Pediatria

•

Neurologia

–

Neurologia dziecięca

–

Epileptologia

•

Okulistyka (Oftalmologia)

–

Strabologia

–

Kontaktologia

Onkologia

–

Radioterapia

Otorynolaryngologia (pot. Otolaryngologia, Laryngologia)

–

Otorynolaryngologia dziecięca

–

Otologia(Otiatria)

–

Rynologia

–

Audiologia

–

Foniatria

Dziedziny medycyny

•

Patologia

•

Psychiatria

–

Suicydologia

•

Pulmonologia

(Pneumonologia)

–

Ftyzjatria

•

Radiologia

•

Rehabilitacja

•

Reumatologia

•

Seksuologia

• Stomatologia (Dentystyka)

– Pedodoncja (Stomatologia dziecięca)

– Ortodoncja

– Stomatologia zachowawcza i Endodoncja

– Periodontologia (pot. Parodontologia)

– Protetyka stomatologiczna

Podstawowe pojęcia

Zdrowie: jest to stopień fizycznej,
emocjonalnej, psychicznej i socjalnej
zdolności człowieka do radzenia sobie
z warunkami otaczającego go środowiska
Choroba: zaburzenia funkcjonowania organizmu,
powodujące modyfikację lub zakłócenie przebiegu jego
podstawowych funkcji
Przyczyna choroby ( etiologia, etiopategeneza): zakażenie,
wady anatomiczne, zaburzenia funkcjonalne,
Odporność: nabyta, wrodzona, zamierzona,
Leczenie: przyczynowe, objawowe ( paliatywne)
Profilaktyka: eliminacje czynników powodujących chorobę

Zaburzenia somatyczne
i psychiczne

• Zaburzenia somatyczne - związane

z funkcją poszczególnych narządów

• Zaburzenia psychiczne – problemy

związane ze sferą psychiczną człowieka.
Są różne, spowodowane złożonymi
mechanizmami- wychowanie, warunki
środowiskowe, napięcia, stresy, nieznany
czynnik np. zapalny ( nerwice, depresje,
schizofrenia, zaburzenia wtórne -
uzależnienia, starość)

Zaburzenia

psychosomatyczne

• Zaburzenia psychosomatyczne- wpływ

czynników psychicznych na funkcjonowanie

narządów

• Osobowość, środowisko, stres
• Choroby psychosomatyczne: choroba

wrzodowa, choroby układu sercowo-

naczyniowego, zaburzenia snu, zaburzenia

odżywienia, bóle głowy, zaparcia, zaburzenia

ze strony układu moczowo-płciowego,

wrzodziejące zapalenie jelita grubego, astma

oskrzelowa, rzs, atopowe zapalenie skóry

Objawy somatyczne w lęku:

Pocenie się
Tachykardia
Drżenie
Nudności, wymioty
Duszność
Suchość w jamie ustnej
Ból głowy, brzucha, stawów
Krztuszenie się
Osłabienie
Częstomocz
Biegunka

Czynniki środowiskowe, które mogą

wpływać na pojawienie się objawów

choroby

• Śmierć bliskiej osoby

• Rozwód, separacja

• Kara sądowa

• Kontuzja

• Ślub

• Utrata pracy

• Emerytura

• Problemy seksualne

• Konflikty w pracy

Objawy psychosomatyczne

• Objawy żołądkowo jelitowe- ból brzucha,

nudności, wzdęcie, nadprodukcja gazów, niesmak w

jamie ustnej, obłożony język, wymioty, odbijania,

luźne wypróżnienia, płynna wydzielina z odbytu

• Objawy sercowo naczyniowe :krótki oddech, bóle

w klatce piersiowej, kołatanie serca

• Objawy ze strony układu moczowo-płciowego:

dysuria, częstomocz, wydzielina z pochwy

• Objawy skórne i bólowe: drętwienia, swędzenia,

zmiana zabarwienia skóry, bóle stóp, rąk, stawów

• Wykluczenie chorób somatycznych i psychicznych

Hipochondria

• Zmienność skarg, przewlekły i

zmienny stopień nieprawidłowości

• Brak rodzinnego występowania
• Skargi pow. 6 miesięcy
• Lęk przed stosowaniem leków i

objawami ubocznymi

• Jednakowa częstość u kobiet i

mężczyzn

Rodzaje bólu

• Ból somatyczny, intensywny lub ostry - na ogół są to odczucia bólowe

trudne do zlokalizowania i stałe. W ich powstaniu bierze udział wiele wiązek

nerwowych. Intensywny ból może być dolegliwością ciągłą, pojawiać się z

przerwami lub pozostawać utajony. Przyczyną mogą być choroby i różne

uszkodzenia. Ból ten ustępuje po pewnym czasie, a przy najwyższym

nasileniu mogą mu towarzyszyć inne objawy, np. wzrost ciśnienia

tętniczego, przyspieszenie akcji serca, pocenie się.

• Ból przenoszony, czyli trzewny - powstaje w narządach wewnętrznych. Ale

może być odczuwalny w innych miejscach, ponieważ jest przenoszony

przez gałęzie nerwów i promieniuje w okolice prawdziwego źródła bólu.

• Ból skóry - jest jednym z najczęstszych rodzajów bólu. Występuje po bardzo

intensywnym bodźcu, ma bardzo różny charakter. Może być ostry i ściśle

zlokalizowany jak ukłucie szpilką, piekący jak po oparzeniu lub nieokreślony

i przerywany jak po niektórych urazach.

Rodzaje bólu

• Bóle nerwowe - odczuwane są wtedy, gdy zostaje uszkodzony nerw i

przekazuje samoistne urazy bólowe do mózgu. Ból nerwowy może być

następstwem choroby w obrębie mózgowia, co zdarza się w udarach

mózgu. Oprócz bólu pochodzenia wewnętrznego może występować pewien

szczególny ból mózgowy, kiedy uszkodzony zostaje mechanizm analizujący

dopływające bodźce i mózg zaczyna odczuwać każdy bodziec jako bolesny.

• Bóle psychogenne - są nazywane także bólami fantomowymi. Występują po

amputacjach kończyn, odczuwa się je w nie istniejącej części. Są wyjątkowo

silne i przykre. Z czasem ustępują i mózg zaczyna prawidłowo lokalizować

ból pochodzący z rzeczywistych obszarów ciała.

• Ból przewlekły - zaczyna się jako ostry, po czym nie ustępuje, ale ustala się

na pewnym poziomie, przez co traci charakter sygnalu alarmowego.

Występuje przy wielu chorobach. Jego przewlekłość nie oznacza, że

utrzymuje się przez całą dobę. Często zdarza się, że pojawia się nawrotowo

w określonej porze dnia.

Bóle psychogenne

• Brak bodźca
• Lokalizacja niezgodna z

neuroanatomią

• Trudna lokalizacja, dziwny charakter

bólu

• Związek ze stresem lub konfliktem

psychologicznym

Skutki zaburzeń

psychosomatycznych

• Nadużywanie systemu medycznego
• Zbędna diagnostyka
• Zbędne, szkodliwe leczenie
• Spadek aktywności zawodowej
• Izolacja społeczna
• Nadużywanie alkoholu i leków
• Depresja, samobójstwa

Zapalenie

• Złożony, miejscowy odczyn tkanek na szkodliwy

czynnik zewnętrzny lub wewnętrzny

• Odpowiedź zdrowej, żywej tkanki na uszkodzenie

• Czynniki zewnątrz pochodne: zakażenia,

temperatura, niedokrwienie, urazy mechaniczne,

substancje chemiczne, promienie

• Przebieg zapalenia jest wszędzie podobny

• Pod wpływem czynników uszkadzających

dochodzi do aktywacji enzymów, uwalniania

mediatorów zapalenia, wynaczynień, migracji

komórek, niszczenia i odbudowy tkanki.

• Mechanizmy obronne organizmu: odpowiedź

zapalna i immunologiczna

Zapalenie

Odpowiedź immunologiczna
-typu 1 czyli komórkowa, aktywacja limfocytów Th1
-typu 2 czyli humoralna, limfocyty Th 2

- wydzielanie p/ciał obecnych w płynach ustrojowych

- aktywacja limfocytów T i B (TCD4)

- Cytokiny, substancje o działaniu podobnym do hormonów,

działające głównie w miejscu wydzielania, regulują powstawanie,

funkcje, śmierć komórek. Mogą być wytwarzane bez udziału bodźca

lub pod wpływem określonych bodźców np. w stanach zapalnych

- Badania wskazują na rolę cytokin w chorobach z zaburzeniami

układu odpornościowego: alergiczne, autoimmunologiczne,

zapalne, nowotworowe

- Plejotropizm: oddziaływanie na rózne komórki i wywoływanie

różnych efektów biologicznych

- Redundacja: różne cytokiny ten sam efekt

- Mediator zapalenia: interleukina 1, interleukina 6, czynnik martwicy

nowotworów α

Zakażenie

• Infekcja, wniknięcie i rozwój w organizmie człowieka czynnika

zakaźnego

• Bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki

• Reakcja organizmu na czynnik lub wytwarzana przez niego toksynę.

• Przebieg subkliniczny (bezobjawowy), poronny, choroba zakaźna

• Zakażenie uogólnione-posocznica, sepsa, miejscowe

• Zakażenia wewnątrzszpitalne

• Zakażenia endogenne

• Zakażenia oportunistyczne ( szczepy niepatogenne)

• Nadkażenia, reinfekcja

• Wrota zakażenia

• Szczepienia: wprowadzenie antygenu, który pobudza organizm do

produkcji przeciwciał w ramach odpowiedzi komórkowej lub

humoralnej ( osłabione lub martwe zarazki, wyizolowane ciała

odpornościowe, osłabione toksyny)

Sepsa (posocznica)

• Obecność w krwi bakterii i ich toksyn
• Ogólno ustrojowa reakcja zapalna SIRS
• Gorączka, dreszcze, osłabienie, poty

spadek ciśnienia tętniczego, utrata
świadomości

• Antybiotykoterapia, najlepiej celowana
• Wstrząs septyczny, 50% śmiertelności

Sepsa

• Najczęstsze przyczyny sepsy to infekcje w obrębie jamy

brzusznej, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-

rdzeniowych i infekcje układu moczowego, lecz u osób

predysponowanych może ją wywołać każde inne zakażenie.

• Z bakteriologicznego punktu widzenia przyczyną sepsy może

być każdy drobnoustrój, stosunkowo rzadko są to pasożyty,

wirusy i bakterie atypowe (np. prątek gruźlicy).

• W warunkach szpitalnych sepsę wywołują najczęściej

patogeny, które w normalnych warunkach nie są groźne (tzw.

potencjalnie chorobotwórcze). Są to głównie bakterie Gram-

ujemne – Acinetobacter baumannii, Pseudomonas aeruginosa,

Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, ale również bakterie

Gram-dodatnie – Staphylococcus aureus, paciorkowce.

• W warunkach pozaszpitalnych bakterią najczęściej kojarzoną z

piorunującymi postaciami ciężkiej sepsy jest dwoinka zapalenia

opon mózgowo-rdzeniowych (Neisseria meningitidis) i inne

patogeny wywołujące zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.