ZMIANOWANIE I

PŁODOZMIAN

• Zmianowanie- jest to kolejne i celowo

stosowane następstwo roślin na danym polu,
które uwzględnia różne właściwości i
wymagania siedliskowe roślin, a także ich
wpływ na środowisko.

• Przypadkowe lub niewłaściwe następstwo

roślin nie jest zmianowaniem, gdyż nie tylko
powoduje obniżenie plonu oraz pogorszenie
jego jakości, lecz także wpływa na
zmniejszenie żyzności gleby.

• Płodozmian – to zmianowanie zaplanowane dla

pół danego gospodarstwa (działki), z
uwzględnieniem agrotechniki, kierunku
gospodarki i specjalizacji

• Wyróżniamy płodozmiany ekstensywne oraz

intensywne

• Płodozmiany intensywne uwzględniają

przedplony i poplony

• Płodozmian to coroczne zmianowanie

gatunków roślin zaplanowane z góry na długi
okres dla określonej powierzchni uprawnej.

• Jeżeli płodozmian obejmuje zamknięty cykl

zmianowania na danym polu, trwający tyle lat,
ile jest głównych roślin w zmianowaniu, mówimy
wtedy o rotacji

• Przedplonem są rośliny uprawiane przed plonem

głównym. Są to rośliny o krótkim okresie wegetacji
np. rzodkiewka, sałata, szpinak, kalarepa, czosnek

• Poplonem jest roślina uprawiana po zbiorze plonu

głównego. Dobór gatunków i odmian do uprawy
poplonowej zależy od terminu zbioru rośliny
głównej- szpinak, kapusta pekińska, rzodkiew,
rzodkiewka, koper, kalafior

• Plon główny to roślina, która najdłużej w sezonie

wegetacyjnym zajmuje pole, a przede wszystkim
ma największe znaczenie gospodarcze i przynosi
największy dochód- korzeniowe, psiankowate,
dyniowate, cebula, por, czosnek, strączkowe,
kapusta, kukurydza cukrowa

• Uprawy współrzędne to rośliny uprawiane na danym polu

współrzędnie z rośliną główną, zwykle w początkowym okresie

jej wzrostu np. marchew z rzodkiewką

•

Śródplon

charakteryzuje się szybkim tempem wzrostu i

wcześnie jest zbierany – przed zacienieniem go przez plon

główny. Plon główny natomiast cechuje się powolnym tempem

wzrostu we wczesnych fazach rozwoju lub jest uprawiany w

szerokiej rozstawie rzędów. Uprawa współrzędna z roślinami,

które nie są żywicielami szkodników czy – w przypadku ich

wystąpienia – uprawa roślin wrogich, pozwala zmniejszyć

liczebność agrofagów sposobem całkowicie bezpiecznym dla

środowiska

•

Uprawa współrzędna jest bardzo pracochłonna i

trudna do zmechanizowania (sałata, rzodkiewka,

kalarepa, koper, zioła jednoroczne)

• Przyrodnicze podstawy płodozmianu

1. Wymagania wodne roślin- na glebach o

gorszych warunkach wodnych, bez
nawadniania lepiej zrezygnować z uprawy
przedplonów i poplonów

2. Wymagania pokarmowe -w zmianowaniu

powinny następować po sobie rośliny o
odmiennych wymaganiach pok.

1. Warzywa o dużych wymaganiach

pokarmowych

:

Kapusta biała, kalafior, kapusta włoska, kapusta

czerwona, brokuł, kapusta pekińska, seler,
dyniowate, szparag

2. Warzywa o średnich wymaganiach:

Marchew późna, pietruszka, burak czerwony,

cebulowe, psiankowate, rzodkiew

3. Warzywa o małych wymaganiach:

Strączkowe, marchew wczesna, rzodkiewka,

kalarepa, sałata, szpinak, koper

• W pierwszym roku po nawozie organicznym uprawia się

warzywa o długim okresie pobierania składników
pokarmowych, które wykorzystują obornik najlepiej i
równocześnie niszczą chwasty (dyniowate, kapustne,
seler).

• W drugim roku - rośliny, które nie znoszą świeżego

obornika i są wrażliwe na zachwaszczenie (cebulowe,
korzeniowe). Dobre warunki mają również rośliny
przeznaczone na wczesny zbiór o dużych wymaganiach
pokarmowych, zwłaszcza w stosunku do łatwo
przyswajalnych składników , znajdujących się w glebie po
częściowym zmineralizowaniu obornika.

• W trzecim roku następują rośliny o stosunkowo małych

wymaganiach nawozowych (bób, fasola, groch).

• Planowanie w którym roku po oborniku należy uprawiać

poszczególne gatunki warzyw zależy również od ilości
związków próchnicznych w glebie, zapewniających lepsze
utrzymanie wody w wierzchniej jej warstwie.

•

Należy uwzględnić nawożenie obornikiem lub
kompostem.

Rośliny wymagające uprawy

:

W I roku po oborniku: dyniowate, kapustne, seler
W II roku po oborniku: cebulowe, ziemniak

wczesny, sałata, szpinak, papryka,
rzodkiewka, pietruszka

W II lub III roku –burak, marchew, pomidor,

kukurydza, strączkowe

W III lub IV roku - strączkowe

•

Odczyn gleby- pomidor i ziemniak wymagają
gleby o odczynie lekko kwaśnym. Zwiększone
nawożenie obornikiem zmniejsza
zakwaszenie gleby.

3. Zasięg systemu korzeniowego
Po roślinach głęboko korzeniących się

następować powinny rośliny płytko
korzeniące się. Pozwala to na wykorzystanie
składników pokarmowych ze wszystkich
warstw gleby.

I(do 30 cm) cebula, rzodkiewka, szpinak,

dyniowate

II(do 60 cm) sałata, fasola, kalafior, groch,

seler, kalarepa, por, czosnek

III (powyżej 75 cm)kapusta, marchew,

pietruszka, burak, wieloletnie, pomidor

4. Zachwaszczenie gleby- zmianujemy tak, aby

po roślinach zachwaszczających pole,
następowały rośliny zostawiające pole
odchwaszczone.

Rośliny zachwaszczające pole: cebule, czosnek,

marchew, pietruszka

Rośliny odchwaszczające(zacieniają glebę):

dyniowate, kapustne

5. Pora sprzętu poprzedniej rośliny – ważne

ze względu na wykonywanie terminowego
siewu nasion lub sadzenia rośliny następnej.
Szczególnie ważne w płodozmianie
intensywnym

• Warzywa o długim okresie wegetacji (plon główny)
• burak czerwony
• cebula
• czosnek
• dynia
• fasola
• groch
• kapustne (oprócz kalarepy)
• marchew
• pietruszka
• Ogórek
• papryka
• pomidory
• seler
• Ziemniak wczesny
• wężymord czarny korzeń

• Warzywa o krótkim okresie wegetacji (poplon lub

przedplon)

• boćwina
• buraczki majowe
• kalarepa, odmiany wczesne
• rzepa
• rzodkiewka
• sałata
• szpinak

6.Zmęczenie gleby- jednostronne wyczerpanie gleby

ze składników pokarmowych, nadmierny rozwój
organizmów chorobotwórczych i szkodników,
wydzieliny korzeni szkodliwe dla rośliny stale
uprawianej

Z tych powodów należy uprawiać rośliny po sobie z

zachowaniem 3-4 letniej przerwy

7.Pozostałości pestycydów- niektóre warzywa nie

tolerują pozostałości pestycydów po poprzedniej
roślinie np. po ziemniakach pryskanych na stonkę nie
uprawia się warzyw korzeniowych, również po
kukurydzy odchwaszczanej herbicydami większość
warzyw źle rośnie

• SCHEMAT PŁODOZMIAN A PŁODOZMIAN B

I liściowe, kapustne xx sałata, kalafior p.

szpinak,kapusta p.

II zboża jare z wsiewką jęczmień z lucerną pszenica jara
r. Strukturotwórczych z koniczyną
III roś. Strukturotwórcze lucerna koniczyna
IV cebulowe x cebula por
V korzeniowe seler pietruszka
VI strączkowe fasola szp. Groch zielony

xx – pełna dawka obornika (40 – 50 t/ha)
x – pół dawki obornika

Przykład płodozmianu 3-letniego dla sześciu

równoległych zagonów

* - pełna dawka kompostu lub obornika

Źródło : R. Jabłońska-Ceglarek, R. Rosa, Płodozmian - sposób na dobre plony, Działkowiec, nr 2/2004, s. 47.

Nr

zagonu

Rok 1

Rok 2

Rok 3

Zagon I

dyniowate
*
seler *

cebulowe

strączkow
e

Zagon II kapustne *

psiankowa
te

korzeniow
e

Zagon
III

cebulowe

strączkow
e

dyniowate
*
seler *

Zagon IV

psiankowa
te

korzeniow
e

kapustne *

Zagon V

strączkow
e

dyniowate
*
seler *

cebulowe

Zagon VI

korzeniow
e

kapustne *

psiankowa
te

Numer
zagonu

Rok I

Rok II

Rok III

Zagon

1

kapustne xx cebulowe

korzeniow

e

Zagon

2

dyniowate

xx

psiankowat

e

strączkow

e

Zagon

3

cebulowe

korzeniowe kapustne

xx

Zagon
4

psiankowat
e

strączkowe dyniowate

xx

Zagon

5

korzeniowe kapustne

xx

cebulowe

Zagon

6

strączkowe dyniowate

xx

psiankow

ate

R
o
k

Przykład
1.

Przykład 2.

Przykład 3.

Przykład
4.

1

1.Kalarepa
2.Fasola
szp.
3. żyto na
nawóz

1.**kapust
a wczesna
2.por

1.sałata
głowiast
a
2.*seler

1.nawó
z
zielony

2.**kalafi
or

2

1.**

kalafi

or
2.sałata
głowiast
a

1.marche
w
2.endywia

1.kalarep
a
2.buraki
ćwikłowe

seler

3 seler

1.bób
2.*kapusta
pekińska

1.por
2.fenkuł

*por

4

1.*por
2.
endywia

1.szpinak
2.seler

1.nawóz
zielony

2.**kalafio
r

marchew

• Opracować płodozmian warzywniczy

intensywny co najmniej 6-letni.

• na kompleksie pszennym bardzo dobrym

(gleby I – II klasy bonitacyjnej)