Jan Łazowski

Fizykoterapia

Wykład 1.

Definicje, energia i reakcje

organizmu

1. Rok fizjoterapii, semestr letni

Dn. 01. 03. 2009

07:43

2

Definicja fizykoterapii



Stosowanie energii

fizycznych do

leczenia, rehabilitacji,

odnowy biologicznej i

profilaktyki

07:43

3

Dyscypliny pokrewne



Fizjoterapia



Medycyna fizykalna



Balneologia – lecznictwo
uzdrowiskowe



Fizjatria



Przyrodolecznictwo



Wodolecznictwo - hydroterapia

07:43

4

Rodzaje energii



Stosowane w fizykoterapii



Promieniowania elektromagnetycznego (pem)



Cieplna



Elektryczna



Mechaniczna



Występujące w organizmie człowieka



Chemiczna



Cieplna



Mechaniczna



Elektryczna



Pem podczerwone

07:43

5

Zasady dotyczące energii



Zasada zachowania energii



Energia nie może być wytwarzana ani zniszczona



Do wykonania pracy konieczna jest
różnica potencjałów energii i energia
swobodna



Różnica potencjałów to np. różnica temperatur,
napięcia elektrycznego, mechaniczna energia
potencjalna



Tu występuje pojęcie entropii i fizycznego końca
świata, oraz powiązanie fizyki z teorią informacji
a także zasada równoważności energii i materii

07:43

6

Jednostki energii



Podstawowa jednostka:

dżul

(J)



Stara jednostka: kaloria (kal)



1 J = 0,24 kal



1 kal = 4,18 J



Kilogramometr. 1 kgm = 9,8 J



Kilowatogodzina. 1 kWh = 3 600 000 J

07:43

7

JEDNOSTKI MOCY



Podstawową jednostka mocy

jest wat (W)



Moc wynosi 1 W gdy praca

wielkości 1 J jest wykonywana

przez jedną sekundę.



Koń mechaniczny (moc samochodów)



1 koń mech. = 736 W

07:43

8

Podwielokrotności



decy = 0,1



centy = 0,01



mili = 0,001



µ (mikro) = 0,000 001 (jedna
milionowa)



nano = 0,000 000 001 (jedna
miliardowa)



piko = 0.000 000 000 001 (jedna
bilionowa)

07:43

9

Wielokrotności



hekto = x 100



kilo = x 1000



Mega = x 1000 000



giga = x 1000 000 000



Przykłady



1000 W = kW 1 000 000 W = 1 MW



0,001 W = mW 0,000 001 W = 1 µW

07:43

10

Nośniki energii



Dla ciepła każda substancja



Dla energii elektrycznej przewodniki i
pole elektryczne



Dla energii mechanicznej substancje
nieelastyczne i pole grawitacyjne



Energia elektromagnetyczna rozchodzi
się przez promieniowanie nie potrzebuje
żadnego nośnika

07:43

11

Natężenie



Natężenie to ilości energii, przechodzącej przez

przewodnik w jednostce czasu, zależy od

potencjału i mocy źródła oraz przewodności

przewodnika



Przewodnik posiada ograniczona zdolność

przewodzenia energii – przewodność



Odwrotnością przewodności jest opór jaki

stawia przewodnik



Natężenie zależy także od różnicy potencjałów

czyli napięcia



Pem nie potrzebuje nośnika, nie jest

ograniczane przewodnością. Natężenie pem

zależy od mocy źródła, przenikalności

środowiska i rozproszenia promieniowania

07:43

12

JEDNAKOWE, POWTARZAJĄCE SIĘ

NIEZMIENNIE PRZEPŁYWY ENERGII,

SĄ REGUŁĄ W PRZYRODZIE

Cykle, drgania, rytmy



Kosmiczne



Kwantowe



Biologiczne



Społeczne

Cykliczność łączy zmienność ze stałością

Można je mierzyć w czasie i w przestrzeni

07:43

13

Miary cykli, rytmów (w
czasie)



Okres czas trwania cyklu (T)
jednostka czas



Częstotliwość (F), jednostka Herc (H)



T = 1/F F= 1/T



Amplituda oznaczana jednostkami
natężenia



Fazy



Cykle ciągłe i impulsowe (przerywane)

07:43

14

Miary cyklu

07:43

15

Fazy cyklu

07:43

16

FALE I DRGANIA

Są to jednostajne zmiany

obserwowane w przestrzeni



Długość fali (jednostki długości)



Częstotliwość (Herce)



Prędkość rozchodzenia się fal



Amplituda



Fazy

07:43

17

Cykle impulsowe

okres

faza przerwy

0

faza impulsu

10

20

25

35

40

45

50

55

60

65 ms

5

15

30

Faza impulsu = 10 ms

Faza przerwy = 15 ms

Okres = 25 ms

Wypełnienie = 10 : 25 = 40%

07:43

18

Kształty najczęściej
stosowanych impulsów

Prostokątny

Sinusoidalny

Trójkątny

Trapezoidalny

Eksponencjalny

07:43

19

Organizm a energia



Organizm potrzebuje następujących

energii:



Ciepła wyrażanego temperaturą od -20

0

C

do +36

0

C



Światła – tj. pem

w zakresie od 200 do 15 000 nm

o natężeniu od 0,12 do 0,005 W/cm

2



Energii pola grawitacyjnego ziemi i

mechanicznej z rąk innych ludzi



Energii pola magnetycznego ziemi



Energii pól elektrycnych

07:43

20

Biologiczne rodzaje energii



Energie w postaciach

biologicznie naturalnych



Energie nienaturalne,

niespotykane w biosferze
człowieka

07:43

21

Cechy naturalnych form
energii



Występują obficie w biosferze. Niskie napięcia
energii elektrycznej, występują obficie w
organizmie,
i w biosferze



Są niezbędne do powstania i zachowania życia na
ziemi.



Ustrój wykształcił specjalne receptory dla ich
rozpoznania, człowiek zmysłami rozpoznaje ich
obecność i nasilenie.



Zmysły ostrzegają o szkodliwym natężeniu tych
energii, aparatura uzupełnia spostrzeganie, nie
jest niezbędna do ochrony życia.

07:43

22

Cechy nienaturalnych form
energii



Nie występuje w biosferze wcale lub tylko

śladowo. Zostają wytwarzane przez

człowieka



Nie są niezbędne do utrzymania życia.



Nie są percepowane przez żadne

receptory zmysłowe, człowiek nie

dostrzega ich obecności



O ich szkodliwym działaniu ostrzega

wyłącznie aparatura pomiarowa,

niezbędna do ochrony życia ludzi i

środowiska.

07:43

23

Zmiany wywołane w
organizmie przez energie
naturalne



Są to czynne reakcje adaptacyjne, dla każdej
energii inne, które przeważają nad zmianami
biernymi.



Działa energia, która została przez tkanki
zaabsorbowana, ale wielkość reakcji jest zależna
od pobudliwości ustroju a nie tylko od ilości
absorbowanej energii



Reakcje są różnorodne w wielu narządach,
zawierają elementy miejscowe i oddalone,
chwilowe i trwałe



Wywierają bezpośredni wpływ na psychikę oraz
mogą działać przez sugestie.

07:43

24

Schemat reakcji na energię
naturalną

ENERGIA

zmiana bierna

Układ nerwowy

i hormonalny

reakcja

reakcja

reakcja

NATURALNA

receptory

efektory

07:43

25

Zmiany wywołane energiami
nienaturalnymi - sztucznymi



Bierne, miejscowe zmiany fizyko-

chemiczne i molekularne. Nieswoiste

reakcje komórkowe.



Zmiany występują w czasie podawania

energii i w miejscu jej absorpcji



Działa tylko ta energia, która została

przez tkanki zaabsorbowana, wielkość

zmiany jest proporcjonalna do ilości

zaabsorbowanej energii.



Na psychikę mogą oddziaływać tylko

wtórnie, np. przez sugestię.

07:43

26

Schemat reakcji na energię
sztuczną

Układ nerwowy

i hormonalny

zmiana bierna

Powłoki skórne

receptory niepobudzone

efektory nie reagują

SZTUCZNA

ENERGIA

07:43

27

Rodzaje zmian wywołanych w
ustroju



Miejscowe i oddalone



Chwilowe i trwałe



Reakcje czynne (adaptacyjne),
zmiany bierne (lokalne)



Po jednym zabiegu i po serii
zabiegów (sumowane

)

07:43

28

Mierzenie dawki energii



Miarami fizycznymi



ilość



moc



gęstość



Miarami fizjologicznymi



wg reakcji tkanek



wg odporności tkanek

07:43

29



Ilość energii



Jule i kalorie,



Moc energii



Waty i miliwaty,



Natężenie



ampery



Gęstość energii



Jule na cm

2

, waty na cm

2

, ampery

na cm

2

,

Fizyczne miary energii leczniczych

07:43

30

Fizjologiczne miary dawek
energii określa się wielkością
reakcji



Podprogowa,



Progowa



Nadprogowa



Średnia terapeutyczna



Submaksymalna



Maksymalna



Szkodliwa

07:43

31

Terapeutyczne miary dawek
określa się wielkością reakcji
leczniczej

ś

07:43

32

FIZYCZNE MIARY DAWEK



ILOŚĆ ENERGII wyrażona w DŻULACH



Energia rozłożona w czasie wyrażą się



MOCĄ mierzoną w WATACH tj. liczbą dżuli na sekundę



Energia rozłożona w przestrzeni wyraża się



GĘSTOŚCIĄ tj. liczbą dżuli na CENTYMETR 2



W sumie najważniejsze parametry dawki to:



1. Ilość energii



2. Wielkość czasu w którym jest podawana



3. Wielkość powierzchni przez którą jest
podawana

07:43

33

Tolerancja energii



Granica tolerancji



Różna dla różnych energii



Wyraża się wielkością dawki,
która uszkadza tkanki



Dawki terapeutyczne musza
się mieścić poniżej granicy
tolerancji

07:43

34

Objawy nietolerancji



Występujące u wszystkich ludzi



Miejscowe uszkodzenie tkanek



Ogólne zaburzenie zdrowia



Ból i zaburzenia emocjonalne (np. lęk)



Odczyny indywidualne



Alergiczne



Nadwrażliwość



Reakcje paradoksalne

07:43

35

Rodzaje zakładów
fizykoterapii



Szpitalne



Ambulatoryjne



Specjalistyczne (wg chorób)



Małe, na 1 do 4 metod



Uniwersalne (wieloprofilowe,

polikliniczne)

07:43

36

Wymagania, które musi
spełniać gabinet fizykoterapii



Personel



Pomieszczenie



Ekonomia – finanse



Sanitarno-epidemiologiczne



Bezpieczeństwa i higieny pracy



Estetyczne

07:43

37

Personel, kompetencje



Lekarze



Magistrowie fizjoterapii (rehabilitacji)



Licencjaci fizjoterapii (technicy)



Masażyści dyplomowani



Pielęgniarki (mgr, dypl. licenc.
przyuczone)



Sanitariusze



Kąpielowi (w uzdrowiskach)



Sprzątaczki

07:43

38

Pomieszczenia -
funkcjonalność



Pomieszczenia główne



Gabinet lekarski



Stanowiska zabiegowe



Aparatura lecznicza



Poczekalnie i wypoczywalnie



Sanitariaty



Pomieszczenia dodatkowe



Rejestracja i archiwa



Pokój socjalny



Pomieszczenia na sprzęty i środki czystości

07:43

39

Dokumentacja zabiegów



Wymagane prawnie



Zlecenie lekarskie



Książka ewidencji leczonych



Dowód wykonania



Dodatkowe



Plany zabiegów



Kartoteki alfabetyczne pacjentów



Harmonogramy pracy



I inne

07:43

40

Przygotowanie zabiegu



Przywitanie



Zapoznanie się ze skierowaniem



Postępowanie rozpoznawczo-informacyjne
rozmowa z pacjentem



Przygotowanie stanowiska zabiegowego i
aparatu



Ułożenie pacjenta



Ustawienie aplikatorów i parametrów
zabiegu



Włączenie energii

07:43

41

Przebieg zabiegu



Rodzaje zabiegów wg udziału terapeuty



Przez cały czas zabiegu działa terapeuta



Terapeuta działa tylko w określonych
fazach



Terapeuta daje instrukcje a pacjenta sam
wykonuje zabieg w przychodni lub w
domu



Kontrola wykonania

07:43

42

Zakończenie zabiegu



Na sygnał dźwiękowy i ewentualnie
świetlny



Odstawienie aparatury



Udzielenie pomocy przy wstaniu,
ubieraniu



Udzieleniu wyjaśnień



Ustaleniu dalszego postępowania

07:43

43

Ocena wyniku fizykoterapii



Może być oczywista



Może być utrudniona przez:



Jednoczesne stosowanie innych
metod leczenia



Samoistne ustępowanie chorób



Działanie psychoterapeutyczne
(placebo)

07:43

44

Placebo



Jest oddziaływaniem psychologicznym a
nie fizykalnym



Towarzyszy wszystkim terapiom, często
również fizykoterapii



Jest zjawiskiem korzystnym



Należy powiększać działanie placebo



Planowo i świadomie stosowane
oddziaływanie psychologiczne, to już nie
jest placebo lecz psychoterapia

07:43

45

KONTAKT Z PACJENTEM

Odbywa się w czterech obszarach



Etyczno-prawnym,



Poznawczym (wiedza

profesjonalna)



Emocjonalnym



INTERWENCJI TERAPEUTYCZNEJ

(ZABIEG)

07:43

46

Zeszyt ćwiczeń



Student jest zobowiązany prowadzić
zeszyt ćwiczeń, w którym opisuje zabiegi
wykonywane osobiście lub obserwowane.



Zeszyt powinien zawierać 10 opisów na
każdy semestr z różnych rodzajów
zabiegów. W sumie trzydzieści opisów.
Jest to warunek dopuszczenia do
egzaminu z fizykoterapii.



Jakość zeszytu może zaważyć na stopniu
z egzaminu

07:43

47

Rubryki zeszytu ćwiczeń

O pacjencie

O zabiegu

Data Inicjały

pacjen-
ta lub
nr
ewiden

.

Rozpo-

znanie
lub
objawy

Rodzaj

zabiegu

Lokali-

zacja

Para-

metry
energi
i

Czas

trwania/
liczba
kolejna
zabiegu

Skutki

i
uwagi

07:43

48

KONIEC WYKŁADU