METODOLOGIA BADAŃ

METODOLOGIA BADAŃ

SPOŁECZNYCH

SPOŁECZNYCH

Wrocław

Rodzaje badań społecznych. Metody badawcze.

METODOLOGIA

NAUKA O METODACH BADAŃ

NAUKOWYCH,

ich skuteczności i wartości poznawczej.

NAUKA

całość wiedzy uzyskanej przez człowieka

w ciągu trwania cywilizacji

,

sposób zdobywania tej wiedzy

i opracowania samego procesu poszerzania

wiedzy,

który musi spełniać określone warunki,

aby można było określić go mianem

„naukowego"

Nauka

-

część kultury służąca wyjaśnieniu

natury świata

, w którym żyje człowiek.

Nauka jest budowana i rozwijana wyłącznie za pomocą tzw. metody
naukowej lub metod naukowych.

Sposoby pojmowania terminu „nauka”.

- nauka jako działalność badawcza (prowadząca do tworzenia i
rozwijania nauki w sensie treściowym; sens funkcjonalny)

- nauka jako nauczanie (sens dydaktyczny),

- nauka jako uczenie się (sens dydaktyczny),

- nauka jako system twierdzeń należycie uzasadnionych: teoria
naukowa, nauka jako produkt pracy badawczy; znaczenie treściowe

- nauka jako dyscyplina (sens instytucjonalny; np. nauki
pedagogiczne, prawo, historia).

NAUKOWIEC

ekspert w pewnej dziedzinie nauki

,

stosujący w prowadzonych przez siebie badaniach odpowiednie metody

naukowe,

obiektywnie spogląda na rzeczywistość

.

Naukowiec budzi szacunek, istnieje jednak

stereotyp (negatywny) szalonego badacza w

poplamionym

fartuchu,

który

w

swoim

laboratorium

przeprowadza

podejrzane

eksperymenty, aby wykraść naturze jej kolejną

tajemnicę.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ NAUKOWCA

FRITZ HABER

(ur. 9 grudnia 1868 we Wrocławiu, zm. 29 stycznia 1934 w Bazylei)

chemik niemiecki, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii
w 1918 r.

W czasie I wojny światowej pracował nad produkcją i
wykorzystaniem gazów bojowych. O jego zaangażowaniu w
pracę świadczyć może m.in. osobiste kierowanie jednym z
pierwszych ataków chemicznych (na froncie rosyjskim).

Użycie w innym miejscu jednego z najbardziej znanych wynalazków Fritza
Habera, iperytu, spowodowało śmierć na miejscu ponad 150 tysięcy
żołnierzy oraz porażenie ponad miliona, czego skutkiem były długotrwałe
cierpienia.

JOSEF MENGELE

(ur. 16 marca 1911 w Günzburgu, zm. 7 lutego 1979 w

niedaleko Sao Paulo w Brazylii - w czasie kąpieli w morzu doznał udaru mózgu i
utopił się)

Niemiecki lekarz, doktor medycyny i antropologii.

W 1935 roku Josef Mengele otrzymał tytuł doktora za
pracę pod tytułem "Badania rasowo-morfologiczne
żuchwy
u czterech grup rasowych”. Mengele wykazywał w niej
możliwość identyfikacji przynależności rasowej ludzi na
podstawie badań żuchwy. Nie było w niej treści
antysemickich czy rasistowskich.

„-

Proszę nie mylić nauki z naukowcami

! Nauka jest bezpiecznym

miejscem na ziemi, po której chodzą i tacy naukowcy, których raczej
powinno się nazywać wyrobnikami czy chałupnikami nauki. Nauka ma sens,
ale działanie wielu naukowców niekoniecznie.”

„-

Żyję w społeczności, więc ponoszę za nią odpowiedzialność

- to

jest dla mnie oczywiste. W historii nauki mówi się o różnych modelach jej
rozwoju.

Pierwszy związany był z Newtonem, dla którego liczyła się tylko ciekawość
badacza
i „czysta nauka”,

drugi - z Baconem, który twierdził, że należy uprawiać naukę, „by mieć
coraz lepszy samochód”; i sądzę, że po dziś dzień taka utylitarna wizja
nauki dominuje.

Ja należę do zwolenników trzeciego modelu, którego ojcami duchownymi są
Tomasz Jefferson i William Clifford. Uważają oni, że przedmiotem nauki jest
ludzki wszechświat, to znaczy wszystko, co jest, było czy może być
związane z człowiekiem.

W tym modelu naukę uprawia się z ciekawości, ale ta ciekawość nie jest
zjawiskiem wyłącznie wewnętrznym - jest stymulowana przez to, że

naukowiec

jest

zanurzony

w środowisku społecznym i ponosi odpowiedzialność za
konsekwencje swoich osiągnięć

.”

Kapłani, obok faraonów, stanowili
istotny czynnik w sprawowaniu
władzy,
a nierzadko to właśnie oni tak
naprawdę rządzili w kraju.

Posiadłszy m.in. wiedzę o zjawiskach
przyrody, wprowadzili podział roku
na 12 miesięcy i 365 dni, potrafili
przewidzieć zaćmienie Słońca i
wylewy Nilu, kierowali pracami
nawadniającymi i budowlanymi.

WIEDZA NAUKOWA A WIEDZA POTOCZNA

Wiedza potoczna

:

-

jest zbiorem spostrzeżeń dość osobistych i przypadkowych

,

np. najdalej powinni skakać ludzie zdrowi i cali, ale są przecież wyjątki.
Szwajcar Simon Ammann wygrał dwa olimpijskie konkursy krótko po
ciężkim upadku, w trakcie rekonwalescencji;

-

jest niespójna i fragmentaryczna

;

- jest często

apodyktyczna

(narzuca swoją wolę innym i nie znosi

sprzeciwu),

nie stroni od zdecydowanych ocen

, czy

sądów

wartościujących

.

Wybiórczość wiedzy naukowej.

http://kobieta.onet.pl/1355576,felietony.html

Kobiety mają mniejszy mózg

.

Tak, ale:
- gęstość masy szarej, odpowiedzialnej za myślenie, do masy białej na 100
gramów mózgu jest u kobiet o około 18% (!) większa niż u mężczyzn.

Psycholog

Kimon

Baron-Cohen

z

uniwersytetu
w

Cambridge

w

swoim

uogólnieniu,

natychmiast

powielonym

przez

media,

zawyrokował, że

mężczyźni mają mózg

"systematyzujący",

a kobiety "empatyczny".

Dzięki temu mężczyźni posiadają zdolności
łowieckie, z wrodzonej agresji z łatwością
zdobywają i utrzymują władzę, gromadzą
wiedzę i są stworzeni do pełnienia funkcji
przywódczych.

Z kolei kobiety, zgodnie ze swą empatyczną
naturą,

stworzone

są

do

przyjaźni,

macierzyństwa, plotkarstwa oraz troski o
innych,

szczególnie

o swojego mężczyznę i wspólne potomstwo.

„Ów badacz buduje swoją teorię na podstawie

jednego eksperymentu na jednodniowych

dzieciach

:

dziewczynki dłużej wpatrywały się w twarze ludzi,

a chłopcy patrzyli na poruszające się przedmioty.

Wyciąganie z tego pojedynczego eksperymentu

wniosku

o budowie mózgu kobiet jest śmiesznym idiotyzmem,

a pseudonaukowe przypisywanie na jego podstawie

życiowych ról kobietom to już brutalne nadużycie.”

Janusz Leon Wiśniewski w:

http://kobieta.onet.pl/1355576,felietony.html

„Teza, że mężczyźni to urodzeni myśliwi, którzy polują, aby utrzymać
rodzinę, jest także nieprawdziwa.

Paleontolodzy ewolucyjni (notabene sami mężczyźni) udowodnili, że
kobiety
i mężczyźni razem chodzili na polowania, przy czym mężczyźni polowali
niezwykle rzadko. Na podstawie wykopalisk stwierdzono, że ponad 78%
kalorii w pożywieniu prehistorycznych plemion pochodziło z roślin. Tak
naprawdę to kobiety zajmowały się wyżywieniem rodziny, ponieważ
głównym źródłem tych kalorii było runo leśne, które zbierały właśnie one.”

„W armii Stanów Zjednoczonych, na zlecenie słynnej wojskowej akademii
wojskowej w West Point, w 1995 roku przeprowadzono szczegółowe
badania wytrzymałości fizycznej. Wynika z nich, że kobiety w niczym nie
ustępują wytrzymałością mężczyznom. Znamienne jest, że około 10,5%
przyznało przy tym w ankietach, że podczas testów miały menstruacje.”

„Nie wyobrażam sobie mężczyzny, który zniósłby dziesięciokilometrowy
bieg w pełnym uzbrojeniu podczas okresu i nie zemdlał. Niektórzy
mdleliby już na sam widok krwi. Jestem prawie pewny, że gdyby
mężczyźni mieli "swoje dni", to byłyby to z pewnością dni wolne od pracy.
Zapewnione odpowiednią ustawą lub najlepiej dekretem.”

Janusz Leon Wiśniewski w: http://kobieta.onet.pl/1355576,felietony.html

W nauce nie ma miejsca na naiwność,

przyjmowanie czegokolwiek „na słowo",

każda treść zdania naukowego może zostać sprawdzona,
zweryfikowana,

jeżeli zaś nie poddaje się takiej weryfikacji, nie jest to zdanie teorii

naukowej

i jako takie wcale nie musi być badane.

Światopogląd naukowy nie przyjmuje więc żadnych rozwiązań

dotyczących natury otaczającej nas rzeczywistości jeżeli nie są one

wynikiem

działań zgodnych z prawidłowościami badania naukowego, nie znaczy

to wcale,

że jest tylko sceptyczny, wręcz przeciwnie - właśnie świadomość

metod

naukowych, natury poznania naukowego pozwala na określenie

faktów, które

mogą nosić chlubne miano prawdy.

WIEDZĘ NAUKOWĄ CHARAKTERYZUJE:

- dążenie do

uzyskania przyczynowo skutkowych zależności

podlegających równocześnie kontroli,

-

określenie granic błędów lub dopuszczalnych odchyleń

między faktami przewidywanymi, a teoretycznymi,

-

większa łatwość obalania twierdzeń wiedzy naukowej

, niż

przekonań wiedzy zdroworozsądkowej,

-

większy

znacznie

stopień abstrakcji twierdzeń

i

precyzji ich

formułowania

, dotyczący zarówno wyjaśnień faktów szczegółowych,

jak też uogólnień właściwych nauce, niż to ma miejsce w przypadku
wiedzy zdroworozsądkowej,

-

formułowanie wniosków na podstawie metod badań

naukowych

.

Metodologia jest:

-

narzędziem

nauki

(najważniejszym), które pozwala
nauce na odkrycie i weryfikowanie
faktów naukowych;

- czymś w rodzaju metanauki

(nauka o

nauce, zajmująca się zwł. badaniem nauk z punktu widzenia ich
struktury oraz występujących w nich sposobów uzasadniania -
http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3940038),

ponieważ to ona określa, co uznaje
się za naukę, a co nie.

Klasycznie wyróżnia się metodologie:

1. nauk ścisłych,
2. nauk przyrodniczych,
3.

nauk społecznych.

Inne rozróżnienie:
1. metodologia nauk empirycznych (np. fizyki, biologii, chemii,
psychologii),
2. metodologię nauk formalnych - matematyki i logiki.

Poza tym, autorzy wyróżniają też:

1. metodologię szczegółową - dotyczącą jednej dziedziny nauk,
opisująca przebieg charakterystycznego dla danej dziedziny procesu
dochodzenia do wiedzy (np. biologii),

2. metodologię normatywną - zawierającą zasady najbardziej
prawidłowego procesu badawczego, wzorcowego.

TYPY METODOLOGII

Zasady metodologiczne obecne są we wszystkich płaszczyznach
refleksji i badań naukowych, nie dotyczą tylko samego procesu
takiego jak przeprowadzany eksperyment. Mówimy zatem o

metodologicznych aspektach twierdzeń naukowych, które
spełniać muszą trzy podstawowe funkcje

(są to funkcje samej

nauki):

-

deskrypcja

(opis zaobserwowanych zjawisk językiem

naukowym),

-

eksplanacja

(wyjaśnianie zjawisk - teorie i koncepcje

naukowe),

-

predykcja

(możliwość przewidywania, prognostyka zjawisk, a

możliwe to jest dzięki teoriom naukowym - o ile są one prawdziwe).

FUNKCJE TWIERDZEŃ NAUKOWYCH

poznanie prawdy

o wybranym fragmencie

rzeczywistości

Prawda musi spełniać określone warunki:

1.ogólność

- twierdzenie naukowe (odkryta prawidłowość)

powinno obejmować jak największy zakres badanych zjawisk,

2.ścisłość

,

3.jak najwyższa informatywna zawartość

-

pozwala najbardziej precyzyjnie dobrać sposoby sprawdzenia
danego twierdzenia, im bogatsza jest dana hipoteza, tym więcej z
niej można wysnuć bardziej szczegółowych wniosków,

4.pewność

- określenie poziomu potwierdzenia danego

twierdzenia

(hipotezy)

w

świetle

uzyskanych

danych

empirycznych,

5.prostota

.

CEL BADAŃ NAUKOWYCH

CEL BADAŃ NAUKOWYCH

WIEDZA NAUKOWA

ZAWARTA W KSIĄŻKACH

A

ZROZUMIENIE ICH

ZAWARTOŚCI

Zgodnie

ze

słowami

Alberta

Einsteina

punktem wyjścia każdej teorii naukowej muszą
być fakty i one też muszą być punktem
docelowym.

Nie ma nauk empirycznych bez faktów. Każdy naukowiec —

badacz

musi umieć poruszać się w dwu „światach"

-

jako

teoretyk

, znawca dorobku danej dziedziny z którego musi

korzystać (i w związku z tym znać go), aby umieć sformułować
założenia teoretyczne wyjaśniające zaobserwowane fakty oraz

jako

„empiryk"

— musi znać metody sprawdzania wysnutych przez

siebie hipotez i koncepcji wyjaśniających świat faktów.

Teoria (hipoteza), która nie daje się sprawdzić empirycznie, nie można
jej poddać próbie falsyfikacji jest dla nauk empirycznych zupełnie
bezużyteczna
i jako taka nie jest naukowa.

SCHEMAT POZNANIA NAUKOWEGO

SCHEMAT POZNANIA NAUKOWEGO

Przebieg procesu badawczego

:

1. Ujęcie problemu: przegląd faktów, ich selekcja, rozpoznanie co jest
problemem

badawczym

(problem

ma

charakter

pytania),

postawienie problemu

(pytania).

2.

Zbudowanie modelu teoretycznego

: wysunięcie przypuszczeń

co do zmiennych potencjalnie istotnych, wysunięcie pomocniczych
założeń i zasadniczych hipotez,

3. Wyprowadzenie szczegółowych konsekwencji: uporządkowanie
tego, co może zostać zweryfikowane,

postawienie ewentualnych

prognoz

(„jeżeli tak, to tak...").

4.

Sprawdzenie hipotez

: zaplanowanie sposobu sprawdzenia,

przeprowadzenie sprawdzenia za pomocą metod naukowych (np.
eksperymentu), systematyzacja zebranych danych i wyników,
eliminacja danych zbędnych, wyprowadzenie wniosków.

5. Wprowadzenie do teorii wniosków z badań empirycznych:

porównanie

zebranych

danych

(także

wniosków)

z

wcześniejszymi

prognozami

,

ewentualne

modyfikacje

wcześniejszego, wyjściowego modelu, teorii.

ETAPY PROCESU BADAWCZEGO

Sformułowanie problemu badawczego

Określenie metody badania

Przygotowanie koncepcji badawczej

Określenie rodzaju i wielkości próby

Analiza i interpretacja danych

Przygotowanie raportu badawczego

Realizacja projektu badania

TYPOLOGIA BADAŃ

„Próba klasyfikacji badań jest zamiarem ryzykownym. Wspomniałem

już, że badania naukowe są rodzajem twórczości, jakby sztuki. Są więc

w istocie niepowtarzalne, każdy przypadek badań nosi indywidualne

piętno.

Zależy ono od badającego, od przedmiotu, od organizacji i wielu

jeszcze okoliczności.

Teoretycznie każde zdarzenie, fakt, proces są niepowtarzalne.

Praktycznie niektóre wykazują podobieństwa i dlatego traktujemy je

jako takie same, stosując badania powtarzalne i inne procedury oparte

o takie umowne przeświadczenia.”

http://www.kolegium.bytom.pl/download/bocian/dr_feliks_bocian_metodologia_wyklad2.pdf

TYPY BADAŃ

PODSTAWOWE

Mają na celu wzbogacenie

wiedzy

danej dyscypliny naukowej

poprzez formułowanie

ogólnych praw

naukowych.

Prace teoretyczne i eksperymentalne,

podejmowane przede wszystkim w celu

zdobycia lub poszerzenia wiedzy na

temat przyczyn zjawisk i faktów, nie

ukierunkowane w zasadzie na uzyskanie

konkretnych zastosowań praktycznych.

STOSOWANE

Prace badawcze

podejmowane w celu

zdobycia nowej wiedzy

mającej konkretne

zastosowania praktyczne.

Polegają one bądź na poszukiwaniu możliwych

zastosowań praktycznych dla wyników badań

podstawowych bądź na poszukiwaniu nowych

rozwiązań pozwalających na osiągnięcie z góry

założonych celów praktycznych.

Wynikami badań stosowanych są

modele próbne wyrobów, procesów czy metod.

1.

"UKIERUNKOWANE"

prowadzone są z nastawieniem na

to, że w ich wyniku powstanie

szeroka baza wiedzy, która będzie

mogła stanowić

podstawę do

rozwiązywania już rozpoznanych

lub spodziewanych

w przyszłości problemów

.

BADANIA PODSTAWOWE

"CZYSTE"

prowadzone są z myślą o

postępie wiedzy, bez

nastawienia na osiągnięcie

długofalowych korzyści

ekonomicznych czy

społecznych

i bez czynienia

wysiłków w celu zastosowania

wyników badań do rozwiązywania

problemów o charakterze

praktycznym lub w celu

przekazania tych wyników do

podmiotów mogących zająć się ich

zastosowaniem.

"Przez badania w czystej nauce rozumiem badania wykonane bez żadnego pomysłu na
zastosowanie ich w przemyśle, ale mające na celu rozszerzenia naszej wiedzy o prawach
przyrody. Podam tylko jeden przykład "użyteczności" takiego rodzaju badań - tego które zyskało
rozgłos podczas wojny. Mam tu na myśli wykorzystanie promieniowania rentgenowskiego w
chirurgii... .

A jak tę metodę odkryto? Nie było to wynikiem badań w naukach stosowanych, zamierzających
znaleźć lepszą metodę umiejscawiania ran od kuli. Takie badania mogły tylko spowodować
zmodyfikowanie sondy chirurgicznej i trudno sobie wyobrazić, żeby doprowadziły one do
odkrycia promieniowania rentgenowskiego. Nowa metoda powstała dzięki badaniom, których
celem było odkrycie natury elektryczności.„

J. J. Thomsona, odkrywca elektronu, przemówienie wygłoszone w roku 1916

TYPY BADAŃ

2. BADANIA DIAGNOSTYCZNE.

Diagnoza

- ustalenie aktualnego stanu rzeczy lub zjawiska społecznego,

aby dojść przyczyny tego stanu rzeczy.

Proces diagnozowania – poszukiwanie odpowiedzi na kilka pytań:

1.

jak jest

? – pytania typowo opisowe, POZIOM OPISOWY STANU RZECZY

LUB ZJAWISKA;

2.

dlaczego tak jest

? – POZIOM WYJAŚNIANIA (EKSPLANACYJNY)

PRZYCZYN I WARUNKÓW ISTNIEJĄCEGO STANU RZECZY;

3.

dlaczego będzie tak, a nie inaczej

? – PRZEWIDYWANIE NASTĘPSTW;

4.

co zrobić, aby uzyskać pożądany stan

? – POZIOM KOREKCYJNY,

zalecany kierunek zmian.

Próba sprawdzenia skutków zastosowanych rozwiązań, skutków działania
jakiegoś układu, poszukiwanie cech, właściwości zdarzeń i procesów.

Takie badanie stosujemy szukając np. wad i zalet „tradycyjnego" i
„nowoczesnego" modelu rodziny i stosunków wewnątrz rodziny.

TYPY BADAŃ

3. BADANIA WERYFIKACYJNE.

BADANIA WERYFIKACYJNE

A

BADANIA DIAGNOSTYCZNE

W badaniach weryfikacyjnych znany jest nam tylko przedmiot

badań.

Nie znamy jego skutków i przebiegu.

Szukamy odpowiedzi na pytanie „jak”.

W badaniach diagnostycznych znamy efekt „czegoś”,

wiemy co chcemy wyjaśnić.

Szukamy odpowiedzi na pytanie „dlaczego",

„co jest przyczyną zdarzenia”.

TYPY BADAŃ

3. BADANIA PRZEKROJOWE, CIĄGŁE, PÓŁCIĄGŁE.

Badania przekrojowe

(poprzeczne, transwersalne) - opierają się

głównie na jednorazowych pomiarach np. spis powszechny (różne pod
względem wieku chronologicznego grupy badanych).

Badania ciągłe

(podłużne, longitudinalne) - opierają się na wielu

badaniach dokonywanych w długim czasie, dotyczących tej samej próby.

Badania półciągłe

(podłużne, semilongitudinalne) - opierają się na wielu

badaniach tej samej próby, dokonywanych jednak przez czas krótszy niż
w longitudinalnym.

PANOWANIE NAD IMPULSAMI. TEST

CUKIERKÓW.

Rozpoczęte w latach sześćdziesiątych
przez psychologa Waltera Mischela, a
obejmujące

głównie

chodzące

do

przedszkola

dzieci

pracowników

i

studentów Uniwersytetu Stanforda badania
były kontynuowane do czasu ukończenia
przez nie szkoły średniej.

W ramach testu dzieci były konfrontowane
z taką sytuacją:

- jeśli

zaczekają

, aż eksperymentator

załatwi jakąś sprawę, to dostaną za to

dwa cukierki

,

-

jeśli

natomiast

nie

zdołają

spokojnie

zaczekać

do

tego

momentu, to dostaną

tylko jeden, ale

za to od razu

.

Niektóre z badanych czterolatków

potrafiły

wytrzymać od piętnastu do dwudziestu
minut

na powrót eksperymentatora.

Aby dodać sobie sił w walce z pokusą:
- zamykały oczy, żeby nie widzieć leżących
na stole cukierków,
- chowały głowy w ramionach,
- mówiły do siebie,
- śpiewały albo bawiły się rękami i nogami,
- a nawet próbowały zasnąć.

Te

dzielne

przedszkolaki

otrzymywały

nagrodę
w postaci dwóch cukierków.

Bardziej

impulsywne

prawie

zawsze

chwytały cukierek w parę sekund po
wyjściu z pokoju eksperymentatora

,

którego wzywały jakieś „pilne sprawy”.

Różnice w panowaniu nad emocjami i radzeniu sobie w stosunkach
społecznych między tymi, którzy jako maluchy chwytali z miejsca za
cukierek, a ich bardziej opanowanymi rówieśnikami były kolosalne.

Ci, którzy oparli się

w wieku czterech lat

pokusie:

- wykazywali się dużo większą umiejętnością życia w społeczeństwa,

osiągali sukcesy osobiste

;

- byli pewni siebie w pozytywnym znaczeniu tego określenia i lepiej

radzili sobie z przeciwnościami;

- byli bardziej

odporni na załamanie, apatię

czy wycofywanie się

z podjętych działań w sytuacjach stresujących, kiedy znajdowali się

pod presją, podejmowali wyzwania i

starali się dopiąć swego mimo

piętrzących się przed nimi trudności

;

-

mieli wiarę we własne siły

;

-

nadal potrafili rezygnować z natychmiastowych sukcesów,

dążąc do dalekosiężnych celów.

Ci, którzy chwycili za cukierek

:

- w okresie dorastania byli postrzegani jako

nieśmiali i stroniący od

kontaktów towarzyskich

,

- bardziej

uparci i mający większe trudności z podejmowaniem

decyzji

,

- łatwo wpadali w przygnębienie w wyniku niepowodzeń,

- byli

skłonni do zazdrości i zawiści

,

- ich reakcje były niewspółmiernie gwałtowne w stosunku do sytuacji,

co prowadziło do awantur i bojek,

-

mimo upływu lat nadal nie potrafili odłożyć na później

zaspokojenia swych pragnień

.

diachroniczne

synchroniczne

Y 1

Y 2

Y 3

Y 4

Y 2

Y 1

Y 3

Y 4

Zmienność

zjawiska

w czasie

Związki między

zjawiskami

w badanym

czasie

TYPY BADAŃ

4. BADANIA SYNCHRONICZNE, ASYNCHRONICZNE.

METODA BADAWCZA

określa zespół działań badacza,

zmierzających do rozwiązania problemu naukowego

powtarzalny sposób rozwiązania problemu

z zastosowaniem odpowiedniej techniki badawczej,

przy pomocy właściwych dla tej techniki narzędzi

Badania socjologiczne odgrywają dużą rolę w społeczeństwie.

Odkrywają m.in. problemy ukryte, z których dotychczas nie

zdawaliśmy sobie sprawy.

Jeśli problem społeczny ma jawną naturę, badania socjologiczne

mogą odgrywać istotną rolę bliższym określeniu charakteru

problemu.

BADANIA SOCJOLOGICZNE A

SPOŁECZEŃSTWO

Catherine Genovese

– dwudziestokilkuletnia kobieta

została zamordowana na własnej ulicy w Nowym
Jorku

, późnym wieczorem, kiedy wracała z pracy.

Śmierć

Catherine Genovese

nie była skutkiem

cichego i potajemnego napadu

, którego nikt nie

zdążył zauważyć.

Przeciwnie.

Napad był długotrwały, głośny i

publiczny

.

Zabójca gonił ofiar i dopadał j

trzykrotnie w ciągu 35 minut, pośród jej krzyków
i wołania o pomoc

, zanim jego nóż w końcu jej nie

uciszył.

I co zgoła niewiarygodne,

wszystkiemu temu przyglądało się z

zacisza okien swoich mieszkań 38 sąsiadów ofiary. Nikt z
sąsiadów nie uczynił nawet tyle, by zadzwonić po policję

.

W ciągu tygodnia New York Times opublikował na pierwszej stronie długi
reportaż, który wzbudził liczne kontrowersje i dyskusje. Początkowe
akapity reportażu oddają cały jego ton:

Przez

ponad

pół

godziny

38

szanowanych i respektujących prawo
obywateli Queens przyglądało się
zabójcy trzykrotnie atakującemu i
zabijającemu samotną kobietę na
Kew Gardens.

Dwukrotnie wystraszyły mordercę głosy i widok światła zapalanego w
oknach. Jednak za każdym razem powracał, odnajdywał ranną kobietę i
ponownie ranił ją nożem.

NIKT NIE ZADZWONIŁ NA POLICJĘ W TRAKCIE NAPADU,

JEDNA OSOBA ZATELEFONOWAŁA, KIEDY OFIARA JUŻ NIE

ŻYŁA

.

Nowojorscy profesorowie psychologii, Bibb Latane i John Darley
zanalizowali dostępne relacje o tym wydarzeniu i posiłkując się swoją
wiedzą – sformułowali wyjaśnienie z pozoru najbardziej nieprawdopodobne
z możliwych.

TRZYDZIESTU OŚMIU ŚWIADKÓW ZDARZENIA NIE

ZAREAGOWAŁO WŁAŚNIE DLATEGO,

ŻE BYŁO ICH AŻ TAK WIELU!

Szansa udzielenia pomocy przez świadków jakiegoś

wypadku maleje wtedy, jeżeli są oni w towarzystwie

innych świadków.

Po pierwsze, z powodu rozproszenia odpowiedzialności:

jeżeli

mogących pomóc osób jest wiele, to zmniejsza się osobista
odpowiedzialność

każdej

z nich za udzielenie tejże pomocy

.

Kiedy każdy myśli, że pomocy udzieli kto inny, to w rezultacie nie udziela
jej nikt.

Drugi powód:

zasada społecznego dowodu słuszności

oraz

zjawisko niewiedzy wielu

.

Sytuacja wymagająca udzielenia komuś pomocy wcale nie zawsze jest
taka, na jaką wygląda. Czy ten mężczyzna leżący w alejce doznał ataku
serca, czy raczej jest pijany?

W obliczu tego rodzaju niejasności, naturalne jest poszukiwanie
wskazówek w tym, co robią inni. Obserwując zachowanie innych możemy
zorientować się, czy dana sytuacja wymaga z naszej strony jakiejś
interwencji, czy też nie.

Inni również poszukują społecznych dowodów. Ponieważ zaś wszyscy
mniej lub bardziej chcemy wyglądać na ludzi zrównoważonych i
opanowanych, rozglądamy się jedynie ukradkowo, nie dając po sobie
poznać nękającej nas niepewności.

W konsekwencji, wszyscy wokół wyglądają na niezbyt poruszonych
rozgrywającym się wydarzeniem. A zatem nie jest ono niczym
nadzwyczajnym, żadna interwencja nie jest tu potrzebna - wnioskujemy
w myśl reguły społecznego dowodu słuszności.

METODY BADAWCZE

METODY BADAWCZE

Metody badań socjologicznych podzielić można przede wszystkim na:
1.

METODY JAKOŚCIOWE

2.

METODY ILOŚCIOWE

Zasadnicze rodzaje metod badawczych w socjologii:
- metoda badań dokumentów

metoda badań dokumentów osobistych
analiza treści

- obserwacja

obserwacja uczestnicząca
obserwacja ukryta
obserwacja jawna
obserwacja niejawna

- eksperyment
- socjometria
- wywiad

wywiad kwestionariuszowy
ankieta
wywiad swobodny
wywiad biograficzny

METODA BADAŃ DOKUMENTÓW

metoda badań wytworów ludzkich, materialnych i symbolicznych jako
źródeł informacji o cechach społecznych tworzących je ludzi

Rodzaje dokumentów poddawanych badaniom:
- osobiste (pamiętniki, listy, wspomnienia)
- statystyczne (roczniki, sprawozdania, bilanse firmy)
- prawne (konstytucja, regulaminy) akta sądowe
- prasowe
- artystyczne (sztuka, malarstwo)

OBSERWACJA

Proces gromadzenia informacji o danym zjawisku bez ingerencji w jego
przedmiot. Dzięki obserwacji poznajemy zjawiska w ich naturalnym
przebiegu.

• Obserwacja obiektywna – badacze nie ingerują w przebieg obserwacji i
obiektywnie oceniają wyniki.

• Metoda sędziów kompetentnych – badacz powołuje liczbę osób, które
oceniają indywidualnie przedłożony im materiał obserwacyjny. O tym, jak
materiał ten zostaje zakwalifikowany, decyduje liczba głosów. Sędzią
kompetentnym może być każda osoba, która zostanie poinformowana, jak
definiuje się oceniane zjawisko i jakie są kryteria jego oceny. Cechą
obserwacji jest jej systematyczność, polega na gromadzeniu informacji w
sposób ciągły albo metodą próbek czasowych.

• Obserwacja uczestnicząca – polega na tym, że badacz wchodzi w rolę
osoby badanej i z tej pozycji obserwuje badane zjawisko. Zaletą
obserwacji jest to, że opisuje zjawisko w naturalnym przebiegu. Wadą jest
czaso- i pracochłonność.

EKSPERYMENT

Zbiór działań wzbudzających w obiektach materialnych określone reakcje
i zjawiska w warunkach pozwalających kontrolować wszelkie istotne
czynniki, które poddaje się dokładnej obserwacji.

Eksperymenty wykonuje się w celu potwierdzenia lub sfalsyfikowania
określonej teorii. Teoria z jednej strony określa ściśle warunki
eksperymentu a z drugiej nadaje sens poczynionej w wyniku
eksperymentu obserwacji i w ogóle decyduje, co w danym eksperymencie
jest właściwą obserwacją, a co tylko nieistotnym jego zakłóceniem. Jak
twierdził Immanuel Kant: eksperyment jest swojego rodzaju pytaniem,
jakie teoria zadaje naturze.

Dobry eksperyment musi być jak najprostszy w wykonaniu i jednocześnie
dawać jak najbardziej jednoznaczną odpowiedź potwierdzającą lub
falsyfikującą daną teorię. Często w praktyce zdarza się, że pozornie
nieudane eksperymenty, które wymknęły się spod kontroli i nie dały
jednoznacznej odpowiedzi na założone wcześniej pytanie, stały się
początkiem rozwoju nowych dziedzin. W ten sposób odkryto
promieniowanie Roentgena (zwane też promieniami X), penicylinę.

SOCJOMETRIA

Do badania stosunków panujących w grupie rówieśniczej, wykrywania
powiązań sympatii czy niechęci, a także uznania lub jego braku można
stosować techniki socjometryczne. Za popularyzatora owej techniki
uważany jest amerykański uczony włoskiego pochodzenia J.L. MORENO.

Polega na zadawaniu pytań badanemu i wyciąganiu wniosków z
odpowiedzi na te pytania. W socjometrii pytania najczęściej dotyczą tego,
z kim badany chciałby przebywać w bliskim kontakcie.

np. ,,Wyobraź sobie, że jedziesz na wycieczkę do … możesz zabrać ze
sobą dwie osoby, wybrałbyś…”

WYWIAD

Polega na zadawaniu badanym przez ankietera mniej lub bardziej
sformalizowanych pytań. W przypadku, gdy badany odpowiada sam na
pytania zawarte w przesłanym mu lub podanym kwestionariuszu,
technika ta określana jest jako ankieta.

KONIEC

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ