Terminy wykładów:

Stacjonarni: 24.10.2011
Niestacjonarni: 15.10.2011;

22.10.2011

NAUKA O KOMUNIKOWANIU

NAUKA O KOMUNIKOWANIU

WPROWADZENIE

WPROWADZENIE

Przedmiot składa się z:

Przedmiot składa się z:

Wykładu (30 godz.) – mój mail: [e-mail]

Wykładu (30 godz.) – mój mail: [e-mail]

Konwersatorium (30 godz.) – zasady zaliczenia podadzą

Konwersatorium (30 godz.) – zasady zaliczenia podadzą

prowadzący konwersatorium

prowadzący konwersatorium

Egzamin w grupach – zasady i zagadnienia egzaminacyjne

Egzamin w grupach – zasady i zagadnienia egzaminacyjne

podadzą je osoby prowadzące konwersatoria

podadzą je osoby prowadzące konwersatoria

Zasady zaliczenia wykładu

Zasady zaliczenia wykładu

Podane na platformie e-learning (strona

Podane na platformie e-learning (strona

Wydz. Filologicznego)

Wydz. Filologicznego)

Do wykonania zadań przygotować się trzeba

Do wykonania zadań przygotować się trzeba

na podstawie wykładów i podanej

na podstawie wykładów i podanej

literatury

literatury

KOMUNIKOLOGIA

JAKO NAUKA

Paradygmaty i szkoły naukowe

Ireneusz Bobrowski, Zaproszenie do językoznawstwa, Kraków

1998
Bogusława Dobek-Ostrowska, Komunikowanie polityczne i

publiczne, Warszawa 2007
Nauka o komunikowaniu. Podstawowe orientacje

teoretyczne, pod red. Bogusławy Dobek-Ostrowskiej,

Wrocław 2001
Tomasz Goban-Klas, Media i komunikowanie masowe,

Warszawa 2004

Aby określić przedmiot nauki trzeba podać jej:

• przedmiot materialny, czyli wycinek

rzeczywistości, który będzie przedmiotem

badania

• przedmiot formalny, czyli z jakiego punktu

widzenia ten przedmiot materialny będzie

rozpatrywany

• cel

• metodę

Więcej na ten temat w książce Ireneusza Bobrowskiego, Zaproszenie do

językoznawstwa, Kraków 1998

lub Nauka o komunikowaniu. Podstawowe orientacje teoretyczne, pod

red. Bogusławy Dobek-Ostrowskiej, Wrocław 2001

Komunikologia jako nauka

• przedmiot materialny, czyli wycinek

rzeczywistości, który będzie
przedmiotem badania:

komunikowanie się ludzi

komunikowanie się ludzi

• przedmiot formalny, czyli z jakiego

punktu widzenia ten przedmiot
materialny będzie rozpatrywany: w

w

zależności od dyscypliny

zależności od dyscypliny

• cel: w zależności od dyscypliny

w zależności od dyscypliny

• metodę: w zależności od dyscypliny

w zależności od dyscypliny

Interdyscyplinarny charakter nauki o komunikowaniu

(rys. za Dobek-Ostrowska 2007)

JĘZYKOZNAWSTW

JĘZYKOZNAWSTW

O

O

PSYCHOLOGI

PSYCHOLOGI

A

A

SOCJOLOGI

SOCJOLOGI

A

A

POLITOLOGI

POLITOLOGI

A

A

NAUKI

NAUKI

TECHNICZN

TECHNICZN

E

E

NAUKI

NAUKI

EKONOMICZ

EKONOMICZ

NE

NE

FILOZOFIA

FILOZOFIA

NAUKI

NAUKI

PRAWNICZ

PRAWNICZ

E

E

SZTUKA

MUZYK
A

FILM

KOMUNI-

KOMUNI-

KOLOGIA

KOLOGIA

Paradygmaty nauki

Paradygmat nauki – zespół norm,

wzorców, reguł postępowania, które zna

każdy naukowiec zajmujący się dana

nauką

Paradygmaty nauki XX wieku:

• Indukcjonizm

• Weryfikacjonizm

• Falsyfikacjonizm

• Postmodernizm

Więcej o pojęciu paradygmatu w książce Thomasa Kuhna,

Struktura rewolucji naukowych, Warszawa 1968

Indukcjonizm

Paradygmat idukcjonistyczny

dominował w nauce 2 poł. XIX i 1
poł. XX wieku.

Zadaniem nauki w ramach

indukcjonizmu było dochodzenie

od jednostkowych faktów do

od jednostkowych faktów do

uogólnień

uogólnień

.

Weryfikacjonizm

Paradygmat weryfikacjonistyczny

dominował w nauce w okresie
międzywojennym.

Przedstawiciele weryfikacjonizmu

proponowali weryfikowanie, tj.

potwierdzanie

potwierdzanie

zdań ogólnych

zdaniami szczegółowymi

Paradygmat XX wieczny, wywodzący się z

teorii nauki Karla Poppera.

Zadaniem nauki w tym paradygmacie jest

szukanie faktów falsyfikujących

falsyfikujących

hipotezę, a nie ją potwierdzających.

Postawiona hipoteza obowiązuje zatem tak

długo, póki nie znajdzie się faktów z nią
sprzecznych, wówczas należy taką
hipotezę zastąpić nową, albo odrzucić.
Każda nowa hipoteza powinna być
bardziej ogólna od poprzedniej.

Falsyfikacjonizm

Postmodernizm

Paradygmat rozpowszechniony w 2 poł. XX wieku.

Oparty na dwóch koncepcjach:

• tzw. anarchistycznej koncepcji wiedzy,

wychodzącej poza dogmaty racjonalizmu.
Twórcą i propagatorem tej koncepcji był Paul
Feyerabend, znany jako autor maksymy anything
goes ‘wszystko wolno’;

• koncepcji dekonstrukcji, autorstwa Jacquesa

Derridy, który pojmuje naukę jako zbiór tekstów,
w które wbudowane są inne teksty

W nauce postmodernej miejsce wyjaśniania ma

zastąpić

rozumienie

.

Nauka o komunikowaniu

1. Nurty w nauce o komunikowaniu
2. Paradygmaty nauki o komunikowaniu
3. Szkoły nauki o komunikowaniu

Nauka o komunikowaniu

Nauka o komunikowaniu

za autonomiczną dyscyplinę

akademicką uznana została w połowie XX wieku.

Od początku rozwijała się dwoma odrębnymi nurtami –

amerykańskim i europejskim. Obok niezależnie

powstał determinizm technologiczny

Dominujący nurt empiryczny

nurt empiryczny

(amerykański) – wywodzi

swoje założenia i metody z psychologii i socjologii;

prace uczonych zawierają wyniki statystyczne badań

empirycznych i jedynie krótkie analizy

Nurt krytyczny

Nurt krytyczny

(europejski) – zawiera założenia i

metody z hermeneutyki literackiej, ekonomii

politycznej i niemieckiej filozofii; prace uczonych są

humanistyczne i analityczne, ale pozbawione

empiryzmu

Determinizm technologiczny

Determinizm technologiczny

Uwaga: Szczegółowe zestawienie cech nurtu amerykańskiego i

europejskiego znajduje się w książce Nauka o komunikowaniu.

Podstawowe orientacje teoretyczne, pod red. Bogusławy Dobek-

Ostrowskiej, Wrocław 2001, str. 14

Paradygmaty w nauce o

komunikowaniu

wg E.Katza, Badanie komunikowania od czasów Lazarsfelda,

w: „Przekazy i Opinie” 1990, nr 3-4

Paradygmat dominujący

Paradygmat dominujący – model

ograniczonego wpływu oddziaływania

mediów – nazywany inaczej

„paradygmatem wpływu mediów

paradygmatem wpływu mediów

”

Cel: badanie wpływu mediów na odbiorcę

badanie wpływu mediów na odbiorcę

Cechy paradygmatu wpływu mediów

(za Gobanem-Klasem, 1999, s.95)

liberalno-pluralistyczny ideał dobrego

społeczeństwa

linearny model transmisji wpływu przekazów

siła mediów modyfikowana przez wpływ

osobowy

badania ilościowe

Odmiany paradygmatu

dominującego

wg B.Dobek-Ostrowska, Komunikowanie polityczne i

publiczne, 2007

1. Paradygmat behawioralny

(dominacja psychologii)

2. Paradygmat funkcjonalny

(dominacja socjologii)

3. Paradygmat cybernetyczny

(dominacja matematyki i logiki
formalnej)

Paradygmaty w nauce o

komunikowaniu

wg A.Laramée i B.Vallée (Kanada)

1. Paradygmat behawioralny

Paradygmat behawioralny

Cel: badanie wpływu mediów na społeczeństwo

badanie wpływu mediów na społeczeństwo

Cechy paradygmatu behawioralnego:
wywodzi się z psychologicznego modelu bodziec-

reakcja

media są silne i wywierają bezpośredni wpływ na

publiczność, która jest zatomizowana i

nieodporna na ich działanie

Przedstawiciele (za B.Dobek-Ostrowską 2007):
 Harold Lasswell (politolog) – model aktu perswazyjnego;

 Kurt Lewin (psycholog) – komunikacja grupowa; koncepcja

selekcjonera (gate-keepera)

 Paul Lazarsfeld (matematyk, socjolog) – podejście sondażowe

Paradygmaty w nauce o

komunikowaniu

wg A.Laramée i B.Vallée (Kanada) i B.Dobek-Ostrowskiej (2007)

2. Paradygmat funkcjonalny

Paradygmat funkcjonalny

Cel: badanie funkcji komunikowania

badanie funkcji komunikowania

Cechy paradygmatu funkcjonalnego:
jest najbliższym odpowiednikiem paradygmatu dominującego

Katza

badacze zajmują się:

• jawnymi i ukrytymi funkcjami i dysfunkcjami komunikowania

(1) utrwalenie otoczenia społecznego, w którym wyrażany jest system wartości;
(2) podtrzymywanie relacji członków społeczeństwa i wytwarzanie reakcji na

otoczenie

(3) przekazywanie dziedzictwa społecznego jednego pokolenia do następnego

• kanałami wpływu środków masowego przekazu na społeczeństwo

• sposobami użytkowania mediów przez ludzi

• wzrostem konformizmu społecznego i apatii, brakiem krytycyzmu

• inwazją kultury masowej

Przedstawiciele (za B.Dobek-Ostrowską 2007):
 Harold Lasswell, Paul Lazarsfeld, Robet Merton i inni

 Carl Hovland (psycholog) – mechanizmy i siła perswazji (badania eksperymentalne na

żołnierzach amerykańskich w sytuacji wojny);

Paradygmaty w nauce o

komunikowaniu

wg A.Laramée i B.Vallée (Kanada)

Uwaga: Szczegółowe zestawienie cech paradygmatów wg A.Laraméego i

B.Valléego znajduje się w książce Nauka o komunikowaniu. Podstawowe orientacje

teoretyczne, pod red. Bogusławy Dobek-Ostrowskiej, Wrocław 2001, str. 14

3. Paradygmat cybernetyczny

Paradygmat cybernetyczny

Cel: badanie elementów kanału komunikacyjnego i

badanie elementów kanału komunikacyjnego i

zależności między nimi

zależności między nimi

Cechy paradygmatu cybernetycznego:
wywodzi się z teorii systemów w naukach przyrodniczych

(biologii)

stosowany jest w inżynierii, zwłaszcza cybernetyce

badacze zajmują się:

• problemami kierowania i kontroli systemów

• kanałami przepływu informacji

• sieciami komunikacyjnymi i ich wydajnością

• satysfakcją w grupie

Przedstawiciele (za B.Dobek-Ostrowską 2007):

 Norbert Wiener (cybernetyk) – zarządzanie systemami – społeczeństwo

informacyjne;

 Claude Shannon (matematyk, elektronik) i Warren Weaver – matematyczny

model przekazu sygnałów – dążenie do czystej transmisji dźwięków

Paradygmaty w nauce o

komunikowaniu

wg E.Katza, Badanie komunikowania od czasów Lazarsfelda,

w: „Przekazy i Opinie” 1990, nr 3-4

Paradygmat instytucjonalny

Paradygmat instytucjonalny

– model przekazywania

informacji przez środki masowego przekazu w

ramach systemu politycznego – nazywany inaczej

„paradygmatem politycznym lub poznawczym”

Cel: badanie interakcji między elementami

badanie interakcji między elementami

instytucji, jaką jest polityka

instytucji, jaką jest polityka

Cechy paradygmatu instytucjonalnego:
polityka nie jest zespołem zachowań zbiorowych, ale

instytucją – zespołem norm, ról, form

organizacyjnych

media narzucają odbiorcy ważność i hierarchię

wydarzeń – w formie ukrytej jako informacje, a nie w

formie działania perswazyjnego – w ten sposób

blokują możliwość weryfikacji przekazywanych treści

media masowe tworzą rzeczywistość społeczną i

polityczną

Paradygmaty w nauce o

komunikowaniu

wg E.Katza, Badanie komunikowania od czasów Lazarsfelda,

w: „Przekazy i Opinie” 1990, nr 3-4

Paradygmat krytyczny (interpretacyjny)

Paradygmat krytyczny (interpretacyjny)

–

nazywany inaczej paradygmatem alternatywnym

Cel: negowanie dotychczasowych paradygmatów

negowanie dotychczasowych paradygmatów

Cechy paradygmatu krytycznego:
opiera się a trzech koncepcjach: marksizmie

(czynnik ekonomiczny i ideologiczny),

psychoanalizie i komunikowaniu

posługuje się metodologią jakościową i

kulturoznawczą

akcentuje nierówności społeczne i ich źródła

poddaje społeczeństwo krytycznej analizie

odrzucenie założenia o neutralnej roli mediów

media masowe tworzą rzeczywistość społeczną i

polityczną

Paradygmaty w nauce o

komunikowaniu

wg E.Katza, Badanie komunikowania od czasów Lazarsfelda,

w: „Przekazy i Opinie” 1990, nr 3-4

Paradygmat techniczny

Paradygmat techniczny

Cel: sposób wpływu dominującego

sposób wpływu dominującego

środka masowego przekazu na ład

środka masowego przekazu na ład

społeczny

społeczny

Cechy paradygmatu technicznego:
kładzie nacisk na technikę jako

czynnik sprawczy przeobrażeń

społecznych, politycznych,

ekonomicznych itd.

Rola mediów w paradygmatach

Nauka o komunikowaniu. Podstawowe orientacje teoretyczne,

pod red. Bogusławy Dobek-Ostrowskiej, Wrocław 2001, str. 19

Paradygmat

Media mówią nam

Dominujący Co myśleć albo co robić

Instytucjonal

ny

O czym myśleć

Krytyczny

Czego nie myśleć

Techniczny

Jak myśleć albo gdzie
należeć

Paradygmaty w nauce o

komunikowaniu

Paradygmat lingwistyczny

Paradygmat lingwistyczny

Cel:

badanie kompetencji komunikacyjnych

badanie kompetencji komunikacyjnych

użytkowników języka i sposobów wpływania

użytkowników języka i sposobów wpływania

na odbiorcę

na odbiorcę

Cechy paradygmatu interpretacyjnego:
wywodzi się z badań Johna Austina, Johna Searla i

Henry’ego Grice’a

stosowany we wszystkich formach komunikowania

badacze zajmują się:

• przechowywaniem wiedzy w języku

• kreowaniem rzeczywistości społecznej za pomocą

języka

• oddziaływaniem na zachowania ludzi za pomocą

języka

Paradygmaty w nauce o

komunikowaniu

podsumowanie

1.

1.

Paradygmat dominujący

Paradygmat dominujący

1.1. behawioralny

1.1. behawioralny

1.2. funkcjonalny

1.2. funkcjonalny

1.3. cybernetyczny

1.3. cybernetyczny

2.

2.

Paradygmat instytucjonalny

Paradygmat instytucjonalny

3.

3.

Paradygmat krytyczny

Paradygmat krytyczny

4.

4.

Paradygmat techniczny

Paradygmat techniczny

5.

5.

Paradygmat lingwistyczny

Paradygmat lingwistyczny

Szkoły naukowe

szkoła

Grupa współpracujących ze
sobą uczonych, którzy
wyrażają te same lub
zbieżne poglądy

Nurt, kierunek, orientacja w
nauce

Cztery warunki zaistnienia szkoły:
 wspólne definiowanie zjawiska, czyli te sam

przedmiot

badań



wspólne określanie problemów

do rozwiązania, tj.

zainteresowanie tą samą problematyką


wspólne techniki

, metody i strategie badań naukowych



wspólna instytucja

, w której ramach prowadzone są prace

Szkoły w nauce o komunikowaniu związane są

z odpowiednimi nurtami w komunikologii.

Przypomnijmy:

Nurt empiryczny

Nurt empiryczny

(amerykański) – wywodzi

swoje założenia i metody z psychologii i

socjologii; prace uczonych zawierają wyniki

statystyczne badań empirycznych i jedynie

krótkie analizy

Nurt krytyczny

Nurt krytyczny

(europejski) – zawiera

założenia i metody z hermeneutyki

literackiej, ekonomii politycznej i niemieckiej

filozofii; prace uczonych są humanistyczne i

analityczne, ale pozbawione empiryzmu

Determinizm technologiczny

Determinizm technologiczny

Szkoły w obrębie nurtu empirycznego

Szkoły w obrębie nurtu empirycznego

1. Studia nad efektem

komunikowania masowego

Podejście użytkowania i korzyści

Eliu Katz: „mniej uwagi należy zwracać na to, co media robią z ludźmi, a więcej na

to, co ludzie robią z mediami”

Odbiorca – aktywny podmiot procesu komunikowania

Teoria porządku dziennego (agenda setting)

Walter Lippmann
Selekcja tematów w mediach – manipulowanie informacją

Hipoteza spirali milczenia

Elizabeth Noelle-Neumann
Przemilczanie opinii mniejszości – opinie w mediach nie odzwierciedlają tych opinii

– mniejszość przechodzi do sfery prywatnej

Teoria uzależnienia od mediów

Roksana Ball-Rokeach i Melvin Defleur
Jednostka uzależniona od mediów – podstawowego źródła informacji

Teoria kultywowania postaw

Georg Gerbner
Media kreują wyobrażenia odbiorców o rzeczywistości. Istniej znaczna rozbieżność

między światem rzeczywistym i kreowanym w mediach

Szczegółowy opis założeń poszczególnych szkół znajduje się w książce Nauka o komunikowaniu.

Podstawowe orientacje teoretyczne, pod red. Bogusławy Dobek-Ostrowskiej, Wrocław 2001 i

w książce B. Dobek-Ostrowskiej Komunikowanie polityczne i publiczne, Warszawa 2007

Szkoły w obrębie nurtu empirycznego

Szkoły w obrębie nurtu empirycznego

2. Studia nad komunikowaniem

interpersonalnym

Szkoła Palo Alto – Teoria relacji czyli teoria

komunikowania jako interakcji

- ważniejsza rola odbiorcy niż nadawcy w procesie

komunikowania

- konieczność całościowego analizowania sytuacji

komunikacyjnej

- wszystkie zachowania ludzkie mają walor

komunikacyjny

Trzy orientacje w szkole Palo Alto

Orientacja psychoterapeutyczna
Orientacja antropologiczna
Orientacja interakcyjna

Szczegółowy opis założeń poszczególnych szkół znajduje się w książce

Nauka o komunikowaniu. Podstawowe orientacje teoretyczne, pod red.

Bogusławy Dobek-Ostrowskiej, Wrocław 2001 i w książce B. Dobek-

Ostrowskiej Komunikowanie polityczne i publiczne, Warszawa 2007

Szkoły w obrębie nurtu empirycznego

Szkoły w obrębie nurtu empirycznego

2. Studia nad komunikowaniem

interpersonalnym

Szkoła Palo Alto

Orientacja psychoterapeutyczna

Orientacja psychoterapeutyczna

(Paul

Watzlawick)

Pięć aksjomatów komunikowania

(1)

(1)

Nieuchronność komunikowania:

Nieuchronność komunikowania: każdy musi się komunikować

(2)

(2)

Metakomunikowanie = zawartość + relacje:

Metakomunikowanie = zawartość + relacje: każde

komunikowanie ma treść werbalną i niewerbalną oraz aspekt relacji,

które występując razem tworzą metakomunikowanie

(3)

(3)

Proces komunikowania podzielony jest na sekwencje

Proces komunikowania podzielony jest na sekwencje,

występujące w określonej kolejności, ale rozpatrywane jako całość

(4)

(4)

Komunikowanie cyfrowe (werbalne) i analogowe

Komunikowanie cyfrowe (werbalne) i analogowe

(niewerbalne):

(niewerbalne): - kodowanie cyfrowe – arbitralne: słowa, zdania itd.
- kodowanie analogowe – niearbitralne, dyskretne, najczęściej

niewerbalne

(5)

(5)

Komunikowanie symetryczne i niesymetryczne:

Komunikowanie symetryczne i niesymetryczne:
- symetryczne – relacje między uczestnikami

równorzędne/partnerskie
- niesymetryczne (komplementarne) – relacje podrzędności

Szczegółowy opis założeń poszczególnych orientacji znajduje się w książce B. Dobek-

Ostrowskiej Komunikowanie polityczne i publiczne, Warszawa 2007

Szkoły w obrębie nurtu empirycznego

Szkoły w obrębie nurtu empirycznego

2. Studia nad komunikowaniem

interpersonalnym

Szkoła Palo Alto

Orientacja antropologiczna

Orientacja antropologiczna

(komunikowanie

niewerbalne)

•Teoria kinezjetyki (Ray Birdwhistell)
Nie da się oddzielić mimiki i gestykulacji od mówienia

– są zintegrowane i tworzą system komunikowania

•Teoria proksemiki (Edward T. Hall)
Kulturowo uwarunkowana organizacja przestrzeni

dystans intymny (15-45 cm) – członkowie rodziny, narzeczeni itd.


dystans osobisty (45-120 cm) – kontakty towarzyskie, koledzy z

pracy itd.


dystans społeczny (120-560 cm) – kontakty nieosobiste, urząd,

sklep itd.


dystans publiczny (powyżej 560 cm) – zebrania, lekcje, wykłady

itd.

Szczegółowy opis założeń poszczególnych orientacji znajduje się w książce B.

Dobek-Ostrowskiej Komunikowanie polityczne i publiczne, Warszawa 2007

Szkoły w obrębie nurtu empirycznego

Szkoły w obrębie nurtu empirycznego

2. Studia nad komunikowaniem

interpersonalnym

Szkoła Palo Alto

Orientacja interakcyjna -

Orientacja interakcyjna -

interakcjonizm

interakcjonizm

(Erwin Goffman)

Dramaturgiczna koncepcja życia

społecznego

Komunikowanie – przedstawienie

dramaturgiczne

Szczegółowy opis założeń poszczególnych orientacji znajduje się w

książce B. Dobek-Ostrowskiej Komunikowanie polityczne i
publiczne, Warszawa 2007

Szkoły w obrębie nurtu krytycznego

Szkoły w obrębie nurtu krytycznego

Szkoła frankfurcka

Max Horkheimer: krytyka rozumu instrumentalnego – zastąpienie krytyki społeczeństwa

przez krytykę jego świadomości

Theodor Adorno i Erich Fromm: psychoanaliza – wyjaśnianie zachowania ludzkiego nie

tylko uwzględniając czynniki ideologiczne, ale także psychologiczne

Max Horkheimer i Theodor Adorno: koncepcja przemysłu kulturowego
Herbert Marcuse: koncepcja racjonalności technicznej – krytyka kultury burżuazyjnej;

nowe formy dominacji politycznej oparte na podporządkowaniu świata za pomocą

technologii i nauki; społeczeństwo jednowymiarowe nie myśli krytycznie

Teoria działania komunikacyjnego Habermasa

Jürgen Habermas: mechanizmy koordynacji działania komunikacyjnego; modele

działania strategicznego – nastawionego na cel i działania niestrategicznego –

nastawionego na porozumienie

Ekonomia polityczna komunikowania

Zależność ideologii od bazy ekonomicznej. Środki masowego przekazu muszą być

rozpatrywane jako część systemu ekonomicznego, przez który związane są z systemem

politycznym. Koncentracja władzy w świecie mediów – ograniczenie różnorodności

opinii i przekazywania informacji

Szczegółowy opis założeń tych szkół znajduje się w książce Nauka o komunikowaniu.

Podstawowe orientacje teoretyczne, pod red. Bogusławy Dobek-Ostrowskiej, Wrocław

2001 i w książce B.Dobek-Ostrowskiej Komunikowanie polityczne i publiczne, Warszawa

2007

Szkoły w obrębie nurtu krytycznego

Szkoły w obrębie nurtu krytycznego

Teoria hegemoniczna

Antonio Gramsci: ideologia nie musi być zależna od bazy ekonomicznej i nie musi być

narzucona przez klasę panującą; ideologia – nieunikniony wpływ kultury, służący

interpretacji doświadczeń; media jako jedno z narzędzi ideologicznego

oddziaływania

Teoria imperializmu kulturalnego

Analiza dysfunkcji komunikowania masowego w aspekcie międzynarodowym

Cultural Studies

Stuart Hall: teoria przeciwstawnego dekodowania
4 elementy procesu komunikowania: (1) produkcja, (2) cyrkulacja, (3)

dystrybucja/konsumpcja, (4) reprodukcja;

3 modele dekodowania:
(1)

Dekodowanie dominujące – interpretacja przekazu zgodnie z intencjami nadawcy

(2)

Dekodowanie negocjowane – dostosowanie przekazu do kodów osobistych

odbiorcy

(3)

Dekodowanie opozycyjne/przeciwstawne – odbiorca rozumie intencje nadawcy i

przekaz, ale interpretuje go niezgodnie z intencjami nadawcy

Szczegółowy opis założeń tych szkół znajduje się w książce Nauka o komunikowaniu.

Podstawowe orientacje teoretyczne, pod red. Bogusławy Dobek-Ostrowskiej,

Wrocław 2001 i w książce B.Dobek-Ostrowskiej Komunikowanie polityczne i

publiczne, Warszawa 2007

Szkoły w obrębie nurtu krytycznego

Szkoły w obrębie nurtu krytycznego

Semiologia i strukturalizm

Ferdynand de Saussure: znak/znaczenie
Roland Barthes: treść znaku może mieć też formę niewerbalną
Claude Levi-Strauss: mity jako formy mowy
Roman Jacobson: struktura aktu mowy

Szczegółowy opis założeń tej szkoły znajduje się w książce Nauka o komunikowaniu.

Podstawowe orientacje teoretyczne, pod red. Bogusławy Dobek-Ostrowskiej,
Wrocław 2001 i w książce B.Dobek-Ostrowskiej Komunikowanie polityczne i
publiczne, Warszawa 2007

Komunikatywizm

John Austin, John Searle – teoria aktów mowy
Henry Grice – reguły konwersacji – postulaty i implikatury konwersacyjne
Aleksy Awdiejew – struktura i strategie interakcji werbalnej

Podstawowe założenia komunikatywizmu znajdują się w książce Aleksego Awdiejewa i

Grażyny Habrajskiej wprowadzenie do gramatyki komunikacyjnej, Łask 2004 (tom
1) i 2006 (tom 2)

Determinizm technologiczny

Determinizm technologiczny

Wszelkie zjawiska społeczne

warunkowane są przez czynniki
technologiczne

Marshall McLuhan: media elektroniczne

prowadzą do powstania „globalnej
wioski” – te same treści, te same
wartości, te same wzorce kulturowe;
media „gorące” i „zimne”

Przypomnijmy –

aby jakieś badania uznać

za naukowe trzeba określić:

• przedmiot materialny, czyli wycinek rzeczywistości chcemy badać

proces komunikowania

• przedmiot formalny, czyli z jakiego punktu widzenia ten

przedmiot materialny będzie rozpatrywany

komunikowanie jako wymiana energii ze środowiskiem
komunikowanie jako transmisja przekazów z jednego miejsca w

drugie
komunikowanie jako proces przesyłania komunikatów od

centralnego nadawcy do wielu rozproszonych odbiorców
komunikowanie jako oddziaływanie na postawy i działania ludzi

itd.

• cel badań

skutecznie komunikowanie się: interpersonalne, społeczne,

masowe

• metodę badań

nauka o komunikowaniu jest interdyscyplinarna
różne podejścia metodologiczne, np. socjologiczne (sondażowe),

psychologiczne (eksperymentalne), lingwistyczne (analityczne i

kreatywne) itd.

Techniki badawcze

Techniki badawcze

w nauce o

komunikowaniu

Nurt amerykański –

empiryczny:

- metody ilościowe i

jakościowe

- sondaże
- badania opinii

publicznej

- wywiady
- ankiety
- metody statystyczne itd.

Nurt europejski –

krytyczny:

- analizy
- porównania
- opisy
- badania społeczeństwa

jako całości – z
uwzględnieniem
materiałów
historycznych