Psychologia kliniczna

Schizofrenia

wykład 2

Pojęcie



Dementia praecox (Kraepelin,1896)
- przedwczesne otępienie



Schizofrenia (Eugen Bleuler, 1911)
gr. schizo – rozszczepiać

phreno – umysł, rozum

Obraz kliniczny

Odczuwamy i określamy człowieka jako chorego psychicznie

kiedy:



Stał się całkowicie inny niż był wcześniej, niż większość ludzi,



Jego zachowanie stało się niezrozumiałe, sprzeczne z
własnym interesem,



Miesza wspomnienia i wyobrażenia ze spostrzeżeniami,



Uważa za rzeczywiste coś, co jawnie rzeczywiste nie jest,



Traci orientację w miejscu, czasie lub osobie”



Z trudem rozumiemy jego mowę,



Nie wyczuwamy jego uczuć i nastrojów,

(Manfred Bleuler, 1980)

Podzespoły schizofrenii

Rozróżnienie dwóch syndromów schizofrenii (Crow, 1980)

podzespół objawów pozytywnych

(objawy wytwórcze, „nadmiarowe”)

podzespół objawów negatywnych

(objawy ubytkowe, niedobór

zachowań)

Objawy pozytywne - Typ I



Halucynacje (wzrokowe, słuchowe, węchowe, dotykowe)



Urojenia (prześladowcze, wielkościowe, oddziaływania, ksobne,

hipochondryczne)



Formalne zaburzenia myślenia i mowy (rozkojarzenie, neologizmy)



Dziwaczne i zdezorganizowane zachowanie.

Objawy negatywne – Typ II



Spłycenie afektu



Alogia lub znaczne ograniczenie mowy



Awolicja (osłabienie woli, niezdolność do podejmowania decyzji)



Anhedonia / Aspołeczność



Uszkodzenie uwagi (Walker, Lewine, 1988)

Kryteria DSM-IV



A. Charakterystyczne objawy (2 lub 1) obecne przez większość
czasu w ciągu miesiąca (lub krócej w przypadku skutecznego
leczenia)



B. Dysfunkcja społeczna/zawodowa



C. Czas trwania – nieprzerwanie przez co najmniej 6 m-cy (co
najmniej 1 m-c objawów spełniających kryterium A (objawy fazy
aktywnej) i okresy objawów poprzedzających lub rezydualnych –
w ich trakcie np. tylko formy objawów negatywnych.



Wykluczenie zaburzeń nastroju.



Wykluczenie działania substancji



Związek z uogólnionym zaburzeniem rozwojowym (w przypadku
autyzmu muszą wystąpić silne objawy urojeniowe lub
halucynacje).

Klasyfikacja schizofrenii

Schizofrenia paranoidalna:



Dominują urojenia (prześladowcze, wysokiego urodzenia, misji);

omamy (głosy zagrażające lub nakazujące, wrażenia cielesne

różnego rodzaju)



Niedostosowana uczuciowość: drażliwość, nieoczekiwane wybuchy

gniewu, lękliwości i podejrzliwości.

Schizofrenia zdezorganizowana (hebefreniczna) :



Wyraźne spłycenie afektu i zaburzenia myślenia, chaotyczne

wypowiedzi



W zachowaniu: chichotanie, nieadekwatne grymasy twarzy,

zachowania infantylne, pozbawione celowości

Schizofrenia katatoniczna:



Zaburzenia psychomotoryczne: osłupienie, pobudzenie, zastyganie,

negatywizm, sztywność, giętkość woskowa, automatyzm nakazowy

Klasyfikacja schizofrenii

Schizofrenia rezydualna



Początek: ostry epizod psychotyczny (urojenia, omamy)
dalszy przebieg: objawy negatywne



Spowolnienie psychoruchowe, spłycenie afektu



Słaba komunikacja niewerbalna, zaburzona treść wypowiedzi

Schizofrenia prosta



Brak urojeń, stopniowe pogłębianie się objawów negatywnych.



Znaczny spadek funkcjonowania społecznego, szkolnego,

zawodowego.

Schizofrenia niezróżnicowana



Liczne objawy spełniające kryteria więcej niż jednej postaci

schizofrenii

Przebieg zaburzeń

schizofrenicznych



Dwa typy przebiegu schizofrenii:

prosty

(21-42 %) szybkie lub wolniejsze narastanie zaburzeń

falujący

(50 – 64 %) epizody zaburzeń z okresami remisji.



50 – 60 % zaczyna chorować przed trzydziestym rokiem życia.



Dwukrotnie częściej ostry początek choroby



U większości po 5 -10 latach przebieg choroby się stabilizuje



Często po latach poprawa stanu psychicznego i funkcjonowania

życiowego.



U ok.10 % po pierwszym epizodzie całkowite wyleczenie



3 – 6 % stałe utrzymywanie się nasilonych objawów psychotycznych



Wskaźniki pomyślnego rokowania (prawidłowa osobowość, późniejszy

wiek zachorowania, ostry początek choroby, falujący przebieg, obecność

zaburzeń afektywnych, brak zaburzeń myślenia, szybkie ustępowanie

zaostrzeń, krótkie hospitalizacje, dobre przystosowanie przedchorobowe).

Przyczyny schizofrenii



Wpływ czynników genetycznych

60 – 70 %

(Rosenhan, Seligman, 1994) Ryzyko zachorowania w rodzinie osoby

chorej na schizofrenię 5 - 15% większe niż w populacji ogólnej (0,6 –

1%)
Bliźnięta jednojajowe 50 %, dwujajowe 0-19 %



Przyczyny neurochemiczne

(hipoteza dopaminowa)



Przyczyny neuropatologiczne

: powiększenie komór (zanik tkanki

mózgowej), mniejsze płaty czołowe, degeneracja w korze półkul.



Psychologiczne teorie wyjaśniające

- np. teorie systemowe

- zaburzenia struktury rodziny (zatarcie granic pomiędzy rolami)
- tzw. nadmierne „splątanie”
- zjawisko podwójnego wiązania
- zbyt intensywne wyrażanie negatywnych uczuć (nawroty)



Czynniki predysponujące:

zaburzenia osobowości (cechy schizoidalne,

schizotypowe, paranoiczne).

Psychologiczne mechanizmy

zaburzenia.

Deficyty poznawcze

Zachwianie relacji pomiędzy danymi, a teorią:



Dominacja oddolnego (odbodźcowego) przetwarzania

informacji - nie wymaga odwołania się do doświadczenia

(badania Polyakow 1969) -

przy objawach negatywnych.

np. „Fotograf zrobił znakomite…”



Przetwarzanie odgórne (od „teorii” danych) - tworzenie

uniwersalistycznych kategorii, bez ograniczenia przez dane

percepcyjne (Magaro, 1983)

np. „boska siła” łączy: zegarek, globus, książkę; inne:

„zasady kosmogonii”; „pełność ludzkiej siły” -

przy objawach

pozytywnych

Psychologiczne mechanizmy
zaburzenia.

Deficyty emocjonalne



Orientacja deskryptywna jako przejaw wycofania się z

wartościowania - bodźce afektywne są dezorientujące

(Pilowski, Basset, 1980, Sek, 1980)
(Np. badania Cutting (1981)- ocena 20 par fotografii –

trudności z oceną przyjazności/niesympatyczności, dobra

ocena deskryptywna).



Neutralizacja emocji silnych i negatywnych (chorzy

paranoidalni: zaprzeczanie, nieparanoidalni: racjonallizacja

lub wycofanie z sytuacji).

Epidemiologia



Zapadalność i rozpowszechnienie podobne w różnych
regionach świata.



W Polsce około 1% populacji



Mężczyźni zaczynają chorować w młodszym wieku niż
kobiety.



Umieralność większa niż w populacji ogólnej.



Ryzyko samobójstw: 3 – 5 % chorych.



W różnych kulturach podobny profil psychopatologiczny.

Stygmat choroby



Stygmatyzujący efekt etykiety „choroby psychicznej”



Ruch antypsychiatrii (Laing, 1967)



Podejście fenomenologiczne (Estroff 1989, Davidson, Strauss, 1995)
perspektywa pustej skorupy (empty shell) vs perspektywa pierwszej
osoby

Np.
W zespole negatywnym: niedostatek ekspresji emocji (stępienie afektu)
I. Chory nie przeżywa emocji, utracił zdolność odczuwania cierpienia,

nadziei

II. Chorzy przeżywają silne emocje, a tzw. spłycenie afektu jedynie je

maskuje

(Kring i in., 1993)

Leczenie schizofrenii



Pomoc osobom chorym w ich środowisku.



Trzy rodzaje postępowania w leczeniu schizofrenii:

(1) Leczenie intensywne (neuroleptyki, anksjolityki)

(2) Leczenie podtrzymujące (farmakoterapia,
psychoterapia,

socjoterapia)

(3) Rehabilitacja (rodzina, środowisko, życie zawodowe,
osobiste)