ELEMENTY

PSYCHOLOGII

Definicja psychologii



Psychologia pochodzi od dwóch słów:

Psyche – dusza
Logos – nauka

W starożytności była rozumiana jako nauka o

duszy, jako siedlisku życia psychicznego

człowieka.

W starożytności psychologię tworzyli przede

wszystkim filozofowie. Nie istniała jako

nauka. Filozofowie starożytni uznawali

wyższość ducha nad materią.

Twórcy psychologii



Demokryt – uważał, że cała przyroda
składa się z atomów, które znajdują się
w ciągłym ruchu.



Skupiska atomów tworzą 4 żywioły:
wodę, ogień, powietrze i ziemię.



Na bazie 4 żywiołów powstały bardziej
złożone, wyżej zorganizowane
organizmy.

Twórcy psychologii



Hipokrates- przyporządkował on żywiołom i

ich właściwościom wydzieliny organizmu

człowieka, które dominują u danego człowieka

i wpływają na zachowanie się człowieka.



Podzielił on ludzi na 4 rodzaje pod względem

temperamentów

SNAGWINIK – skojarzony z ogniem, wydzielina

organizmu – krew, kolor czerwony

MELANCHOLIK – żywioł ziemia, wydzielina

organizmu – czarna żółć, kolor czarny

FLEGMATYK – żywioł woda, wydzielina

organizmu – flegma, kolor - biały

CHOLERYK – żywioł powietrze, wydzielina

organizmu –żółta żółć, kolor żółty

Twórcy psychologii



Arystoteles – uznawany za twórcę

pierwszego dzieła psychologicznego „De

amina”, czyli „O duszy”.



W tym dziele próbuje wykryć prawa, jakie

rządzą naszym życiem psychicznym. Jego

zdaniem są to prawa:

a/ kojarzenia

b/ kontrastu

Twórcy psychologii



Kartezjusz – filozof francuski, żyjący w

okresie oświecenia XVI- XVIIw. Zwrócił

uwagę na funkcjonowanie żywych

organizmów. Uważał, że zachowanie się

żywych organizmów polega na

odczuwanych reakcjach na bodźce, które z

narządów zmysłowych przenoszone są

nerwami do rdzenia kręgowego albo do

mózgu, a stamtąd zwrotnie do

odpowiednich narządów wykonawczych.

Twórca psychologii



Jako samodzielna dyscyplina naukowa

psychologia powstała w 1879r, – bo w

tym roku powstało pierwsze

laboratorium psychologiczne w Lipsku.

Twórcą tego laboratorium był

WILHELM WUNDT. Był on też twórcą

kierunku psychologii nazywanego

introspekcjonizmem.

KONCEPCJE CZŁOWIEKA W
PSYCHOLOGII:



INTROSPECJONIZM-
Przedmiotem badań były wewnętrzne
przeżycia człowieka (świadomość).
Podstawową metodą poznawania tej
świadomości była introspekcja, – czyli
patrzenie wewnątrz siebie – wgląd wewnątrz
siebie.
Zarzutem przeciwko temu sposobowi myślenia
był zarzut społecznej niesprawdzalności.

KONCEPCJE CZŁOWIEKA W
PSYCHOLOGII:



ASOCJACJONIZM –

Wg tej koncepcji podstawowym prawem życia

psychicznego jest prawo kojarzenia, – czyli

prawo asocjacji.

Badacze tej szkoły nawiązywali do wykrytych

praw Arystotelesa – praw kojarzenia. Twierdzili

oni, że zjawiska psychologiczne mogą istnieć

samodzielnie albo mogą łączyć się ze sobą.



Łączenie się to asocjacja – kojarzenie. Ich

zdaniem wyższe procesy psychiczne ( myślenie,

pamięć). Samo działanie skojarzeń wyjaśniano

posługując się teoriami fizjologicznymi.

Twierdzono, że każde zjawisko świadomości

pozostawia w mózgu ślad pamięciowy w postaci

tzw. ENGRAMU PAMIĘCIOWEGO ( najmniejsza

jednostka pamięci w mózgu).

KONCEPCJE CZŁOWIEKA W
PSYCHOLOGII:



PSYCHOLOGIA POSTACI (GESTALT) –

Szkoła ta też powstała w Niemczech,

twórcą jest Keller. Zaatakował on

koncepcję asocjacyjną i stwierdził, że

świadomość człowieka nie jest mozaiką

skojarzonych ze sobą elementów, bo

świadomość jest całością. Pola

świadomości dzielą się na tło i figurę. Ich

zdaniem całość nie jest efektem łączenia

się drobnych części. Uważają, że część jest

zależna od całości, ale całość nie jest

zależna od części. Pewne całości

wyodrębnione na tle to postacie.

KONCEPCJE CZŁOWIEKA W
PSYCHOLOGII:



BEHAWIORYZM –

Powstała w USA. Przedmiotem w tej szkole jest badanie zachowań

człowieka.



Twórcą tego kierunku był JOHN WATSON. Behawioryści uważali, że

każdy człowiek rodzi się taki sam, mówi się o tzw. „tabula rasa”.

Dopiero różne doświadczenia zaczynają nas różnicować. Nabyte w

życiu reakcje, nawyki, to osobowość. Osobowość to złożony system

nawyków. Chcąc poznać osobowość trzeba poznać reakcje i nawyki

człowieka. Program behawioryzmu zawarty jest w formule S-R

(bodziec – reakcja). Zadanie psychologii wg nich jest badanie

zależności reakcji od bodźca albo zespołu bodźców. (badanie

Pawłowa)
Dopuszczali oni też jednak możliwość prostych reakcji wrodzonych

takich jak:

1/ strach (u noworodka silne dźwięki wywołują strach)

2/ gniew ( niemowlę nie lubi zabiegów pielęgnacyjnych)

3/ radość zadowolenie (odczuwane przy głaskani i kołysaniu)

Zależność reakcji od bodźca była łatwa do uchwycenia przy badaniu

zwierząt i dzieci.

KONCEPCJE CZŁOWIEKA W
PSYCHOLOGII:



PSYCHOANALIZA –

Twórcą jej jest FREUD (austriacki lekarz i neurolog).

Psychoanaliza, to metoda pracy z pacjentem, czyli

metoda wykrywania i wyjaśniania nieświadomych zjawisk

psychicznych. Nieświadomych, czyli takich, z których

człowiek nie zdaje sobie sprawy, a które wpływają na

nasze zachowania. Tym nieświadomym impulsom

przypisywał Freud przyczyną wszelkich zaburzeń.



Drugie znaczenie słowa psychoanaliza: to teoria

psychologiczna stworzona przez Freuda.

Metody poznawania podświadomości (nieświadomości):

1/ analiza wspomnień z dzieciństwa

2/ badanie czynności pomyłkowych (np. przejęzyczeń –

uważa się, ze nie są one przypadkowe)

3/ metoda wolnych skojarzeń

4/ analiza marzeń sennych

Osobowości w ujęciu Freuda



ID (ono)

Ta warstwa osobowości obejmuje popędy biologiczne ( pierwotne popędy).

Najważniejszym popędem biologicznym wg Freuda jest LIBIDO ( popęd

seksualny). Jest to siła witalna każdego człowieka. Istnieje tez THANATOS ( popęd

śmierci) – Freud wprowadził go pod koniec swojego życia.

Dążąc do zaspokojenia popędu warstwa pierwotna – ID – kieruje się zasadą

przyjemności. Z tym popędem człowiek się rodzi. Popęd ten jest nieświadomy.



EGO (jaźń)

Ta warstwa kształtuje się od 2 roku życia. Jest efektem kontaktów ze światem

zewnętrznym. Ego to całe doświadczenie na temat własny i otaczającego świata,

zdobyte w ciągu tych 2 lat. EGO czerpie energię z ID. Ta warstwa dążąc do

zaspokojenia popędu kieruje się zasadą realizmu.



SUPEREGO (nadjaźń)

Ta warstwa powstaje w okresie przedszkolnym ( 3-6 lat). Składa się ona z dwóch

części:

a/ SUMIENIE – wszystko to, co obejmuje zinternalizowane ( uwewnętrznione)

zakazy, nakazy, normy postępowania. Wiedza na temat:, co wolno, czego nie

wolno itp.

b/ JA IDEALNE – wszystkie uwewnętrznione wymagania pozytywne, jakie mają w

stosunku do dzieci rodzice. Superego to wewnętrzna reprezentacja wymagań

rodzicielskich.

STADIA PSYCHOSEKSUALNEGO

ROZWOJU CZŁOWIEKA wg FREUDA

(fazy rozwoju libido)

Libido wędruje po ciele, zatrzymuje się w różnych miejscach, tam

gdzie w danym momencie znajduje się to tzw. strefa erogenna,

której drażnienie sprawia człowiekowi przyjemność.

1/ FAZA ORALNA

W której energia libidalna lokalizuje się w okolicach ust ( występuje

około 1 roku życia).

Wg Freuda np. palenie papierosów, picie alkoholu, gryzienie

długopisów tj. zatrzymanie się w fazie oralnej.

2/ FAZA ANALNA

Występuje w 2 roku życia. W tym wieku przyjemność czerpana jest

w trakcie wydalania i wstrzymywania wydalania. Wg Freuda karanie

dziecka za zanieczyszczanie się w 2 roku życia może wywoływać

obawy w przyszłości przed przyjemnościami. Nie stawianie

ograniczeń zanieczyszczającemu się dziecku natomiast w

przyszłości może doprowadzić do chęci zaspokojenia potrzeb

seksualnych.

Zasługa tej fazy jest kontrolowanie samych siebie ( samokontrola,

samodyscyplina).

STADIA PSYCHOSEKSUALNEGO

ROZWOJU CZŁOWIEKA wg FREUDA

(fazy rozwoju libido)

3/ FAZA FALLICZNA

Występuje od 3 do 5 roku życia. Dziecko czerpie przyjemność z drażnienia

narządów płciowych. Nazywa się ją też fazą Edypalną, – bo w tym wieku

występuje kompleks Edypa ( u chłopców) i kompleks Elektry ( u dziewcząt).

Konsekwencją tego kompleksu jest tabu kazirodztwa. Dziecko ma

świadomość, że taka miłość do matki ( lub ojca) jest karalna. Około 5 roku

życia kompleks Edypa zostaje rozwiązany i dziecko identyfikuje się z osobą tej

samej płci.

4/ FAZA LATENCJI

Występuje od 6 roku życia do okresu dojrzewania. W fazie latencji stłumione

są intencje seksualne. Dziecko wkracza w nową fazę życia ( zaczyna chodzić

do szkoły). W tym wieku kształtują się pewne stałe strategie.

5/ FAZA GENITALNA

Występuje od okresu dojrzewania do osiągnięcia dojrzałości. W tej fazie

przyjemność czerpana jest ze stosunków seksualnych z płcią przeciwną.

Cztery pierwsze fazy charakteryzują się narcyzmem. W 5 fazie narcyzm zanika a pojawia

się altruizm. Zdaniem Freuda przyczyna wszelkich problemów ma swoje źródło w

dzieciństwie.

ALFRED ADLER (uczeń Freuda)

Był pierwszym uczniem, który odszedł od szkoły psychoanalitycznej

Freuda.

Uważał on, że każdy człowiek rodzi się z tzw. poczuciem niższości.

Początkowo uważał, ze poczucie niższości dotyczy tylko sfery

organicznej (ciała), potem rozszerzył tą koncepcję na życie

psychiczne. Uważał, ze staramy się walczyć z tym poczuciem

niższości, czyli kompensować poczucie niższości.

Wg niego istnieją dwie drogi kompensowania poczucia niższości życia

organicznego:

1/ polegająca na tym, ze narząd silniejszy przejmuje pracę narządu

słabszego

2/ polegająca na tym, ze tak długo ćwiczymy narząd słabszy, ze

doprowadzamy do tego, ze działa on lepiej niż inne narządy.

Z poczuciem niższości rodzi się potrzeba stawania się

pełnowartościowym człowiekiem, (czyli potrzeba dążenia do mocy).

Zdaniem Adlera to dążenie może zakończyć się nerwicą. Wówczas

będzie ono nazywane przewodnią fikcją.

Adler twierdzi, że pierwotnym motywem ucieczki w chorobę jest chęć

osiągnięcia mocy. Akt płciowy wg Adlera jest dążeniem do mocy, jest

to walka o supremację, dominowanie. Wg Adlera kompleks Edypa to

przykład na zdobywanie mocy (chłopiec podporządkowuje sobie

matkę i zwycięża z ojcem w walce o nią).

KARL GUSTAW JUNG

(uczeń

Freuda)

Zauważał on, ze nerwicowe problemy rodziców są przyczyną powstawania tych

samych problemów u dzieci. Wszelkie stany zanurzeniowej równowagi

udzielają się dzieciom i mają na nie wpływ.

Jung podkreśla rolę wczesnych oddziaływań matki na dziecko. Mówi on o tzw.

regresji (podkreślając rolę matki). Jego zdaniem każdy człowiek dąży do jak

najbliższych kontaktów z matka aż do ekstremalnej chęci powrotu do łona

matki – jest to przyczyna nerwic.

Symbole senne u Junga – symbole seksualne u Junga znaczą dokładnie

odwrotność np. aktywność seksualna z sąsiadem oznacza wg Junga rozmowę

z sąsiadem. Seksualność w snach nie musi być symbolem czegoś

seksualnego. Symbole seksualne mogą ukierunkować nas na przyszłość,

mówią o pozytywnych celach na przyszłość.

Wg Junga człowiek przychodzi na świat z ogólną energią życiową. Jej część może

ulegać seksualizacji i wtedy powstaje libido. W starszym wieku energia

seksualna może ulec deseksualizacji. Kompleks

Edypa dla Junga to przykład dziecięcych więzi z rodzicami. Uważa on, że jest to

faza rozwojowa o cechach erotycznych.

Wg teorii Junga – napięcie pomiędzy rodzicami a dziećmi to przyczyna

problemów. Przyczyną trudności jest też nieprawidłowe wychowanie. Może

ono człowieka ograniczać albo odwracać od naszej indywidualnej drogi

życiowej. Dlatego należy szukać dróg samo urzeczywistnienia, ( czyli rozwijać

w nas drzemiące potencjały) lub szukać innych dróg indywidualizacji.

Teorie osobowości wg Junga

Pierwiastki osobowości każdego człowieka wg Junga to:

1/ myślenie

2/ wrażenia

3/ uczucia

4/ intuicja

Myślenie i wrażenia – to para męska, uczucia i intuicja – para

żeńska. Pary te tworzą przeciwieństwa. W przypadku

mężczyzn dominują u nich myślenie i doznawanie wrażeń, a

uczucia i intuicja są stłumione, u kobiet jest odwrotnie.

Stłumione pierwiastki męskie u kobiet – ANIMUS ( inaczej

dusza męska w kobiecie)

Stłumione pierwiastki żeńskie u mężczyzn – ANIMA

Wg Junga mężczyźni za wszelką cenę starają się tłumić w

sobie pierwiastki żeńskie.

Typy charakterologiczne wg
Junga



typ ekstrawertywny

Człowiek otwarty na zewnątrz, na innych, lubiący towarzystwo,

życie społeczne, nieznoszący stagnacji, w związku z tym nie

można na nim polegać. Ekstrawertyk wytrącony z równowagi staje

się agresywny, skłonny jest do optymizmu, zajmuje się najczęściej

działalnością społeczną i handlem.



typ introwertywny

Człowiek zamknięty w sobie, mający niewielu przyjaciół

( pieczołowicie dobranych), zanim zrobi coś zastanawia się,

przewiduje, spekuluje. Jest solidny, dokładny, zrównoważony,

można na nim polegać, z natury jest pesymistą.

Charakter może być zdominowany przez jeden z 4 pierwiastków

osobowości, więc może być:, więc może być np. ekstrawertyk

myślący, lub introwertyk wrażeniowy.

Osobowość na przestrzeni życia pozostaje stała, może się zmienić

tylko pod wpływem czynników nieprzewidzianych ( ciężka choroba,

niespodziewana utrata kogoś bliskiego).

Zmiany osobowości mogą sygnalizować rozpoczęcie procesu

chorobowego.

KAREN HORNEY



Bezpieczeństwo jest najważniejsza z potrzeb. Brak jej

realizacji prowadzi do zaburzeń:



Stworzyła pojęcie człowieka Neurotycznego, gdzie potrzeby-

stanowią źródło wew. Konfliktów



3 tendencje zachowań człowieka

Dążenie ku ludziom (zachowania prospołeczne)
Dążenie od ludzi
Dążenie przeciw ludziom

Istota zaburzeń:
Przyjmowanie niezadowalających dla podmioty lub otoczenia

sposobów rozwiązywania problemów. Związane z życiem

wśród innych ludzi.

PSYCHOLOGIA MARKSISTOWSKA



Powstała w Związku Radzieckim.



Przedstawicielem tej szkoły byli: Rubinstein,

Wygotski, Leontiew, Łuria i Smirnow.



Ta szkoła traktuje psychikę jako funkcję mózgu, a

procesy psychiczne to subiektywne odzwierciedlenie

obiektywnej rzeczywistości (inaczej – punkt widzenia

zależy od punktu siedzenia).



U człowieka odzwierciedlenie rzeczywistości ma

charakter świadomy. Na świadomość człowieka

wpływa: rozwój historyczny, rozwój społeczny i rozwój

biologiczny, w trakcie, którego człowiek przekształcał

rzeczywistość dostosowując ją do swoich potrzeb.



Przedmiotem badań psychologicznych wg tej szkoły

jest świadoma działalność człowieka a zdaniem w/w

badaczy rozwój świadomości wiąże się z rozwojem

działania.

PSYCHOLOGIA POZNAWCZA



Zaczął ją rozwijać Haider

sformułował zasady dotyczące reakcji występujących

między trzema osobami ( relacje w triadzie – tzw. relacje

uczuciowe) A – B – C

(zakładając, że A+B się lubią, a B+C też się lubią to można

założyć, ze A+C też się lubią).



Psychologia poznawcza powstała jako reakcja na

behawioryzm.

W behawioryzmie formy zachowań człowieka zależały od

energii bodźca ( działającego), z czasem dostrzeżono, że

niektóre bodźce są przez ludzi różnie rozumiane. Dlatego,

tez zdaniem tej grupy psychologów formy zachowania nie

zależą od energii bodźca, ale od jego rozumienia.

Salomon Asch

– tropiciel

konformizmu



Historia Ascha – „czekając na Eliasza”



Eksperyment liniowy – 1951r



(7 pomocników + 1 badany)



Postrzeganie człowieka a cechy
kluczowe



(inteligentny, zdolny, pracowity, ciepły/chłodny,
zdecydowany, praktyczny ostrożny)

TEORIA (poznawcza)

KONSTRUKTÓW OSOBISTYCH



autorstwa G.A. KELLEGO - uważał on, że najlepiej zrozumiemy

zachowanie człowieka, jeśli przyjmiemy, że człowiek jest aktywny i

nastawiony badawczo (eksploracyjnie).



Kelly twierdzi, że każdy człowiek jest naukowcem, bo każdy

człowiek poszukuje zależności, tworzy hipotezy, tworzy teorie na

różne tematy, przewiduje, kontroluje, eksperymentuje. W związku z

tym chcąc poznać człowieka powinniśmy poznać wizję świata tego

człowieka, (czyli jego świadomość).



Wg psychologii poznawczej – na osobowość człowieka składają

się KONSTRUKTY OSOBISTE (lub PERSONALNE)

Konstrukt osobisty – to specyficzna wizja ujęcia rzeczywistości.

Cechą charakterystyczną konstruktu osobistego jest jego

dwubiegunowość, – czyli nasza wiedza na różne tematy

umieszczona w konstruktach osobistych, które są dwubiegunowe.

Uważa się, ze człowiek aktywny, który się uczy zmienia swoje

konstrukty osobiste. Jeśli nie zmieniają się one oznacza to, ze

człowiek nie kumuluje wiedzy.

Sposobem na obniżanie lęków na dany temat jest – zdobycie

wiedzy o tym temacie.

TEORIA (poznawcza) DYSONANSU

POZNAWCZEGO



twórcą jest Zajonc ( Amerykanin)



Uważa on, że człowiek unika dysonansu, bo jest to przykry

stan emocjonalny.



Dysonans jego zdaniem powstaje wtedy, gdy dochodzi do

niezgodności między przekonaniem a stanem obiektywnym,

albo, gdy dochodzi do niezgodności wewnątrz przekonań.

Zdaniem Zająca dysonans jest wywołany przez informacje: np.

sensualne ( zmysłowe); społeczne; poznawcze ( sprzeczne

komunikaty); niepotwierdzone oczekiwania.

Zając zauważa, ze dysonans powstaje, gdy przekonania

pozostają w ważnej wzajemnej relacji, ( gdy dotyczą czegoś

ważnego). Wg niego chcąc doprowadzić do tego, aby ktoś

zmienił swoje przekonania, należy zaatakować jego

najważniejsze przekonania, ( bo, to wywoła u człowieka stan

napięcia i zachwieje wiarę człowieka w słuszność tego, w co on

wierzy).

PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA



Psychologia humanistyczna zwraca uwagę na doświadczenie

wewnętrzne człowieka i jego wpływ na dojrzewanie człowieka i

relacje międzyludzkie. Stara się ona opisać, co to znaczy, żyć w

sposób ludzki (porusza ona miejsce człowieka we wszechświecie,

opisuje odczuwanie, myślenie i działanie człowieka itd.).



Ta koncepcja człowieka jest koncepcja człowieka zdrowego, wg

tej szkoły człowiek z natury jest dobry. To, z czym człowiek

przychodzi na świat ( potencjały, uzdolnienia) jest dobre i dzięki

temu rozwijamy się w pozytywnym kierunku. Jednakże to, co w

nas dobre może zostać zniszczone przez niewłaściwe

oddziaływanie otoczenia.



Psychologowie humanistyczni twierdzą, że człowiek posiada

pewne potencjały, umiejętności, zdolności, właściwości, które z

natury są dobre albo w najgorszym razie neutralne, nigdy złe. Ich

zdaniem cechy człowieka rozwijają się pod wpływem czynników

wewnętrznych w większym stopniu niż pod wpływem środowiska.

Te wrodzone tendencje mogą jednak zostać zakłócone przez

niewłaściwe środowisko, w jakim człowiek żyje.

Abraham Maslow



Wg niego dwie grupy motywów determinują nasze

zachowanie:

1/ instynktowne impulsy ( tzw. motywy deficytowe)

Ta grupa motywów redukuje głód, pragnienie, domaga się

miłości, uznania, szacunku. Zaspokajają one biologiczny

poziom funkcjonowania człowieka. Te motywy SA wspólne

wszystkim ludziom.

2/ motywy rozwojowe ( tzw. motywy wzrostu)

Związane są z funkcjonowaniem człowieka na wyższym

poziomie niż poziom biologiczny. Te motywy są typowe dla

poszczególnych osób ( nie wszyscy ludzie te motywy

posiadają). Takimi motywami są np. bezinteresowna miłość,

realizowanie wartości najwyższych. Te motywy nas różnicują.



Jeżeli człowiek zaspokoi motywy deficytowe to one wygasają,

natomiast zaspokojenie motywów rozwojowych powoduje ich

nasilenie.

Pierwsza grupa motywów pozwala uniknąć choroby, a druga

grupa tworzy pozytywne zdrowie.



Istotną rolę w tej teorii motywacji Maslowa odgrywają

potrzeby, bo motywują one człowieka do działania.

PIRAMIDA POTRZEB wg Maslowa



potrzeby fizjologiczne – pragnienie, głód, sen, wydalanie,

potrzeby seksualne i inne



potrzeba bezpieczeństwa ( osobistego) – unikanie bólu,

złamań, skaleczeń a także potrzeba prawidłowego kontaktu z

innymi ludźmi.



potrzeba przynależności i miłości



potrzeba własnej godności i wartości



potrzeba samoaktualizacji – opiera się na wrodzonych

potencjałach człowieka, a polega na odkrywaniu własnych

predyspozycji i wypełnianiu tych potencjałów, potrzeba życia w

zgodzie z samym sobą

Zaspokajanie wyższych potrzeb uzależnione jest jednak od

zaspokojenia potrzeb niższych. Jeśli niższe potrzeby nie są

zaspokojone, nie można przejść wyżej.

WSPÓŁCZEŚNI
PSYCHOLOGOWIE



J. STERLAU



A. ELIASZ



B. HALLINGER



J. EIHELBERGER

WSPÓŁCZESNE NURTY

PSYCHOLOGII



Psychologia sportu



Psychologia kliniczna



Psychologia społeczna



Psychologia marketingu i reklamy



Psychologia międzykulturowa



Psychologia zwierząt



Psychologia pracy



…