Dr Jacek Pasternak

Literatura:



Aleksandrowicz J.W. (1994) –
Psychoterapia medyczna. Warszawa,
PZWL



Grzesiuk L. (red.) (1998) –
Psychoterapia. Warszawa, PWN



Grzesiuk L. (red.) (2006) –
Psychoterapia t I, II i III. Warszawa, PWN



Kratochvil S. (2003) – Podstawy
psychoterapii. Poznań, Zysk i S-ka



Corey G. (2005) – Teoria i praktyka poradnictwa i psychoterapii.

Poznań, Zyski i S-ka



Bernard H.S., Mac Kenzie K. R. (2000).- Podstawy terapii

grupowej. Gdańsk 2000, GWP.



Bret D. : Opowiadania dla twojego ( nieco starszego ) dziecka,

część 2. (2000). – Gdańsk ,GWP.



Czabała J.C.(2000). - Czynniki leczące w psychoterapii. W-wa ,

PWN.



Kazdin A. Weisz J. (2006). - Psychoterapia dzieci

i młodzieży. Kraków, Wyd. UJ.



Satir V. Terapia rodziny. (2000). - Teoria i praktyka. Gdańsk, GWP.



Popielski K. (1987). - Człowiek – pytanie otwarte. Lublin 1987,

RW KUL.



 



 

S. Kratochvil



Lecznicze oddziaływanie na chorobę,
zaburzenie lub anomalię, środkami
psychologicznymi – zamierzone
korygowanie zaburzeń czynności
organizmu środkami
psychologicznymi

C. Rogers



Taki sposób bycia z drugą osobą,
który sprzyja zdrowym zmianom i
ułatwia rozwój

J. Aleksandrowicz



Oddziaływanie psychologiczne mające

na celu leczenie – usuwanie zaburzeń,

przeżywanych przez jednostkę lub

określanych przez jej otoczenie jako

choroba. Oddziaływań wpływających

na stan czynnościowy narządów,

przeżywanie i zachowanie, poprzez

zmianę procesów psychicznych w tych

zakresach, w których jest to niezbędne

do usunięcia przyczyny i objawów

leczonej choroby.

Cechy dobrego terapeuty



Posiada tożsamość siebie



Otwartość na zmiany



Dokonuje wyborów, które kształtują
jego życie



Jest autentyczny szczery i uczciwy



Ma poczucie humoru



Popełnia błędy i potrafi się do nich
przyznać



Żyje w czasie teraźniejszym



Interesuje się szczerze dobrobytem
innych



Jest głęboko zaangażowany w pracę i
czerpie z niej wartość



Jest w stanie utrzymywać zdrowe granice



Respektuje wartości innych osób (nie
narzuca swoich wartości, lecz nie
ingeruje sfery wartości)



Szanuje przekonania religijne, orientacje
seksualną innych



Unika perfekcjonizmu



Jest uczciwy w kwestii własnych
ograniczeń



Dzieli się odpowiedzialnością z
pacjentem



Odmawia udzielania rad



Zapobiega wypaleniu zawodowemu



Uczestniczy w superwizji

Kwestie etyczne pracy
terapeuty



Potrzeby pacjenta przed własnymi



Podejmowanie decyzji zgodnie z
kodeksem etyki



Zapewnia poufność



Prowadzi badania za zgodą
pacjentów

Nurty psychoterapii



Psychodynamiczny



Behawioralny



Behawioralno-kognitywny



Humanistyczno-egzystencjalny



Gestalt



Analiza transakcyjna



Ericksonowska



Systemowa

Typy pacjentów



Uczestnik konsultacji



Gość



Narzekający



Pacjent właściwy

Rodzaje psychoterapii



Indywidualna



Grupowa



Rodzinna



Małżeńska



Krótkoterminowa



Długoterminowa



Podtrzymująca

`Niespecyficzne czynniki
terapeutyczne



Nadzieja



Oczekiwania



Efekt placebo



Rytuały i mity



Redukcja alienacji



Wyjaśnianie



Uspokojenie



Prestiż terapeuty



Nadanie imienia



Sugestia

Terapia psychodynamiczna



Twórca – Zygmunt Freud (1856-1939)

Struktura osobowości



Id



Ego



Superego

Fazy rozwoju
psychoseksualnego



Faza oralna



Faza analna



Faza falliczna



Faza latencji



Faza genitalna

Faza oralna

Zdobycze rozwojowe:



Zaufanie do innych w połączeniu z
ostrożnością



Spontaniczność



Asertywność



Zdrowy egoizm

Nadmierna frustracja



Niechęć do jedzenia



Wymioty



Zahamowanie na poziomie mowy



Szczękościsk



Fantazje



Lęki



Depresja, pesymizm, wycofanie



Uzależnienia



Brak zaufania do innych

Nadmierna gratyfikacja



Zachłanność



Bezwzględne pragnienie zaspokojenia

potrzeb zgodnie z zasadą przyjemności



Trudności w radzeniu sobie ze stresem i

tolerowaniem frustracji



Nadmierny optymizm i pewność siebie



Zazdrość



Postawa roszczeniowa



Nadmierny związek akceptacji siebie z

akceptacją przez innych

Faza analna

Osiągnięcia rozwojowe:

-

Systematyczność

-

Umiarkowane zaplanowanie

-

Oszczędność

-

Odpowiednie poczucie kontroli

-

Silna wola autonomia

-

Twórczość

Nadmierna frustracja



Bałaganiarstwo



Chaotyczność



Rozrzutność



Skąpstwo



Trudności w kontroli emocji i
zachowania



Słaba wola



kontrsugestywność

Nadmierna gratyfikacja



Ambiwalencja



Obsesyjny porządek



Sztywność



Skąpstwo



Nadmierna kontrola



Upór



Nadmierna uległość



Poczucie winy



Bierna agresja

Faza falliczna

Osiągnięcia rozwojowe



Identyfikacja z rodzicem własnej płci
(po rozwiązaniu kompleksu Edypa i
Elektry)



Zainteresowanie płcią przeciwną



Powstanie superego



Zainteresowanie bez zakłopotania

Nadmierna frustracja



Zawstydzenie



Poczucie winy



Wrogość wobec rodzica tej samej płci



Problem z identyfikacją płciową



Lęk i przed autorytetem



Ukryta wrogość i współzawodnictwo

Nadmierna gratyfikacja



Charakter narcystyczny (zawyżona

samoocena)



Rywalizacja, wrogość, chęć zniszczenia

innych



Bezwzględne dążenie do sukcesów



Arogancja



Niecierpliwość, zamiłowanie do

pośpiechu



Skłonność do eksponowania siebie

i popisywania się

Mechanizmy obronne



Wyparcie



Tłumienie



Fiksacja



Regresja



Racjonalizacja



Projekcja



Identyfikacja projekcyjna



Przemieszczenie



Substytucja



Sublimacja



Zaprzeczenie



Reakcja upozorowana

Techniki psychoanalizy



Analiza swobodnych skojarzeń



Klaryfikacja



Konfrontacja



Interpretacja



Przepracowywanie



Analiza marzeń sennych



Analiza przeniesienia



Wgląd



Praca z oporem

Przeniesienie
i
przeciwprzeniesienie



Przeżywanie różnego rodzaju uczuć,
pragnień i oczekiwań do osoby
analityka



Uczucia te są powtórzeniem
doświadczeń pacjenta z osobami
znaczącymi z przeszłości



Są one nieadekwatne do obecnej
sytuacji

Przeniesienie pozytywne
i negatywne

Przeciwprzeniesienie



Komplementarna reakcja analityka
na przeniesienie pacjenta



Reakcja emocjonalna analityka
charakterystyczna dla niego jako
osoby i związana z jego historią życia

Wgląd



Iluminacja, uzyskanie świadomości
własnych motywów, odczuć,
impulsów, relacji z innymi ludźmi,
których poprzednio jednostka nie
rozumiała dobrze lub w ogóle nie
była ich świadoma

Opór

Powstrzymywanie się od komunikacji:

-

Milczenie

-

Sporadyczne i skąpe wypowiedzi

-

Podejmowanie tematów
niezwiązanych z terapią

Unikanie istotnych
treści



Rozmowy na błahe tematy



Skłonność do nadmiernego
intelektualizowania



Zadawanie pytań retorycznych



Obsesyjne uciekanie od tematu

Manipulowanie



Lekceważenie



Uwodzenie



Przypisywanie swoich problemów
innym



zapominanie

Łamanie reguł



Opuszczenie umówionych spotkań



Niedotrzymywanie terminów
płatności



Formułowanie nieistotnych próśb



Manifestowanie niewłaściwych
zachowań

Implikacje psychoanalizy



Rola wczesnego dzieciństwa i
rodziców



Zwrócenie uwagi na nieświadomość



Podejmowanie ważnych decyzji jest
nie do końca uświadomione (np.
decyzja o wyborze małżonka)

Specyfika psychoanalizy



Aktywny pacjent, terapeuta bierny



Analiza nieświadomych, wypartych
konfliktów



Relacja terapeutyczne elementem
leczącym



Waga przeniesienia i
przeciwprzeniesienia



Długi czas trwania



Ważny wgląd

Inni ważni
przedstawiciele



Alfred Adler



Carl Gustav Jung



Erich Fromm



Karen Horney



Erik Erikson



Margaret Mahler



Melanie Klein

Podejście behawioralne



Przedmiotem zainteresowania jawne
zachowania jednostki



Badanie relacji jednostka- środowisko
społeczne



Zachowania patologiczne powstają
na bazie takich samych
mechanizmów uczenia się co
zachowania normalne



Koncentracja na teraźniejszości

Przedstawiciele



Arnold Lazarus



Joseph Wolpe



Hans Eysenck

Zaburzenie zachowania:

Zespół dezaptacyjnych nawyków

wykształcony w procesie uczenia się

Nawyk- stała sekwencja
relacji bodziec-
zachowania:



Reakcja motoryczna



Zmiany fizjologiczne organizmu



Sposób myślenia



Sposób przeżywania danej sytuacji

Dezaptacyjność nawyku:



Sztywność reakcji



Autodestrukcyjność zachowań



Nieprzydatność do społecznych
wymogów postępowania

Warunkowanie klasyczne:



Skojarzenie bodźca bezwarunkowego
szkodliwego z bodźcem obojętnym

Warunkowanie sprawcze



Wzmacnianie określonego
zachowania- choroba=uwaga



Interakcje społeczne polegają na
wymianie wzmocnień między
uczestnikami – zachowanie jednego z
partnerów jest reakcją na
zachowanie drugiego i kolejnym dlań
bodźcem - wzmocnieniem

Modelowanie:



Możliwość obserwowania
występujących u osób znaczących
zaburzeń zwiększa
prawdopodobieństwo wystąpienia
analogicznych zachowań u
obserwującego podmiotu

Fazy terapii



Diagnostyczna



Motywowanie pacjenta do zmiany



Zastosowanie procedur
terapeutycznych

Diagnoza:



Identyfikacja powtarzalne sekwencje
„bodziec-nawyk dezaptacyjny”



Określenie poziomu motywacji
pacjenta do zmiany

Motywowanie pacjenta do
zmiany



Pacjent przejmuje odpowiedzialność
za podjęcie psychoterapii



Wzbudzenie pozytywnych oczekiwań
wobec leczenia



Ustalenie kontraktu

Cechy terapii(Spiegler,
Guevremont, 1998):

1. Metoda naukowa – eksperymenty,

obserwacje a nie osobiste poglądy, cele
terapii konkretne i obiektywne

2. Zajmowanie się, aktualnymi

problemami i czynnikami, które mają na
nie wpływ

3. Pacjent aktywny i zaangażowany w

działanie – stara się wywołać zmianę,
uczy się praktycznych umiejętności w
konkretnych sytuacjach

4. Terapia przeprowadzana w

naturalnym środowisku pacjenta

5. Samokontrola – pacjenci biorą

odpowiedzialność za zmiany

6. Dopasowanie do każdego pacjenta
7. Partnerstwo i współpraca między

terapeutą i pacjentem

Wspólne cechy technik
behawioralnych:



Kierunek od prostego do
skomplikowanego, od mniej do bardziej
zagrażającego



Krótki czas trwania



W czasie terapii łączy się różne techniki



Cele terapii konkretne i dobrze
zdefiniowane



Pacjentów zachęca się do
eksperymentowania

Rola i funkcja terapeuty



Aktywny



Ogranicza proces przeniesienia



Efektywna współpraca nie sprzyja oporowi



Nastawienie na zmiany nie wyjaśnianie



Ocena pożądanych powodzenia terapii



Ciepło, empatia, przyzwolenie,
autentyczność są konieczne, lecz
niewystarczające do wprowadzenia zmian

Doświadczenia pacjenta
w terapii:



Zaangażowanie w określone
procedury



Aktywność



Udział w nauczaniu konkretnych
umiejętności - odgrywanie ról,
modelowanie, powtarzanie,
próbowanie zachowań



Wykonywanie zadań domowych



Zachęcanie do eksperymentowania

Zastosowanie procedur
terapeutycznych



Warunkowanie klasyczne



Warunkowanie sprawcze



Modelowanie

Techniki terapii
behawioralnej



Trening relaksacyjny (Jakobson) –
zestaw instrukcji ukierunkowany na
rozluźnienie mięśni, odprężenie,
regularny, głęboki oddech,
powtarzanie ćwiczeń

Systematyczna
desensytyzacja

1.

Trening relaksacyjny

2.

Ustalenie hierarchii bodźców
powodujących lęk

3.

Łączenie relaksacji z prezentacją
bodźców w najmniejszym nasileniu
wywołujących lęk

Terapie ekspozycyjne



Desensytyzacja in vivo – rzeczywiste
wystawienie pacjenta na sytuacje
budzące lęk (nie w wyobraźni).
Pacjenci wchodzą w krótkie i
uszeregowane według intensywności
strachu serie ekspozycji na
wydarzenia– np. pacjent z terapeutą
w windzie lub w otoczeniu zwierzęcia
– relaksacja. Zadania terapeutyczne –
pacjent kieruje sam

Zanurzenie



Ekspozycja wyobrażeniowa (gwałt,
pożar, katastrofa) lub in vivo
(zwierzęta, ludzie, sytuacje
społeczne) na bodźce zagrażające –
przeżyciu lęku nie towarzyszą
konsekwencje, których bardzo się
obawia - wygaszanie

Desensytyzacja za pomocą
ruchów gałek ocznych
i ponownego
przetwarzania

Awersyjne
przewarunkowanie

Ekonomia żetonowa

Wygaszanie zastępcze
w oparciu o
modelowanie



Na skutek obserwacji zachowań
modela zostanie wygaszona
warunkowa reakcja emocjonalna
pacjenta

Trening asertywności



Nie potrafią wyrażać gniewu i irytacji



Problemy z mówieniem „nie”



Trudności w wyrażaniu uczuć



Czują, że nie mają prawa wyrażać
uczuć, myśli i przekonań



Rozbudowanie repertuaru zachowań
– nauczanie wyrażania siebie,
wrażliwość na uczucia i prawa innych

Programy zarządzania
sobą



Samoobserwacja kontrolująca, system
ustalania ze sobą granic, kontraktów i
kontrola bodźców



Przyjmowanie odpowiedzialności za
wprowadzanie strategii zarządzania
sobą



Kontrola palenia, picia, uczenie się
umiejętności zarządzania czasem,
radzenie sobie z otyłością, objadaniem
się

Watson i Tharp (1997)



1. Wybór celów



2. Przekładanie celów na zachowania
docelowe



3. Automonitorowanie



4. Wypracowanie planów zmiany

Ograniczenia terapii
behawioralnej:



Nie zwraca uwagi na ważne czynniki
relacyjne



Nie zapewnia głębokiego wglądu w
osobowość



Zajmuje się symptomami nie
przyczynami



W terapię behawioralną wpisana jest
kontrola i manipulacja ze strony
terapeuty

Terapia poznawczo-
behawioralna



Aaron Beck



Albert Ellis

Główne tezy:



Uwzględnianie procesów
poznawczych



Analiza i modyfikacja sposobu
myślenia, w następstwie
czego dochodzi do zmiany
zachowania i uczuć z nim
skojarzonych

Techniki terapii
poznawczej



1. Terapia racjonalno-emotywna
Ellisa



2. Terapia poznawcza Becka



3. Technika autoinstrukcji
Meichenbauma



4. Terapia lęku napadowego Clarka

Terapia racjonalno-
emotywna Ellisa



Człowiek zaburzony przejawia
zachowania autodestrukcyjne –
uniemożliwiające samorealizację,
przeżywanie samospełnienia,
szczęścia i przyjemności w życiu.

Zaburzenie neguje
zdrowie psychiczne,
wymiary:



Umiejętność dbania o własne dobro



Dobre przystosowanie społeczne



Autonomiczność



Tolerancja



Akceptacja dwuznaczności i
niepewności



Giętkość myślenia



Myślenie naukowe



Zaangażowanie



Podejmowanie ryzyka



Samoakceptacja



Hedonistyczne nastawienie do życia



Brak perfekcjonizmu i utopijnych
poglądów



Przyjmowanie odpowiedzialności za
własne trudności

Niemożność funkcjonowania
społecznego, poznawczego i
emocjonalnego



Źródłem trudności zinternalizowane,
nielogiczne, irracjonalne i
nierealistyczne przekonania, które
wyzwalają stany afektywne lęku i
depresji, wrogości skłaniając do
autodestrukcyjnych działań.

Schematy patogennego
myślenia



Przez wszystkich należy być
kochanym i
aprobowanym za wszelkie
poczynania – zamiast koncentracji na
szacunku dla własnej osoby, na
zdobywaniu aprobaty dla niektórych
celów, np. osiągnięć zawodowych, a
także raczej na kochaniu niż
zabieganiu o miłość



Pewne działania są złe, nikczemne, a ludzie
którzy popełniają czyny niegodziwe, powinni
być surowo ukarani – zamiast traktowania
tych działań w kategoriach głupoty, arogancji
lub przejawów zaburzeń emocjonalnych



Rzeczą tragiczną , katastrofalną jest
niepowodzenie pewnych zamierzeń –
zamiast stwierdzenia, iż istotnie źle się
dzieje, ale można to starać się w przyszłości
zmienić, a jeśli to niemożliwe można
zaakceptować trudności



Ludzkie szczęście zależy od warunków
zewnętrznych (innych ludzi, zdarzeń) –
zamiast poszukiwać szczęścia w sobie ,
we własnej postawie i aktywności



Jeśli coś może okazać się niebezpieczne
lub wzbudzające lęk, należy na tym
czynniku skupiać całą uwagę – zamiast
koncentrować się na stawianiu czoła
ewentualnym niebezpieczeństwom



Łatwiej jest uniknąć życiowych
trudności niż starać się z nimi
skonfrontować i wziąć za nie
odpowiedzialność



Człowiek potrzebuje pewnej idei lub
kogoś silniejszego , na kim może
polegać – zamiast poczucia, że
najbezpieczniej jest liczyć na samego
siebie i w sobie znajdować wsparcie



Powinno się być zawsze
kompetentnym, inteligentnym i
osiągać wszelki możliwy szacunek –
zamiast przekonania, że należy być
nastawionym na podejmowania
działań niż na bezbłędne ich
wykonanie , że każdy człowiek jest w
swej istocie niedoskonały i
posiada liczne ograniczenia



Określone przeszłe doświadczenia

determinują życie człowieka – zamiast

przeświadczenia, iż z przeszłych

doświadczeń należy wyciągać wnioski ,

uczyć się z nich



Dla egzystencji człowieka jest niesłychanie

ważne to, co robią inni ludzie, więc należy

wkładać dużo wysiłku by zmienić ich

zgodnie z naszym wyobrażeniem –

zamiast przyznania, że ludzkie niedostatki,

ograniczenia są ich problemem i nie należy

wywierać na nich nacisku by się zmienili



Szczęście może być osiągnięte przez
bierność i czekanie - w miejsce aktywnego
dążenia do jego osiągnięcia przez
stawianie sobie kreatywnych celów, czy
pracę na rzecz innych



Człowiek nie jest w stanie kontrolować
Własnych emocji – zamiast przyznania, że
człowiek ma ogromne możliwości
sprawowania kontroli nad emocjami i może
w tym kierunku podjąć efektywne
wysiłki

Zdarzenia i przeszkody
aktywują tego typu
myślenie



Przekonania te uniemożliwiają
przeprowadzenie logicznej,
realistycznej i rzeczowej
analizy warunków działania,
sprawiają, że niepotrzebnie przeżywa
on ból, cierpienie, anhedonię

Cel terapii REBT



Modyfikacja irracjonalnych
przekonań, autodestrukcyjnych
uczuć (lęku, depresji, wrogości),
które z takich sposobów interpretacji
rzeczywistości wynikają, i
równie autodestrukcyjnych
zachowań, będących konsekwencją
nielogicznego i
nierealistycznego myślenia

Warunek pozytywnej
zmiany



Zbliżenie do sposobu funkcjonowania
osoby zdrowej poprzez uzyskanie
wglądu

Techniki REBT



Zmiana dysfunkcjonalnych przekonań –
dyskusje z pacjentem, demonstrację
określonych przypadków o problemów
w toku wykładu, filmu i ich omówienie,
techniki umożliwiające odreagowanie
destrukcyjnych emocji (np. odgrywanie
ról), a także techniki behawioralne,
oddziałujące na nieprzystosowawcze
reakcje człowieka

Terapia poznawcza Becka



Specyficzna jakość procesów
poznawczych osób

Triada depresyjna



Spostrzeganie siebie w kategoriach
wyłącznie negatywnych



Negatywna interpretacja zdarzeń
życiowych



Negatywne oczekiwania dotyczące
przyszłości

Cechy myślenia osób
z zaburzeniami
lękowymi:



Selektywna abstrakcja



Nadgeneralizacja



Wyolbrzymianie lub minimalizowanie
zdarzeń



Personalizacja



Rozumowanie w kategoriach czarno-
białych



Katastrofizacja

Technika autoinstrukcji
Meichenbauma



Ludzie w sytuacjach trudnych
prowadzą wewnętrzny dialog



Modyfikacja nieprzystosowawczych
stwierdzeń

Terapia Clarka



Hiperwentylacja



Wyjaśnienie mechanizmu ataku
paniki



Analiza katastroficznych myśli



Ćwiczenia wolnego, kontrolowanego
oddechu



Łączenie prawidłowego oddechu ze
zmodyfikowanym myśleniem

NURT HUMANISTYCZNO -
EGZYSTENCJALNY



Carl Rogers



Victor Emil Frankl

Carl Rogers



Organizm



Pojęcie „ja”



Organizm a „ja”

Terapia skoncentrowana
na kliencie



Klient nie jest biernym obiektem
działania i nie rezygnuje z
własnej odpowiedzialności za to, co się
z nią będzie działo



Pobudzenie samodzielności pacjenta,
zamiast poddawania go
zewnętrznemu działaniu
korektywnemu



Wrodzoną cechą człowieka jest dobroć



To, że staje się on egoistyczny i
agresywny jest wynikiem doświadczeń w
miarę rozwoju



Źródłem zaburzeń są wartości, sądy i
oceny wpajane przez innych, które
wchodzą w konflikt z własnymi
ocenami- bywa, że dana czynność jest dla
kogoś przyjemna, ale jest negatywnie
odbierana i oceniana przez innych-
człowiek uczy się uważać ją za złą.

Zadanie terapeuty



Umożliwienie klientowi warunków na
samodzielne dokonanie zmiany swoich
postaw – prawidłową samoocenę



Terapeuta zapewnia atmosferę
zrozumienia i stara się
podtrzymać proces wypowiadania
siebie, poznawania siebie, umożliwienie
samodzielnego dokonywania ocen



Ważne opieranie się na obserwacji i
ocenie siebie a nie opinii innych ludzi

Istnieje wrodzona
skłonność do
samoaktualizacji



Celem terapii zapewnienie swobodnego
rozwoju istniejących zdolności – proces
przystosowania sam postępuje



Osoba przystosowana stale się zmienia
– rewiduje swoje opinie na swój temat
na podstawie nowych doświadczeń,
wykorzystuje wszelkie dostępne
obserwacje i uzyskuje
zadowolenie ze sprawnego
rozwiązywania własnych problemów



Terapeuta unika interpretowania
zachowania klienta



Zmniejszeniu ulega negatywna ocena
samego siebie , zwiększa się liczba
ocen pozytywnych



Zmniejszeniu ulega różnica między
realnym a idealnym obrazem siebie



Terapeuta odzwierciedla uczucia
pacjenta, parafrazuje jego wypowiedzi

Cel odzwierciedlenia
i rozumienia



Klient jest w konflikcie i to różnymi
komunikatami wyraża to terapeucie –
przekazanie z powrotem klientowi tego co
słyszy terapeuta może powodować, że
klient unaocznia sobie istnienie konfliktu
wewnętrznego i podejmie działania by
stopniowo usiłować rozwiązać ten konflikt



Terapeuta przeżywa wspólnie z klientem
każdą stronę konfliktu – możliwe
kofrontacje

3 cechy terapeuty



Empatia



Bezwarunkowa akceptacja



Autentyczność w swoich reakcjach –
unikanie neutralności i prezentacji
siebie jako mistrza, ujawnianie
emocji

Carl Rogers



„Im bardziej klient spostrzega terapeutę
jako osobę rzeczywistą, autentyczną i
wczuwającą się, jako człowieka, który
bezwarunkowo go szanuje, tym bardziej
będzie zmieniać statyczny, niewrażliwy,
bierny i bezosobowy sposób egzystencji
na sposób charakteryzujący się
płynnym, zmiennym i
akceptującym przeżywaniem
zróżnicowanych uczuć osobistych”

Źródło większości
problemów



Jeszcze jako dzieci nie doświadczamy
empatii, bezwarunkowej akceptacji
ani autentyczności (zgodności uczuć
z zachowaniem) od dorosłych ludzi
dookoła



Jeśli ktoś ma dobre warunki wybiera
drogę do przodu – skłonność do
aktualizacji

Główny nacisk na „tu
i teraz”



Praca unika koncentrowania się
analizie przeszłości (np. dzieciństwa)
cz planowaniu przyszłości – ważny
aktualny stan i
przeżywanie



Praca ma charakter niedyrektywny

Finalny efekt terapii



Otwartość na przeżycia



Optymalne przystosowanie do
środowiska



Elastyczność reakcji



Zmiana w kierunku rozwoju i
dojrzałości osobowości

Logoterapia Victora
Emila Frankla



Umożliwienie klientowi poznania i
akceptacji siebie, swojego znaczenia
jako części pewnej całości



Autor koncepcji nerwicy noogennej –
utrata sensu życia, frustracja
egzystencjalna, przejaw rozpaczy i
nadziei wynikający z braku
intencjonalności własnych poczynań
i wartości życia

Polemika z psychoanalizą



Pierwotną siłą człowieka nie są
popędy, lecz dążenie do spełnienia
się w świecie, rozumiane jako
transcendencja samego siebie –
próba stawiania czoła coraz to
nowym zadaniom i trudnościom,
które wynikają z własnej aktywności
lub są zrządzeniem losu (choroba,
śmierć bliskiej osoby)



Transcendencja samego siebie
dokonuje się również przez miłość,
zdolność do obdarzania nią drugiego
człowieka



W nerwicy transcendencja samego
siebie nie jest możliwa – zahamowane
dążenia przez poczucie pustki i
bezsensu życia – lęk, niepokój,
cierpienie psychiczne i fizyczne

Cel psychoterapii



Pomoc człowiekowi w przywróceniu

sensu życia



Analiza egzystencji w formie dialogów

sokratejskich – unikanie pouczania,

dawania rad – zadawanymi pytaniami

skłania pacjenta do refleksji na temat

postawy wobec własnej osoby



Analiza koncentruje się na systemie

wartości, odpowiedzialności za

podejmowanie decyzji, wolności



Wywieranie wpływu przez człowieka
na zdarzenia losowe, np. przez
afirmację cierpienia zamiast walki z
nim, bądź lęku lub ucieczki. W tych
kwestiach logoterapia nawiązuje do
Boga – wiara umożliwia dostrzeżenie
w każdej egzystencji znaczenia i
wartości

Proces zmian w
logoterapii



Pogłębianie samoświadomości
pacjenta – poznawanie samego siebie,
własnego systemu wartości, celów
życiowych, rodzaju przyjmowanych
postaw wobec okoliczności losowych,
co prowadzi do samookreślenia –
stania się tym kim jest w swej istocie
– człowiekiem wolnym,
odpowiedzialnym i
zdolnym do głębokiej miłości.

Techniki logoterapii



Dialog sokratejski – prowokowanie
refleksji nad sensem poszczególnych
działań i istnienia –
postać pytań otwartych
o filozoficznym zabarwieniu,
ukierunkowanych na istotny obszar
egzystencji, który nie w pełni
znajduje odbicie w świadomości
pacjenta, np. „Co nadaje
sens Pana życiu?”

Intencja paradoksalna



Samemu sprowokować sytuację,
której pacjent się boi, np. lęk przed
zaczerwienieniem się w towarzystwie
osoby płci przeciwnej; lęk przed
kompromitacją.



Humor: „Jeszcze dziś nie widziałem,
żeby Pan drżał lub czerwienił się”

Derefleksja



Zwłaszcza w pracy z zaburzeniami
seksualnymi – odwrócenie uwagi od
przeżywanego aktu płciowego, od
poczucia zagrożenia związanego z
antycypowanym niepowodzeniem.
Koncentracja na wzajemnej bliskości,
relacji, innych pieszczotach.

Obszar problemów i cele
logoterapii



Nerwica noogenna



Kryzysy psychiczne



Reorganizacja hierarchii wartości



Realizacja celów i wartości ponad
osobistych

Podejście systemowe



Terapia systemowa jest terapią rodzin,
par i małżeństw



Terapia systemowa traktuje systemy
jako otwarte grupy społeczne, których
struktury można zmieniać



Przyczyny problemów, zakłóceń
i psychicznych zaburzeń,
które motywują do szukania pomocy
upatruje się w relacjach i
związkach interpersonalnych

System



Uporządkowana kompozycja
elementów tworząca spójną całość



Całość nie jest tym samym co suma
jej części



Zmiana w którejkolwiek części
systemu wpływa na pozostałe części



Otoczenie systemu wchodzi w relacje
z systemem – są
systemy otwarte i zamknięte



Sprzężenie zwrotne - zachowanie
każdej z osób wchodzących w
interakcje oddziałuje na zachowanie
partnera interakcji, a
równocześnie jest modyfikowane
przez interakcje tegoż partnera



Przyczynowość cyrkularna („kolista”)
zastępuje przyczynowość linearną
(przyczynowo – skutkową)

Przyczynowość linearna



Depresja męża jest przyczyną złej
sytuacji w rodzinie, ponieważ
nie może on chodzić do pracy, a to
pogarsza kondycję finansową rodziny

Przyczynowość cyrkularna



Żona podejmuje aktywność
zawodową i więcej
zarabia od męża, mąż wycofuje się
robi się smutny, żona tym bardziej
„ucieka” w pracę zawodową, co z
kolei nasila depresyjność męża itd.

Negatywne sprzężenie
zwrotne



Zachowania komplementarne –
przeciwdziała dewiacji i utrzymuje
homeostazę systemu – np. jeden z
partnerów jest dominujący a drugi
komplementarnie submisyjny

Pozytywne sprzężenie
zwrotne



Zachowania symetryczne – partner
interakcji odpowiada na zachowanie
tego pierwszego zachowaniem, które
wzmaga zachowanie poprzedniego –
np. zachowania rywalizacyjne



Zachowania te mogą doprowadzić do
zmiany systemu



Zarówno zachowania symetryczne,
jak i komplementarne
mogą mieć charakter eskalujący, co
w efekcie może doprowadzić do
zniszczenia sytemu

Dynamizm systemu



System ulega ciągłym
przekształceniom, poszczególne
elementy wchodzą w różne
interakcje, w obrębie których
przebiegają także specyficzne
procesy np. wzrastanie, starzenie się

Zróżnicowanie



Liczba podsystemów tworzonych
przez elementy będące w interakcji

Organizacja



Podsystemy tworzą pewną strukturę,
wyodrębnioną pod względem
pełnionych w systemie
funkcji i znaczenia, jakie odgrywają w
regulacji systemu

Struktury pionowe i
poziome



Pionowe – relacje międzypokoleniowe
– rodzice i dziadkowie, dzieci i
rodzice



Poziome – relacje w obrębie jednego
pokolenia – małżonkowie, dzieci

Koalicja

Zdolność systemu do
homeostazy



Mechanizmy samoregulujące , które
dostosowują wewnętrzne właściwości
systemu do zachodzących zmian

Systemy cechuje
tendencja do przetrwania

2 sposoby zahamowania
destrukcyjnych cykli



Samostabilizacja systemu –
stosowanie naprzemienne obu typów
zachowań



Transformacja systemu – stworzenie
nowej jakości

Transformacja warunkiem
rozwoju

2 komplementarne procesy:



Tendencja do stałości



Tendencja do zmiany

Cykle życia rodzinnego -
Haley



Faza narzeczeństwa



Wczesne małżeństwo



Narodziny dziecka



Rodzina z dziećmi w wieku szkolnym



„Puste gniazdo”



Emerytura i starość

Faza narzeczeństwa



Młoda para opuszcza własną rodzinę
i na serio spotyka się z partnerem/ką,
jednocześnie częścią procesu
decyzyjnego stają się dwie pary
rodziców. Nawet wtedy, gdy młodzi
ludzie wybierają partnera niejako na
przekór rodzicom, także wówczas ich
rodzice są włączeni w ich życie



Problem oddzielenia się od rodziny

Wczesny okres małżeństwa



Wielkie oczekiwania, ekspresja emocji,
ujawnienie przyzwyczajeń, „docieranie
się”, intensyfikacja konfliktów, możliwa
frustracja oczekiwań, niekiedy unikanie
rozmów na trudne tematy



Proces uniezależniania się od rodziców
lub zwiększania zależności (pomoc
finansowa, mieszkanie, praca,
wtrącanie się, triangulacja)

Narodziny dziecka



Piękny okres, często już dopasowanie



Ograniczenia żony ciążą, porodem,
nieustana opieką; frustracja męża,
nawet poczucie odrzucenia czy
zazdrości



„Narodziny” cioci, wujków, babci,
dziadków- wybór imienia,
wychowanie, akceptacja małżeństwa
dopiero po narodzeniu dziecka



Matka odcięta od dorosłego życia,
może prowokować problemy
emocjonalne dziecka by mu się
„poświęcić”



Tworzenie się nowego porządku w
rodzinie

Rodzina z dziećmi w
wieku szkolnym



Dziecko w szkole jest oceniane
zewnętrznie



Koalicje wewnątrzrodzinne (np. matka z
córkami przeciw surowemu ojcu)



Koalicje po rozwodzie – babcia – dziecko
przeciw matce – trójkąt
międzypokoleniowy



Okres stabilizacji, sukcesy w pracy,
cieszenie się dziećmi, rozwój zawodowy
żony, „dotarcie” się małżonków



Poczucie męża, że nie podoła marzeniom
lub sukces zawodowy, prestiż a żona w
domu traktuje go jak dawniej



Romanse



Przekonanie, że to ostatnia szansa by się
rozstać



Indywiduacja dzieci (lub zależność) –
rodzice zajmują się życiem społecznym,
hobby, lecz także ważna relacja



Bycie razem „dla dzieci” może nie
wystarczyć



Zmiana relacji z nastolatkiem,
modyfikacja zwykłej struktury
hierarchicznej

„Puste gniazdo”



Ważna relacja małżeńska



Przejście w rolę dziadków



Spełnianie ostatnich niespełnionych
marzeń



Organizacja i wypełnienie wolnego
czasu lub trudności z jego
zapełnieniem



Schyłek kariery zawodowej

Emerytura i starość



Przebywanie z sobą przez cały czas –
może być trudne



Adaptacja do nowej roli



Spełnienie i satysfakcja lub poczucie
bycia niepotrzebnym a także
poczucie porażki życiowej

Szkoły podejścia
systemowego



Szkoła komunikacyjna – Satir,
Bateson



Strukturalna terapia rodzin –
Minuchin



Strategiczna terapia rodzin – Haley,
Watzlawick

Szkoła komunikacyjna



Znaczenie komunikacji – ludzie
pozostający ze sobą w kontakcie nie
mogą nie porozumiewać się –
patologiczne są wszelkie próby
uniknięcia komunikacji



Każdy komunikat pełni funkcję
sprawozdawczą (aspekt treściowy) i
relacyjną (aspekt ustosunkowania)



Duże znaczenie komunikacji
niewerbalnej



W zdrowych związkach aspekt
treściowy porozumiewania się
przeważa nad aspektem
ustosunkowania się . W rodzinach
przekazy o ustosunkowaniach
zorganizowane są w postaci
reguł, które organizują interakcje
pomiędzy członkami rodziny i
zabezpieczają jej homeostatyczną
równowagę.



Każdy komunikat pojedynczej osoby
można potraktować jako reakcję na
poprzedni komunikat partnera,
wzmocnienie jego poprzedniego
zachowania oraz jako bodziec do
kolejnego zachowania



Komunikaty werbalne lepiej ujmują
wiedzę pojęciową a niewerbalne lepiej
informują o ustosunkowaniach (chociaż
w wieloznaczny sposób)

Cel terapii



Zmiana wzorców komunikacyjnych
w rodzinie



Strategia bezpośrednia – analiza
i interpretacja wzorów
interakcji, uczenie reguł jasnej
komunikacji, a następnie ich zmiana



Szkoła pośrednia – użycie paradoksu

Strukturalna terapia
rodzin



Celem doprowadzenie do takiej
zmiany struktury rodziny, aby była
ona zdolna do radzenia sobie z
problemami



Rodzinną strukturę podtrzymują
częściowo uniwersalne, a częściowo
zwyczajowe przymusy



Uniwersalną zasadą jest hierarchia

Subsystemy



Poszczególni członkowie rodziny łączą się
na stałe lub w celu wykonania zadań,
subsytemem może być też pojedyncza
osoba



Granice interpersonalne są niewidzialnymi
barierami, które otaczają subsystemy i całą
rodzinę. Służą ochronie, odrębności
i autonomii poszczególnych
subsystemów



Granice interpersonalne mogą być sztywne
(system niezaangażowany),

zatarte (płynne, system splątany) i

jasne



Zaburzenie zaczyna rozwijać się , kiedy
struktura rodziny jest mało elastyczna,
uniemożliwia jej przystosowanie się do
zmian rozwojowych lub wymogów
otoczenia, kiedy występują w niej zbyt
płynne lub sztywne granice między
subsystemami.

Triangulacja



Narastanie napięcia w rodzinie może
doprowadzić do otwartego konfliktu lub
powstania wewnętrznego dyskomfortu
– jedno „bierze problem na siebie”, po
pewnym czasie wchodzi w bliską
relację (często fuzję) z osobą trzecią



Włączanie osób trzecich w
rozwiązywanie napięcia
międzyosobowego to triangulacja



Powstaje para, np. matka-dziecko,
ojciec czuje początkowo ulgę, bo
może wracać późno lub czuje się
odrzucony



Może zmieniać relację wprost
mówiąc, że czuje się odrzucony lub
pośrednio przez objawy (np.
depresyjne) chce zmusić żonę do
opieki



Jeżeli triangulacja jest trwała – może
objąć kolejne pokolenia, np. syn
zwierza się matce ze swoich
problemów a milczy przy żonie lub
żona z matką (ojcem) wykluczają
męża z systemu
zwracając uwagę na jego negatywne
cechy (nadużywanie alkoholu,
chorowitość i niezdolność do
ciężkiej pracy na roli, niskie zarobki)

Cel terapii



Nastawienie na zmianę struktury
rodziny, co z kolei wpływa na
modyfikacje zachowań, a także
doświadczeń jej członków.



zadaniem terapeuty nie jest
rozwiązanie bieżącego problemu, lecz
pomoc w
modyfikowaniu jej funkcjonowania
w kierunku samodzielnego i
zdrowego funkcjonowania

Strategiczna terapia
rodzinna – Haley,
Watzlawick



Rodzina ujmowana jest jako system
interpersonalny, a problemy
indywidualne traktowane są jako
manifestacja zaburzenia systemu
rodzinnego



Terapia nastawiona jest na rozwiązanie
problemu, jest krótkoterminowa



Istotniejsze od objawu osoby
zidentyfikowanej jako pacjent są
powtarzające się sekwencje zachowań

innych członków rodziny podtrzymujące

jawne objawy zaburzenia



Objawy są częścią błędnego koła

interakcji rodzinnych



Aby usunąć symptom należy przerwać

patologiczną sekwencję zdarzeń i

zastąpić ją innym wzorem interakcji



Zakłada się, że zmiana patologicznej

sekwencji zdarzeń podtrzymującej

symptom poprawi także funkcjonowanie

rodziny

Techniki



Pytania cyrkularne



Pozytywne oznaczanie zachowań



Zadania do wykonania



Dyrektywy paradoksalne

Pytania cyrkularne



Pytania zadawane kolejno
poszczególnym członkom rodziny –
mnóstwo informacji o wzajemnych
relacjach, ustosunkowaniach

Pozytywne oznaczanie



Dotyczy przede wszystkim
zachowania symptomatycznego oraz
takich zachowań, które podtrzymują
symptom



Terapeuta usiłuje zmienić znaczenie
przypisywane konkretnym
wydarzeniom, przedstawienie
rodzinie nowego ich ujęcia

Zadania domowe



Należy wiedzieć co ma być
zmienione , w jakim
kierunku i jakie do tej pory
nieskuteczne próby do tej pory w
celu rozwiązania problemu
podejmowała rodzina

Paradoksalne dyrektywy



Stosuje się wobec rodzin najbardziej
sztywnych, przejawiających duży
opór wobec zmian. Są to zalecenia
zachowań symptomatycznych i
wspierających symptom

Konsekwencje terapii
systemowej

- Znaczne ograniczenie stosowania

indywidualnej terapii dzieci i
młodzieży

-

Osobę doświadczającą objawy
traktuje się jako nośnika patologii
rodzinnej

-

Do zmiany dojdzie wtedy, gdy zmieni
się coś w rodzinie

Cechy skutecznej
komunikacji w sytuacji
nagłego zdarzenia

SPOSÓB PODAWANIA KOMUNIKATÓW:



Mów konkrety, wystrzegaj się ogólników



Dopuszczaj swojego partnera rozmowy do

głosu, okazuj mu, że go słuchasz



Upewniaj się czy zostałeś dobrze zrozumiany



Pamiętaj o grzeczności, słowa proszę, dziękuję ,

przepraszam są bezwzględną koniecznością.



Rób pauzy w swoich wypowiedziach, zwiększy

to szansę na to, że zostaniesz zrozumiany



Cały sens skutecznej komunikacji polega na

tym, aby intencja nadawanej wiadomości była

równa interpretacji odtworzonej wiadomości.

Mowa ciała



Utrzymuj kontakt wzrokowy z rozmówcą tłumacząc mu coś.



Utrzymuj umiarkowany dystans fizyczny, stawaj z rozmówcą w

bliskiej odległości, ale takiej, która nie naruszy jego granic

( około 1,5 metra)



Pomagaj sobie gestykulacją rękoma, ale nie machając przed

twarzą rozmówcy



Unikaj trzymania rąk w kieszeniach i splatania ich za plecami lub

na piersiach (będziesz postrzegany jako ignorancki/ niepewny/

nerwowy/ nieprzystępny, a masz wzbudzać zaufanie)



Staraj się unikać okazywania rozmówcy swojego

zniecierpliwienia („wywracanie oczami”, stukanie palcami lub

stopą, wzdychanie)



Sylwetka powinna być wyprostowana, utożsamiana jest wtedy z

większą pewnością siebie i otwartością.



Okazuj rozmówcy szacunek poprzez postawę ciała (otwartość w

gestach, unikaj krzyżowania rąk na klatce piersiowej, sylwetka

lekko pochylona w stronę rozmówcy, potakiwanie ukazujące

aktywne słuchanie rozmówcy)

Przydatne techniki



Zacięta płyta -Powtarzaj swoje zdanie, używając niskiego,

spokojnego głosu. Unikaj wciągania Cię w

argumentowanie czy udowadnianie swojej racji, a tym

bardziej w tłumaczenie się.



Zwrot akcji -ta technika polega na zatrzymaniu omawiania

problemu, a skoncentrowaniu się na zachowaniu

rozmówców w danej chwili („Widzę, że jest Pan

zdenerwowany. Rozumiem jaki może być powód tego

zdenerwowania. Myślę, że w tym momencie nie jestem w

stanie temu zaradzić. Najlepiej będzie porozmawiać o tym

na spokojnie później”)



Precyzyjność - niezwykle ważne jest, by jasno, czytelnie i

dokładnie określać polecenia, prośby oraz przekazywać

informacje. Pozwala to uniknąć nieporozumień

wynikających z niedomówień lub błędnej interpretacji mało

konkretnych komunikatów.



Do nietrzeźwego zakłócającego pracę zespołu: „Proszę,

aby Pan opuścił to miejsce. Przeszkadza mi Pan”

Wzmocnienie siły
przekazu



Zadbaj o nawiązanie kontaktu i współpracy z osobą

poszkodowaną



Uzyskuj informacje zwrotne od tej osoby (np. czy dobrze

zrozumiała przekaz)



Choć komunikowanie niewerbalne wzmacnia siłę przekazu,

towarzyszą mu słowa i ton głosu.



Mów stylem typowym dla zwykłej rozmowy i bądź sobą.



Staraj się mówić krótkim zdaniami, możliwie jasno i

zwięźle wyrażając to, co masz do powiedzenia.



Staraj się, by ruchy ciała były naturalne.



W każdej sytuacji postaraj się zachować spokój i

opanowanie



Do wszystkich staraj się odnosić się z szacunkiem i

uprzejmością, nawet w sytuacjach konfliktowych



Informuj i używaj słów grzecznościowych zamiast

zakazywać np. „Proszę przejść i usiąść na ławce”

Zespół wypalenia
zawodowego

Gniazdowski (1998)



zakłócenia funkcji poznawczych



konsekwencje emocjonalne



konsekwencje behawioralne

 

Pines (2000)

Główna przyczyna wypalenia tkwi

w potrzebie bycia przekonanym, że

podejmowane w życiu aktywności

mają sens, są potrzebne i ważne.

Ludzie wypalają się wówczas, gdy

zamiast sukcesów i uznania doznają

porażek i rozczarowań.

 

Maslach



Wynik obciążenia wynikającego z relacji

zawodowych, specyficznych dla osób

związanych zawodowo z pomaganiem,

nadmiar obowiązków i konfliktów

interpersonalnych, niedostatki po stronie

posiadanych przez jednostkę zasobów:

strategii zaradczych, wsparcia społecznego,

przekonania o własnej skuteczności,

autonomii; 3 czynniki:



emocjonalne wyczerpanie



depersonalizacja



obniżone poczucie dokonań osobistych

Rola zasobów osobistych i
społecznych w radzeniu
sobie ze stresem zawodowym

Lazarus i Folkman – zasoby:



zdrowie i energia, wzmacniające wysiłki

podjęte w celu uporania się ze stresem



pozytywne przekonania, dające nadzieję, że

sytuacja jest pod kontrolą, a człowiek może

na nią skutecznie wpływać



zdolność rozwiązywania problemów –

umiejętność poszukiwania informacji,

analizowania, wybierania właściwych planów

działania



zdolności społeczne, rozumiane jako

umiejętność komunikowania się i zachowania

w sposób skuteczny i zgodny z normami

Przezwyciężanie
konsekwencji stresu



Radzenie sobie ze stresem



Poczucie koherencji



Poczucie własnej skuteczności



Dyspozycyjny optymizm



Poczucie własnej wartości



Inteligencja emocjonalna



Wsparcie społeczne