DZIECI - UCHODŹCY

KIM JEST UCHODŹCA ??

• Konwencja Genewska z 1951 r.
UCHODŹCA
- to osoba, która - "na skutek

uzasadnionej obawy przed prześladowaniem

z powodu swojej rasy, religii, narodowości,

przynależności do określonej grupy

społecznej lub z powodu przekonań

politycznych przebywa poza granicami

państwa, którego jest obywatelem, i nie

może lub nie chce z powodu tych obaw

korzystać z ochrony tego państwa."  

DZIECI BEZ OPIEKI

• W świetle polskiego prawa - DZIECKO BEZ

OPIEKI

- małoletni cudzoziemiec przebywający na

terytorium RP bez opiekuna prawnego
(„przedstawiciela ustawowego”).

• Można go ustanowić jedynie pod warunkiem,

że wszczęto wobec dziecka postępowanie,
np. deportacyjne. Dziecko, które przebywa na
terytorium Polski, ale wobec którego nie
toczy sie żadne postępowanie prawne, nie
będzie miało ustanowionego przedstawiciela.

• Małoletniemu cudzoziemcowi pozostającemu
bez przedstawiciela ustawowego można
odmówić wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej mimo, iż posiada ważny dokument
podróży, środki wymagane do wjazdu i pobytu
oraz wizę lub jest uprawniony do wjazdu na
podstawie umowy obowiązującej Rzeczpospolitą
Polską.

• Przepis ten stoi w całkowitej sprzeczności z
wymogami Deklaracji Należytej Praktyki.

• Co roku do Europy trafia kilka tysięcy dzieci
cudzoziemskich bez rodziców ani opiekunów.

• Program na Rzecz Dzieci bez Opieki w Europie
szacuje, że w każdej chwili przebywa w Europie
ok. 50,000 dzieci bez opieki.

DZIECI BEZ OPIEKI

• Od 2003 r. polska Ustawa o ochronie
cudzoziemców przewiduje specjalny tryb

prowadzenia wywiadu z dziećmi samodzielnie

ubiegającymi się o status uchodźcy.

- Powinny być przesłuchiwane w określonych

warunkach – rozmowy z dziećmi prowadzone są w

specjalnie do tego celu przygotowanych

pomieszczeniach Fundacji Dzieci Niczyje.

- W 2005 roku, spośród 131 dzieci bez opieki, które

wystąpiły o status uchodźcy, przesłuchanych w

Fundacji Dzieci Niczyje było tylko 22 (większość

pochodziła z Czeczenii).

- 11 zaplanowanych już rozmów nie odbyło się z

różnych powodów. Duża grupa dzieci wyjechała z

Polski, rezygnując z możliwości ubiegania się o

status uchodźcy.

DZIECI BEZ OPIEKI

• Mogły doświadczać lub być świadkami:
- intensywnych działań wojennych,
- bombardowań lub ostrzeliwań,
- zniszczenia ich domów,
- brutalnej śmierci bądź okaleczenia czy

aresztowania kogoś z rodziny lub

przyjaciół.

- były siłą oddzielane od swoich rodzin,
- okaleczane, aresztowane, torturowane

lub przetrzymywane w aresztach,

- mogły być gwałcone i narażone na głód,
- przymusowo rekrutowane do

armii/walczyły z bronią w ręku

W liczbach

• Niemal połowa osób ubiegających się

o status uchodźcy w Polsce nie
ukończyła 18 lat. 20% z tych osób –
to dzieci poniżej piątego r.ż.

• Osoby ubiegające się o status

uchodźcy w Polsce w 2005 roku:
podział na wiek i płeć:

 

W liczbach

• Większość dzieci i młodzieży przyjeżdża do

Polski z rodzicami lub opiekunami.

• W 2003 roku, spośród 6909 osób ubiegających

się o status uchodźcy, 2825 osób nie ukończyło

18 roku życia (40,8 proc.).

• W 2004 roku odsetek dzieci i młodzieży wśród

osób występujących o status wynosił 43,8

proc. (3539 z ogólnej liczby 8079 wniosków)

• W 2005 roku – 45,9 procent (3154 wnioski

osób małoletnich na ogólną liczbę 6860).

• Główne kraje pochodzenia dzieci bez

opieki, 2003-2005:

Procedura

• W polskim ustawodawstwie nie istnieje

wymóg prowadzenia rejestru małoletnich

bez opieki.

• Jeżeli małoletni w sposób legalny

przekracza granice państwa, podlega on

rejestracji na przejściu granicznym.

• Rejestracji tej dokonuje Straż Graniczna,

która jednocześnie przeprowadza z

małoletnim wywiad. Jeżeli w trakcie

wywiadu okaże sie, ze jest to dziecko bez

opieki to zostanie przekazane ono do…

• pogotowia opiekuńczego (jeśli nie

przekroczyło jeszcze 13 r.ż.) bądź tez do

ośrodka dla osób ubiegających sie o status

uchodźcy (jeżeli przekroczyło 13 r.ż.)

• W przypadku nielegalnego
przekroczenia przez małoletniego

granicy, jego pierwszy kontakt z
oficjalnymi instytucjami na terytorium
Polski może nie dotyczyć Straży
Granicznej, lecz na przykład Policji.

• W takiej sytuacji dziecko podlega

rejestracji i zostaje przekazane do
policyjnej izby dziecka, gdzie zostaje
podjęta decyzja o jego dalszym losie.

Procedura

• Jeżeli mamy do czynienia
z małoletnim pomiędzy 13 a 17 r.ż. to

zostanie

on umieszczony na czas nie dłuższy niż 48

godzin w Policyjnej Izbie Dziecka. Jednak Sąd

Rodzinny może przedłużyć okres pobytu

dziecka w Izbie na okres do 14 dni.

• Jeśli małoletni ma więcej niż 17 lat lecz wciąż

nie jest pełnoletni, może ponosić

odpowiedzialność karną na zasadach

ogólnych, jak osoba dorosła.

• Proces rejestracji dzieci jest prowadzony

przez odpowiedni departament Ministerstwa

Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Procedura

• Po złożeniu wniosku dzieci trafiają razem z

rodzicami do ośrodka dla uchodźców, gdzie

czekają na decyzję w swojej sprawie.

• Przysługuje im pomoc socjalna tak jak

dorosłym.

• Dzieci bez opieki powinny mieć wyznaczonych

do pomocy pracowników socjalnych.

• Decyzję o nadaniu statusu uchodźcy dzieci

otrzymują wspólnie z rodzicami.

• Uznani za uchodźców w Polsce mogą ubiegać

się o pomoc integracyjną, świadczoną przez

Centra Pomocy Rodzinie.

Procedura - Powrót

• Powrót wymuszony polega na deportacji. Niektóre

dzieci bez opieki podlegają deportacjom.

• Są one albo traktowane jak dzieci pod opieką

dorosłych, w których towarzystwie podróżują, albo

traktowane jak osoby dorosłe i deportowane bez

większych problemów.

• Jeśli dziecko jest uznane za dziecko bez opieki, nie

może podlegać deportacji, jeśli jego rodzice lub

opiekunowie w kraju pochodzenia nie zostali o tym

poinformowani, a władze polskie nie upewniły sie, ze

dziecko nie zostanie pozostawione samo sobie po

powrocie.

• Podczas samej deportacji dziecku powinien

towarzyszyć opiekun bądź przedstawiciel prawny,

specjalnie w tym celu ustanowiony przez Sąd Rodzinny

Edukacja

• Dzieci-uchodźcy - prawo do bezpłatnej nauki na
poziomie podstawowym i ponadpodstawowym

• Dzieci oczekujące na status - tylko na poziomie

podstawowym.

• Muszą zdać najpierw test ze znajomości języka

polskiego

• Nie we wszystkich ośrodkach dla uchodźców

prowadzone są lekcje języka polskiego

• Polskie szkoły nie są przygotowane na przyjęcie

dzieci

• W 2005 r. ponad połowa dzieci uchodźców w Polsce

nie uczęszczało na kursy prowadzone w ośrodkach

jak również nie chodziło do szkoły. Część z tych

dzieci nie mówiła po polsku, część została

zakwalifikowana do młodszych klas. Nie były one w

żaden sposób zachęcane do chodzenia do szkoły,

inną przeszkodą był np. brak odpowiedniego

transportu.

• Nauczyciele muszą wiedzieć, jak radzić

sobie z cudzoziemskim dzieckiem, które

ma za sobą traumatyczne przeżycia -

odpowiednich kursów nie ma.

• Ważne jest też przygotowanie polskich

kolegów na przyjęcie dzieci-uchodźców.

Centralny Ośrodek Doskonalenia

Nauczycieli wraz z UNHCR przygotował

publikację dla nauczycieli "Zrozumieć

Innych", która pomaga prowadzić lekcje o

uchodźcach i tolerancji.

Prawo do

Tożsamości

• Dzieci powinny mieć dostęp do własnej

kultury, religii i języka.

• W polskich ośrodkach dla uchodźców nie

ma jednak ani funduszy, ani możliwości

zapewnienia dzieciom takiego kontaktu.

• Dzieci, które są w Polsce z rodzinami lub

pochodzą z krajów licznie reprezentowanych

w ośrodkach, mają możliwość kontaktu z

rodakami.

• Dzieci pozbawione opieki często są zupełnie

same, miesiącami mieszkają w instytucjach,

w których z nikim nie mogą się porozumieć.

Problemy psychologiczne

• Próby stworzenia systemu pomocy psychologicznej dla

uchodźców, w szczególności dla dzieci, trwają od lat.

• Polska Akcja Humanitarna wraz ze studentami SWPS -

prowadzą z dziećmi uchodźczymi zajęcia, które mają

pomóc im przezwyciężyć napięcie i stres spowodowany

przeżytymi doświadczeniami.

• Dzieci często muszą wracać do traumatycznych

doświadczeń; ponieważ szybciej uczą się nowego

języka, często stają się tłumaczami dla całej rodziny -

opowiadają historie gwałtów, tortur, morderstw,

ucieczek i niepewności.

• Pomoc - Nobody’s Children - www.nobodyschildren.org ,

Global Children’s Organization -

www.globalchild.org

,

Międzynarodowy Czerwony Krzyż.

Rodzina

• Dziecko-uchodźca, tak jak każde inne dziecko,
szuka oparcia przede wszystkim w rodzinie.

Atmosfera beznadziei i bezczynności nie pomaga

dzieciom otrząsnąć się z często dramatycznych

doświadczeń, jakie były ich udziałem w rodzinnym

kraju.

• Program integracyjny dla uchodźczych rodzin - im

prędzej rodzice rozpoczną w Polsce samodzielne,

niezależne życie, tym większe szanse na

normalność będą miały dzieci.

• Akcja Łączenia Rodzin prowadzona przez

International Rescue Committe -

www.intrescom.org. - projekt polega na

przygotowywaniu plansz ze zdjęciami dzieci

i krótkimi informacjami na ich temat (imię, miejsce

pochodzenia itp.).

• Programy Mające

na Celu Ochronę Kobiet i Dzieci przed

Przemocą

• 2007r. został podpisany dokument o wprowadzeniu

w życie Standardowych Procedur Działania. W marcu

2008r. dokument ten podpisała Polska.

• Kampania informacyjna wśród uchodźców

mieszkających w Europie Środkowej. Projektowane

są plakaty i ulotki mające wyjaśnić uchodźcom jak

działa omawiany system. Projekt zakłada

przekazanie informacji raczej w formie obrazkowej

niż pisemnej. Chodzi o to, żeby nieznajomość języka

nie pozbawiła nikogo możliwości skorzystania z

ochrony.

• Występują liczne przypadki przemycania dzieci do

Polski w celach wyzysku (zazwyczaj dzieci

rumuńskie) oraz związanych z prostytucją i

pornografią (dzieci ze wschodniej granicy)

• W dniu 1 stycznia 1951 r., rozpoczął

działalność nowo powstały urząd
Wysokiego Komisarza Narodów
Zjednoczonych do spraw Uchodźców
(UNHCR).

• Przez następne dziesięciolecia Konwencja

Genewska stała się podstawą działań
UNHCR mających na celu niesienie pomocy

i zapewnienie ochrony około
50 milionom uchodźców.

• Internetowe strony organizacji

zajmujących się ochroną praw dzieci:

- UNHCR-

www.unhcr.pl

www.unhcr.ch/issues/children/children.ht

m

- Save the Children -

www.savethechildren.org

- Separated Children in Europe "Dzieci

bez opieki w Europie- www.separated-

children-europe-programme.org