Forma prawna

prowadzenia działalności

gospodarczej

Wykład 2

Formy organizacyjne

przedsiębiorstw

• osoba fizyczna – przedsiębiorca

• spółka cywilna

• spółka jawna

• spółka partnerska

• spółka komandytowa

• spółka komandytowo-akcyjna

• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

• spółka akcyjna

• organizacje non-profit

• spółka europejska

Wybierając formę prowadzenia

działalności bądź rozważając

jej zmianę przedsiębiorcy

zwracają uwagę na:

• skalę planowanej działalności
• środki niezbędne do jej uruchomienia
• odpowiedzialność za zobowiązania
• możliwość bezpośredniego wpływu

na zarządzanie firmą

• opodatkowanie

Wybór formy prawnej

przesądza sposób rozliczania

się z podatku dochodowego

Spółki kapitałowe

podmioty podatku
dochodowego od osób
prawnych

Formy osobowe

opodatkowanie:
- na zasadach ogólnych -

opodatkowanie dochodu

według progresywnej

skali podatkowej,

- według 19% liniowej

stawki od dochodów

- w formie ryczałtu

ewidencjonowanego

- w formie karty podatkowej

Jaką decyzję podjąć?

Podjęcie przez podatnika decyzji o wyborze

opodatkowania dochodów lub przychodów z

działalności

gospodarczej

powinno

zostać

poprzedzone dokonaniem szacunkowych obliczeń,

których wynik wskaże, czy w istocie - w sytuacji

konkretnego podatnika - dokonanie takiego

wyboru będzie opłacalne. Jest to bowiem kwestia

bardzo indywidualna, uzależniona nie tylko od

wysokości przychodu lub dochodu podatnika, ale

również od tego, czy poza dochodami z

działalności gospodarczej uzyskuje on również

dochody z innych źródeł, czy ponosi wydatki, które

uprawniałyby go do ulg podatkowych, czy spełnia

warunki

do

wspólnego

opodatkowania

z

małżonkiem, itp.

Sposób ustalania kosztów

uzyskania przychodu

• Brak kosztów

• Koszty ustalane ryczałtowo

– kwotowo

– procentowo

• Rzeczywiste koszty uzyskania przychodu

(z ew. wyłączeniami)

Porównanie opodatkowania dochodów

uzyskanych z wybranych źródeł

przychodów od 2009 roku

Źródło przychodu

Dochód

w zł

Stawka

Wysokość podatku

w zł

Umowa o pracę, działalność

wykonywana osobiście

100.000

Skala

19.470

Działalność gospodarcza

100.000

19%

19.000

Najem

100.000*

8,5%

18.167

Sprzedaż papierów wartościowych

100.000

19%

19.000

Dywidenda / odsetki

100.000*

19%

19.000

Porównanie wysokości

podatku

Podatnik

Źródło przychodu

Dochód w PLN

Stawka

Wysokość podatku

Podatnik A

Umowa o pracę

Działalność gospodarcza

Najem

40.000

50.000

10.000

Skala

25.966

Podatnik

B

Umowa o pracę

Działalność gospodarcza

Najem

40.000

50.000

10.000*

Skala

19%

8,5%

7.013

9.500

850

Łącznie: 17.363

* W przykładzie przyjęto założenie, że z najmu podatnik nie generuje kosztów uzyskania przychodów, więc
przychód = dochód.

Liczba podatników osiągających przychody z pozarolniczej

działalności gospodarczej i ich dochody w latach 2001-2008

Rok

Skala podatkowa

Stawka liniowa

Liczba

podatników

składających

PIT-36

Dochód

pomniejszony

o

ubezpieczenia

społeczne w

tys. zł

Przeciętny

dochód na

jednego

podatnika

w tys. zł

Liczba

podatników

składającyc

h PIT-36L

Dochód

pomniejszony

o

ubezpieczenia

społeczne w

tys. zł

Przeciętny

dochód na

jednego

podatnika

w tys. zł

200

1

2.516.70

0

37.394.02

3

14,9

-

-

200

2

2.546.08

4

32.029.39

5

12,6

-

-

-

200

3

2.560.79

7

35.522.29

4

13,9

-

-

-

200

4

2.309.42

8

17.033.18

3

7,4

200.1

68

32.022.3

06

160,0

200

5

2.253.00

2

14.316.42

7

6,3

260.9

99

38.267.9

11

146,6

200

6

2.240.89

1

14.877.45

7

6,6

328.0

47

52.301.9

64

159,4

200

7

2.215.88

1

15.881.32

7

7,1

393.7

80

67.628.8

21

171,7

200

8

2.270.49

9

18.082.30

1

8,0

463.1

15

77.688.6

47

167,8

Przeciętny dochód z działalności gospodarczej
podatników w latach 2001-2007 (w tys. zł)

Dane dotyczące podatników opłacających

ryczałt od przychodów osiąganych z

najmu, dzierżawy

lub umów o podobnym charakterze

Rok

Liczba podatników

Przychody

w tys. zł

Ryczałt należny

w tys. zł

Stawka efektywna

opodatkowania

2003

38.999

656.216

87.667

13,4%

2004

63.312

967.083

122.095

12,6%

2005

86.682

1.250.038

154.328

12,3%

2006

108.119

1.488.994

190.601

12,8%

2007

133.778

1.821.952

231.302

12,7%

2008

166.538

2.349.077

302.853

12,9%

Zalety spółki komandytowej

to:

• brak minimalnej kwoty wkładu
• możliwość prowadzenia większego

przedsiębiorstwa i utrzymania
bezpośredniego wpływu na jego zarządzanie

• możliwość uniknięcia dwukrotnego

opodatkowania zysku charakterystycznego
dla spółek kapitałowych

• ograniczenie odpowiedzialności

komandytariusza do wysokości sumy
komandytowej

Spółka komandytowa

• Atrakcyjne

wydaje

się

rozwiązanie,

w

którym

komandytariuszem jest osoba fizyczna, a komplementariuszem
założona przez tę samą osobę spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością.

• W takim przypadku osoba fizyczna prowadząca spółkę

komandytową będzie odpowiadała za ewentualne zobowiązania
wyłącznie do wysokości sumy komandytowej oraz majątku
założonej przez nią spółki z o.o. Jednocześnie osoba taka będzie
mogła w sposób nieograniczony czerpać zyski ze spółki oraz
opodatkować je według stawki 19%.

• Dla celów podatkowych spółkę traktuje się jak każdą inną

spółkę osobową. Udział w zysku spółki komandytowej nie musi
być uzależniony ani od wniesionego wkładu, ani od
zadeklarowanej sumy komandytowej. Nie ma więc przeszkód,
aby

osoba

wnosząca

do

spółki

symboliczną

kwotę

komandytową, czerpała z niej większość korzyści.

SKA - obecny stan prawny

przewiduje:

 Spółka komandytowo -

akcyjna (SKA) nie jest
podatnikiem podatku
dochodowego, gdyż dochód
opodatkowują wspólnicy

 Dochody generowane przez

SKA w części przypadającej
na Fundusz Inwestycyjny
Zamknięty są zwolnione z
podatku dochodowego (art. 6
ust. 1 pkt 10 ustawy)

 Dochód uczestnika FIZ z

tytułu zbycia lub umorzenia
certyfikatów inwestycyjnych
nie podlega opodatkowaniu
na poziomie uczestnika FIZ

S.K.

A

.

komplementari
usz

akcjonariusz

akcjonariusz

FIZ

uczestni
k

uczestnik

Spółki prawa handlowego w

liczbach

Spółki

handlowe

2006

2010

2011

2012

Sp.k.

136,6

128,7

128,6

126,8

S.K.A.

253,5

147,1

144,1

186,1

Ogółem

105,5

106,8

106,4

108,2

Spółki

handlowe

2003

2006

2010

2011

2012

Sp.k.

763

1 657

6 439

8 282

10 500

S.K.A.

18

109

1 050

1 513

2 816

Ogółem

208 753 243 338 303 040 322 474 348 952

Liczba funduszy inwestycyjnych w

Polsce

Kategoria

2002

2006

2010

2011

2012

FIO

83

145

71

61

63

Specjalne FIO

21

69

47

51

55

FIZ

3

57

298

372

430

Ogółem

112

271

416

484

548

Dynamika

2002

2006

2010

2011

2012

2001=10

0

2005=100

2009=10

0

2010=10

0

2011=10

0

FIO

131,7

109,0

75,5

85,9

103,3

Specjalne

FIO

91,3

265,4

102,2

108,5

107,8

FIZ

75,0

162,9

133,0

124,8

115,6

Ogółem

123,1

139,7

114,3

116,3

113,2

Podstawowe dane finansowe

charakteryzujące fundusze

inwestycyjne zamknięte (mln PLN)

Kategoria

2002

2006

2010

2011

2012

Aktywa

ogółem

1 356

6947

25 338

35 690

45 162

Przychody

55

304

1 024

1 243

1 405

Koszty

57

679

4 064

1 423

761

Dynamika

2002

2006

2010

2011

2012

2001=10

0

2005=100

2009=10

0

2010=10

0

2011=10

0

Aktywa

ogółem

261,8

254,3

138,2

140,9

126,5

Przychody

87,3

366,3

141,4

121,4

113,0

Koszty

81,4

203,3

108,5

35,0

53,5

Podstawowe dane finansowe

charakteryzujące fundusze

inwestycyjne zamknięte (mln PLN)

Planowane zmiany:

 SK i SKA ma zostać podatnikiem podatku

dochodowego

 Utrzymane zostanie zwolnienie

podmiotowe z podatku przewidziane dla
FIZ

 Jeśli planowane zmiany wejdą w życie,

zyski które obecnie w ogóle nie podlegają
opodatkowaniu, zostaną opodatkowane na
poziomie SKA

Teorie opodatkowania grup

kapitałowych

Teoria rozdziału

• Traktowanie na gruncie

prawa podatkowego

rozdzielnie podmiotów,

które stanowią na

gruncie prawa

handlowego odrębne

byty prawne - w tej

sytuacji, pomimo

istnienia „interesu

grupy”, dochody

osiągane przez spółki

tworzące grupę

kapitałową

opodatkowane są

odrębnie

Teoria jedności

gospodarczej

• Traktowanie na

gruncie prawa

podatkowego kilku

odrębnych bytów

prawnych jako

jedność gospodarczą

- grupa kapitałowa

traktowana jest jak

jedno

przedsiębiorstwo

Kryteria traktowania grupy

kapitałowej jako jedności

gospodarczej

• nie ma wielokrotnego opodatkowania

dywidend

• wyniki finansowe spółek

wchodzących w skład grupy są
łączone dla celów podatkowych

• zyski, które nie zostały zrealizowane,

nie podlegają opodatkowaniu

Wynik

Spółki-

matki

Wynik

Spółki-

córki

Wynik

Spółki córki

Wynik

Spółki-

córki

Wynik brutto

PGK

+

doliczenia

-

odliczenia

Wynik

netto

PGK

Podstawa

opodatkowania

Podatek

Koncepcja opodatkowania

dochodów spółek powiązanych

jako podatkowej grupy kapitałowej

Sposoby ustalania dochodu

grupy podatkowej

• metoda sumowania dochodów spółek

zależnych z dochodem spółki dominującej, z

ewentualną modyfikacją tak ustalonej

podstawy opodatkowania o pewne

dodatkowe pozycje lub odjęciem niektórych

pozycji bilansowych;

• odejmowanie strat powstałych w niektórych

podmiotach grupy od zysków

wypracowanych przez wybrane inne

podmioty, bez konieczności utworzenia

grupy podatkowej jako instytucji prawno-

podatkowej;

• metoda konsolidacyjna polegająca na

zestawieniu pierwotnego lub wtórnego

bilansu skonsolidowanego dla całej grupy.

Rozwiązania polskie

a teoria jedności

gospodarczej

W Polsce zastosowana jest metoda polegająca na
ustaleniu dla celów podatkowych dochodów każdej ze
spółek grupy oddzielnie, a następnie ich konsolidacji.
Suma tych dochodów nie zawsze będzie stanowiła
dochód samej grupy, obejmuje bowiem ewentualne
przychody i koszty wynikające z transakcji
realizowanych między spółkami tworzącymi grupę
kapitałową. Metoda ta nie odpowiada więc dokładnie
teorii jedności gospodarczej, zgodnie z którą wszystkie
przychody i koszty spółek grupy są przychodami i
kosztami tejże grupy jako całości, ale ostatecznie daje
ten sam efekt podatkowy. Można więc wysnuć
wniosek, że celem regulacji przyjętej w Polsce było
zniesienie negatywnych konsekwencji odrębnej
podmiotowości spółek, bez jednoczesnego traktowania
ich jako jednostek wewnętrznych grupy.

Przyjęte rozwiązania w

UE

Żadne państwo Unii Europejskiej nie

przyjmuje bezpośrednio skonsolidowanego

sprawozdania finansowego grupy

kapitałowej, regulowanego przepisami

prawa bilansowego, za podstawę do

ustalenia jej dochodu podlegającego

opodatkowaniu. Każde z nich tworzy własne

rozwiązania dotyczące opodatkowania grup

kapitałowych jako odrębnego podmiotu.

Posługuje się również wewnętrznym

nazewnictwem dotyczącym grup na gruncie

prawa podatkowego, np. w Wielkiej Brytanii

- group relief, group income, w Niemczech -

Organschaft, w Holandii – fiscale eenheid, w

Danii – sambeskatning, we Francji - régime

de I'intérgration fiscale

Warunki utworzenia pgk w

Polsce (1)

1. Spółka dominująca oraz spółki zależne mogą posiadać akcje i
udziały innych spółek spoza grupy kapitałowej, a te inne spółki mogą
posiadać akcje (udziały) spółki dominującej, ale nie mogą posiadać
akcji (udziałów) spółek zależnych. Spółka zależna nie może posiadać
zarówno akcji (udziałów) spółki dominującej, jak i innej spółki
zależnej. Zawęża się skład grupy tylko do spółek zależnych, w
których akcje (udziały) są w 95%, a do końca 2000 r. - 100%,
własnością spółki dominującej. Podstawowym udziałowcem czy
akcjonariuszem spółek zależnych jest spółka dominująca i nie może
wystąpić odwrotna zależność, tj. spółki zależne nie mogą być
akcjonariuszami (udziałowcami) spółki dominującej. W ustawie nie
ma natomiast zapisu, który by wykluczał (ograniczał) udział innych
spółek, spoza podatkowej grupy kapitałowej, w kapitale akcyjnym
(zakładowym) spółki dominującej, przy pewnym ustawowym
zastrzeżeniu - spółka dominująca i spółki zależne nie pozostają w
związkach powodujących zaistnienie okoliczności, o których mowa w
art. 11 ustawy, z osobami lub podmiotami nie wchodzącymi w skład
podatkowej grupy kapitałowej. Zgodnie z obowiązującymi w 1996 r.
przepisami ww. ustawy spółki tworzące podatkową grupę kapitałową
nie mogły być wspólnikami, udziałowcami lub akcjonariuszami
innych spółek akcyjnych notowanych na giełdzie papierów
wartościowych. Zasada ta dotyczyła zarówno spółki dominującej, jak
i spółek zależnych, które nie mogły być nie tylko udziałowcami albo
akcjonariuszami innych spółek prawa handlowego, ale również
spółek nie posiadających osobowości prawnej, np. spółek cywilnych.

2. Kapitał zakładowy jest określany na podstawie art. 16 ust 7 tejże
ustawy, a więc bez uwzględnienia tej części tego funduszu lub
kapitału, jaka nie została na ten fundusz lub kapitał przekazana, lub
jaka została pokryta wierzytelnościami z tytułu pożyczek czy
kredytów oraz z tytułu odsetek od tych pożyczek czy kredytów,
przysługującymi tym udziałowcom lub akcjonariuszom wobec tej
spółki, a także wartościami niematerialnymi lub prawnymi, od
których nie dokonuje się odpisów amortyzacyjnych. Kapitał
zakładowy (akcyjny) każdej ze spółek grupy lub przeciętny kapitał
zakładowy (akcyjny) przypadający na każdą ze spółek nie może
być niższy od 1 milion złotych.
3. Żadna ze spółek tworzących grupę przed jej utworzeniem nie
może mieć zaległych zobowiązań podatkowych i korzystać ze
zwolnień od podatku dochodowego na podstawie odrębnych ustaw
(m.in. ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i
społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych) lub
zwolnień podmiotowych od podatku od towarów i usług na
podstawie art. 14 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o
podatku akcyzowym przysługujących z mocy innych ustaw.
4. Udział dochodu grupy kapitałowej obliczony zgodnie z art. 7a
ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych za każdy
rok podatkowy musi wynosić co najmniej 3% sumy przychodów
wszystkich spółek tworzących grupę.

Warunki utworzenia pgk w

Polsce (2)

Z ekonomicznego punktu widzenia

można osiągnąć następujące

efekty utworzenia pgk

w ramach polskich uregulowań:

• możliwość natychmiastowego pokrycia straty jednych

spółek z dochodu innych spółek;

• dywidendy przekazywane spółce dominującej przez spółki

zależne w ramach jednej podatkowej grupy kapitałowej

były wolne od ryczałtowego podatku dochodowego;

• darowizny dokonywane między członkami grupy stanowią

podatkowe koszty uzyskania przychodu w spółce

przekazującej, ale są równocześnie przychodem w spółce

otrzymującej;

• spółki wchodzące w skład grupy mogą nawzajem

sprzedawać towary lub świadczyć usługi po cenach

wyższych lub niższych niż rynkowe, zgodnie z ust. 8 art. 11,

który wyłącza stosowanie ust. 4 w stosunku do świadczeń

między członkami grupy;

• następuje uproszczenie rozliczeń podatkowych, gdyż

deklaracje i zeznania podatkowe składa tylko jedna ze

spółek za całą podatkową grupę kapitałową.

Obciążenia podatkowe zakładu i spółki

kapitałowej przy braku umowy o unikaniu

podwójnego opodatkowania

Zakład

10% x 100 = 10

Sp. z o.o.

Spółka

kapitałowa

10% x 100 =

10

Natomiast poniższe obliczenia będą
prawdziwe gdy istnieje umowa o
unikaniu podwójnego opodatkowania
oparta na Konwencji Modelowej OECD
oraz

są

spełnione

następujące

warunki:

• wyłączenie dochodów w Polsce już
opodatkowanych za granicą

• udział minimalny w zagranicznej
spółce kapitałowej to 25%, aby
podatek od dywidendy był
ograniczony do 0%

Obciążenia podatkowe zakładu i spółki

kapitałowej przy stosowaniu umowy o

unikaniu podwójnego opodatkowania

Zakład

10% x 100 = 10

Spółka

kapitałowa

10% x 100 =

10

Sp. z o.o.

Porównanie obciążeń

podatkowych zakładu i spółki

kapitałowej w %

Wyszczególnienie

Zakła

d

Spółka

kapitałowa

Bez umowy o unikaniu podwójnego
opodatkowania

19

27,1

Z umową o unikaniu podwójnego
opodatkowania

10

17,1

Spółka europejska może

powstać poprzez:

• połączenie co najmniej dwóch krajowych spółek

akcyjnych w spółkę europejską

• utworzenie holdingowej spółki europejskiej przez

co najmniej dwie krajowe spółki akcyjne lub

spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

• utworzenie spółki europejskiej jako spółki-córki

przez co najmniej dwie spółki w rozumieniu art.

48 ust. 2 Traktatu WE lub krajowe osoby prawne

prawa prywatnego lub publicznego

• przekształcenie krajowej spółki akcyjnej w spółkę

europejską

• założenie jednoosobowej spółki europejskiej jako

spółki córki przez już istniejącą spółkę europejską

Można wyróżnić następujące

warunki funkcjonowania spółki

europejskiej (1)

• Kapitał założycielski to co najmniej 120 000 euro, a dla niektórych

rodzajów działalności może być ustalony wyższy kapitał minimalny
przez państwo członkowskie, np. dla sektora bankowego czy
ubezpieczeniowego. Polska może ustalać wymóg kapitału w walucie
krajowej a także w euro do czasu przystąpienia do Unii Gospodarczej i
Walutowej.

• Siedziba statutowa i siedziby spółek założycielskich muszą znajdować

się na terenie Unii Europejskiej. Siedziba statutowa i główna siedziba
zarządu spółki europejskiej muszą znajdować się na terenie tego
samego państwa członkowskiego. Przeniesienie siedziby statutowej do
innego państwa członkowskiego nie powoduje rozwiązania ani
powstania nowej spółki. Konieczne jest jedynie sporządzenie przez
organ zarządzający planu przeniesienia siedziby i ogłoszenia go
zgodnie z przepisami kraju do którego przenoszona jest siedziba.
Przeniesienie siedziby oraz związane z tym zmiany statutu staje się
skuteczne dopiero po dokonaniu wpisu do rejestru handlowego w
miejscu nowej siedziby.

• Spółkę europejską obowiązuje prowadzenie

działalności transgranicznej tak, aby dwie łączące

się spółki podlegały różnym systemom prawnym.

• W przypadku powstania spółki holdingowej

obowiązuje dwuletni okres istnienia spółki córki

lub oddziału przynajmniej dwóch spółek

założycielskich w innym państwie członkowskim.

• Obowiązuje wpis do narodowego rejestru

handlowego i wykreślenie z tegoż rejestru (w

Polsce Krajowy Rejestr Sądowy). Wpis jest

jednorazowy i nie jest wymagana do prowadzenia

działalności gospodarczej żadna dodatkowa

rejestracja na terenie danego państwa.

Można wyróżnić następujące

warunki funkcjonowania spółki

europejskiej (2)

• Obowiązki informacyjne spółki odpowiadają w istotnych punktach

przepisom kodeksu spółek handlowych (art. 491 i nast. –
łączenie, podział i przekształcenie spółek).

• Księgowość prowadzi się na podstawie przepisów prawa państwa

siedziby. Sprawozdania finansowe mogą być sporządzane w
walucie krajowej i w euro (w Polsce do czasu przystąpienia
naszego państwa do Unii Gospodarczej i Walutowej). Rachunek
zysków i strat obejmuje działalność gospodarczą na terenie całej
Unii.

• W państwach członkowskich można wprowadzić wewnętrzne

przepisy służące ochronie praw akcjonariuszy mniejszościowych
w przypadku przeniesienia siedziby statutowej. Takie prawa mogą
być ustanowione w celu utrudnienia szybkości i prostoty
przeniesienia siedziby. Mogą one dotyczyć wysokich odpraw i
skomplikowanego postępowania.

Można wyróżnić następujące

warunki funkcjonowania spółki

europejskiej (3)

Propozycje rozwiązań w zakresie

harmonizacji podatków od dochodów

przedsiębiorstw w UE

• opodatkowanie państwa pochodzenia

(ang. Home State Taxation – HST)

• unijny podatek dochodowy od osób

prawnych (ang. European Corporate
Income Tax)

• zharmonizowana jedyna podstawa

opodatkowania (ang. Single EU Company
Tax Base)

• wspólna skonsolidowana podstawa

opodatkowania (ang. Common
Consolidated Corporate Tax Base – CCCTB)

Alternatywne formy

opodatkowania

Home State Taxation /HST/

• Przewiduje, że spółka europejska może

obliczać podstawę opodatkowania na
podstawie przepisów zaczerpniętych z
ustawodawstwa państwa ich siedziby,
z pominięciem przepisów innych
państw Unii Europejskiej, na terytorium
których także prowadzi działalność.
Każde państwo członkowskie, na
obszarze którego spółka prowadzi
działalność, zastosuje swoją stawkę
podatkową, ale do tej części podstawy
opodatkowania, która jest przypisana
danemu państwu. O możliwości
konsolidacji strat będzie decydowało
prawo państwa macierzystego.

Common Consolidated

Corporate Tax Base /CCCTB/

• Dawałaby przedsiębiorcom

działającym na wspólnym
rynku możliwość ustalania
podstawy opodatkowania w
oparciu o nowe wspólne
zasady opracowane na
poziomie unijnym. Dozwolona
byłaby konsolidacja strat, a
eliminacja podwójnego
opodatkowania
następowałaby na podstawie
prawa wspólnotowego.