Piętnowanie, czyli przypisanie innym

negatywnych cech i postrzeganie ich wyłącznie

przez pryzmat tych cech –

trzy sytuacje

trzy sytuacje:



Deformacja ciała, uszkodzenia, dysfunkcje – zostawiają

piętno z powodu wyrażania i odczuwania fizycznej

odrazy; konsekwencją izolacja



Postrzeganie przez innych i nieakceptowanie cech

charakteru lub zachowań charakterystycznych (w

społecznym odczuciu) dla danej grupy osób; piętno

widoczne jest przez tworzenie i zachowanie dystansu, lęk

przed tymi osobami, a jednocześnie werbalne potępienie

i separowanie się



Przynależność do innego niż osoba piętnująca środowiska

(np. przynależność zawodowa, rasowa, religijna);

wszystkie osoby z danej grupy podlegają piętnowaniu;

osoby piętnowane są uważane za gorsze i nienormalne

DYSKRYMINACJA – postępowanie jednych
ludzi wobec drugich, które charakteryzuje się:

a.

odmawianiem im równego traktowania lub

praw, które przysługują całej zbiorowości

b.

odmowa ta nie jest uzasadniona

merytorycznie

c.

odmowa opiera się na arbitralnym

zaliczeniu tych osób do określonej

kategorii społecznej

d.

wobec tej kategorii formułowane są

uprzedzenia społeczne

(C. Graumann, M. Wintermantel, R. T.

Schaefer, R. P. Lamm, J. W. Zanden)

Postawą człowieka wobec pewnego

przedmiotu jest ogół względnie trwałych
dyspozycji do oceniania tego przedmiotu i
emocjonalnego nań reagowania oraz
ewentualnie towarzyszących tym
emocjonalno-oceniającym dyspozycjom
względnie trwałych przekonań o naturze i
własnościach tego przedmiotu i względnie
trwałych dyspozycji do zachowania się
wobec przedmiotu.

TEORIE UPRZEDZEŃ SPOŁECZNYCH:
Koncepcja socjalizacyjna (A. H. Eagly):

uprzedzenia społ. są wynikiem
obserwowania przez dzieci jak członkowie
grupy własnej postępują wobec
przedstawicieli innych grup. Obserwacja
zachowań o charakterze dyskryminacyjnym
sprzyja tworzeniu się stereotypowych
wyobrażeń, a potem powielaniu tego typu
zachowań; człowiek jest w dzieciństwie
programowany do bycia uprzedzonym.

Teoria tożsamości (H. Tajfel):

podstawową potrzebą człowieka jest

stworzenie i potem utrzymywanie

pozytywnego wizerunku samego siebie;

ponieważ prestiż społ. własnej grupy jest

ważnym elementem tego obrazu, człowiek

dąży wszelkimi sposobami do podwyższenia

wartości i znaczenia swojej grupy, np.

poprzez obniżanie wartości innych grup

(„My” i „Oni”); ludzie o szczególnie niskiej

samoocenie są bardziej skłonni do

podtrzymywania uprzedzeń niż ludzie o

wysokiej samoocenie

Bad. R. W. English – status społeczno-ekonomiczny

koreluje z uprzedzeniami społecznymi

Sposoby podtrzymywania pozytywnego

obrazu własnej grupy:



dokonywanie porównań w dół: aby poczuć się lepiej,

członkowie jednej grupy spoglądają, na tych, którzy

są gorsi (pod względem statusu ekonomicznego,

wykształcenia, wyglądu fizycznego, itp.)



wyolbrzymianie wartości jakiejś cechy posiadanej

przez własną grupę



podkreślanie jakichkolwiek oznak związku z osobami

lub grupami stojącymi wyżej - pławienie się w cudzej

chwale



odcinanie się od tych członków własnej grupy, którzy

ponoszą porażki



manifestowanie ksenofobii

„My jesteśmy lepsi”: pozytywna społeczna

identyfikacja (czyli postrzeganie siebie jako

członka określonej grupy dzięki poczuciu

więzi z innymi członkami tej grupy, co

prowadzi do poczucia zadowolenia i dumy)

„My, Polacy”, „My, katolicy”, itd.

- Paradygmat minimalnej sytuacji

grupowej (Tajfel) - wystarczy minimalne,

trywialne, arbitralnie zasugerowane i

chwilowe kryterium podobieństwa by

wytworzyło się poczucie więzi grupowej i

doszło do dyskryminowania „obcych”

- eksperyment Jane Elliot

Koncepcja stereotypizacji (Y. Trope):

człowiek jest skazany na posługiwanie się

stereotypami – jest to konieczne z uwagi na

bardzo dużą liczbę informacji

napływających z otoczenia oraz

ograniczone możliwości wykorzystania ich

przez procesy poznawcze. Człowiek

organizuje wiedzę społeczną w kategorie

pojęciowe, zawierające ograniczoną liczbę

właściwości przypisywanych określonym

obiektom; z tym wiąże się tendencja do

eksponowania podobieństw między

jednostkami należącymi do jednej kategorii

(ujednolicanie) oraz podkreślania różnic

między kategoriami; na tym polega proces

stereotypizacji.

STEREOTYPY - uproszczone i uogólnione

sądy o członkach innych grup społecznych

(Lippmann)



uproszczone - ponieważ jedna /lub

nieliczne/ cecha/y przedstawicieli obcej

grupy są traktowane jako wyłączne

charakterystyki tych ludzi

(Kobiety - emocjonalne, mężczyźni - ambitni, Francuzi -

lubiący kobiety i wino, Włosi - gadatliwi, Szkoci - skąpi,

Polacy - głupi i pijący duże ilości alkoholu)



uogólnione - ponieważ wystarczy znajomość

(nawet powierzchowna) jednego

przedstawiciela innej grupy, aby przypisać

te cechy wszystkim członkom grupy



stereotypy są sztywne - nie ulegają

dynamicznym zmianom



stereotypy - mogą być pozytywne i

negatywne



negatywny stereotyp => przesądy

„prze-sąd”=osąd z góry, dokonany bez

posiadania dokładnych informacji o danej

osobie lub grupie

Koncepcja R. Girarda:

uprzedzenia wywołane są frustracjami i
związaną z tymi stanami tendencją do
agresji, skierowanej pierwotnie na obiekty
blokujące zaspokojenie potrzeb. Lęk przed
odwetem skłania jednak ludzi
sfrustrowanych do przeniesienia agresji na
obiekty zastępcze; wobec tych obiektów
(ludzi słabych, grupy mniejszościowe)
formowane są uprzedzenia;

mechanizm „kozła ofiarnego”

Poznawcze źródła uprzedzeń - proces

kategoryzacji:



kategoryzacja - łączenie obiektów

fizycznych i ludzi w kategorie na podstawie

powierzchownego podobieństwa



postrzeganie jednorodności grup obcych



postrzeganie różnorodności w obrębie

własnej grupy

Postawa ETNOCENTRYCZNA - przekonanie o

wyższości własnej grupy kulturowej