ENDOTOKSYNY

ZAGROŻENIA

BIOLOGICZNE

Karolina Majchrzak

IMM gr1

Co to są ENDOTOKSYNY ?

Substancje o charakterze toksyn występujące w ścianie komórkowej

niektórych bakterii. Uwalniane są do środowiska po obumarciu

komórki bakteryjnej. Endotoksyny są kompleksami cukrowo-lipidowo-

białkowymi wytwarzanymi przez bakterie m.in. Gram-ujemne, np.

pałeczkę czerwonki, pałeczkę okrężnicy, przecinkowca cholery oraz

przez niektóre bakterie Gram-dodatnie, np. szczepy z rodzaju

paciorkowców, gronkowców, laseczkę wąglika.

ŹRÓDŁO ENDOTOKSYN

- produkty przemiany materii, tj. odpady

powstające w procesie naturalnych

funkcji życiowych organizmu, zwanych

metabolizmem.

- martwe komórki oraz ich fragmenty
- komórki nieprawidłowo ukształtowane

albo uszkodzone – żywe, ale niezdatne

do prawidłowego funkcjonowania w

ramach tkanki, w skład której wchodzą.

Produkty przemiany materii

Powodują rozmaite choroby. W rzeczywistości, przy

prawidłowym odżywianiu, produkty przemiany

materii nie mają istotnego wpływu na nasze

zdrowie dopóty, dopóki są systematycznie

wydalane. Do czego nasz organizm jest doskonale

przystosowany, gdyż posiada odpowiednie układy

wydalnicze. Problem pojawia się wówczas, gdy

układy wydalnicze zostaną przeciążone, w wyniku

czego w organizmie wzrasta stężenie toksyn, w

tym także produktów przemiany materii. Jednak

przeciążenie układów wydalniczych powodują

toksyny przenikające w sposób niekontrolowany z

środowiska zewnętrznego (egzotoksyny), a nie

produkty przemiany materii, czy inne endotoksyny.

Martwe komórki oraz ich

fragmenty

Komórki obumierają wskutek naturalnego

zestarzenia się, uszkodzenia przez

wirusy lub bakterie, albo w wyniku

urazów (mechanicznych, termicznych),

a także oddziaływania toksyn, np.

enzymów wydzielanych przez grzyby,

lub bezpośredniego kontaktu ze złogami

skumulowanych toksyn. Do tej grupy

toksyn należą także martwe komórki

bakterii i pasożytów oraz ich fragmenty.

Komórki nieprawidłowo

ukształtowane albo uszkodzone

Najczęściej powstają one w wyniku

niedoboru substancji niezbędnych do

budowy komórek lub niedoboru substancji

kierujących ich powstawaniem i

wzrostem. Do tej grupy toksyn należą

także komórki uszkodzone w wyniku

oddziaływania na zdrowe komórki

czynników szkodliwych (kancerogennych),

np. promieniowania przenikliwego,

wolnych rodników, a także sztucznych

substancji chemicznych, które wnikają do

organizmu z środowiska zewnętrznego.

NIEBEZPIECZEŃSTWO

Zdefektowane komórki są niezwykle niebezpieczne

dla organizmu, ponieważ potrafią się rozmnażać

tworząc pseudotkanki zbudowane z podobnych

sobie niepełnowartościowych komórek. Zbitki

zdefektowanych komórek tworzą różnego rodzaju

niejednorodności w strukturach tkanek, które należy

traktować jako stany przedrakowe albo nowotwory

łagodne.

Należą do nich takie zmiany, jak:

• zmiany barwnikowe skóry,

• nadżerki szyjki macicy,

• rozmaite guzki, guzy i narośle – brodawki,

• włókniaki, tłuszczaki, mięśniaki, gruczolaki,

naczyniaki, nerwiaki, a także polipy, cysty i torbiele.

DZIAŁANIE ENDOTOKSYN NA

ORGANIZM CZŁOWIEKA

• głębokie zaburzenia

naczynioruchowe

• gorączka
• zaburzenia metabolizmu

cukrów, tłuszczów i białek

• zaburzenia krzepnięcia krwi
• podrażnienia skóry
• obniżenie fagocytozy.

REAKCJE BIOLOGICZNE

Endotoksyny powodują wiele

reakcji biologicznych,

głównie nasilone procesy

zapalne np. zaburzenia

naczynio-ruchowe i ogólne

skurcze naczyń, zaburzenia

metabolizmu białek,

tłuszczów, węglowodanów,

przekrwienie narządów i

zwiększenie krzepliwości

krwi.

WYTWARZANIE ENDOTOKSYN

Przez bakterie gram-ujemne:
• pałeczkę czerwonki,
• pałeczkę okrężnicy,
• przecinkowca cholery
Przez niektóre bakterie gram-dodatnie

np..:

•szczepy z rodzaju paciorkowców

PAŁECZKA CZERWONKI

(Shigella)

Krótkie, cienkie,

nieruchome pałeczki o
wymiarach 0,5 – 0,7 x
2 – 3 μm. Rosną dobrze
na zwykłych podłożach
w temperaturze od 10
do 40 C, przy optimum
wzrostu 37 C.

Rozkładają węglowodany do kwasu. W zależności od gatunku
rozkładają lub nie rozkładają mannitolu i laktozy.

CZERWONKA

Czerwonkę bakteryjną cechują liczne ropno

– krwiste wypróżnienia i parcie na stolec.

Przebycie choroby nie zapewnia

długotrwałej odporności.

Do zakażenia dochodzi zwykle

drogą

pokarmową

za pośrednictwem brudnych

rąk, przez wodę lub produkty spożywcze
zakażone kałem ludzkim. W warunkach
naturalnych chorobotwórcze są wyłącznie
dla ludzi.

LECZENIE

• leczenie objawowe za pomocą

płynów,

• bakteriostatyki,
• czasem antybiotyki.

PAŁECZKA OKRĘŻNICY (Escherichia

Coli)

Krótka, gruba,

obdarzona ruchem
pałeczka o wymiarach
0,4 – 0,7 x 1,4 μm.

Rozkłada z

wytworzeniem kwasu
i gazu laktozę,
glukozę, maltozę i
inne węglowodany.

WYSTĘPOWANIE

• wchodzi w skład fizjologicznej

flory bakteryjnej jelita grubego
człowieka,

• w glebie,
• w wodzie,
• skóra,
• błony śluzowe układu

oddechowego,

• jama ustna.

CHOROBY

• zakażenie układu

moczowego,

• zapalenie opon

mózgowych u
noworodków,

• ropnie,
• zapalenie płuc,
• sepsa.

LECZENIE

• leczenie objawowe,
• podawanie dużej ilości płynów i

elektrolitów.

PRZECINKOWIEC CHOLERY (Vibrio

cholerae)

• gram-ujemna bakteria z rodzaju

Vibrio,

• względny beztlenowiec,
• wywołuje cholerę

WYSTĘPOWANIA

• żyje w przewodzie pokarmowym,
• wytwarza enzymy atakujące nabłonek

jelita,

• powoduje utratę wody z tkanek i

odwodnienie organizmu,

• wywołuje cholerę

CHOLERA

• ostra i zaraźliwa choroba zakaźna

przewodu pokarmowego, której przyczyną
jest spożycie skażonego pokarmu lub
wody,

• cholerę cechuje śmiertelność około 1%

(skrajnie do 20%) przypadków prawidłowo
leczonych i 50% przy braku leczenia,

• wodę zanieczyszczać bakteriami zdolni są

jedynie ludzie chorzy lub nosiciele.

OBJAWY

• biegunka, wymioty, zwykle bez gorączki i bólu brzucha,
• stolec ma charakterystyczny wygląd – przypomina

wodę po płukaniu ryżu i charakteryzuje się swoistym
słodkawym zapachem,

• zwiększone stężenie elektrolitów w świetle jelita

powodujące stały wypływ wody z komórek nabłonka
jelit,

• zmarszczenie skóry,
• zapadnięcie oczu i wyostrzenie rysów twarzy,
• zmiana głosu,
• niepodjęcie leczenia prowadzi do zaostrzenia stanu

pacjenta.

LECZENIE

• leczenie objawowe polegające na

wyrównywaniu zaburzeń gospodarki
wodno-elektrolitowej, przede wszystkim
odwodnienia.

• w leczeniu stosuje się również antybiotyki.
• ochrona ujęć wody,
• oczyszczanie wody pitnej,
• izolacja chorych i nosicieli,
• gotowanie owoców morza.

PACIORKOWIEC ROPOTWÓRCZY

(Streptococcus pyogenes)

• pojedyncza bakteria ma kształt kulisty

oraz wykazuje tendencję do łączenia
się w łańcuszki składające się z kilku-
kilkudziesięciu komórek. Nie wytwarza
rzęsek oraz przetrwalników, część
szczepów ma otoczkę.

• jest zaliczany do tlenowców lub

względnych beztlenowców. Wzrasta w
zakresie temperatur 20-40 °C, przy
optimum 36-37 °C. Największy wzrost
uzyskuje się przy pH około 7,5 – w
przypadku zakwaszenia podłoża ginie
stosunkowo szybko.

• bakteria jest wrażliwa na standardowe

środki dezynfekcyjne, nawet w niskich
stężeniach.