BAKTERIE BEZTLENOWE

BAKTERIE BEZTLENOWE

NIEPRZETRWALNIKUJĄC

NIEPRZETRWALNIKUJĄC

E

E



ziarenkowce jako pojedyncze czynniki

ziarenkowce jako pojedyncze czynniki

etiologiczne – w ok. 5-15% zakażeń;

etiologiczne – w ok. 5-15% zakażeń;



w hodowlach mieszanych – 85-95% zakażeń,

w hodowlach mieszanych – 85-95% zakażeń,



pałeczki – ok. 1/3 zakażeń beztlenowcowych,

pałeczki – ok. 1/3 zakażeń beztlenowcowych,



źródłem zakażenia jest często flora bakteryjna z

źródłem zakażenia jest często flora bakteryjna z

powierzchni przylegających błon śluzowych,

powierzchni przylegających błon śluzowych,

takich jak np. kieszonka dziąsłowo-zębowa,

takich jak np. kieszonka dziąsłowo-zębowa,

przewód pokarmowy, pochwa

przewód pokarmowy, pochwa

wrażliwość na antybiotyki:

wrażliwość na antybiotyki:



chinolony i aminoglikozydy nie wykazują

chinolony i aminoglikozydy nie wykazują

aktywności wobec bakterii beztlenowych

aktywności wobec bakterii beztlenowych

nieprzetrwalnikujących,

nieprzetrwalnikujących,



najwyższa aktywność – cefamycyny,

najwyższa aktywność – cefamycyny,

karbapenemy, metronidazol, klindamycyna

karbapenemy, metronidazol, klindamycyna

RODZAJ:

RODZAJ:

BACTEROIDES

BACTEROIDES



szeroka grupa bakterii sacharolitycznych, do

szeroka grupa bakterii sacharolitycznych, do

której należą:

której należą:

B. fragilis, B. thetaiotaomicron

B. fragilis, B. thetaiotaomicron

, B.

, B.

ovatus, B. vulgatus, B. distasonis, B. uniformis

ovatus, B. vulgatus, B. distasonis, B. uniformis



małe pleomorficzne pałeczki G(-),

małe pleomorficzne pałeczki G(-),



flora fizjologiczna jelita grubego (najliczniejszy

flora fizjologiczna jelita grubego (najliczniejszy

składnik flory jelita człowieka), jamy ustnej,

składnik flory jelita człowieka), jamy ustnej,

gardła, uchyłków fałdów policzkowych, szyjek

gardła, uchyłków fałdów policzkowych, szyjek

zębowych, górnych dróg oddechowych, narządów

zębowych, górnych dróg oddechowych, narządów

moczowo-płciowych,

moczowo-płciowych,



stanowią 25% wszystkich beztlenowców

stanowią 25% wszystkich beztlenowców

izolowanych z próbek klinicznych

izolowanych z próbek klinicznych

BACTEROIDES FRAGILIS

BACTEROIDES FRAGILIS

czynniki zjadliwości:

czynniki zjadliwości:



kolagenazy, neuraminidazy, DNA-

kolagenazy, neuraminidazy, DNA-

zy, heparynazy, hialuronidaza,

zy, heparynazy, hialuronidaza,

chondroitynaza, fibrynolizyna,

chondroitynaza, fibrynolizyna,

proteazy, lecytynaza, lipazy,

proteazy, lecytynaza, lipazy,

fosfolipazy

fosfolipazy

(enzymy pozwalające na

(enzymy pozwalające na

inwazję, trawienie zdrowych tkanek i

inwazję, trawienie zdrowych tkanek i

tworzenie ropni),

tworzenie ropni),



polisacharydowa otoczka,

polisacharydowa otoczka,



katalaza, dysmutaza nadtlenkowa

katalaza, dysmutaza nadtlenkowa

(inaktywacja H

(inaktywacja H

2

2

O

O

2

2

i wolnych

i wolnych

rodników nadtlenkowych)

rodników nadtlenkowych)



lipopolisacharyd (LPS) nie

lipopolisacharyd (LPS) nie

wykazuje aktywności biologicznej

wykazuje aktywności biologicznej

endotoksyn (brak lipidu A),

endotoksyn (brak lipidu A),



niektóre szczepy – wytwarzają

niektóre szczepy – wytwarzają

enterotoksynę – fragilizynę

enterotoksynę – fragilizynę

(szczepy ETBF)

(szczepy ETBF)

objawy kliniczne:

objawy kliniczne:

–

zakażenia w obrębie jamy brzusznej (ropnie narządowe,

zakażenia w obrębie jamy brzusznej (ropnie narządowe,

zapalenie dróg żółciowych); zakażenia śródbrzuszne są

zapalenie dróg żółciowych); zakażenia śródbrzuszne są

zazwyczaj następstwem skażenia osłabionych tkanek

zazwyczaj następstwem skażenia osłabionych tkanek

fizjologiczną florą jelitową, zwykle na skutek urazu bądź

fizjologiczną florą jelitową, zwykle na skutek urazu bądź

operacji

operacji

–

aspiracyjne zapalenie płuc,

aspiracyjne zapalenie płuc,

–

zakażenia ran (rany gryzione),

zakażenia ran (rany gryzione),

–

stopa cukrzycowa,

stopa cukrzycowa,

–

przewlekłe zakażenia kości i stawów,

przewlekłe zakażenia kości i stawów,

–

zakażenie OUN (ropnie – zakażenia mieszane),

zakażenie OUN (ropnie – zakażenia mieszane),

–

zakażenia dróg moczowo-płciowych,

zakażenia dróg moczowo-płciowych,

–

zakażenia towarzyszące nowotworom,

zakażenia towarzyszące nowotworom,

–

bakteriemia (często jako następstwo ropni lub innych

bakteriemia (często jako następstwo ropni lub innych

ognisk zakażenia),

ognisk zakażenia),

–

posocznica – najczęściej u chorych wycieńczonych lub z

posocznica – najczęściej u chorych wycieńczonych lub z

inną poważną chorobą (często o przebiegu

inną poważną chorobą (często o przebiegu

śmiertelnym).

śmiertelnym).

diagnostyka

diagnostyka

:

:



barwienie metodą Grama

barwienie metodą Grama

(komórki układają się parami,

(komórki układają się parami,

bieguny zwykle intensywniej

bieguny zwykle intensywniej

zabarwione),

zabarwione),



nieruchome (brak rzęsek),

nieruchome (brak rzęsek),



hodowla w temp. 37

hodowla w temp. 37





C (podłoże

C (podłoże

VL, agar Columbia z dodatkiem 7-

VL, agar Columbia z dodatkiem 7-

10% krwi baraniej, podłoże

10% krwi baraniej, podłoże

Schaedlera z krwią)

Schaedlera z krwią)



testy biochemiczne

testy biochemiczne

Leczenie:

Leczenie:



naturalna oporność na penicylinę G, cefalosporyny I

naturalna oporność na penicylinę G, cefalosporyny I

generacji i aztreonam (oporność na penicyliny wynika z

generacji i aztreonam (oporność na penicyliny wynika z

obecności β-laktamaz)

obecności β-laktamaz)



lek z wyboru – metronidazol

lek z wyboru – metronidazol



cefalosporyny II i III gen. (cefoksytyna)

cefalosporyny II i III gen. (cefoksytyna)



penicylina / inhibitor (poj. szczepy oporne)

penicylina / inhibitor (poj. szczepy oporne)



klindamycyna

klindamycyna



chloramfenikol (w zakażeniach OUN)

chloramfenikol (w zakażeniach OUN)



karbapenemy

karbapenemy

RODZAJ:

RODZAJ:

PORPHYROMONAS

PORPHYROMONAS

I

I

PREVOTELLA

PREVOTELLA



G (-) pałeczki,

G (-) pałeczki,



bakterie z rodzaju

bakterie z rodzaju

Porphyromonas

Porphyromonas

i niektóre z

i niektóre z

rodzaju

rodzaju

Prevotella

Prevotella

nazywane są bakteriami

nazywane są bakteriami

czarno

czarno

pigmentowanymi

pigmentowanymi

–

–

akumulacja protohemu i protoporfiryny

akumulacja protohemu i protoporfiryny

do syntezy cytochromów i chinonów w łańcuchu oddechowym,

do syntezy cytochromów i chinonów w łańcuchu oddechowym,



czerwone świecenie w lampie UV,

czerwone świecenie w lampie UV,



na agarze z krwią wyrastają po 2-21 dniach,

na agarze z krwią wyrastają po 2-21 dniach,



Prevotella

Prevotella

– rozkład cukrów,

– rozkład cukrów,

Porphyromonas –

Porphyromonas –

rozkład cukrów

rozkład cukrów



wytwarzają

wytwarzają





-laktamazę (test cefinazowy),

-laktamazę (test cefinazowy),



P. melaninogenica

P. melaninogenica

i

i

P. oralis

P. oralis

– izolowane z jamy

– izolowane z jamy

ustnej ok. 40% zdrowych pięciolatków i prawie

ustnej ok. 40% zdrowych pięciolatków i prawie

wszystkich nastolatków,

wszystkich nastolatków,



P. melaninogenica, P. disiens i P. bivia

P. melaninogenica, P. disiens i P. bivia

– prawidłowa

– prawidłowa

flora pochwy

flora pochwy

czynniki zjadliwości:

czynniki zjadliwości:



fosfolipaza A,

fosfolipaza A,



fimbrie, otoczki, pęcherzyki

fimbrie, otoczki, pęcherzyki

błonowe – tworzenie płytki

błonowe – tworzenie płytki

nazębnej, głównie

nazębnej, głównie

P.

P.

endodontalis

endodontalis

,

,



metabolity (kw. masłowy,

metabolity (kw. masłowy,

izowalerianowy,

izowalerianowy,

izokapronowy) –

izokapronowy) –

upośledzają funkcję

upośledzają funkcję

granulocytów

granulocytów

objawy kliniczne:

objawy kliniczne:



ropnie mózgu – pochodzenia „usznego” i

ropnie mózgu – pochodzenia „usznego” i

„zatokowego”,

„zatokowego”,



P. melaninogenica

P. melaninogenica

– zakażenia głowy, szyi,

– zakażenia głowy, szyi,

okołozębowe i płuc; zakażenia ran kąsanych przez

okołozębowe i płuc; zakażenia ran kąsanych przez

człowieka,

człowieka,

pierwotny ropień płuc –

pierwotny ropień płuc –

źródłem zakażenia są najczęściej

źródłem zakażenia są najczęściej

bakterie, których normalnym środowiskiem jest kieszonka

bakterie, których normalnym środowiskiem jest kieszonka

dziąsłowa

dziąsłowa

(

(

P. melaninogenica

P. melaninogenica

– izolowany od ok. połowy chorych)

– izolowany od ok. połowy chorych)



P. denticola

P. denticola

– zakażenia w obrębie jamy ustnej

– zakażenia w obrębie jamy ustnej

(

(

periodontitis

periodontitis

– zakażenia korzeni zębów), głowy i szyi,

– zakażenia korzeni zębów), głowy i szyi,

dolnych dróg oddechowych, dróg moczowo-płciowych

dolnych dróg oddechowych, dróg moczowo-płciowych



Porphyromonas asaccharolyticus, P. gingivalis

Porphyromonas asaccharolyticus, P. gingivalis

,

,

P.

P.

endodontalis

endodontalis

(flora jamy ustnej) – choroby przyzębia

(flora jamy ustnej) – choroby przyzębia

(

(

periodontitis

periodontitis

), zakażenia kanału korzeni zębów,

), zakażenia kanału korzeni zębów,

zakażenia dróg moczowo-płciowych

zakażenia dróg moczowo-płciowych

RODZAJ:

RODZAJ:

FUSOBACTERIUM

FUSOBACTERIUM



G(-) pałeczki, cienkie, zwykle

G(-) pałeczki, cienkie, zwykle

z zaostrzonymi końcami

z zaostrzonymi końcami



nie posiadają rzęsek,

nie posiadają rzęsek,



rosną na pożywkach

rosną na pożywkach

wzbogaconych, w temp. 37˚C,

wzbogaconych, w temp. 37˚C,



wytwarzają duże ilości kw.

wytwarzają duże ilości kw.

masłowego z glukozy i

masłowego z glukozy i

wykorzystują go jako źródło

wykorzystują go jako źródło

węgla,

węgla,



stanowią florę fizjologiczną

stanowią florę fizjologiczną

jamy ustnej, górnych dróg

jamy ustnej, górnych dróg

oddechowych, przewodu

oddechowych, przewodu

pokarmowego, dróg płciowych

pokarmowego, dróg płciowych



dwa gatunki:

dwa gatunki:

F. nucleatum, F.

F. nucleatum, F.

necrophorum

necrophorum

czynniki zjadliwości:

czynniki zjadliwości:



wytwarzają enzymy, które odpowiedzialne są za

wytwarzają enzymy, które odpowiedzialne są za

destrukcję tkanek i ułatwiają rozprzestrzenianie

destrukcję tkanek i ułatwiają rozprzestrzenianie

się bakterii (kolagenazy, neuraminidazy, DNA-zy,

się bakterii (kolagenazy, neuraminidazy, DNA-zy,

heparynazy, proteazy),

heparynazy, proteazy),



lipopolisacharyd (LPS) wykazuje właściwości

lipopolisacharyd (LPS) wykazuje właściwości

endotoksyny,

endotoksyny,



często przekształcają się w sferoplasty

często przekształcają się w sferoplasty

(niewrażliwe na antybiotyki β-laktamowe); w

(niewrażliwe na antybiotyki β-laktamowe); w

procesie tym często uwalniane są silnie działające

procesie tym często uwalniane są silnie działające

endotoksyny, które mogą wywołać wstrząs

endotoksyny, które mogą wywołać wstrząs

septyczny,

septyczny,

objawy kliniczne:

objawy kliniczne:



ropnie wierzchołkowe

ropnie wierzchołkowe



zakażenia OUN

zakażenia OUN



aspiracyjne i martwicze zapalenie płuc

aspiracyjne i martwicze zapalenie płuc



ropień płuc, ropowica klatki piersiowej

ropień płuc, ropowica klatki piersiowej



posocznica po zapaleniu migdałków

posocznica po zapaleniu migdałków



ropień wątroby

ropień wątroby



zapalenie kości i szpiku, zapalenie stawów

zapalenie kości i szpiku, zapalenie stawów



ropień mózgu

ropień mózgu



zapalenie zatok

zapalenie zatok



zakażenia w obrębie głowy i szyi

zakażenia w obrębie głowy i szyi

- różnicowanie tego rodzaju oparte na cechach

- różnicowanie tego rodzaju oparte na cechach

biochemicznych

biochemicznych

RODZAJ:

RODZAJ:

PROPIONIBACTERIUM

PROPIONIBACTERIUM



G (+), polimorficzne pałeczki,

G (+), polimorficzne pałeczki,



hodowla - podłoże VL, agar Columbia z dodatkiem 7-10% krwi

hodowla - podłoże VL, agar Columbia z dodatkiem 7-10% krwi

baraniej, podłoże Schaedlera z krwią

baraniej, podłoże Schaedlera z krwią

–

drobne, opalizujące kolonie po 2-7 dniach hodowli/ 37

drobne, opalizujące kolonie po 2-7 dniach hodowli/ 37

°

°

C

C



główny produkt fermentacji – kwas propionowy,

główny produkt fermentacji – kwas propionowy,



wchodzą w skład fizjologicznej flory skóry, nosogardzieli, jamy

wchodzą w skład fizjologicznej flory skóry, nosogardzieli, jamy

ustnej, przewodu pokarmowego i dróg moczowo-płciowych,

ustnej, przewodu pokarmowego i dróg moczowo-płciowych,



niektóre gatunki – oportunistyczne zakażenia u ludzi,

niektóre gatunki – oportunistyczne zakażenia u ludzi,



znaczenie kliniczne –

znaczenie kliniczne –

P. acnes, P. propionicum

P. acnes, P. propionicum

, P. avidum, P.

, P. avidum, P.

granulosum,

granulosum,



P. acnes, P. granulosum –

P. acnes, P. granulosum –

czoło, skrzydełka nosa, klatka

czoło, skrzydełka nosa, klatka

piersiowa, plecy – głównie okolica międzyłopatkowa,

piersiowa, plecy – głównie okolica międzyłopatkowa,



P. avidum –

P. avidum –

pachy, krocze, nozdrza przednie,

pachy, krocze, nozdrza przednie,



P. propionicum

P. propionicum

–

–

nozdrza przednie

nozdrza przednie

PROPIONIBACTERIUM ACNES

PROPIONIBACTERIUM ACNES



u nastolatków i młodych dorosłych – zmiany

u nastolatków i młodych dorosłych – zmiany

skórne, będące zapaleniem mieszków włosowych

skórne, będące zapaleniem mieszków włosowych

– trądzik pospolity (łac.

– trądzik pospolity (łac.

acnes vulgaris

acnes vulgaris

),

),

–

główna ich rola w patogenezie trądziku to stymulowanie

główna ich rola w patogenezie trądziku to stymulowanie

silnej odpowiedzi immunologicznej

silnej odpowiedzi immunologicznej

(pałeczki uwalniają

(pałeczki uwalniają

czynniki chemotaktyczne zapoczątkowując migrację fagocytów

czynniki chemotaktyczne zapoczątkowując migrację fagocytów

w okolice gruczołów łojowych – reakcja zapalna)

w okolice gruczołów łojowych – reakcja zapalna)



endogenne zakażenia u pacjentów, u których w

endogenne zakażenia u pacjentów, u których w

leczeniu zastosowano biomateriały np. sztuczne

leczeniu zastosowano biomateriały np. sztuczne

zastawki serca, endoprotezy, cewniki

zastawki serca, endoprotezy, cewniki

wewnątrznaczyniowe

wewnątrznaczyniowe

RODZAJ:

RODZAJ:

PEPTOCOCCUS

PEPTOCOCCUS



G(+) ziarenkowce,

G(+) ziarenkowce,



nieurzęsione, niekwasooporne,

nieurzęsione, niekwasooporne,



rozkładają węglowodany, kw. organiczne, produkty

rozkładają węglowodany, kw. organiczne, produkty

rozkładu białka z wytworzeniem CO

rozkładu białka z wytworzeniem CO

2

2

, H

, H

2

2

i innych

i innych

związków,

związków,



izolowane u zdrowych ludzi z dróg moczowo-

izolowane u zdrowych ludzi z dróg moczowo-

płciowych kobiet, przewodu pokarmowego i dróg

płciowych kobiet, przewodu pokarmowego i dróg

oddechowych,

oddechowych,



izolowane z różnych przypadków chorobowych

izolowane z różnych przypadków chorobowych

(zapalenie wyrostka robaczkowego, gorączka

(zapalenie wyrostka robaczkowego, gorączka

połogowa, zapalenie jamy ustnej, pęcherza,

połogowa, zapalenie jamy ustnej, pęcherza,

opłucnej, itp.)

opłucnej, itp.)

RODZAJ:

RODZAJ:

PEPTOSTREPTOCOCCUS

PEPTOSTREPTOCOCCUS



G(+) ziarenkowce, występujące w

G(+) ziarenkowce, występujące w

postaci dwoinek lub łańcuszków,

postaci dwoinek lub łańcuszków,



nieurzęsione, niekwasooporne,

nieurzęsione, niekwasooporne,



rosną na podłożach

rosną na podłożach

wzbogaconych, w temp. 25-38˚C,

wzbogaconych, w temp. 25-38˚C,



rozkładają węglowodany, kw.

rozkładają węglowodany, kw.

organiczne, produkty rozkładu

organiczne, produkty rozkładu

białka z wytworzeniem CO

białka z wytworzeniem CO

2

2

, H

, H

2

2

i

i

innych związków,

innych związków,



na podłożach zawierających

na podłożach zawierających

białko niektóre gatunki

białko niektóre gatunki

wytwarzają gaz o przykrym

wytwarzają gaz o przykrym

zapachu – SO

zapachu – SO

2

2

,

,



stanowią florę jamy ustnej,

stanowią florę jamy ustnej,

przewodu pokarmowego, układu

przewodu pokarmowego, układu

moczowo-płciowego oraz skóry

moczowo-płciowego oraz skóry



drugi rodzaj po

drugi rodzaj po

Bacteroides

Bacteroides

pod

pod

względem częstości izolacji z

względem częstości izolacji z

materiałów klinicznych

materiałów klinicznych

objawy kliniczne:

objawy kliniczne:



ropnie (zakażenia mieszane), bakteriemia,

ropnie (zakażenia mieszane), bakteriemia,

posocznica

posocznica



zakażenie kości i stawów

zakażenie kości i stawów



zakażenia tkanek miękkich

zakażenia tkanek miękkich



rany kąsane (zwierzęta, człowiek)

rany kąsane (zwierzęta, człowiek)



owrzodzenie podudzi, stóp (cukrzyca, zaburzenia

owrzodzenie podudzi, stóp (cukrzyca, zaburzenia

krążenia)

krążenia)



zakażenia w obrębie jamy brzusznej

zakażenia w obrębie jamy brzusznej



ropień mózgu

ropień mózgu



zakażenia głowy i szyi, w tym zakażenia

zakażenia głowy i szyi, w tym zakażenia

zębopochodne

zębopochodne



zapalenie płuc i opłucnej

zapalenie płuc i opłucnej



zakażenia w obrębie miednicy małej

zakażenia w obrębie miednicy małej