1

Walory krajoznawcze

Polski

walory antropogeniczne

(część 1)

2

Walory antropogeniczne (kulturowe)

Obiekty materialne oraz elementy ściśle
związane
z życiem, pracą oraz działalnością człowieka i
przez

niego

wytworzone

w

procesie

historycznego rozwoju, stanowiące przedmiot
powszechnego zainteresowania turystów w
skali ogólnokrajowej.

• muzea i rezerwaty archeologiczne,

• muzea etnograficzne, skanseny i ośrodki
twórczości ludowej,

• zabytki architektury i budownictwa,

• muzea sztuki i zbiory artystyczne,

• muzea biograficzne,

• muzea specjalistyczne i obiekty unikatowe,

• obiekty historyczno-wojskowe,

• miejsca i muzea martyrologii,

• zabytki działalności gospodarczej i techniki,

• współczesne imprezy kulturalne,

• miejsca pielgrzymkowe.

3

Muzea

• Ruch turystyczny w tych obiektach jest mierzalny.

GUS co roku podaje liczbę odwiedzających.

• Informacje dotyczące muzeów dostarczane są co

roku przez te obiekty i ich oddziały na formularzu o

symbolu

K-02. W sprawozdaniu zawarte są m.in.

– informacje o osobach zwiedzających muzea i wystawy

muzealne – czasowe i objazdowe,

– informacje o formach prowadzonej przez muzea działalności

oświatowej (odczyty, lekcje, seanse filmowe, koncerty).

• W sprawozdaniu dane o zwiedzających można

znaleźć

w następującym układzie:

– zwiedzający muzea i wystawy ogółem (w tys.),

• w tym młodzież szkolna w zorganizowanych grupach.

4

Muzea i rezerwaty

archeologiczne

• Przykłady

• grodziska - obronne osady (Biskupin, grodzisko
na wyspie na wyspie Jeziora Lednickiego)

• miejsca dawnych ośrodków produkcyjnych lub
wydobywczych (rezerwat pieców garncarskich w
Igołomii, kopalnia krzemienia pasiastego w
Krzemionkach),

• miejsca kultury (Góra Ślęża)

• cmentarzyska, kurhany (Odry, kultury łużyckiej w
Częstochowie),

• jaskinie, osady otwarte

•Znaczenie dla walorów archeologicznych ma

• element zagospodarowania turystycznego,

• właściwe przystosowania do zwiedzania przez
odpowiednie przygotowanie ekspozycji,

• niezbędna informacja fachowa.

5

Muzea etnograficzne,

skanseny

i ośrodki twórczości ludowej

(1)

• Dla turystów łatwo czytelne są z racji swej

widowiskowości atrakcje turystyczne, takie jak:

– budownictwo świeckie i sakralne,

– niektóre dziedziny sztuki ludowej

• rzeźbiarstwo,

• malarstwo,

• ceramika,

• tkactwo,

• hafciarstwo,

• koronkarstwo,

• wycinankarstwo,

• zdobnictwo przedmiotów,

– różne rodzaje obrzędów i imprez

6

Muzea etnograficzne,

skanseny i ośrodki

twórczości ludowej (2)

• W Polsce w wielu miejscowościach, zachowały się

zabytki ludowej architektury lub kultywowane są

dawne obrzędy i zwyczaje.

• Miejscowości te są położone w rejonach o dawnych

tradycjach tej sztuki, a twórcy ludowi specjalizują

się często w jednej dziedzinie, np.

– w Koniakowie w koronkarstwie,

– W rejonie Łowicza w wycinankach,

– w Chmielnie i Kartuzach w ceramice.

• Historyczny dorobek ludowej kultury duchowej

i materialnej jest zabezpieczony i udostępniony do

zwiedzania

w

skansenach,

muzeach

etnograficznych,

izbach

regionalnych

i

pojedynczych obiektach.

7

Skanseny

• Skanseny - muzea na wolnym powietrzu, gromadzą przeważnie

drewniane obiekty budownictwa wiejskiego.

• Inne określenia: park etnograficzny, muzeum wsi, muzeum

budownictwa ludowego.

• Skanseny grupują w jednym miejscu budynki mieszkalne,

gospodarcze, przemysłowe i sakralne, przeważnie z

wyposażeniem wnętrz, z terenu jednego lub kilku regionów,

reprezentujące kulturę poszczególnych grup etnograficznych.

– W Polsce najstarszym skansenem jest Muzeum Kaszubskie we

Wdzydzach Kiszewskich powstałe w 1906 r.

– W okresie międzywojennym utworzono w Nowogrodzie Kurpiowski

Park Etnograficzny oraz skansen w Olsztynku.

– Pozostałe skanseny powołano po II wojnie światowej, przy czym

niektóre są jeszcze w fazie organizacji i rozbudowy, aczkolwiek są

już udostępnione zwiedzającym.

– Największą frekwencją cieszą się skanseny w Zubrzycy Górnej,

Olsztynku, Sanoku i Opolu-Bierkowicach.

• Skanseny z reguły są związane z osadnictwem wiejskim,

• W większych miastach są utworzone specjalistyczne muzea

etnograficzne (Warszawa, Wrocław, Kraków; w innych miastach

tworzy się osobne działy etnograficzne muzeów

nieprofilowanych, m.in. w Olsztynie, Płocku, Sieradzu).

8

Muzea etnograficzne i ośrodki twórczości

ludowej (3)

 Znaczenie turystyczne w skali krajowej odgrywają izby
regionalne oraz obiekty w miejscu ich powstania,

 Zagroda Słowińska w Klukach

 ośrodki twórczości ludowej (Beskidzka Izba
Twórcza w Istebnej).

 Regularne imprezy folklorystyczne

 Bukowina Tatrzańska, Gdańsk, Kazimierz Dolny,
Kraków, Łącko
(k/Starego Sącza, Płock, Zakopane, Zielona Góra,
Żywiec).

 Znaczące walory krajoznawcze przejawów kultury
ludowej interesujące dla turystów mają regiony:
Podhale, Śląsk Cieszyński, Ziemia Łowicka, Ziemia
Kurpiowska, Kaszuby; Są to walory:

 budownictwa świeckiego i sakralnego,
 sztuki ludowej: rzeźbiarstwa, malarstwa, ceramiki,
tkactwa, hafciarstwa, koronkarstwa,
wycinankarstwa, zdobnictwa przedmiotów,
 widowiskowych obrzędów i imprez ludowych

9

Zabytki architektury i budownictwa

(1)

 Waloryzacja turystyczna zabytków opiera się na
oficjalnej klasyfikacji oraz analizie elementów
dodatkowych, takich jak położenie w stosunku do
rejonów i tras turystycznych, usytuowanie w
krajobrazie, związek z wydarzeniami historycznymi,
zagospodarowanie i przystosowanie do zwiedzania,
udostępnienie wnętrz z ewentualną ekspozycją
zabytków ruchomych.
 Ocena zabytków architektury zależy m.in. od ich
liczebności oraz, zróżnicowanego układu zgrupowań
przestrzennych Ten rodzaj walorów krajoznawczych
wielu przypadkach przesądza znaczeniu danej
miejscowości dla turystyki.

 Miejscowości grupy I: Gdańsk, Kraków, Poznań,
Toruń, Warszawa, Wrocław
 Miejscowości grupy II, m.in: Częstochowa,
Kłodzko, Lublin, Malbork, Płock i in.

10

Zabytki architektury i

budownictwa (2)

• Wybitna popularność, duży ruch turystyczny

• Cechy

– znaczenie historyczne, artystyczne i

naukowe zabytków nieruchomych jest
zróżnicowane

– odmienny jest sposób ich występowania

(pojedynczo lub w zgrupowaniach)

– różne są ich związki przestrzenne

ze środowiskiem geograficznym.

11

Znaczenie zabytków architektury i

budownictwa

dla turystyki

• Wyraża się intensywnością ruchu

turystycznego, kierującego się do

poszczególnych

celów

zainteresowań.

• Ruch turystyczny nie rozkłada się

równomiernie na obszarze kraju.

• Natężenie ruchu turystycznego nie

zawsze

odpowiada

oficjalnej,

obiektywnej klasyfikacji zabytków.

12

Waloryzacja zabytków architektury i

budownictwa (1)

• Nie ma możliwości przeanalizowania tysięcy

obiektów

z

uwzględnieniem

ich

indywidualnych cech.

• Przedmiotem oceny jest grupa czołowych

zabytków (miejscowości, w których są one

zlokalizowane).

• Waloryzacja najczęściej odnosi się nie do

pojedynczych obiektów, lecz do zbioru

zabytków w danej jednostce osadniczej.

Może wystapić:

– jeden zabytek lub zespół zabytkowy

– kilkadziesiąt zabytków klasy światowej i krajowej

13

Waloryzacja zabytków architektury i

budownictwa (2)

• O znaczeniu miejscowości nie decyduje występująca w niej

liczba zabytków. Tę samą rangę turystyczną może mieć

zarówno zabytek pojedynczy, jak i większy zbiór obiektów.

• Waloryzacja turystyczna zabytków opiera się na oficjalnej ich

klasyfikacji oraz analizie elementów dodatkowych, takich jak:

– położenie w stosunku do rejonów i tras turystycznych,

– usytuowanie w krajobrazie,

– związek z wydarzeniami historycznymi,

– zagospodarowanie i przystosowanie do zwiedzania,

– udostępnienie wnętrz z ewentualną ekspozycją zabytków

ruchomych.

• Ten rodzaj walorów krajoznawczych ma tak

wielką wagę, że w wielu przypadkach

przesądza

ona

o

znaczeniu

danej

miejscowości dla turystyki.

14

Najważniejsze zespoły zabytków w

Polsce

• Gdańsk

- Zabudowa Głównego Miasta w obrębie murów

obronnych, kościół parafialny NMP, ratusz, zespół wielkiej

zbrojowni, zespół twierdzy Wisłoujście

• Kraków

- Zabudowa śródmieścia w obrębie Plant, zespół

budowli Wzgórza Wawelskiego, Kościół Mariacki, Sukiennice,

kościół św. Anny, Collegium Maius, klasztor jezuitów, klasztor

kamedułów na Bielanach, klasztor augustianów, obwarowania

staromiejskie

• Poznań

- Ratusz, kościół katedralny, kościół farny d. jezuitów,

Biblioteka Raczyńskich, pałace, kamienice w Rynku, budynek d.

wagi miejskiej

• Toruń

- Zabudowa Starego i Nowego Miasta, kościół św. Jana,

klasztor franciszkanów i kościół NMP, ratusz, kamienica „Pod

Gwiazdą", kościół św. Jakuba, ruiny zamku krzyżackiego, mury z

basztami

• Warszawa

- Zamek Królewski, Teatr Wielki, kościół Wizytek,

pałac Krasińskich, zespół pałacowo-parkowy Łazienki, zespół

pałacowo-parkowy Wilanów, mury miejskie z basztami - Barbakan,

inne kościoły, pałace, kamienice

• Wrocław

- Zabudowa Ostrowa Tumskiego i Wyspy Piaskowej,

kościół katedralny, kościół św. Krzyża, kościół NMP, Uniwersytet,

Ratusz, kamienice w Rynku