LEKI DZIAŁAJĄCE

NA UKŁAD
KRĄŻENIA

Małgorzata Berezińska

Zakład Farmakologii,

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Leki β-adrenolityczne

Mechanizm działania:

 Blokowanie receptorów β

1

-adrenergicznych w

sercu

 Hamowanie działania amin katecholowych na

serce

 Chronotropowego
 Dromotropowego
 Inotropowego
 Arytmogennego

Zmiany adaptacyjne receptorów

β podczas stosowania β-

blokerów

Przedłużona ekspozycja na antagonistów

receptorów

Zwiększenie liczby receptorów (up-regulation)

Zespół odstawienia po nagłym odstawieniu

leków

Leki selektywne i nieselektywne

Leki

nieselektywne

propranolol

pindolol

sotalol

karwedilol

Leki selektywne

metoprolol

atenolol

acebutolol

betaksolol

bisoprolol

celiprolol

nebiwolol

timolol

metipranolol

karteolol

Leki o złożonym mechanizmie

działania

 Celiprolol – kardioselektywny antagonista

receptora β

1

; wykazuje częściową aktywność β

2

sympatykomimetyczną

 Nebiwolol – kardioselektywny antagonista

receptora β

1

; stymuluje także syntezę tlenku

azotu

 Karwedilol – nieselektywny antagonista

receptorów β; równocześnie jest selektywnym
antagonistą receptorów α

1

Wewnętrzna aktywność

sympatykomimetyczna

 Acebutolol, praktolol, pindolol, oksprenolol,

alpernolol, penbutolol

 Zapobiega kurczącemu działaniu na mięśnie

gładkie

 Zapobiega rozwojowi „up-regulation”

 Zapobiega rozwojowi hipoglikemii, wzrostowi

frakcji LDL i trójglicerydów

Leki pozbawione aktywności

wewnętrznej

Silniej blokują działanie katecholamin na

serce

Skuteczniejsze w prewencji zawału,

zapobieganiu pozawałowym zaburzeniom
rytmu i blokowaniu działania na serce
agonistów receptorów β

2

Zablokowanie receptorów β

1

-

adrenergicznych powoduje

 Zwolnienie czynności serca – ujemne działanie

chronotropowe i dromotropowe

 Zmniejszenie pracy serca i zapotrzebowania

na tlen – ujemne działanie inotropowe

 Obniżenie ciśnienia tętniczego krwi (działanie

na serce i naczynia)

 Zmniejszenie uwalniania reniny
 Oraz dodatkowo – działanie uspokajające

Zablokowanie receptorów β

2

-

adrenergicznych powoduje

 Skurcz oskrzeli
 Skurcz naczyń obwodowych,

skurcze macicy

 Hamowanie glikogenolizy,

uwalnianie insuliny

 Hamowanie lipolizy

Leki β-adrenolityczne –

niewydolność krążenia

 Przeciwdziałają przyspieszaniu czynności serca

przez noradrenalinę, hamują zwiększanie masy i
wielkości oraz zmiany kształtu komór

 Poprawiają kurczliwość, przez zwolnienie

częstości rytmy poprawiają napełnianie lewej
komory, hamują martwicę komórek mięśnia
sercowego

 Leki kardioselektywne – metoprolol, bisoprolol;

leki o działaniu złożonym – karwedilol, nebiwolol

Leki β-adrenolityczne –

niewydolność krążenia

 Można podawać jedynie chorym po uzyskaniu

stabilizacji inhibitorami konwertazy angiotensyny,
ewentualnie diuretykami i glikozydami naparstnicy

 Stosowane u klinicznie stabilnych chorych z

frakcją wyrzutową lewej komory < 40% i
łagodnymi bądź umiarkowanymi objawami
niewydolności serca

 Leczenie zaczynać od małych dawek i stopniowo

je zwiększać

Leki β-adrenolityczne –

niewydolność krążenia

 Nie wolno zaczynać leczenia przy

współistniejących zaburzeniach przewodnictwa
przedsionkowo-komorowego, częstości pracy serca
< 60/min, ciśnieniu skurczowym < 95 mm Hg

 Nie podawać równocześnie z werapamilem,

diltiazemem, lekami antyarytmicznymi I klasy

 Przeciwwskazane w ostrej niewydolności

krążenia!!!

Leki β-adrenolityczne –

zaburzenia rytmu serca

 Propranolol, sotalol, nadolol
 Hamują arytmogenny wpływ katecholamin na

serce, niektóre z nich mają bezpośredni wpływ
stabilizujący na błony komórkowe (propranolol,
alprenolol, oksprenolol, metoprolol)

 Stosowane w leczeniu częstoskurczu

przedsionkowego i pojedynczych pobudzeń
dodatkowych komorowych (zatrucie glikozydami
naparstnicy, wysiłek, stres, nadczynność tarczycy)

Leki β-adrenolityczne –

nadciśnienie

 Zwalniają czynność serca, zmniejszają

jego pojemność minutową

 Zmniejszają aktywność reninową osocza
 Zmieniają wrażliwość baroreceptorów

Leki β-adrenolityczne –

nadciśnienie

 Obniżają ciśnienie skurczowe i rozkurczowe
 Nie powodują hipotonii ortostatycznej
 Nie zatrzymują w organizmie jonów sodu i

wody

Leki β-adrenolityczne –

nadciśnienie

 Działanie hipotensyjne wystepuje w ciągu kilku

godzin, ale pełen efekt ujawnia się po kilku
tygodniach stosowania

 Szczególnie zalecane u osób ze współistniejącą

chorobą wieńcową i zaburzeniami rytmu po
przebytym zawale serca

 Można je kojarzyć z diuretykami, antagonistami

wapnia z grupy pochodnych dihydropirydyny i z
α-adrenolitykami

Leki β-adrenolityczne – choroba

niedokrwienna serca

 Propranolol, metoprolol, betaksolol, bisoprolol
 Zwalniają czynność serca, zmniejszają jego kurczliwość i objętość

minutową, obniżają ciśnienie krwi

 Znoszą wpływ katecholamin zwiększających zużycie O

2

przez mięsień

sercowy, zapobiegając bólom dławicowym spowodowanym wysiłkiem i
obciążeniem psychicznym

 Szczególnie wskazane u chorych ze współistniejącym nadciśnieniem lub

po przebytym zawale

Inhibitory konwertazy

angiotensyny

Angiotensynogen

Angiotensyna I

Receptory AT

1

Angiotensyna II

Enzym konwertujący

angiotensynę I

Inhibitory konwertazy

angiotensyny

Antagoniści receptora

AT

1

Renina

Zwężenie naczyń
Uwalnianie

aldosteronu

Przebudowa

serca

Inhibitory konwertazy

angiotensyny

 Rozszerzają tętnice i żyły, zmniejszając obwodowy

opór naczyniowy

 Poprawiają bilans tlenowy serca, zwiększają

objętość wyrzutową lewej komory serca

 Hamują proces przerostu komór i ich odkształceń
 Zwiększają diurezę i wydalanie jonów sodu z

moczem, zatrzymują jony potasu

 Nie wpływają istotnie na gospodarkę

węglowodanową i tłuszczową, zwiększają
wrażliwość na insulinę

Inhibitory konwertazy

angiotensyny

 Dobrze wchłaniają się z przewodu

pokarmowego

 W większości są prolekami, działającymi

poprzez czynne metabolity – enalapril,
perindopril, ramipril, chinapril, benazepril,
cilazapril, fosinopril, trandolapril, moeksipril,
imidapril

 Związki, które nie są prolekami – kaptopril,

lizynopril

Inhibitory konwertazy

angiotensyny – nadciśnienie

tętnicze

 Obniżają ciśnienie tętnicze

 Zapobiegają przebudowie mięśniówki naczyń

krwionośnych, a więc odległym skutkom
nadciśnienia

 W związku z działaniem przeciwproliferacyjnym

powodują cofanie się zmian przerostowych mięśnia
sercowego

 Leki pierwszego rzutu u chorych z towarzyszącą

niewydolnością krążenia i /lub cukrzycą

Inhibitory konwertazy

angiotensyny – niewydolność

krążenia

 Stosowane są w niewydolności od stopnia II do

IV

 Zmniejszając opory obwodowe poprawiają

zaburzone funkcje mięśnia sercowego

 Zmniejszają częstość hospitalizacji i

śmiertelność chorych

Inhibitory konwertazy

angiotensyny – działania

niepożądane

 Kaszel
 Ostra hipotonia (szczególnie po zastosowaniu pierwszej

dawki, u chorych na diecie niskosodowej lub w połączeniu
z diuretykami)

 Reakcje alergiczne (obrzęk naczynioruchowy, neutropenia)
 Zaburzenia perfuzji nerek u chorych z niewydolnością

nerek; niewydolność nerek u chorych ze zwężeniem tętnic
nerkowych

 Wzrost stężenia potasu we krwi
 Działanie teratogenne w II i III trymestrze ciąży
 Zaburzenia smaku

Inhibitory konwertazy

angiotensyny –

przeciwwskazania

 Zwężenie tętnic nerkowych
 Zwężenie aorty
 Choroby przebiegające z przewlekłym kaszlem
 Ciężka kardiomiopatia zaporowa
 Ciąża

Antagoniści receptora

angiotensynowego

 Alternatywne drogi powstawania angiotensyny II –

mogą być szczególnie aktywne u pacjentów z
niewydolnością serca i nadciśnieniem lub
uaktywniać się pod wpływem przewlekłego
hamowania ACE

 Losartan, eprosartan, walsartan, irbesartan,

kandesartan, telmisartan

 Stosowane głównie w leczeniu nadciśnienia

tętniczego i niewydolności krążenia oraz w
profilaktyce zawału serca

Leki blokujące kanały

wapniowe

Blokery kanału wapniowego

Antagoniści kanału

wapniowego

Antagoniści wapnia

Blokery kanału wapniowego

 Zmniejszając wnikanie wapnia do komórek

zmniejszają kurczliwość mięśni gładkich naczyń
krwionośnych oraz mięśnia sercowego

 Hamują czynność węzła zatokowego i

przewodnictwo przedsionkowo-komorowe,
zmniejszają zużycie tlenu przez mięsień sercowy

 Rozszerzają naczynia krwionośne obwodowe i

wieńcowe

 Niektóre z nich hamują agregację płytek krwi

Blokery kanału wapniowego

werapamil

diltiazem

pochodne

dihydropirydyn

y

amlodypina

felodypina

isradypina

nifedypina

nimodypina

nitrendypina

lacydypina

nimodypina

Blokery kanału wapniowego

 Dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego

 Wiążą się z białkami krwi w 70-98%

 Podlegają efektowi pierwszego przejścia

 Metabolizowane przez cytochrom CYP3A4

 Werapamil i diltiazem są metabolizowane do metabolitów

o słabszym działaniu, pochodne dihydropirydyny są
metabolizowane do metabolitów nieaktywnych

 Przy długotrwałym stosowaniu mogą się kumulować w

organizmie

Blokery kanału wapniowego –

działania niepożądane

Werapamil i diltiazem

 Zaburzenia

przewodnictwa w sercu

 Niewydolność mięśnia

sercowego

 NIE kojarzyć z β-

blokerami i glikozydami

nasercowymi

Pochodne

dihydropirydyny

 Obniżenie ciśnienia

tętniczego

 Uczucie gorąca na

twarzy

 Zaburzenia czucia

palców

 Bóle i zawroty głowy
 Obrzęki kończyn

Werapamil

 Silnie działa na serce i naczynia tętnicze, nie

wpływa na naczynia żylne

 Działa ino-, chrono-, i dromotropowo ujemnie
 Wskazania – dusznica bolesna, zaburzenia

rytmu serca (głównie pochodzenia
nadkomorowego), nadciśnienie łagodne i
umiarkowane

Werapamil

Stany ostre – nadkomorowe zaburzenia rytmu,
przełom nadciśnieniowy, skurcz naczyń
wieńcowych

Rp.

Isoptin

0,005

in amp. No 5

D.S. Wstrzyknąć dożylnie jedną ampułkę,

w

razie potrzeby powtórzyć

dawkę po 10 minutach

Pochodne dihydropirydyny

 Silnie rozszerzają tętnice obwodowe, słabiej

działają na naczynia żylne

 Wskazania – nadciśnienie, choroba

niedokrwienna serca (szczególnie odmiana
Prinzmethala); nimodypina – stany
niedokrwienia mózgu, migreny

 Pochodne II generacji – lepiej tolerowane niż

nifedypina, dłuższy czas działania

Diltiazem

 Właściwości farmakodynamiczne pośrednie

między werapamilem i nifedypiną

 Wskazania – choroba niedokrwienna serca,

rzadziej nadciśnienie i migrena

Leki stosowane w leczeniu

dusznicy bolesnej

1. Azotany i azotyny (nitraty)

2. Leki β-adrenolityczne

3. Leki blokujące kanał wapniowy

4. Inne leki (pomocniczo)

Leki stosowane w napadzie bólu

wieńcowego

1. Nitrogliceryna (triazotan glicerolu)

2. Diazotan izosorbidu

Azotany i azotyny (nitraty)

 Uwalnianie NO  stymulacja cyklazy guanylanowej

 wzrost syntezy cGMP  wewnątrzkomórkowego
poziomu Ca

++

 zmniejszenie napięcia ścian

naczyń

 Rozszerzają naczynia tętnicze i żylne („wewnętrzny

upust krwi”)  zmniejszają pracę serca i jego
zapotrzebowanie na O

2

 Zmniejszenie naprężenia ścian lewej komory 

poprawa przepływu krwi w warstwach
podwsierdziowych

Azotany i azotyny (nitraty)

Tolerancja na działanie nitratów –
rozwija się przy stosowaniu dużych
dawek lub podawaniu ciągłym →
przy podawaniu stosować przerwę
nocną

Nitrogliceryna (triazotan

glicerolu)

 Wskazania – profilaktyka i leczenie bólów dławicowych,

ostry zawał serca, ostra niewydolność lewokomorowa

 Działania niepożądane – obniżenie ciśnienia tętniczego,

hipotonia ortostatyczna, odczyny alergiczne, bóle i zawroty
głowy, zaczerwienienie skóry, wzrost ciśnienia
sródczaszkowego i śródgałkowego

 Przeciwwskazania – nadwrażliwość na lek, jaskra, stany po

urazie czaszkowo-mózgowym, krwawienie śródczaszkowe

 Działanie synergistyczne z β-blokerami i antagonistami

wapnia

 UWAGA!!! Alkohol nasila działanie hipotensyjne

Nitrogliceryna (triazotan

glicerolu)

 Tabletki podjęzykowe, aerozol do stosowania

podjęzykowego

 Maść do wcierania w skórę
 Tabletki o przedłużonym uwalnianiu, systemy

transdermalne

 Roztwory do wstrzyknięć i infuzji

Nitrogliceryna w napadzie bólu

wieńcowego

Podać podjęzykowo 1/2-2 tabletki, jeśli ból
nie ustępuje dawkę można powtórzyć po
kilkunastu minutach. Nie zażywać więcej
niż 2-3 tabletki w ciągu 15 minut.

Izosorbid (diazotan izosorbidu)

 Działa po podaniu podjęzykowym i po podaniu

doustnym

 Łatwo wchłania się z błon śluzowych i przewodu

pokarmowego

 Wskazania – leczenie i profilaktyka bólów

dławicowych, niewydolność krążenia, nadciśnienie
płucne, zawał mięśnia sercowego, ostra niewydolność
lewokomorowa

 Tabletki o przedłużonym uwalnianiu, aerozol do

stosowania w jamie ustnej

Monoazotan izosorbidu

 Aktywny metabolit diazotanu izosorbidu
 Po podaniu doustnym całkowicie wchłaniany i

powoli wydalany z organizmu, nie podlega
efektowi pierwszego przejścia

 Szczególnie przydatny w stosowaniu

długotrwałym

Pentaerythrytol (czteroazotan

pentaerytrytylu)

 Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego
 Podlega szybkiej biotransformacji w wątrobie
 Wskazania – stabilna choroba wieńcowa

ChNS - molsidomina

 Zwiększa aktywność cyklazy guanylanowej    rozszerza

naczynia krwionośne tętnicze i żylne  zmniejsza napływ
krwi do serca i opór obwodowy

 Powoduje zmniejszenie pracy serca, zmniejszenie

zapotrzebowania serca na tlen, poprawia krążenie wieńcowe

 Hamuje agregację płytek krwi
 Po podaniu doustnym działanie rozpoczyna się po 20

minutach i utrzymuje 2 do 6 godzin

 Wskazania – dusznica bolesna i zawał serca, zastoinowa

niewydolność krążenia, nadciśnienie tętnicze

ChNS – trimetazydyna

(Preductal)

 Lek cytoprotekcyjny: aktywuje pompę Na-H, hamuje

Na-K-ATP-azę  zapobiega wewnątrzkomórkowej
kwasicy metabolicznej lub zmniejsza jej nasilenie

 Działa ochronnie na mitochondria  zwiększa

stężenie związków wysokoenergetycznych w komórce

 Zmniejsza wytwarzanie wolnych rodników i

przeciwdziała utlenianiu lipidów  korzystny wpływ
na integralność błon komórkowych

 Hamuje agregację płytek krwi

ChNS – trimetazydyna

(Preductal)

 Zmniejsza częstość występowania i nasilenie

bólów dławicowych,

 Zwiększa tolerancję na wysiłek fizyczny
 Dobrze wchłania się z przewodu

pokarmowego, wydalana z moczem w postaci
niezmienionej

 Wskazania – długotrwale w leczeniu choroby

niedokrwiennej

Leki stosowane w leczeniu

nadciśnienia (leki hipotensyjne)

1.

Leki o ośrodkowym działaniu depresyjnym na układ sercowo-naczyniowy



Leki działające na receptory α

2



Leki działające na receptory imidazolinowe

2.

Leki ganglioplegiczne

3.

Leki wpływające na pozazwojowe neurony adrenergiczne

4.

Leki α-adrenolityczne

5.

Leki działające bezpośrednio na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych

6.

Leki moczopędne

7.

Leki β-adrenolityczne

8.

Antagoniści kanałów wapniowych

9.

Inhibitory konwertazy angiotensyny

Ośrodkowe leki

sympatykolityczne działające na

receptory

α

2

- klonidyna

 Pobudzenie receptorów α

2

w jądrze pasma

samotnego  osłabienie aktywności neuronów
współczulnych i aktywacja nerwu błędnego 
rozszerzenie naczyń krwionośnych, zwolnienie akcji
serca, zmniejszenie pojemności minutowej serca

 Zmniejszenie stężenia katecholamin we krwi
 Hamowanie aktywności renionowej osocza,

zmniejszenie wydzielania aldosteronu

Ośrodkowe leki

sympatykolityczne działające na

receptory

α

2

- klonidyna

 Działanie na presynaptyczne receptory α

2

w

zakończeniach neuronów pozazwojowych 
hamowanie wydzielania noradrenaliny

 Słaby agonista receptorów α

1

 po podaniu

dożylnym powoduje przejściowy wzrost
ciśnienia

Ośrodkowe leki

sympatykolityczne działające na

receptory

α

2

- klonidyna

Wskazania – nadciśnienie o średnim i
ciężkim przebiegu, głównie w
skojarzeniu z innymi lekami; jaskra;
migreny; leczenie zalezności
opioidowej i alkoholowej

Ośrodkowe leki

sympatykolityczne działające na

receptory

α

2

Guanfacyna
Guanabenz
Guanoksabenz

Agoniści ośrodkowych

receptorów imidazolinowych

 Moksonidyna i rilmenidyna
 Zmniejszają opór obwodowy, hamują resorpcję jonu

sodowego w kanalikach nerkowych

 Nie wpływają na częstość pracy serca i pojemność

minutową

 Działanie hipotensyjne, regresja przerostu lewej

komory serca

 Zalecane w monoterapii, zwłaszcza u osób młodych

mających przeciwwskazania do stosowania β-
blokerów

Leki ganglioplegiczne

 Trimetafan, mekamylamina
 Stosowane wyłacznie w stanach

nagłych – przełomy nadciśnieniowe,
złośliwe postacie nadciśnienia

Leki wpływające na

pozazwojowe neurony

adrenergiczne

 Rezerpina, guanetydyna, betanidyna, debrizochina
 Upośledzają wewnątrzkomórkowe magazynowanie

noradrenaliny i hamują jej uwalnianie podczas
pobudzenia neuronu

 Rozszerzenie naczyń krwionośnych, spadek

objętości wyrzutowej i pojemności minutowej serca

 Powodują powolny ale długotrwały spadek ciśnienia

krwi (bezpośrednio po podaniu może wystąpić
przejściowy wzrost ciśnienia)

Leki α-adrenolityczne

 Blokują postsynaptyczne receptory α

1

 Rozkurcz tętniczek, obniżenie oporu obwodowego
 Obniżenie cholesterolu całkowitego, frakcji L/DRL

i trójglicerydów, podwyższenie frakcji HDL,
zwiększają wrażliwość tkanek na insulinę

 Zalecane w nadciśnieniu ze współistniejącą

dyslipidemią, nietolerancją glukozy, cukrzycą
typu 2, łagodnym przerostem prostaty

Leki bezpośrednio rozszerzające

tętniczki

 Pochodne ftalazyny – dihydralazyna i

todralazyna

 Minoksydyl

Pochodne ftalazyny

Obniżenie oporu obwodowego



Odruchowe pobudzenie układu

współczulnego



Przyspieszenie czynności serca i wzrost

pojemności minutowej



Osłabienie efektu hipotensyjnego, możliwe

nasilenie lub wystąpienie dolegliwości

dławicowych

Dodatkowo pobudzają układ RAA

Pochodne ftalazyny

 Dihydralazyna – uważana za lek bezpieczny

dla płodu, często stosowana w leczeniu
nadciśnienia w przebiegu ciąży

 Działania niepożądane – bóle głowy,

zaczerwienienie twarzy, objawy dławicowe,
nudności i wymioty, zmiany skórne i
narządowe przypominające toczeń trzewny;
rzadko – gorączka, neutropenia, pancytopenia

Minoksydyl

 Silne działanie hipotensyjne
 Częste objawy niepożądane – tachykardia, bóle

dławicowe, obrzęki, nadmierne owłosienie

 Stosowany w ciężkich i opornych na leczenie

postaciach nadciśnienia – bardzo skuteczny
zwłaszcza w połączeniu z lekiem
moczopędnym i β-blokerem

Nadciśnienie – kojarzenie leków

Nadciśnienie łagodne do umiarkowanego –

monoterapia: β-blokery, inhibitory konwertazy,
diuretyki, antagoniści wapnia; monoterapia
następowa

Leczenie dwuskładnikowe – jedną składową jest z

reguły diuretyk lub antagonista wapnia

Leczenie trójskładnikowe:

• Diuretyk + β-bloker + lek rozszerzający naczynia
• Diuretyk + inhibitor konwertazy + antagonista wapnia
• Diuretyk + α

2

-sympatykomimetyk + lek rozszerzający

naczynia

Stany zagrożenia życia

Encefalopatia nadciśnieniowa
Ostra niewydolność lewokomorowa
Tętniak rozwarstwiający aorty
Rzucawka
Niestabilna dławica piersiowa
Ostry zawał serca

Klonidyna, dihydralazyna, furosemid, nitroprusydek
sodu

Doraźne obniżenie ciśnienia – 10 mg nifedypiny
podjęzykowo

Leki stosowane w leczeniu

niewydolności krążenia

1.

Leki moczopędne

2.

Glikozydy nasercowe

3.

Inhibitory konwertazy angiotensyny

4.

Leki β-adrenolityczne

5.

Inne leki – inne leki o dodatnim działaniu
inotropowym, leki rozszerzające naczynia,
blokery kanału wapniowego, leki antyarytmiczne i
przeciwzakrzepowe – w szczególnych sytuacjach
klinicznych

Glikozydy

nasercowe

Digitalis lanata

Digitalis purpurea

Strofantus gratus

Scilla maritima

(Urginea maritima)

Adonis vernalis

Convallaria majalis

Glikozydy nasercowe

Aglikon

Genina

Glikozydy nasercowe - działanie

na mięsień sercowy

 Wzrost siły skurczu i napięcia

włókien mięśnia sercowego

 Wzrost siły wyrzutu mięśnia sercowego i

objętości wyrzutowej

 Zmniejszenie wielkości serca
 Zwiększenie objętości późnorozkurczowej

Glikozydy nasercowe

Poprawa czynności serca



Zmniejszenie napięcia układu współczulnego



Zmniejszenie napięcia małych tętnic i żył



Spadek oporu obwodowego, poprawa przepływu przez

nerki

Glikozydy nasercowe

Glikozydy nasercowe – działanie

na układ przewodzący serca

 Działanie chronotropowe ujemne – zmniejszają szybkość

powstawania impulsów w węźle zatokowym

 Dziąłanie dromotropowe ujemne – hamują przewodzenie

w węźle przedsionkowo-komorowym i w pęczku Hisa

 Obniżają próg pobudliwości

 Działanie bezpośrednie na układ przewodzący
 Działanie pośrednie na układ przewodzący –

poprzez układ autonomiczny

Glikozydy nasercowe -

farmakokinetyka

Strofantyna i acetylostrofantyna

Nie wchłaniają się z przewodu

pokarmowego

Bardzo słabo wiążą się z białkami

krwi

Nie kumulują się w organizmie

Glikozydy nasercowe -

farmakokinetyka

Digoksyna, lanatozyd C,

deacetylolanatozyd C,

proscyladryna, scilaren

 Słabo wchłaniają się z przewodu

pokarmowego (digoksyna - do 80%)

 Wiążą się z białkami krwi w 20-30%
 Średnia zdolność kumulacji

Glikozydy nasercowe -

farmakokinetyka

Digitoksyna i acetylodigitoksyna

Bardzo dobrze wchłaniają się z

przewodu pokarmowego

Silnie wiążą się z białkami krwi
Duża zdolność do kumulacji w

organizmie

Glikozydy nasercowe - zatrucie

 Niewielka rozpiętość między dawką leczniczą i

toksyczną

 Najczęstsze przyczyny zatrucia – zbyt duże

dawki, kumulacja leku w organizmie,
hipokaliemia, hiperkalcemia, hipomagnezemia

Glikozydy nasercowe - zatrucie

Objawy zatrucia

 Zaburzenia czynności przewodu pokarmowego –

spadek apetytu, nudności, wymioty, biegunka, bóle
brzucha

 Zaburzenia neurologiczne – bóle głowy, zmęczenie,

senność, przymglenie widzenia, zaburzenia
percepcji kolorów

 Zaburzenia rytmu serca – bradykardia, blok

przedsionkowo komorowy, zaburzenia rytmu
przedsionków i komór

Glikozydy nasercowe - zatrucie

 Rozpoznanie zatrucia – objawy kliniczne + zmiany

w EKG + oznaczanie stężenia glikozydów w osoczu

 Leczenie zatrucia
• Przerwać podawania glikozydów i diuretyków
• Sole potasu
• Fenytoina lub lidokaina (leki drugiego rzutu –

prokainamid, β-blokery)

• Niekiedy atropina

Glikozydy nasercowe –

wskazania

 Przewlekła niewydolność krążenia

pochodzenia sercowego

 Nadkomorowe zaburzenia rytmu serca

Glikozydy nasercowe –

przeciwwskazania bezwzględne

 Blok przedsionkowo-komorowy III

0

 Zaburzenia rymu pochodzenia komorowego
 Kardiomiopatia przerostowa
 Zwężenie aorty

Glikozydy nasercowe –

przeciwwskazania względne

 Niewydolność nerek
 Ciężka niewydolność oddechowa
 Planowana kardiowersja elektryczna
 Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i

kwasowo-zasadowej

 Zapalenie i zawał mięśnia sercowego

Leczenie niewydolności

serca

 Klasa I – zwykły wysiłek fizyczny nie

powoduje zmęczenia, duszności ani
kołatania serca (bezobjawowa
niewydolność serca)

 Frakcja wyrzutowa < 35% - inhibitory

konwertazy

 Przebyty zawał serca – β-blokery

Leczenie niewydolności

serca

 Klasa II – niewielkie ograniczenie aktywności

fizycznej; bez dolegliwości w spoczynku, ale
zwykła aktywność fizyczna powoduje
zmęczenie, duszność lub kołatanie serca
(objawowa niewydolność serca)

 Bez retencji płynów – inhibitory konwertazy;

jeżeli po 4-6 tygodniach objawy utrzymują się
należy skorygować dawkę, dołączyć β-blokery
lub nitraty (ChNS) lub diuretyki

 Z retencją płynów – dołączyć diuretyki (w

razie poprawy można je wycofać)

Leczenie niewydolności

serca

 Klasa III – znaczne ograniczenie aktywności

fizycznej; bez dolegliwości w spoczynku, ale
aktywność fizyczna mniejsza niż zwykła
powoduje zmęczenie, duszność lub kołatanie
serca (ciężka objawowa niewydolność serca)

 Leki moczopędne, inhibitory konwertazy,

glikozydy naparstnicy

 Po wyeliminowaniu pozasercowych przyczyn

zaostrzenia niewydolności można ewentualnie
dołączyć diuretyki pętlowe

Leczenie niewydolności

serca

Klasa IV – objawy występują w

spoczynku, każda aktywność
fizyczna powoduje ich nasilenie

Leczenie szpitalne

Zaburzenia rytmu serca

 Arytmia – nieregularne następstwo skurczów

serca

 Skurcz dodatkowy – spowodowany bodźcem

wyzwolonym poza prawidłowym rytmem serca

 Zaburzenia tworzenia bodźców

• Nomotopowe
• Ektopowe

 Zaburzenia przewodzenia bodźców

• Opóźnienie
• Częściowe zablokowanie
• Całkowite zablokowanie

Leki antyarytmiczne

I.

Leki stabilizujące błony komórkowe

a.

Leki przedłużające czas trwania potencjału
czynnościowego

b.

Leki skracające czas trwania potencjału
czynnościowego

c.

Leki nie wpływające na czas trwania potencjału
czynnościowego

II.

Leki β-adrenolityczne

III. Leki wydłużające czas trwania potencjału

czynnościowego, bez wpływu na fazę 0

IV. Antagoniści kanałów wapniowych

Potencjał czynnościowy

mięśnia sercowego

Leki stabilizujące błony

komórkowe

 Działają poprzez blokowanie kanałów

sodowych, podobnie jak leki znieczulające
miejscowo, działają w fazie 0

 Hamują szerzenie się potencjału

czynnościowego

Leki przedłużające czas trwania

potencjału czynnościowego (Ia)

 Przedłużają dodatkowo okres

repolaryzacji

 Chinidyna i prokainamid

Chinidyna

 Hamuje pobudliwość i kurczliwość mięśnia

sercowego, zwalnia szybkość przewodzenia
przedsionkowo-komorowego, działa
cholinolitycznie i słabo α-adrenolitycznie

 Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego,

podlega metabolizmowi w wątrobie do
metabolitów działających słabo antyarytmicznie

 Stosowana w niemiarowościach

nadkomorowych i komorowych

Prokainamid

 Działanie podobne do chinidyny
 W mniejszym stopniu niż chinidyna działa ujemnie

ino- i chronotropowo

 Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, w ok.

50% wydalany z moczem w postaci niezmienionej

 Skuteczniej opanowuje arytmie komorowe niż

nadkomorowe

 Wskazania – przedwczesne skurcze komorowe,

częstoskurcz komorowy

Leki skracające czas trwania

potencjału czynnościowego (Ib)

 Lidokaina
 Fenytoina
 Meksyletyna
 Tokainid

Lidokaina (lignokaina)

 Działa szybko i krótko!!!
 W dawkach leczniczych nie zmniejsza kurczliwości

serca, nie obniża ciśnienia krwi, nie wpływa na
przewodnictwo przedsionkowo-komorowe

 Wskazania – niemiarowości komorowe o różnej

etiologii

 Lek pierwszego rzutu w ciężkich

niemiarowościach komorowych zagrażających
życiu oraz w zatruciu glikozydami

Fenytoina

 W dawkach leczniczych nie wpływa na

przewodnictwo przedsionkowo - komorowe

 Duże osobnicze różnice w szybkości

biotransformacji leku w wątrobie!!!

 Wskazania – niemiarowości w zatruciu

glikozydami

Meksyletyna

 Umiarkowane działanie inotropowe ujemne
 Najmniejsze, w porównaniu z innymi lekami

antyarytmicznymi, działanie proarytmiczne!!!

 Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego
 Wskazania – leczenie i zapobieganie

komorowym zaburzeniom rytmu

Leki nie wpływające na czas

trwania potencjału

czynnościowego (Ic)

 Propafenon
 Enkainid
 Lorkainid
 Flekainid

Propafenon

 Wykazuje również słabe cechy leku β-

adrenolitycznego i antagonisty wapnia

 Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego
 Wskazania – nadkomorowe i komorowe skurcze

przedwczesne, częstoskurcze i tachyarytmie

Leki β-adrenolityczne (II)

 Hamowanie wpływu endogennych katecholamin na

serce

 Działanie stabilizujące błony komórkowe
 Hamowanie przewodzenia w układzie

przewodzącym

 Wskazania – niemiarowości pochodzenia

nadkomorowego, choroby i stany ze zwiększonym
napięciem układu adrenergicznego (nadczynność
tarczycy, guz chromochłonny nadnerczy, duży
wysiłek fizyczny, stany napięcia emocjonalnego)

Leki wydłużające czas trwania

potencjału czynnościowego (III)

 Amiodaron
 Bretylium
 Działają w fazie 3
 Blokują kanały

potasowe

Amiodaron

 Działa ujemnie chronotropowo
 Ma działanie adrenolityczne, zmniejsza zapotrzebowanie

mięśnia sercowego na tlen, rozszerza naczynia wieńcowe

 Zawiera jod i może powodować zaburzenia czynności

tarczycy

 Działa wolno, nawet po podaniu dożylnym; nawet po

całkowitym odstawieniu leku jego działanie utrzymuje się
przez 10-45 dni

 Wskazania – zapobieganie i leczenie komorowych i

nadkomorowych zaburzeń rytmu, w których inne leki
antyarytmiczne są nieskuteczne lub przeciwwskazane

Antagoniści kanałów

wapniowych (IV)

Werapamil

 Hamuje powstawanie impulsów w węźle

zatokowym

 Hamuje przewodnictwo w węźle

przedsionkowo-komorowym

 Stosowany głównie w niemiarowościach

nadkomorowych oraz niemiarowościach
komorowych wywołanych chorobą
niedokrwienną serca