1

oprac. Anna Matej

2

2

Handel

Handel

dział usług – odpłatna wymiana dóbr między partnerami

>

WEWNĘTRZNY

obrót towarów na obszarze danego państwa

>

ZAGRANICZNY

przemieszczenie przedmiotu wymiany przez granicę
(sposób na problemy związane z nadwyżką lub

niedoborem produkowanych towarów, zatrudnieniem

wykwalifikowanej kadry, świadczeniem różnorodnych

usług)

>

MIĘDZYNARODOWY

wymiana w skali globalnej (handel zagraniczny wielu

państw świata) lub wymiana między grupami państw

(np. UE, CEFTA, NAFTA, OPEC i in.)

3

Operacje w handlu

Operacje w handlu

zagranicznym

zagranicznym

import

• przywóz towarów, technologii i usług z zagranicy

eksport

• wywóz towarów, technologii i usług do innych krajów

reeksport

• wywóz dóbr uprzednio sprowadzonych po ich

modyfikacji, uszlachetnieniu lub po pewnym okresie
przechowywania

• dotyczy firm typu „Eksport – Import”

np. w branży telekomunikacyjnej

– zakup akcesoriów w krajach Dalekiego Wschodu (Tajwan,

Singapur, Malezja i in.)  produkcja gotowych wyrobów w kraju

 sprzedaż

w sieci handlowej w całej Europie

3

4

Znaczenie handlu zagran.

Znaczenie handlu zagran.

• (+) wpływ na materialny i kulturalny

poziom życia ludzi

(stymuluje potrzeby ludności  wpływ na rozwój rynku

wewnętrznego)

• międzynarodowy podział pracy,

specjalizacji

• nowe miejsca pracy, przyśpiesza

postęp technologiczny

• narzędzie polityki

4

5

Czynniki rozwoju handlu

Czynniki rozwoju handlu

zagr.

zagr.

wpływające na wielkość, kierunki i strukturę towarową

m.in.

•

polityka państwa

polityka państwa

•

rynek walutowy

rynek walutowy

•

potrzeby gospodarcze

potrzeby gospodarcze

•

tradycja, upodobania, moda

tradycja, upodobania, moda

5

6

czynnik:

czynnik:

Polityka państwa

Polityka państwa

polityka protekcjonistyczna

czyli ochrona własnych producentów i zachowanie miejsc pracy

,

ograniczanie wielkości eksportu m.in. poprzez:

• ustalanie taryf celnych (cła)

– podatki nakładane na dobra importowane  wzrost ceny produktu,
– zmniejszenie ilości kupowanych dóbr, bariery dla obcych towarów,

umożliwienie utrzymania cen na wysokim poziomie

• wyznaczanie kwot importowych (kondygentów)

– określanie konkretnej ilości towaru, jaka może być sprowadzona z zagranicy

• reglamentacja dewiz

– ograniczanie importu do wyznaczonych wielkości

• przyznawanie ulg eksportowych lub udzielanie

subsydiów (dopłat) producentom krajowym



obniżanie kosztów produkcji krajowej, zwiększenie konkurencyjności

krajowych produktów w stosunku do towarów pochodzenia zagran.

• udzielanie kredytów

na produkcję towarów eksportowanych

• ustalanie kursu własnej waluty

7

czynnik:

czynnik:

Rynek walutowy

Rynek walutowy

• stymulujący wpływ na handel

międzynarodowy

<<<<<<<<<<<<<<<<<>>>>>>>>>>>>>>>

• różnorodność walut 

!-

od 1.01.1999 - w krajach UE rozliczenia handlowe w euro

(€)

• kursy walutowe

dążenie na wymienialność rodzimej waluty na waluty
obce, zwł. KWR (np. dolary, funty, euro itd.)



zapotrzebowanie na produkty wytwarzane

w innych krajach

 ich podaż i popyt na rynkach międzynarodowych

8

czynnik:

czynnik:

Potrzeby gospod. kraju

Potrzeby gospod. kraju

WZROST PRODUKCJI

zapotrzebowanie

na surowce mineralne i półfabrykaty,

których kraj nie posiada lub nie produkuje

w dostatecznej ilości

np.
Japonia, Niemcy, Belgia i inne KWR – duży import surowców
 Polska

(np. import ropy naftowej, rudy żelaza, fosforytów, boksytów)

9

czynnik:

czynnik:

Tradycja, upodobania,

Tradycja, upodobania,

moda

moda

ich różnicowanie  zmiany w popycie

nie ma kraju, który produkuje wszystko

i takich ilościach, w jakich potrzebuje

międzynarodowy podział pracy,

wymiana handlowa

np.
Norwegia

nadwyżki ryb 

Polska

Polska

nadwyżki mięsa wieprzowego, wołowego i drobiu 

Norwegia

10

WTO

WTO

Światowa Organizacja Handlu

• dążenia do stopniowej liberalizacji handlu

międzynarodowego:

– obniżania i znoszenia ceł
– likwidacji barier administracyjnych,

ograniczających międzynarodową współpracę
gospodarczą

np. kraje UE  swobodny przepływ towarów,

usług i kapitału

10

11

11

Potencjalne zagrożenia

Potencjalne zagrożenia

• powstawanie nieakceptowanych

podziałów społecznych

• koncentracja produkcji, bogactwa i

władzy gospodarczej

• sprzyjanie patologiom międzynarodowym

(korupcja, zorganizowana przestępczość)

• wzrost udziału obcych inwestycji
• w dużym stopniu eliminowanie

gospodarek narodowych, osłabianie

kultur narodowych

12

Wskaźnik SOG

Wskaźnik SOG

stopień otwarcia gospodarki

(stopień zależności gospodarki państwa od handlu

międzynarodowego)

• analiza połączeń gospodarki kraju z resztą świata

– płatności za zakupy dokonywane za granicą (import)
– płatności napływające z zagranicy (eksport)
– napływ lub odpływ kapitału
(+ kontekst zjawiska czy procesu w danym państwie)

wartość obrotów handlowych
=

x 100%

wartość wytworzonych dóbr i usług

SOG

13

SOG dla Polski

SOG dla Polski

w 2004 r.

• obroty handlowe

162,0 mld USD

• wartość wytworzonych dóbr i usług

252,4

mld USD

SOG

PL

%

18

64

100

4

252

0

162

,

%

*

,

,





14

Wartość SOG

Wartość SOG

• zbliżona do wartości Polski

– np. większość krajów UE, Australia, Chile, Chiny

• niższa

(wartość dóbr i usług

>>

wartość obrotów handl.)

– np. USA, Japonia

• wyższa

(eksport surowców  wysokie obroty handlowe,

słaba gospodarka kraju)

– np. Namibia, Demokratyczna Republika Konga

15

Podział państw w handlu

Podział państw w handlu

międzynar.

międzynar.

w zależności od struktury w obrotach handlowych:

I. wysoko i średnio rozwinięte

• dominacja wysoko przetworzonych artykułów przemysł.

II. słabo rozwinięte

• eksport surowców mineralnych
• monokulturowy typ gospodarowania
• import wysoko przetworzonych towarów przemysłowych

i konsumpcyjnych

16

SAD

SAD

Single Administrative Document

(Jednolity Dokument Administracyjny)

• dokument zgłoszenia celnego
• źródło informacji o obrotach

handlu zagranicznego

– informacje o towarach przewożonych przez

granicę bez względu na formę płatności

17

Bilans ...

Bilans ...

• bilans handlowy

= zestawienie wartości eksportu i importu

saldo bilansu handlowego (

0

v

+

v

–

)

= eksport – import

• bilans płatniczy

(

0

v

+

v

–

)

należności i zobowiązania danego kraju z tytułu:

– handlu z zagranicą

– turystyki zagranicznej
– kredytów, usług transportowych, przekazów walutowych i innych

transferów pieniężnych

18

Przykłady

Przykłady

państw o różnym bilansie handlowym

w 2004

r.

państwo

import

eksport

saldo

bilansu

handloweg

o

obroty

bieżące

w mld USD

USA

1469,7

816,5

- 653,2

2286,2

Niemcy

718,3

911,6

193,3

1629,9

Rosja

52,5

126,1

73,6

178,6

Chiny

560,7

593,4

32,7

1154,1

Polska

88,2

73,8

- 14,4

162,0

Rocznik Statyst. GUS 2005, Warszawa

19

!!!

!!!

możliwy ujemny bilans handlowy,

ale dodatni bilans płatniczy

kraje, które udzielają kredytów

lub inwestują za granicą

mogą importować więcej towarów

konsumpcyjnych, np. samochodów,

pomimo eksportu mniejszego od importu

20

Dynamika handlu

Dynamika handlu

międzynar.

międzynar.

 uniezależnienie od odległości

- unowocześnianie środków transportu i łączności

 zanikanie barier politycznych

np. integracja Europy

 postępująca globalizacja

- udział korporacji ponadnarodowych (KTN)

w handlu międzynarodowym 75%

- zmniejszanie roli wymiany barterowej

(towar za towar) / Polska  Ukraina (brak

dewiz)

21

Dynamika

Dynamika

polskiego eksportu i importu oraz wskaźnik TOT

22

Wskaźnik „TOT”

Wskaźnik „TOT”

„Terms of trade”

• stosunek średniej ceny eksportowej do średniej

ceny importowej w danym okresie
(zmian cen towarów eksportowanych do zmian
cen towarów importowanych)

korzystny, gdy:

– ceny w eksporcie rosną szybciej (lub wolniej spadają)

niż ceny w imporcie <ceny na rynkach światowych!>

import

eksport

I

I

TOT 

23

Obroty handlu zagr./1

Obroty handlu zagr./1

mieszk.

mieszk.

świadczą o poziomie kontaktów gospod. kraju ze światem

•

najwyższe

najwyższe

– w krajach wysoko rozwiniętych o niewielkim

terytorium
np. Luksemburg, Holandia, Belgia, Szwajcaria,
Dania, Irlandia, Szwecja, Norwegia, Finlandia

•

najniższe

najniższe

– w krajach słabo rozwiniętych

np. kraje Azji Pd, Ameryki Łac., byłe kraje
socjalist. przekształcające swoje gospodarki

24

!!!

!!!

kraje , gdzie zamożne rynki

wewnętrzne,

np. USA, Japonia, Australia

wskaźnik obrotów handlu zagran./1 mieszk.

niższy niż w innych krajach rozwiniętych

duży popyt wewn.  poziom życia ludności
dysponujących wysokimi
dochodami

25

Obroty polskiego handlu zagr.

Obroty polskiego handlu zagr.

Kraj

Import

Eksport

Saldo

Niemcy

79 391,1

81 773,6

+2 382,5

Włochy

25 709,8

16 655,2

-9 054,6

Rosja

23 508,6

10 407,4

-13 101,2

W.Brytani

a

10 830,2

14 716,8

+3 886,6

USA

7 813,4

6 539,1

-1 274,3

Czechy

11 789,6

11 742,0

-47,6

Ukraina

3 826,0

7 459,4

+3 633,4

Słowacja

5 343,8

4 846,9

-496,9

Chiny

14 953,8

2 027,3

-12 926,5

w 2004 r.

26

Struktura handlu zagran.

Struktura handlu zagran.

kraje KWR

•

eksport

eksport

– dominacja towarów w dużym stopniu

przetworzonych, gł. maszyny, środki transportu, wyroby
elektroniczne i chemiczne (m.in. farmaceutyczne)

•

import

import

– przewaga surowców mineralnych

kraje KSR

•

eksport

eksport

– uzależniony od posiadanych surowców

i produkcji płodów rolnych

•

import

import

– przewaga towarów przetworzonych (z KWR)

27

Struktura handlu zagran.

Struktura handlu zagran.

Polski

Polski

2004 r.

28

Polska - handel zagr.

Polska - handel zagr.

gł. partnerzy handlowi Polski

– do końca lat 80-tych XX w. ZSRR i państwa w RWPG
– od lat 90-tych XX w. – Niemcy, Włochy

EKSPORT

– węgiel kamienny, miedź elektrolityczna

– owoce, warzywa i ich przetwory

– maszyny, urządzenia i wyroby przemysłowe

IMPORT

– niektóre surowce, np. ropa naftowa, gaz ziemny, rudy żelaza,

fosforyty

– wyroby przemysłu elektromaszynowego
– płody rolne i artykuły przemysłu spożywczego

29

Bez handlu

Bez handlu

niemożliwa nasza codzienność

niemożliwa nasza codzienność