K R E W

K R E W

FUNKCJE KRWI

spełnia je tylko wtedy kiedy jest w

ruchu

• Spełnia 3 główne funkcje: transportową, ochronną i obronną oraz

homeostatyczną

• TRANSPORTOWA –
^ pobiera tlen z pęcherzyków płucnych i dostarcza do komórek, pobiera

aminokwasy, cukry, tłuszcze, sole mineralne i mikroelementy, witaminy z

przewodu pokarmowego i tkankom (transport zaopatrujący)

^ pobiera z tkanek zbędne metabolity, jak np. dwutlenek węgla, mocznik, kwas

moczowy i inne i przenosi do płuc i innych narządów wydalniczych takich jak:

nerki, skóra, przewód pokarmowy.

pobiera metabolity pośrednie (np. kwas mlekowy) i substancje toksyczne i

przenosi do innych narządów (np. wątroba) do dalszego metabolizowania lub

detoksykacji (transport oczyszczający).

^ pobiera ciepło z narządów wytwarzających go w nadmiarze (np.mięśnie czy

wątroba) i przenosi tam gdzie jego produkcja jest większa niż utrata (np.

skóra) (transport termoregulacyjny).

^ pobiera z narządów lub komórek hormony i inne substancje biologicznie

czynne i rozprowadza je po całym organizmie (transport scalający).

cdn

• OCHRONNA I OBRONNA –
^ uczestniczy w procesie rozpoznawania i

unicestwiania szkodliwych i obcych dla ustroju

czynników, które mogą pochodzić z środowiska

zewnętrznego (wirusy, bakterie, pasożyty), jak i

wewnętrznego (niektóre metabolity,

nieprawidłowe komórki).

• HOMEOSTATYCZNA-
^ tworzy i uczestniczy w utrzymywaniu stałości

środowiska wewnętrznego (patrz

„Charakterystyka…”

ELEMENTY MORFOTYCZNE

KRWI

• W płynnym środowisku krwi (osoczu) funkcjonują

następujące komórki:

- retikulocyty (młodociane formy erytrocytów- 0,5 – 1,5 %

wszystkich erytrocytów.

- erytrocyty – w 1L krwi x 10¹² = u kobiet- 4,10 do 5,10; u

mężczyzn - 4,52 do 9,90.

- leukocyty – w 1 litrze krwi - 4 do 10 tys.
^ neutrofile – 40 do 70 % leukocytów
^ bazofile – 0 do1,8 % „
^ eozynofile – 0 do 4 % „
^ limfocyty – 22 do 44 % „
^ monocyty – 2 – 7 % „
^ trombocyty – w 1 litrze krwi średnio 250 tys.

FUNKCJE ERYTROCYTÓW

• Erytrocyty mają kształt dwuwklęsłego dysku i są to

komórki (drugie to trombocyty) nie posiadające

jądra – krążą we krwi śred. 120 dni. Posiadają błonę

półprzepuszczalną, szkielet wewnętrzny zbudowany

jest z białek (spektryna i ankiryna). Zawierają

czerwony barwnik krwi – hemoglobinę – g w dL: u

kobiet – 12,3 do 15,3; u mężczyzn – 14,0 do 17,5;

mmol w 1 L krwi: odpowiednio – 7,5 do 10,0 i 8,7 do

11,2

• Hemoglobina – zbudowana jest z białka globiny,

składająca się z 4 łańcuchów polipeptydowych, każdy

połączony z jedną cząsteczką hemu. Hem składa się z

centralnie położonego dwuwartościowego atomu

żelaza połączone z 4 wzajemnie powiązanymi

pierścieniami pirolowymi. cdn

FUNKCJE ERYTROCYTÓW II

• Przenoszenie tlenu i dwutlenku

węgla:

PATRZ :

•

„Oddychanie”

GOSPODARKA KWASOWO-

ZASADOWA

• Izohydria to jeden z elementów homeostazy.

• Wyrażany jest jako ujemny logarytm ze stężenia jonów

wodorowych, określany jako pH.

• Wartość 7,0 to odczyn obojętny, poniżej 7,0 to odczyn

kwaśny, powyżej 7,0 to odczyn zasadowy.

• Fizjologiczny odczyn osocza krwi waha się w zakresie pH =

7,35 – 7,45, jest zatem lekko zasadowy.

• Zmiany poza te zakresy: w dół nazywamy kwasicą,

natomiast w górę nazywamy zasadowicą.

• Stałość pH płynów ustrojowych jest wynikiem równowagi

między wytwarzaniem jonów wodorowych, a ich wydalaniem,

głównie przez nerki i płuca.

• Główną rolę w tych procesach mają tzw. układy buforowe,

które mają zdolność zarówno wiązania jak i oddawania jonów H.

cdn

*

Są to głównie: wodorowęglanowy (CO

2

+H

2

O↔HCO-

3

+ H

+

);

fosforanowy (H

2

PO

4-

+

HPO

2- -4

); białczanowy (HHb/KHb) i

hemoglobinowy (HbO

2

H↔HbO

2-

+ H+).

• Do najwydajniejszych należy bufor wodorowęglanowy i

hemoglobinowy.

• Wodorowęglanowy stanowi 72% cełej pojemności

buforowej.

• Główna rolę w funkcjonowaniu buforów: wodorowęglanowego i

hemoglobinowego spełnia wymiana dwutlenku węgla i tlenu w

płucach.

• Wydajność buforu fosforanowego zależy od funkcjonowania

nerek.

• Od utrzymania stałego pH zależy prawidłowe funkcjonowanie

wszystkich procesów metabolicznych, głównie enzymatycznych.

• pH krwi poniżej 7,0 i powyżej 7,8 życie jest niemożliwe.

GRUPY KRWI

• W błonach komórkowych erytrocytów ulokowane są antygeny

grupowe, a w osoczu krwi naturalne przeciwciała przeciw

obcym antygenom erytrocytów.

• Antygeny grupowe AB0 występują jako antygeny A, B, H .

• Na podstawie ich występowania wyróżniamy 4 główne grupy krwi:

A, B, AB i 0 .

• W grupie A w erytrocytach jest antygen A i słaby H, a w osoczu

przeciwciała anty-B czyli β ; w grupie B jest antygen B i słaby H,

a w osoczu przeciwciała anty-A, czyli alfa; w grupie AB są oba

antygeny A i B, a w osoczu nie występują naturalne przeciwciała;

w grupie 0 występuje słaby antygen HH, a w osoczu występują

oba naturalne przeciwciała anty-A i anty-B.

• W błonach erytrocytów występuje także antygen D decydujący o

układzie grupowym Rh, w którym wyróżniamy grupy Rh-

dodatnią i RH-ujemną.

• Rh-dodatnia zawiera antygen D, a w osoczu nie ma

przeciwciał anty-D, a w Rh-ujemnej nie ma antygenu D, lecz

są przeciwciała anty-D.

FUNKCJE LEUKOCYTÓW

• Na podstawie cech morfologicznych leukocyty (białe

krwinki) dzielimy na: 1) granulocyty (ziarniste),

posiadające ziarnistości w cytoplazmie, 2) limfocyty,

3)monocyty – podział patrz wcześniej.

• Główną funkcją leukocytów jest rozpoznawanie i

unieczynnianie szkodliwych i obcych dla organizmu

czynników, które wtargną do niego lub na skutek

nieprawidłowych biologicznych zostaną w nim

wytworzone.

• Wśród granulocytów, w zależności od powinowactwa ich

cytoplazmatycznych ziarnistości do barwników,

wyróżniamy: obojętnochłonne (neutrofile),

kwasochłonne (eozynofile), i zasadochłonne (bazofile).

• Wśród limfocytów, w zależności od miejsca nabywania

immunokompetencji lub pełnionej funkcji, wyróżniamy:

limfocyty B (szpikozależne), limfocyty T

(grasiczozależne) i komórki NK (naturalni zabójcy

).

FUNKCJE NEUTROFILÓW

• Główną rolą neutrofilów jest obrona organizmu na drodze

fagocytozy i niszczenia obcych antygenów, a także funkcja

wydzielnicza.

• Główne elementy tej funkcji to:
^ reagowanie na czynniki chemotaktyczne i ukierunkowany ruch do

środowiska o największym stężeniu czynników chemo-

taktycznych (chemotaksja).

^ zdolność do migracji przez śródbłonek naczyń (diapedeza).
^ zdolność rozpoznawania (za pośrednictwem immuno- globulin

-opsonizacja) obcych cząsteczek i ich fagocytoza na drodze

pinocytozy.

^ niszczenie sfagocytowanych mikroorganizmow (bakterioliza)

przez zespół enzymów zależnych lub niezależnych od tlenu.

^ wydzielanie enzymów o właściwościach bakteriobójczych

(lizozym, laktoferryna i inne) oraz kilku cytokin (IL-1, IL-2, IL-

12, TNF-alfa), pochodnych prostaglandyn – leukotrienów (ważne

w procesach uczulania).

FUNKCJE EOZYNOFILÓW

Eozynofile mają także zdolność fagocytozy

(nieco słabszą niż neutrofile), a zatem

chemotaksji, diapedezy, opsonizacji,

pinocytozy i trawienia.

^ czynnikami chemotaktycznymi dla

eozynofilów są cytokiny uwalniane w

procesach alergicznych (IL-3, IL-5, IL-8) i

leukotrieny.

^ rozkładają histaminę, mediatora alergii.
^ fagocytują także kompleksy antygen-

przeciwciało i inne białka.

FUNKCJE BAZOFILÓW

Bazofile i komórki tuczne tkanek biorą

udział w reakcji anafilaktyczznej (I

typ odpowiedzi immunologicznej),

uwalniając mediatory tej reakcji tj.

histaminę i SRS-A (substancja A wolno

działająca)

^ w reakcji tej pośredniczą

immunoglobuliny E.

^ z bazofilami współdziałają eozynofile,

które neutralizują mediatory anafilaksji.

FUNKCJE MONOCYTÓW

• Monocyty powstają w szpiku, krążą we krwi jako

monocyty, przechodzą przez śródbłonek naczyń

włosowatych do tkanek, gdzie przeobrażają się w

makrofagi.

• Monocyty i makrofagi fagocytują wirusy,

bakterie, grzyby, obumarłe komórki i obce

antygeny.

• Makrofagi transportują żelazo do szpiku, mięśni i

innych tkanek niezbędne do syntezy hemoglobiny,

mioglobiny i enzymów.

• Makrofagi uwalniają około stu substancji

niezbędnych do procesów: immunologicznych,

hemopoezy, krzepnięcia krwi i fibrynolizy.

FUNKCJE LIMFOCYTÓW

• Limfocyty we krwi są heterogenną populacją

limfocytów B i T. Ich funkcje to:

^ podstawowa, udział w odporności

immunologicznej typu humoralnego (głównie

B) i typu komórkowego (głównie T).

^ uwalnianie cytokin uczestniczących w tych

procesach, jak również w procesie wzrostu i

dojrzewania limfocytów.

^ podstawą do reakcji odpornościowych jest zdolność

rozpoznawania przez limfocyty T i B obcych

antygenów i reagowanie na nie mobilizacją

wszystkich mechanizmów skierowanych na ich

neutralizację lub niszczenie.

FUNKCJE LIMFOCYTÓW T

• Limfocyty T są heterogenną populacją, w skład której

wchodzą głównie limfocyty pomocnicze (Th), limfocyty

cytotoksyczne (Tc) i limfocyty supresorowe (Ts).

• Limfocyty pomocnicze (Th) są mediatorami prawie

wszystkich reakcji immunologicznych, które zachodzą przy

udziale wytwarzanych przez nie różnych limfokin.

• Limfocyt po pierwszym zetknięciu z obcym antygenem

wytwarza w swojej błonie białko receptorowe, które

warukuje tzw. Pamięć immunologiczną.

• Stymulują limfocyty B do proliferacji i przekształcenie ich

plazmocyty i wytwarzanie przez nie immunoglobulin.

• Aktywują makrofagi.

• Stymulują wzrost i proliferację limfocytów Ts i Tc.
cdn

• Limfocyty cytotoksyczne (Tc) istnieją w dwóch

postaciach: Tcc i Tadcc.

• Limfocyty Tadcc, zwane także Tk (killer cell) lub Nk

(atural killer) niszczą komórki i mikroorganizmy w sposób

bezpośredni, bez uprzedniego ich uczulania (bez prezentacji

antygenu).

• Limfocyty Tcc wymagają wcześniejszej prezentacji

antygenu i działają za pośrednictwem przeciwciał

oblepiających komórkę docelową.

• Limfocyty cytotoksyczne działają na błony komórek

docelowych, za pośrednictwem białek zwanych

perforynami, niszcząc ją i uwalniając substancje

cytotoksyczne, powodujące natychmiastową lizę komórki.

• Limfocyty supresorowe (Ts) pełnią funkcję regulatora

czynności limfocytów Th i Tc, warunkując równowagę

czynności jednych i drugich komórek.

FUNKCJE LIMFOCYTÓW B

• Limfocyty B powstające w szpiku kostnym mają informację

genetyczną niezbędną do wytwarzania immunoglobulin (Ig).

• Każda jednostka podstawowa składa się z 2 łańcuchów

ciężkich H i 2 łańcuchów lekkich L połączonych

wzajemnie mostkami –S-S-

• Każda jednostka ma przybliżony kształt podwojonej litery Y.

• Górne końcówki ramion mają zmienną sekwencję

aminikwasów i nazywane są fragmentami Fab , które łączą

się w sposób swoisty z obcym antygenem.

• Końcówki łańcuchów H u podstawy Y noszą nazwę

fragmentu Fc, które łączą przeciwciało z limfocytem lub

dopełniaczem.

• Mają one potencjalną zdolność do produkcji ich kilku klas, a

mianowicie: IgG, IgA, IgM, IgD, IgE,

FUNKCJE IMMUNOGLOBULIN

• Przeciwciała działają bezpośrednio lub

poprzez aktywację układu dopełniacza.

• Działanie bezpośrednie:
^ aglutynacja antygenu (bakteria,komórka)
^ precypitacja (wytrącanie) antygenu
^ neutralizacja czyli blokowanie aktywnych

miejsc antygenu

^ liza (rozpad) komórek
cdn

• Działanie poprzez układ dopełniacza:
^ aktywacja klasyczna → połączony antygen z

przeciwciałem prze fragment Fc łączy się z
dopełniaczem (składowa C 1) aktywując kaskadę
reakcji doprowadzając w końcu do lizy komórki.

^ aktywacja alternatywna → aktywacja

dopełniacza prze składową C3 w obecności
endotoksyn bakteryjnych, a następnie liza
komórki.

cdn

Immunoglobulina G (IgG):
^ najliczniej reprezentowana – 80%
^ najczęściej wytwarzane we wtórnej

odpowiedzi immunologicznej.

^ jedyna Ig przenikająca przez łożysko,

zapewniając pewien stopień odporności.

^ działają za pośrednictwem frgmentu C1

dopełniacza, umożliwiając opsonizację.

cdn

Immunoglobulina A (IgA) → około 10%
^ występuje w 2 typach, pierwszy to w

krwi krążącej, drugi w łzach, ślinie i
przewodzie pokarmowym.

^ pierwszy uczestniczy w komórkowym

typie reakcji, drugi ma na celu
eliminowanie bakterii i wirusów
wnikających z środowiska zewnętrznego

• Immunoglobulina M (IgM) → 5-10%
^ wytwarzane są w pierszej odpowiedzi

immunologicznej.

^ są elementami układu grupowego krwi

• Immunoglobulina D (IgD) → ilość mała,

znajdują się na powierzchni limfocytów B i

uczestniczą w ich stymulacji (przez

limfocytyT) do proliferacji i różnicowania.

• Immunoglobulina E (IgE) → odgrywają

rolę w stymulacji eozynofilów i bazofilów

uczestnicząc w ten sposób w procesach

alergicznych.

FUNKCJE TROMBOCYTÓW

• Powstają w szpiku z cytoplazmy

megakariocytów, nie posiadają jądra.

• Podstawową funkcją jest zdolność

gromadzenia wielu substancji biologicznie

czynnych, a następnie wydzielanie ich,

pod wpływem swoistych stymulatorów, do

osocza w dwóch głownych procesach

hemostazy – adhezji i agregacji.

• Inicjują proces krzepnięcia krwi czyli

hemostazę

HEMOSTAZA

KRZEPNIĘCIE KRWI

• Krzepnięcie krwi czyli hemostaza to zespół

mechanizmów zapewniających płynność krwi

krążącej oraz zdolność do tamowania

wypływu krwi z naczyń krwionośnych po ich

uszkodzeniu.

• Główną rolę pełnią: naczynia krwionośne,

trombocyty oraz tkankowe i osoczowe czynniki

krzepnięcia.

^ faza I – reakcja naczyniowa
^ faza II – wytworzenie skrzepu (proces

koagulacji)

^ faza III – fibrynoliza (rozkład włóknika).

Reakcja naczyniowa

• Uszkodzenie naczynia pobudza receptory i

naczynie na zasadzie odruchu

włókienkowego natychmiast obkurcza się.

• Dotknięcie trombocytów do odsłoniętego

kolagenu naczynia powoduje ich agregację w

miejscu uszkodzenia, a to ich rozpad i

uwolnienie tromboksanu, jonów wapnia,

czynników płytkowych i innych

• Substancje te dodatkowo aktywują agregację

i skurcz mięśniówki gładkiej naczyń.

Wytwarzanie skrzepu (proces

koagulacji)

• Polega na przejściu fibrynogenu w fibrynę w

kaskadowym procesie, w którym uczestniczą

czynniki płytkowe, tkankowe i osoczowe. Dla celów

dydaktycznych 3 następujące po sobie fazy:

wytworzenie aktywnego czynnika X;

wytworzenie trombiny; wytworzenie fibryny.

• W wytworzenie czynnika X - w procesie

zewnątrzpochodnym tromboplastyna tkankowa, cz.

VII i jony Ca aktywują cz. X; w procesie

wewnątrzpochodnym kaskada czynników

osoczowych tworzy aktywny kompleks cz.VIII, IX

cz.płytkowego 3 i jonów Ca, który aktywuje czynnik

X.

cdn

• Aktywny cz. X przy udziale cz.V, cz. płytkowego

3 i jonów Ca działają na nieaktywną osoczową
protrombinę przekształcając ją w aktywny
enzym trombinę.

• Aktywna trombina działa na nieaktywny,

osoczowy fibrynogen przekształcając go w
monomery fibryny, które pod wpływem cz.
XIII, cz. płytkowego 3 i jonów Ca stabilizują
luźną fibrynę w fibrynę trójwymiarową,
gąbczastą.

Fibrynoliza

• Jest to mechanizm, który prowadzi do likwidacji

skrzepu, trwałego gojenia się rany i broni przed

powstawaniem wewnątrznaczyniowych skrzeplin.

• Istotą fibrynolizy jest proteolityczny rozkład

fibryny i fibrynogenu oraz cz.V, VIII, XII i

protrombiny.

• Czynność tę wykonuje enzym plazmina, która

powstaje z nieczynnego plazminogenu pod

wpływem swoistych czynników osoczowych.

• Powstające produkty fibrynolizy mają zdolność

hamowania agregacji trombocytów i innych

etapów procesu krzepnięcia krwi.

FUNKCJE OSOCZA KRWI

• Osocze czyli część płynna krwi zawiera 91-

92% wody, a reszta to tzw. ciała stałe: białka

(6-8%); związki mineralne (jony sodowe,

wodorowęglanowe, chlorkowe, potasowe,

wapniowe, magnezowe, fosforanowe i tzw.

mikroelementy) oraz witaminy, hormony,

enzymy, kwasy tłuszcowe, tłuszcze obojętne,

cholesterol, glukoza, kwas mlekowy, mocznik,

aminokwasy i inne substancje pośredniej

przemiany materii.

• Osocze spełnia/uczestniczy we wszystkich

funkcjach krwi (transportowa, scalająca,

obronna, homeostatyczna, termoregulacyjna).

Funkcje białek

• Białka osocza dzieli się na: albuminy, globuliny

i fibrynogen.

• Albuminy wytwarzane są w wątrobie, jest ich

około 55% wszystkich białek osocza.

^ uczestniczą głównie w utrzymywaniu tzw.

ciśnienia onkotycznego (około 30 mm Hg), ^

utrzymują równowagę objętości płynu

międzykomórkowego i osocza,

^ uczestniczą w przenoszeniu kwasów

tłuszczowych i barwników żółciowych oraz wiążą i

transportują pewną ilość dwutlenku węgla.

cdn

• Globuliny (około 40-50% białek), występują

w trzech postaciach – alfa, beta, gamma.

^ alfa i beta transportują wiele jonów i

biologicznie aktywnych substancji

^ beta stanowią izoaglutyniny (przeciwciała

grup krwi), są wieloma enzymami i

proenzymami.

^ gamma są to przede wszystkim

przeciwciała A, G, D, M, E.

* Fibrynogen (około 6% białek) – jest

białkiem odgrywającym podstawową rolę w

procesie krzepnięcia krwi.

Równowaga płynów

• Regulowanie objętości i składu płynu

międzykomórkowego.

• Tworzenie chłonki (limfy).

Izoosmia i izojonia

• Izoosmia to utrzymywanie stałego ciśnienia

osmotycznego.

• Ciśnienie osmotyczne to konsekwencja istnienia w

żywych organizmach błon półprzepuszczalnych,

także tych z aktywnym transportem, jonów

(kationów i anionów) oraz innych substancji

osmotycznie czynnych.

• Ciśnienie osmotyczne wyrażamy w osmolach, u

ssaków wynosi średnio 290 mmol/l wody.

Odpowiada to 0,9% wodnemu roztworowi NaCl i 5%

roztworowi glukozy.

• Odczyn (pH) krwi i limfy patrz „Gospodarka

kwasowo-zasadowa”