Kultura polityczna i jej

elementy

Kultura polityczna i jej

elementy

1. Pojęcie kultury politycznej.
2. Charakterystyka elementów składowych kultury

politycznej

3. Typy kultury politycznej.

Kultura polityczna i jej elementy składowe

Kultura polityczna - całokształt indywidualnych postaw politycznych

członków danego społeczeństwa, które kreują posiadana przez nich
wiedza na temat istniejącego reżimu politycznego, emocje związane z
bieżącą realizacją polityki oraz zachowania odnoszące się przede
wszystkim do systemu władzy państwowej (elit politycznych).
Wymienione elementy wskazują na poziom zaangażowania jednostek w
politykę, gdyż to właśnie kultura polityczna reguluje stosunki między
rządzącymi a rządzonymi.

Elementy kultury politycznej (Powell, Almond)

Według Powella i Almonda na kulturę polityczną składają się cztery

elementy:

Element pierwszy - poznawczy - to wiedza na temat procesów i faktów

politycznych. Może być ona zgodna z rzeczywistym stanem rzeczy, ale
często opiera się także na stereotypach. Zarówno jeden, jak i drugi
rodzaj wiedzy może służyć jako motywacja do podjęcia aktywności
politycznej (m.in. prześladowań mniejszości etnicznych i religijnych,
wynikających z negatywnych stereotypów i uprzedzeń).

Element drugi - normatywny - składają się na niego wartości i zasady,

które zdaniem członków danego społeczeństwa powinny kształtować
sferę polityki.

Element trzeci - oceniający - zawiera opinie i sądy wartościujące na

temat instytucji życia politycznego.

Element czwarty - emocjonalny - przejawia się w postawach i

zachowaniach prezentowanych na scenie politycznej.

Kultura polityczna - całokształt indywidualnych postaw politycznych

członków danego społeczeństwa, które kreują posiadana przez nich
wiedza na temat istniejącego reżimu politycznego, emocje związane z
bieżącą realizacją polityki oraz zachowania odnoszące się przede
wszystkim do systemu władzy państwowej (elit politycznych).
Wymienione elementy wskazują na poziom zaangażowania jednostek w
politykę, gdyż to właśnie kultura polityczna reguluje stosunki między
rządzącymi a rządzonymi.

Elementy kultury politycznej (Powell, Almond)

Według Powella i Almonda na kulturę polityczną składają się cztery

elementy:

Element pierwszy - poznawczy - to wiedza na temat procesów i faktów

politycznych. Może być ona zgodna z rzeczywistym stanem rzeczy, ale
często opiera się także na stereotypach. Zarówno jeden, jak i drugi
rodzaj wiedzy może służyć jako motywacja do podjęcia aktywności
politycznej (m.in. prześladowań mniejszości etnicznych i religijnych,
wynikających z negatywnych stereotypów i uprzedzeń).

Element drugi - normatywny - składają się na niego wartości i zasady,

które zdaniem członków danego społeczeństwa powinny kształtować
sferę polityki.

Element trzeci - oceniający - zawiera opinie i sądy wartościujące na

temat instytucji życia politycznego.

Element czwarty - emocjonalny - przejawia się w postawach i

zachowaniach prezentowanych na scenie politycznej.

Elementy kultury politycznej według Markiewicza:

• świadomość historyczna - część świadomości narodowej obejmująca

wiedzę i wyobrażenia o przeszłości własnego narodu i kraju na tle
historii ogólnej. Składają się na nią: znajomość procesu kształtowania
się własnego narodu, jego historycznych losów, osiągnięć i
niepowodzeń, wiedza o jego rozwoju cywilizacyjnym i kulturowym.
Determinuje ona aktywny lub bierny stosunek do przeszłości
narodowej, pozwalający na wyrobienie sobie własnego zdania -
krytykującego bądź aprobującego przeszłość . Odpowiednimi
podmiotami

odpowiedzialnymi

za

kształtowanie

świadomości

historyczne (wiedzy) są dom rodzinny, szkoła, literatura oraz media.

• zachowania i postawy polityczne - to reakcja ludzi ( jednostek, grup

społecznych) na bodźce wywodzące się ze zjawisk i procesów
politycznych. Czynniki mające wpływ na zachowania polityczne - cele
oraz środki do ich realizacji, świadomość polityczna ( jeden z
najważniejszych czynników), psychika oraz osobowość podmiotu,
wpływ środowiska (często środowisko występuje jako determinanta
zachowań politycznych), czynniki sytuacyjne, system wzorców
zachowań utrwalonych i upowszechnionych w tradycji i kulturze
politycznej, przyjęty podczas procesu socjalizacji system wartości –
bardzo silna determinanta bowiem wykształcone wzorce wynikają z
akceptowanych norm moralnych i norm politycznych.

Elementy kultury politycznej według Markiewicza:

• świadomość historyczna - część świadomości narodowej obejmująca

wiedzę i wyobrażenia o przeszłości własnego narodu i kraju na tle
historii ogólnej. Składają się na nią: znajomość procesu kształtowania
się własnego narodu, jego historycznych losów, osiągnięć i
niepowodzeń, wiedza o jego rozwoju cywilizacyjnym i kulturowym.
Determinuje ona aktywny lub bierny stosunek do przeszłości
narodowej, pozwalający na wyrobienie sobie własnego zdania -
krytykującego bądź aprobującego przeszłość . Odpowiednimi
podmiotami

odpowiedzialnymi

za

kształtowanie

świadomości

historyczne (wiedzy) są dom rodzinny, szkoła, literatura oraz media.

• zachowania i postawy polityczne - to reakcja ludzi ( jednostek, grup

społecznych) na bodźce wywodzące się ze zjawisk i procesów
politycznych. Czynniki mające wpływ na zachowania polityczne - cele
oraz środki do ich realizacji, świadomość polityczna ( jeden z
najważniejszych czynników), psychika oraz osobowość podmiotu,
wpływ środowiska (często środowisko występuje jako determinanta
zachowań politycznych), czynniki sytuacyjne, system wzorców
zachowań utrwalonych i upowszechnionych w tradycji i kulturze
politycznej, przyjęty podczas procesu socjalizacji system wartości –
bardzo silna determinanta bowiem wykształcone wzorce wynikają z
akceptowanych norm moralnych i norm politycznych.

• Przywództwo polityczne - członek grupy społecznej, który dzięki specyficznym

cechom osobowości lub dzięki zajmowanemu stanowisku narzuca innym swoje
przekonania, inicjuje, kieruje, zespala działalność tej grupy. Przywódcą może zostać
poprzez wpływ autorytetu osobistego lub instytucjonalnego. W imieniu tej grupy,
organizacji społecznej, która go uczyniła swoim wodzem, podejmuje decyzje. Typy
przywódców politycznych:

• pstrokaty kobziarz z Hamelin - swój program oraz cele przedstawia zwolennikom w

sposób tak kuszący, że zmusza do podążania za sobą. Jest postacią centralną układu
„lider – zwolennicy”. To on decyduje, co zrobi powołana przez niego organizacja, w
jakim kierunku będzie się rozwijała. W tego rodzaju przywództwie duże znaczenie mają
cechy osobowe lidera. Jednak nie jest to jednoznaczne z możliwością zbudowania silnej
partii opierającej się tylko na popularności przywódcy.

• kupiec - taki przywódca tak jak dobry handlowiec musi być wrażliwy na to, czego

ludzie potrzebują w danej chwili, i co się z tym wiąże. Jednocześnie musi być
przygotowany na spełnienie najbardziej zaskakujących zamówień, by móc im sprostać.

• marionetka - zwolennicy tej teorii uważają, że to oni kierują liderem – jego

postępowaniem, przygotowują i realizują strategię działania organizacji. Lider jest w
tym wypadku swoistą soczewką skupiającą cele i dążenia swej grupy społecznej i
przekazującą je na zewnątrz. Jeżeli w pierwszym przypadku, by scharakteryzować
organizację trzeba było zwracać uwagę na cechy lidera, to tutaj ważna jest
charakterystyka członków jako całości.

• walczący na froncie typ przywództwa, porównany do walki na froncie, nie jest zbyt

jasno i szczegółowo opisany przez autorkę pracy. Jako główną cechę wskazuje ona
reakcję na zmiany, zachodzące środowisku lidera. Jego sposób dostosowania się do
zastanej sytuacji oraz kontekst społeczny ma pomóc w zrozumieniu tego typu
przywództwa.

• Przywództwo polityczne - członek grupy społecznej, który dzięki specyficznym

cechom osobowości lub dzięki zajmowanemu stanowisku narzuca innym swoje
przekonania, inicjuje, kieruje, zespala działalność tej grupy. Przywódcą może zostać
poprzez wpływ autorytetu osobistego lub instytucjonalnego. W imieniu tej grupy,
organizacji społecznej, która go uczyniła swoim wodzem, podejmuje decyzje. Typy
przywódców politycznych:

• pstrokaty kobziarz z Hamelin - swój program oraz cele przedstawia zwolennikom w

sposób tak kuszący, że zmusza do podążania za sobą. Jest postacią centralną układu
„lider – zwolennicy”. To on decyduje, co zrobi powołana przez niego organizacja, w
jakim kierunku będzie się rozwijała. W tego rodzaju przywództwie duże znaczenie mają
cechy osobowe lidera. Jednak nie jest to jednoznaczne z możliwością zbudowania silnej
partii opierającej się tylko na popularności przywódcy.

• kupiec - taki przywódca tak jak dobry handlowiec musi być wrażliwy na to, czego

ludzie potrzebują w danej chwili, i co się z tym wiąże. Jednocześnie musi być
przygotowany na spełnienie najbardziej zaskakujących zamówień, by móc im sprostać.

• marionetka - zwolennicy tej teorii uważają, że to oni kierują liderem – jego

postępowaniem, przygotowują i realizują strategię działania organizacji. Lider jest w
tym wypadku swoistą soczewką skupiającą cele i dążenia swej grupy społecznej i
przekazującą je na zewnątrz. Jeżeli w pierwszym przypadku, by scharakteryzować
organizację trzeba było zwracać uwagę na cechy lidera, to tutaj ważna jest
charakterystyka członków jako całości.

• walczący na froncie typ przywództwa, porównany do walki na froncie, nie jest zbyt

jasno i szczegółowo opisany przez autorkę pracy. Jako główną cechę wskazuje ona
reakcję na zmiany, zachodzące środowisku lidera. Jego sposób dostosowania się do
zastanej sytuacji oraz kontekst społeczny ma pomóc w zrozumieniu tego typu
przywództwa.

• Reguły gry politycznej* - mamy z nimi do czynienia wszędzie tam,

gdzie można coś zyskać lub stracić, a więc trzeba rozważyć zyski,
koszty i ryzyko (zdobycia lub utraty władzy). Jej zasadniczym
elementem jest strategia polityczna - system zasad oraz wytycznych
dotyczących postępowania na rynku politycznym, które ukierunkowują
i organizują zakres możliwych sposobów realizacji celów politycznych.
W konstrukcji strategii politycznej a szczególnie wyborczej, po
uzyskaniu wcześniejszych wyników badań elektoratu, winno skorzystać
się z narzędzi marketingu docelowego. Realizuje się on w trzech
etapach:

• podział rynku wyborców na segmenty (segmentacja),
• zdefiniowanie i dotarcie do rynku docelowego (targeting),
• określenie, umiejscowienie oferty wyborczej (pozycjonowanie) (Mazur

2004, s. 66-77).

*

Problemy społeczne w grze politycznej. Współczesne zagrożenia społeczne diagnoza i przeciwdziałanie, pod redakcja naukową Jadwigi

Królikowskiej, UW, Warszawa 2008

• Reguły gry politycznej* - mamy z nimi do czynienia wszędzie tam,

gdzie można coś zyskać lub stracić, a więc trzeba rozważyć zyski,
koszty i ryzyko (zdobycia lub utraty władzy). Jej zasadniczym
elementem jest strategia polityczna - system zasad oraz wytycznych
dotyczących postępowania na rynku politycznym, które ukierunkowują
i organizują zakres możliwych sposobów realizacji celów politycznych.
W konstrukcji strategii politycznej a szczególnie wyborczej, po
uzyskaniu wcześniejszych wyników badań elektoratu, winno skorzystać
się z narzędzi marketingu docelowego. Realizuje się on w trzech
etapach:

• podział rynku wyborców na segmenty (segmentacja),
• zdefiniowanie i dotarcie do rynku docelowego (targeting),
• określenie, umiejscowienie oferty wyborczej (pozycjonowanie) (Mazur

2004, s. 66-77).

*

Problemy społeczne w grze politycznej. Współczesne zagrożenia społeczne diagnoza i przeciwdziałanie, pod redakcja naukową Jadwigi

Królikowskiej, UW, Warszawa 2008

Kultura polityczna to całokształt wartości, norm i reguł zachowania
utrwalonych w świadomości podmiotów biorących udział w działaniach
politycznych.
Tak rozumiana kultura polityczna spełnia trzy główne funkcje:
a) regulacyjną
b) socjalizacji politycznej
c) integracyjną
Funkcja regulacyjna odnosi się do podporządkowania i ujednolicania
działań politycznych. Dokonuje się to głównie poprzez normy polityczne
oraz instytucjonalizację życia politycznego. Bez odpowiedniej unifikacji
tych działań system polityczny nie mógłby istnieć i rozwijać się.
Funkcja socjalizacji politycznej oznacza proces wchodzenia
członków danej społeczności w kulturę polityczną, a więc nabywanie
wiedzy o systemie politycznym, tworzenie poglądów i postaw
politycznych, kształtowanie hierarchii wartości politycznych. Należy
podkreślić, iż odpowiedni stopień socjalizacji jest niezbędny przy
dążeniu do efektywnego uczestnictwa w życiu politycznym.
Zadaniem funkcji integracyjnej jest tworzenie podstaw do
skoordynowania działań politycznych oraz do współdziałania lub
współpracy jednostek i grup w dążeniu do osiągnięć określonych
wartości i dóbr. Funkcja ta zatem polega głównie na motywowaniu i
uzasadnianiu słuszności istniejących instytucji i norm politycznych oraz
zasad organizacji i funkcjonowania systemu politycznego.

Kultura polityczna to całokształt wartości, norm i reguł zachowania
utrwalonych w świadomości podmiotów biorących udział w działaniach
politycznych.
Tak rozumiana kultura polityczna spełnia trzy główne funkcje:
a) regulacyjną
b) socjalizacji politycznej
c) integracyjną
Funkcja regulacyjna odnosi się do podporządkowania i ujednolicania
działań politycznych. Dokonuje się to głównie poprzez normy polityczne
oraz instytucjonalizację życia politycznego. Bez odpowiedniej unifikacji
tych działań system polityczny nie mógłby istnieć i rozwijać się.
Funkcja socjalizacji politycznej oznacza proces wchodzenia
członków danej społeczności w kulturę polityczną, a więc nabywanie
wiedzy o systemie politycznym, tworzenie poglądów i postaw
politycznych, kształtowanie hierarchii wartości politycznych. Należy
podkreślić, iż odpowiedni stopień socjalizacji jest niezbędny przy
dążeniu do efektywnego uczestnictwa w życiu politycznym.
Zadaniem funkcji integracyjnej jest tworzenie podstaw do
skoordynowania działań politycznych oraz do współdziałania lub
współpracy jednostek i grup w dążeniu do osiągnięć określonych
wartości i dóbr. Funkcja ta zatem polega głównie na motywowaniu i
uzasadnianiu słuszności istniejących instytucji i norm politycznych oraz
zasad organizacji i funkcjonowania systemu politycznego.

Kultura polityczna jako zjawisko społeczne jest całością, której
strukturę tworzą właściwości relacyjne czterech następujących
składników:
a) wiedza o polityce, znajomość faktów, zainteresowanie nimi,
b) ocena zjawisk politycznych, sądy wartościujące, dotyczące tego,
jak powinna być sprawowana władza,
c) emocjonalna strona postaw politycznych, jak np. miłość do
ojczyzny,

nienawiść do wrogów,

d) uznane w danym społeczeństwie wzory zachowań politycznych,

które określają, jak można i jak należy postępować w życiu
politycznym.

Dotychczasowe dyskusje nad problemem kultury politycznej nie
doprowadziły do usunięcia wszystkich zasadniczych kontrowersji, co
do tego czym ona jest i jakie spełnia funkcje. Większość autorów
skłania się jednak ku poglądowi, że kultura polityczna:
a) tworzy subiektywny wymiar polityki, na który składają się
znaczące politycznie przekonania, postawy oraz wartości,
b) jest elementem otoczenia systemu politycznego, połączonym z
nim relacją sprzężenia zwrotnego oraz
c) stanowi czynnik integrujący wspólnotę polityczną.

Kultura polityczna jako zjawisko społeczne jest całością, której
strukturę tworzą właściwości relacyjne czterech następujących
składników:
a) wiedza o polityce, znajomość faktów, zainteresowanie nimi,
b) ocena zjawisk politycznych, sądy wartościujące, dotyczące tego,
jak powinna być sprawowana władza,
c) emocjonalna strona postaw politycznych, jak np. miłość do
ojczyzny,

nienawiść do wrogów,

d) uznane w danym społeczeństwie wzory zachowań politycznych,

które określają, jak można i jak należy postępować w życiu
politycznym.

Dotychczasowe dyskusje nad problemem kultury politycznej nie
doprowadziły do usunięcia wszystkich zasadniczych kontrowersji, co
do tego czym ona jest i jakie spełnia funkcje. Większość autorów
skłania się jednak ku poglądowi, że kultura polityczna:
a) tworzy subiektywny wymiar polityki, na który składają się
znaczące politycznie przekonania, postawy oraz wartości,
b) jest elementem otoczenia systemu politycznego, połączonym z
nim relacją sprzężenia zwrotnego oraz
c) stanowi czynnik integrujący wspólnotę polityczną.

Typy kultury politycznej wg Gabriela Almonda i Sidneya Verby

• Typ zaściankowy (PARAFIALNY) charakteryzuje się - ich

zdaniem - małym zainteresowaniem zagadnieniami politycznymi, a
w związku z tym małą aktywnością polityczną. Występuje on w
społecznościach znajdujących się na niskim szczeblu rozwoju
cywilizacyjnego, gdzie panuje model życia plemiennego, a rytuały
magiczne dominują nad innymi formami aktywności publicznej.
Wodzowie plemienni łączą w swych rękach funkcje polityczne,
religijne i ekonomiczne. Społeczność taka nie jest zainteresowana
utrzymywaniem stosunków ze światem zewnętrznym, a model
życia plemiennego traktowany jest jako niezmienny.

• Typ poddańczy cechuje się uległością rządzonych wobec

rządzących. Ludność nie widzi potrzeby angażowania się w
politykę, akceptując, iż to zadanie należy do elity władzy.
Jednocześnie poszczególni członkowie społeczeństwa - jeśli w
ogóle interesują się polityką - mogą mieć wyrobione własne
poglądy polityczne, często krytyczne wobec przedstawicieli władzy.
Taki rodzaj kultury politycznej jest charakterystyczny dla
społeczeństw rządzonych autorytarnie i totalitarnie, bądź dla
społeczeństw, które niedawno wyszły z któregoś z tych dwóch
systemów i nie są jeszcze mentalnie przygotowane do
funkcjonowania w państwie demokratycznym.

• Typ zaściankowy (PARAFIALNY) charakteryzuje się - ich

zdaniem - małym zainteresowaniem zagadnieniami politycznymi, a
w związku z tym małą aktywnością polityczną. Występuje on w
społecznościach znajdujących się na niskim szczeblu rozwoju
cywilizacyjnego, gdzie panuje model życia plemiennego, a rytuały
magiczne dominują nad innymi formami aktywności publicznej.
Wodzowie plemienni łączą w swych rękach funkcje polityczne,
religijne i ekonomiczne. Społeczność taka nie jest zainteresowana
utrzymywaniem stosunków ze światem zewnętrznym, a model
życia plemiennego traktowany jest jako niezmienny.

• Typ poddańczy cechuje się uległością rządzonych wobec

rządzących. Ludność nie widzi potrzeby angażowania się w
politykę, akceptując, iż to zadanie należy do elity władzy.
Jednocześnie poszczególni członkowie społeczeństwa - jeśli w
ogóle interesują się polityką - mogą mieć wyrobione własne
poglądy polityczne, często krytyczne wobec przedstawicieli władzy.
Taki rodzaj kultury politycznej jest charakterystyczny dla
społeczeństw rządzonych autorytarnie i totalitarnie, bądź dla
społeczeństw, które niedawno wyszły z któregoś z tych dwóch
systemów i nie są jeszcze mentalnie przygotowane do
funkcjonowania w państwie demokratycznym.

• Typ uczestniczący oznacza gotowość do

współudziału w życiu politycznym, w tym w
sprawowaniu władzy. Ten rodzaj kultury jest
charakterystyczny dla społeczności o ugruntowanej
tradycji demokratycznej.

Powyższe trzy typy kultury politycznej Almond i

Verba traktowali jako typy idealne. W realnej
rzeczywistości mamy do czynienia z kulturą polityczną
zawierającą - w mniejszym lub większym stopniu -
elementy różnych typów idealnych. Można więc mówić
o przewadze pewnego typu kultury politycznej w
danym społeczeństwie, a nie o jego wyłączności.

• Typ uczestniczący oznacza gotowość do

współudziału w życiu politycznym, w tym w
sprawowaniu władzy. Ten rodzaj kultury jest
charakterystyczny dla społeczności o ugruntowanej
tradycji demokratycznej.

Powyższe trzy typy kultury politycznej Almond i

Verba traktowali jako typy idealne. W realnej
rzeczywistości mamy do czynienia z kulturą polityczną
zawierającą - w mniejszym lub większym stopniu -
elementy różnych typów idealnych. Można więc mówić
o przewadze pewnego typu kultury politycznej w
danym społeczeństwie, a nie o jego wyłączności.

Pojęcia związane z kulturą

Dobra kultury - termin ten jest rozmaicie interpretowany, ale najczęściej
oznacza on całokształt materialnego i niematerialnego dorobku ludzkości,
wówczas do dóbr kultury zaliczy zarówno rzeczy i usługi, jak i dobra
niematerialne, czy zachowania i zjawiska etyczne.
Sens terminu „dobra kultury” wynika z kontekstu, w jakim został on użyty.
Na przykład, gdy mówi on o dobrach ludzi wierzących, czy niewierzących, to
do dóbr kultury zalicza zjawiska z zakresu postaw, idei, doktryn, czy
świadomości ludzkiej. Ale jeśli zajmuje się dobrami kultury w muzeach, ma
na myśli materialne przedmioty - dzieła sztuki.
Niektórzy uczeni dokonują podziału dóbr kultury na:

• instrumentalne (pośrednie), które stanowią środki do osiągania innych

dóbr,

• autoteliczne (bezpośrednie), które są celem samym w sobie.

Relatywizm kulturowy - pogląd głoszący, iż żadna praktyka kulturowa nie
jest dobra ani zła sama w sobie, ale musi być oceniona w kontekście w jakim
funkcjonuje. Takie spojrzenie doprowadziło obserwatorów do powstrzymania
się od ocen oraz sądów wartościujących obce praktyki z punktu widzenia
własnej kultury. Relatywizm kulturowy odrzuca więc możliwość
wartościowania obcej kultury przez pryzmat własnych wartości, prowadząc
do większego obiektywizmu w postrzeganiu „swojej” i „obcej” kultury.

Dobra kultury - termin ten jest rozmaicie interpretowany, ale najczęściej
oznacza on całokształt materialnego i niematerialnego dorobku ludzkości,
wówczas do dóbr kultury zaliczy zarówno rzeczy i usługi, jak i dobra
niematerialne, czy zachowania i zjawiska etyczne.
Sens terminu „dobra kultury” wynika z kontekstu, w jakim został on użyty.
Na przykład, gdy mówi on o dobrach ludzi wierzących, czy niewierzących, to
do dóbr kultury zalicza zjawiska z zakresu postaw, idei, doktryn, czy
świadomości ludzkiej. Ale jeśli zajmuje się dobrami kultury w muzeach, ma
na myśli materialne przedmioty - dzieła sztuki.
Niektórzy uczeni dokonują podziału dóbr kultury na:

• instrumentalne (pośrednie), które stanowią środki do osiągania innych

dóbr,

• autoteliczne (bezpośrednie), które są celem samym w sobie.

Relatywizm kulturowy - pogląd głoszący, iż żadna praktyka kulturowa nie
jest dobra ani zła sama w sobie, ale musi być oceniona w kontekście w jakim
funkcjonuje. Takie spojrzenie doprowadziło obserwatorów do powstrzymania
się od ocen oraz sądów wartościujących obce praktyki z punktu widzenia
własnej kultury. Relatywizm kulturowy odrzuca więc możliwość
wartościowania obcej kultury przez pryzmat własnych wartości, prowadząc
do większego obiektywizmu w postrzeganiu „swojej” i „obcej” kultury.

Wzór kulturowy - mniej lub bardziej ustalony sposób

zachowywania się i myślenia w danej zbiorowości lub
znamienny dla tej zbiorowości układ cech kulturowych. W
jego skład wchodzą też wytwory kultury materialnej.

Wzór kulturowy określa, jak jednostka powinna

reagować na sytuacje uważane za ważne dla niej samej i
dla grupy, do której należy, aby zachowywać się zgodnie z
jej oczekiwaniami i nie popaść w konflikt z innymi członkami
grupy.

Wzory kulturowe można rozpatrywać w dwóch

aspektach:

• normatywnym (normy), wedle których ktoś powinien

postępować)

• behawioralnym (wedle realizacji tej normy w konkretnym

zachowaniu członków danej zbiorowości)

Wzór kulturowy - mniej lub bardziej ustalony sposób

zachowywania się i myślenia w danej zbiorowości lub
znamienny dla tej zbiorowości układ cech kulturowych. W
jego skład wchodzą też wytwory kultury materialnej.

Wzór kulturowy określa, jak jednostka powinna

reagować na sytuacje uważane za ważne dla niej samej i
dla grupy, do której należy, aby zachowywać się zgodnie z
jej oczekiwaniami i nie popaść w konflikt z innymi członkami
grupy.

Wzory kulturowe można rozpatrywać w dwóch

aspektach:

• normatywnym (normy), wedle których ktoś powinien

postępować)

• behawioralnym (wedle realizacji tej normy w konkretnym

zachowaniu członków danej zbiorowości)

Subkultura (z łac. sub = „pod” + kultura) - określa grupę
społeczną i jej kulturę wyodrębnioną według jakiegoś kryterium
np. zawodowego, etnicznego, religijnego, demograficznego itp.
Subkultura jest segmentem kultury i nie podlega wartościowaniu
na wyższą czy niższą. Członków subkultury według socjologicznej
terminologii nie można nazywać kontrspołeczeństwem, ponieważ
są oni wyrazicielami jakiegoś poglądu, jakichś idei. Działają przy
tym w ramach ogółu społeczeństwa. Subkulturę tworzą grupy
zawodowe, które wypracowały swoje, swoiste, zachodzące
wyłącznie w ich obrębie, normy - np. lekarze, prawnicy, złodzieje,
politycy, nauczyciele, uczniowie, studenci, fani danego gatunku
muzycznego. Świadczy chociażby o tym specyficzny język.
Subkultury tworzą nie tylko grupy zawodowe, ale także inne grupy
społeczne, do których należą osoby niepełnosprawne -
niewidzący, niesłyszący, przewlekle chorzy oraz z uszkodzonymi
narządami ruchu, upośledzeni umysłowo. W znaczeniu potocznym
określa grupy młodzieży (zob. subkultura młodzieżowa)
kontestujące przyjęty system wartości, a słowo subkultura nabrało
znaczenie jakiejś formy patologii społecznej. W takim przypadku
lepszym określeniem jest jednak termin kontrkultura.

Subkultura (z łac. sub = „pod” + kultura) - określa grupę
społeczną i jej kulturę wyodrębnioną według jakiegoś kryterium
np. zawodowego, etnicznego, religijnego, demograficznego itp.
Subkultura jest segmentem kultury i nie podlega wartościowaniu
na wyższą czy niższą. Członków subkultury według socjologicznej
terminologii nie można nazywać kontrspołeczeństwem, ponieważ
są oni wyrazicielami jakiegoś poglądu, jakichś idei. Działają przy
tym w ramach ogółu społeczeństwa. Subkulturę tworzą grupy
zawodowe, które wypracowały swoje, swoiste, zachodzące
wyłącznie w ich obrębie, normy - np. lekarze, prawnicy, złodzieje,
politycy, nauczyciele, uczniowie, studenci, fani danego gatunku
muzycznego. Świadczy chociażby o tym specyficzny język.
Subkultury tworzą nie tylko grupy zawodowe, ale także inne grupy
społeczne, do których należą osoby niepełnosprawne -
niewidzący, niesłyszący, przewlekle chorzy oraz z uszkodzonymi
narządami ruchu, upośledzeni umysłowo. W znaczeniu potocznym
określa grupy młodzieży (zob. subkultura młodzieżowa)
kontestujące przyjęty system wartości, a słowo subkultura nabrało
znaczenie jakiejś formy patologii społecznej. W takim przypadku
lepszym określeniem jest jednak termin kontrkultura.

Kontrkultura (z łac. contra = „przeciw” + kultura) – określa względnie
spójną grupę społeczną, która wyraża sprzeciw wobec zastanej kultury,
jak i tworzeniu nowej. Pierwszym znanym człowiekiem, który użył słowa
„kontrkultura” był Theodore Roszak, Amerykanin, twórca ‘głębokiej
ekologii’ (deep ecology), krytyk społeczny, znany także z działalności
pisarskiej. W 1969 roku, u schyłku zrywu rewolucji społecznej w Stanach
Zjednoczonych, opublikował on książkę: The Making of a CounterCulture,
w której udowadniał, że kontrkultura jest formacją przeciwstawną
kulturze Zachodu, wytworzoną w jej własnym obrębie, której uda się w
niedalekim czasie zastąpić prymitywne, autorytarne systemy mentalności
zbiorowej, wprowadzane do niej na siłę od około 2000 lat, łączone nie
tylko przez niego z rozwojem religii chrześcijańskiej.

Kontrkultura to w innej definicji – wielopoziomowa formacja
ideologiczna, która obiera sobie za zadanie wyzwolenie człowieka z
represyjnych sideł kultury, dążąca do totalnego wyzwolenia
wewnętrznego i społecznego jednostki poprzez transgresyjne techniki
społeczne i personalne, łączone często z okultyzmem, magią i środkami
psychodelicznymi. Charakterystycznym dla kontrkultury sposobem
działania jest stosowanie „taktyki bycia niewidzialnym” i postulowanie
istnienia „intuicyjnej sieci porozumienia”.

Kontrkultura (z łac. contra = „przeciw” + kultura) – określa względnie
spójną grupę społeczną, która wyraża sprzeciw wobec zastanej kultury,
jak i tworzeniu nowej. Pierwszym znanym człowiekiem, który użył słowa
„kontrkultura” był Theodore Roszak, Amerykanin, twórca ‘głębokiej
ekologii’ (deep ecology), krytyk społeczny, znany także z działalności
pisarskiej. W 1969 roku, u schyłku zrywu rewolucji społecznej w Stanach
Zjednoczonych, opublikował on książkę: The Making of a CounterCulture,
w której udowadniał, że kontrkultura jest formacją przeciwstawną
kulturze Zachodu, wytworzoną w jej własnym obrębie, której uda się w
niedalekim czasie zastąpić prymitywne, autorytarne systemy mentalności
zbiorowej, wprowadzane do niej na siłę od około 2000 lat, łączone nie
tylko przez niego z rozwojem religii chrześcijańskiej.

Kontrkultura to w innej definicji – wielopoziomowa formacja
ideologiczna, która obiera sobie za zadanie wyzwolenie człowieka z
represyjnych sideł kultury, dążąca do totalnego wyzwolenia
wewnętrznego i społecznego jednostki poprzez transgresyjne techniki
społeczne i personalne, łączone często z okultyzmem, magią i środkami
psychodelicznymi. Charakterystycznym dla kontrkultury sposobem
działania jest stosowanie „taktyki bycia niewidzialnym” i postulowanie
istnienia „intuicyjnej sieci porozumienia”.

Akulturacja – ogół zjawisk powstałych w wyniku

bezpośredniego lub pośredniego kontaktu (zderzenie kultur)
dwóch grup kulturowych, prowadzący do zmian wzorów
kulturowych jednej, drugiej lub obu kultur. Końcowym efektem
tego procesu może być unifikacja wzorów kulturowych obu
grup, bądź przejęcie wzorów jednej grupy przez drugą. Przez
akulturację rozumie się szczególnie proces rozwiązywania
problemów związanych ze znalezieniem się w kulturze
odmiennej od tej, w której nastąpiła pierwotna kulturalizacja.

Obecnie w psychologii powszechnie przyjmuje się cztery

możliwe rezultaty procesu akulturacji: asymilację, integrację,
separację, marginalizację.

Kontrakulturacja - proces występujący na początku

zjawiska akulturacji wyrażający się traktowaniem z rezerwą,
unikaniem bądź nawet odrzucaniem wzorów kulturowych obcej
grupy kulturowej. Przyjęcie bądź odrzucenie jakichś elementów
obcej kultury przez całą społeczność zależy od tego, która z
grup (konserwatywna czy postępowa) zdobędzie przewagę.

Akulturacja – ogół zjawisk powstałych w wyniku

bezpośredniego lub pośredniego kontaktu (zderzenie kultur)
dwóch grup kulturowych, prowadzący do zmian wzorów
kulturowych jednej, drugiej lub obu kultur. Końcowym efektem
tego procesu może być unifikacja wzorów kulturowych obu
grup, bądź przejęcie wzorów jednej grupy przez drugą. Przez
akulturację rozumie się szczególnie proces rozwiązywania
problemów związanych ze znalezieniem się w kulturze
odmiennej od tej, w której nastąpiła pierwotna kulturalizacja.

Obecnie w psychologii powszechnie przyjmuje się cztery

możliwe rezultaty procesu akulturacji: asymilację, integrację,
separację, marginalizację.

Kontrakulturacja - proces występujący na początku

zjawiska akulturacji wyrażający się traktowaniem z rezerwą,
unikaniem bądź nawet odrzucaniem wzorów kulturowych obcej
grupy kulturowej. Przyjęcie bądź odrzucenie jakichś elementów
obcej kultury przez całą społeczność zależy od tego, która z
grup (konserwatywna czy postępowa) zdobędzie przewagę.

Transkulturacja - proces rozszerzania się elementów jednej
kultury na drugą poprzez przejęcie, zapożyczenie, czasem
pod przymusem. Najczęściej dochodzi jednak do selekcji i
transformacji przeniesionych wzorów.
Gwałt symboliczny pojęcie odnoszące się do sytuacji
narzucania siłą jednostce lub społeczeństwu norm i wartości
niezgodnych z ich systemem aksjonormatywnym. Do gwałtu
symbolicznego dochodzi zazwyczaj, gdy kultura dominująca
próbuje wyrugować ze społeczeństwa konkurencyjne systemy
wartości, np. poprzez deprecjację tradycyjnych zwyczajów w
przypadku społeczeństwa nowoczesnego. Gwałt symboliczny
może zachodzić także podczas zderzenia kulturowego w
wyniku czego wartości jednej kultury przenikają do drugiej i
zmuszają tradycjonalistów do ich przyjmowania. Często tego
typu zjawisko zachodzi w sytuacji podboju (np. germanizacji
lub rusyfikacji części polskiego społeczeństwa znajdującego
się w XIX wieku w zaborze pruskim lub rosyjskim.

Rekulturacja - dążenie do powrotu do kultury rodzimej,
porzuconej lub przekształconej w procesie akulturacji.

Transkulturacja - proces rozszerzania się elementów jednej
kultury na drugą poprzez przejęcie, zapożyczenie, czasem
pod przymusem. Najczęściej dochodzi jednak do selekcji i
transformacji przeniesionych wzorów.
Gwałt symboliczny pojęcie odnoszące się do sytuacji
narzucania siłą jednostce lub społeczeństwu norm i wartości
niezgodnych z ich systemem aksjonormatywnym. Do gwałtu
symbolicznego dochodzi zazwyczaj, gdy kultura dominująca
próbuje wyrugować ze społeczeństwa konkurencyjne systemy
wartości, np. poprzez deprecjację tradycyjnych zwyczajów w
przypadku społeczeństwa nowoczesnego. Gwałt symboliczny
może zachodzić także podczas zderzenia kulturowego w
wyniku czego wartości jednej kultury przenikają do drugiej i
zmuszają tradycjonalistów do ich przyjmowania. Często tego
typu zjawisko zachodzi w sytuacji podboju (np. germanizacji
lub rusyfikacji części polskiego społeczeństwa znajdującego
się w XIX wieku w zaborze pruskim lub rosyjskim.

Rekulturacja - dążenie do powrotu do kultury rodzimej,
porzuconej lub przekształconej w procesie akulturacji.

Enkulturacja to naturalny, bezbolesny proces
ponadpokoleniowego, świadomego i
nieświadomego nabywania kompetencji
kulturowych, tworzących system wartości danej
grupy społecznej, przez uczestnictwo w danej
kulturze. Pojęcie to jest bliskie pojęciu socjalizacji
związane z doświadczeniami, procesami uczenia
się, które wyodrębniają człowieka spośród innych
stworzeń, a za pomocą których osiąga on zarówno
w początkowym jak i późniejszym okresie życia
kompetencje w swojej kulturze.
Wyróżniamy typy adaptacji.

1.adaptacja do środowiska naturalnego
2.adaptacja do grupy społecznej
3.adaptacja do wzorów kultury

Enkulturacja to naturalny, bezbolesny proces
ponadpokoleniowego, świadomego i
nieświadomego nabywania kompetencji
kulturowych, tworzących system wartości danej
grupy społecznej, przez uczestnictwo w danej
kulturze. Pojęcie to jest bliskie pojęciu socjalizacji
związane z doświadczeniami, procesami uczenia
się, które wyodrębniają człowieka spośród innych
stworzeń, a za pomocą których osiąga on zarówno
w początkowym jak i późniejszym okresie życia
kompetencje w swojej kulturze.
Wyróżniamy typy adaptacji.

1.adaptacja do środowiska naturalnego
2.adaptacja do grupy społecznej
3.adaptacja do wzorów kultury

Enkulturacja to także termin używany w antropologii kultury. Można
go rozpatrywać na przestrzeni dziejów, biorąc pod uwagę różne typy
społeczeństw, a mianowicie: pierwotne, religijne i nowoczesne.

- w społeczeństwie pierwotnym środowiskiem enkulturacyjnym była

rodzina rozszerzona (wielopokoleniowa), a także grupa sąsiedzka i
rówieśnicza, dominowała wiedza konkretna (praktyczna i
szczegółowa), a przekaz kultury i jej przyswojenie odbywały się
poprzez uczenie się przez nawyk, uczestnictwo;

- w społeczeństwie religijnym środowisko enkulturacyjne stanowila

przede wszystkim rodzina rozszerzeona, która uzyskała mino rodu,
ważna była wspólnota lokalna, wiedza konkretna straciła na swej
ważności na rzecz wiedzy abstrakcyjnej (teoretycznej, ogólnej), i oba
typy były równoważne; enkulturacja odbywała sieę podobnie jak w
społeczeństwie pierwotnym przez uczestnictwo, ale przemieszała się
z nauką kultury przez refleksję;

- w społeczeństwie nowoczesnym środowiskiem enkulturacyjnym

jest rodzina nuklearna, ale nadrzędne nad nią są instytucje
wychowawczei grupy rówieśnicze; dominuje przede wszystkim
wiedza abstrakcyjna, czyli teoretyczna; przyswajanie kultury odbywa
się na zasadzie uczenia się przez refleksję, czyli teorię, nie praktykę;

Enkulturacja to także termin używany w antropologii kultury. Można
go rozpatrywać na przestrzeni dziejów, biorąc pod uwagę różne typy
społeczeństw, a mianowicie: pierwotne, religijne i nowoczesne.

- w społeczeństwie pierwotnym środowiskiem enkulturacyjnym była

rodzina rozszerzona (wielopokoleniowa), a także grupa sąsiedzka i
rówieśnicza, dominowała wiedza konkretna (praktyczna i
szczegółowa), a przekaz kultury i jej przyswojenie odbywały się
poprzez uczenie się przez nawyk, uczestnictwo;

- w społeczeństwie religijnym środowisko enkulturacyjne stanowila

przede wszystkim rodzina rozszerzeona, która uzyskała mino rodu,
ważna była wspólnota lokalna, wiedza konkretna straciła na swej
ważności na rzecz wiedzy abstrakcyjnej (teoretycznej, ogólnej), i oba
typy były równoważne; enkulturacja odbywała sieę podobnie jak w
społeczeństwie pierwotnym przez uczestnictwo, ale przemieszała się
z nauką kultury przez refleksję;

- w społeczeństwie nowoczesnym środowiskiem enkulturacyjnym

jest rodzina nuklearna, ale nadrzędne nad nią są instytucje
wychowawczei grupy rówieśnicze; dominuje przede wszystkim
wiedza abstrakcyjna, czyli teoretyczna; przyswajanie kultury odbywa
się na zasadzie uczenia się przez refleksję, czyli teorię, nie praktykę;