Kultura, jej elementy.

Kultura, jej elementy.

Wpływ kultury na życie

Wpływ kultury na życie

społeczne.

społeczne.

Kultura jest cechą wyróżniającą

człowieka

od

reszty

świata

zewnętrznego.

Kultura

jest

specyficznie

ludzkim

tworem.

Rozumiana

jako

wyróżnik

człowieka ma bardzo szeroki
zakres. Oznacza wszystko, co jest
stworzone przez człowieka, co jest
przez niego nabywane przez
uczenie się i przekazywanie innym
ludziom,

a

także

następnym

pokoleniom w drodze informacji
pozagenetycznej.

Wszystko, co wchodzi w skład tak rozumianej

kultury, spotkać możemy także w świecie
zwierzęcym,

ale

jedynie

w

formie

zalążkowej. Dlatego też, to co w świecie
zwierzęcym jest, podobnie jak ludzka
kultura, rezultatem uczenia się oraz
pozagenetycznego przekazu informacji,
określane jest mianem protokultury.

Społeczności ludzkie żyją w świecie pełnym

znaczeń i symboli. Człowiek, uczestnik tych
zbiorowości, nigdy się z nimi nie rozstaje.
Świat ten nazywa się w nowoczesnej
terminologii naukowej kulturą.

Kultura

nie

doczekała

się

do

dziś

jednoznacznej definicji. Mimo wielości
definicji – około 160 – badacze kultury
sformułowali następujące twierdzenia,
wspólne dla wszystkich definicji:

1.

kultury się uczymy,

2.

kultura wywodzi się z biologicznych,
środowiskowych,

psychicznych

i

historycznych

elementów

ludzkiej

egzystencji,

3.

kultura jest zorganizowana,

4.

kultura jest wieloaspektowa,

5.

kultura jest dynamiczna,

6.

kultura jest zmienna,

7.

w

kulturze

występują

pewne

prawidłowości,

które

pozwalają

analizować ją metodami naukowymi,

8.

kultura

jest

elementem

przystosowania

jednostki

do

całokształtu otoczenia oraz zdobycia
środków dla twórczej ekspresji.

Definicja według J.

Definicja według J.

Szczepańskiego

Szczepańskiego

KULTURA

to ogół wytworów działalności ludzkiej,

materialnych

i

niematerialnych,

wartości i uznawanych sposobów
postępowania, zobiektywizowanych i
przyjętych

zbiorowościach,

przekazywanych

innym

zbiorowościom

i

następnym

pokoleniom.

Warstwy kultury:

Warstwa pierwsza

Warstwa pierwsza to działania ludzkie oraz ich

wytwory, rezultaty, przedmioty – stanowią
one

zewnętrzny

świat

kultury,

zobiektywizowany

i

intersubiektywnie

dostępny innym ludziom.

Warstwa druga

Warstwa druga to zinternalizowana część

kultury, tkwiąca w świadomości ludzi. Są to
przede wszystkim wartości, jakimi kierują
się ludzie w swoim działaniu, wypływające z
nich normy, które ujmują to działanie w
pewne

ramy,

wyznaczając

zachowania

właściwe i pożądane, oraz wzory zachowań,
które czynią społeczny świat bardziej
zrozumiałym i rozpoznawalnym.

Wyróżnić możemy kulturę:



osobistą jednostki – ogół jej
własnych sposobów postępowania,
metod działania, myśli, pojęć,
poglądów, które mogą być nieznane
innym ludziom,



zbiorowości – ogół wytworów, myśli,
wartości, wzorów działań, które
zostały przyjęte przez zbiorowość,
babrały ważności dla jej członków,
wyznaczając zachowania uznane za
obowiązkowe, np. zasady współżycia,
kryteria ocen itp..

SKŁADNIKI KULTURY

SKŁADNIKI KULTURY



Wartości,



Normy,



Symbole.

WARTOŚCI

WARTOŚCI

To dowolny przedmiot materialny lub

idealny,

idea

lub

instytucja,

przedmiot

rzeczywisty

czy

wyimagowany, w stosunku do
którego jednostki lub zbiorowości
przyjmują

postawę

szacunku,

przypisują mu ważną rolę w życiu i
dążenie

do

jego

osiągnięcia

odczuwają jako przymus.

NORMY

NORMY

Normy

społeczne

są

konkretnymi

wskazówkami i wzorami określającymi
postępowanie właściwe i niewłaściwe.
Dzięki normom wiemy, jak zachowywać
się wobec innych i czego oczekiwać z
ich strony w stosunku do nas.

Struktura

norm

społecznych

jest

podzielona na zwyczaje, obyczaje i
prawa.

Zwyczaje

Zwyczaje to rutynowe czynności dnia

codziennego,

upowszechnione

wśród

członków

określonego

społeczeństwa.

Przekroczenie tych reguł może spowodować,

że uznamy kogoś za dziwaka, ekscentryka –

ale nie oceniamy jego postępowania w

kategoriach dobra czy zła, ani tym bardziej

nie karamy.

Obyczaje

Obyczaje są to wytworzone i upowszechnione

w

danym

środowisku

pewne

wzory

zachowań i postępowania w określonych

sytuacjach.

Są

bardzo

ważne

dla

funkcjonowania

społeczeństwa

i

życia

społecznego

jako

całości,

ujednolicają

bowiem

postępowania

jednostek

i

zachowania zbiorowości. Naruszenie norm

spotyka się z głębszym potępieniem

społecznym.

Prawa

Prawa są normami ustanawianymi i

wymuszanymi przez władzę polityczną

społeczeństwa, są więc sankcjonowane

przez prawo. Niektóre normy prawne są

jednocześnie normami, czyli takimi, u

których podstaw leżą powszechnie

akceptowane wartości. Przekroczenie

zarówno

norm

prawnych,

jak

i

moralnych obwarowane jest przeróżnymi

sankcjami,

uzależnionymi

od

szkodliwości społecznej bądź moralnego

czynu.

SYMBOLE

SYMBOLE

Są to tworzone przedstawienia, które

nabierają znaczenia dzięki umowie

społecznej. Symbole mają ustaloną

treść, znaczenie i dzięki temu są

zrozumiałe dla innych, gdyż ludzie

wcześniej im tę treść i znaczenie

nadali.



Język,



Gesty,



Przedmioty.

Kultura wywiera istotny

Kultura wywiera istotny

wpływ na życie społeczne

wpływ na życie społeczne

poprzez swoje mechanizmy:

poprzez swoje mechanizmy:



socjalizacji, która daje człowiekowi
nawyki, umiejętności zachowania się
w różnych sytuacjach społecznych i
naturalnych,

i

daje

możliwość

przystosowania

się.

W

wyniku

socjalizacji człowiek poznaje nawyki i
wzory zachowania się w różnych
sytuacjach, które są przyjęte i uznane
za dopuszczalne w danej zbiorowości;



ustanowienie systemów wartości i
kryteriów określających wartości. rozumieć
to należy, iż u podstaw każdego wyboru
leży system wartości uznawany przez
jednostki lub grupy dokonujące wyboru i
pewna hierarchia wartości. Rozróżnia się
wartości uznawane przez ludzi za godne
pożądania, wartości rzeczywiście pożądane
oraz wartości realizowane w działaniu. Te
różne kategorie wartości mogą być ze sobą
zbieżne, ale mogą się także różnić czy
pozostawać w konflikcie. Innym podziałem
wartości

to

podział

na

wartości

autoteliczne, które stanowią cel sam w
sobie oraz wartości instrumentalne służące
do osiągania innych wartości.



ustalanie wzorów zachowania się
czyli reagowania na określone
sytuacje. Wzory są czynnikiem
ujednolicającym

postępowanie

ludzi, ułatwiającym postępowanie i
zrozumienie cudzych zachowań
oraz

skuteczność

wzajemnych

oddziaływań.

Ustalone

wzory

kulturowe zachowań stanowią o
regularności życia społecznego i
jego „porządku”, umożliwiają i
ułatwiają

wzajemne

przystosowanie.



ustalenie pewnych modeli, czyli
ideałów. Model w odróżnieniu od
wzoru jest pewnym o którym
wiadomo, że w rzeczywistości nie
występuje, a który służy do oceny
zjawisk

i

stanów

rzeczy

zachodzących

rzeczywiście.

Modele są niemożliwe do realizacji
w pełni, ale już samo dążenie do
ich

realizacji

jest

oceniane

pozytywnie.

Z pojęciem kultura wiąże się pojęcie

subkultury, czyli podkultury. Jest to pewien
zespół

regularności

kulturowych,

występujących w dowolnej zbiorowości,
która jest mniejsza od większej zbiorowości
będącej podstawą wyodrębnienia danej
kultury, np. kultura polska może być
rozpatrywana jako subkultura kultury
europejskiej. Najczęściej termin subkultura
stosowany jest na określenie wzorów
zachowań występujących w niewielkich
zbiorowościach, które dzięki odmienności
tych wzorów wyodrębniają się w ramach
szerszych społeczeństw.

Czasami występuje w społeczeństwie

programowa

negacja

wartości,

norm i wzorów obowiązujących, co
określa

się

kontrkulturą

lub

kulturą alternatywną.

Kultura

większości

danego

społeczeństwa

jest

określana

mianem kultury dominującej.

Kultura a zdrowie

Kultura a zdrowie

Na kulturę zdrowotną składa się
system wartości przypisywanych
zdrowiu fizycznemu i psychicznemu,
obiektywnemu i subiektywnemu,
jednostkowemu

i

publicznemu.

Kultura zdrowotna przejawia się w
świadomym

regulowaniu

relacji

człowiek – środowisko, w poczuciu
odpowiedzialności

za

zdrowie

własne

i

publiczne

oraz

we

wrażliwości na potrzeby zdrowotne,
a zwłaszcza na cierpienie innych.

Kultura

zbiorowości,

kształtując

kulturę osobistą jednostek, wpływa
także bezpośrednio i pośrednio na
„standard zdrowotny”, tj. sposób, w
jaki

człowiek

zaspokaja

swoje

potrzeby

zdrowotne.

Powiązania

pomiędzy kulturą danej zbiorowości
a zdrowiem ludności mają charakter
wielostronny,

ponieważ

kultura

kształtuje:



Ogólny poziom życia członków danej
zbiorowości,



Wyobrażenia o zdrowiu i chorobie,



Sposób spostrzegania, odczuwania,
opisywania i interpretowania objawów
chorobowych,



Stan wiedzy (wierzenia) dotyczący
przyczynowości chorób,



Postawy i zachowania wobec własnej
choroby oraz innych osób chorych,



Postawy i zachowania chorych wobec
zabiegów leczniczych oraz wobec
przedstawicieli medycznych, jak
również wykonawców zawodów
medycznych wobec pacjentów,



Styl życia, który stanowić może czynnik
socjogenny w powstawaniu chorób.

Styl życia jest wytworem kultury, gdyż to

kultura

definiuje

sposób

zachowań,

oczekiwania

charakterystyczne

dla

dzieciństwa,

dojrzałości,

wieku

podeszłego, oznacza charakterystyczny

dla

jednostki

lub

grupy

sposób

zachowania.

Styl życia to nie tylko zachowania i

aktywność,

które

są

jego

uzewnętrznieniem. Styl życia to także

motywacje tych zachowań oraz cele,

wartości, treści, którym przypisuje się

pewne znaczenie i które stanowią

przedmiot dążeń człowieka, nadając im

określony kierunek. Styl życia jest więc w

bezpośredni sposób związany z kulturą i

przez nią kształtowany.

Socjologowie

wiążą

styl

życia

z

przynależnością do określonych grup
społecznych. Różnicuje się on bowiem w
zależności

od

poziomu

i

typu

wykształcenia,

zamożności,

rodzaju

wykonywanej pracy bądź środowiska
pochodzenia i zamieszkania.

Styl życia przejawia się w zasadzie we

wszystkich dziedzinach życia ludzkiego:
pracy, sposobie urządzania mieszkań,
stroju, formach spędzania czasu wolnego,
kontaktach z innymi ludźmi oraz w
zachowaniach związanych ze zdrowiem i
chorobą.

Wyróżnikami współczesnego stylu życia są

zasadnicze dziedziny życia społecznego, w

którym uczestniczy każdy dorosły człowiek:

praca, rodzina, czas wolny, wypoczynek,

uczestnictwo w kulturze.

W analizach stylu życia dokonywanych na

użytek medycyny, pojęcie to sprowadza się

do

określonego

sposobu

odżywiania,

stosunku do nałogów, aktywności fizycznej

oraz umiejętności walki ze stresem. Na tych

zachowaniach koncentrują się badania stylu

życia w medycynie, ponieważ one są

najwyraźniej skorelowane z występowaniem

chorób zachowaniozależnych. Znajomość

społecznych i kulturowych uwarunkowań

tych zachowań stwarza nadzieje na

pozytywną ich modyfikację.

Wzory

zachowań,

w

tym

także

zdrowotnych, są w znacznej mierze
wypracowane w procesie socjalizacji, w
kontaktach

z

rodzicami,

grupami

rówieśniczymi,

innymi

znaczącymi

osobami bądź poprzez wpływ szkoły i
środków masowego przekazu. Ale nie są
to wzory trwałe, ustalone raz na zawsze.
Styl życia i zachowania realizowane w
jego

ramach

mogą

więc

ulec

modyfikacji, a warunkiem tego jest
umiejętność

trafnego

dotarcia

do

jednostki z alternatywnymi modelami
oraz wyrobienie w niej przekonania o
konieczności zmiany.

Ważny jest również pewien „społeczny

klimat” wokół dbałości o zdrowie
jako elementu stylu życia. Zmiany
zachodzące obecnie w Polsce rokują
nadzieję na upowszechnienie się
prozdrowotnego stylu życia. Dbałość
o zdrowie staje się niezbędnym
warunkiem sukcesu życiowego –
bowiem

dobre

zdrowie

jest

potrzebne, aby poprawić swoją
pozycję

społeczną,

zarabiać

pieniądze, zrobić karierę.