METODYKA WF Z OSOBAMI

CHORYMI NA CUKRZYCĘ,

ASTMĘ I AIDS.

Definicje:



Pedagogika specjalna

- zajmująca się dzieckiem

chorym i kalekim, nazywana jest pedagogiką
terapeutyczną (leczniczą). Przedmiotem pedagogiki
terapeutycznej jest jednostka przewlekle chora i
kaleka.



Dzieckiem przewlekle chorym nazywamy

-

dziecko, które wskutek długotrwałej choroby —
zazwyczaj ciężkiej — zostało pozbawione
normalnych warunków życia dostępnych dzieciom
zdrowym. Wpływa na to z jednej strony fakt, że
każde schorzenie zmienia w sposób swoisty warunki
nerwowo-psychiczne dziecka, a z drugiej strony,
wszystkie sposoby leczenia, mniej lub więcej
utrudniają realizowanie normalnych potrzeb
psychicznych dziecka.

Cukrzyca

Grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią

(podwyższonym poziomem cukru we krwi) wynikającą z defektu produkcji lub
działania insuliny wydzielanej przez komórki beta trzustki. Przewlekła
hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i
niewydolnością różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, nerwów, serca i
naczyń krwionośnych.

Zasadą współczesnej terapii cukrzycy jest leczenie wszystkich zaburzeń

towarzyszących chorobie, a nie tylko kontrola gospodarki węglowodanowej.
Dążenie do normalizacji masy ciała, zwiększenie aktywności fizycznej,
właściwa dieta, leczenie częstych w cukrzycy zaburzeń lipidowych,
nadciśnienia tętniczego i innych chorób układu krążenia oraz utrzymywanie
glikemii w przedziale wartości możliwie najbardziej zbliżonym do
niecukrzycowych (normoglikemii) zmniejsza ryzyko rozwoju powikłań choroby.

Typy cukrzycy:



Cukrzyca typu 1 –

jest spowodowana rzeczywistym brakiem insuliny na

skutek uszkodzenia komórek beta. Występuje najczęściej u dzieci i osób
młodych.



Cukrzyca typu 2 -

najczęstsza postać u chorych.

Astma

Stan, w którym dominującym objawem jest ostra duszność powiązana ze świszczącym

oddechem.



Astma oskrzelowa, dychawica oskrzelowa

przewlekła, zapalna choroba dróg

oddechowych, u podłoża której leży nadreaktywność oskrzeli, która prowadzi do
nawracających napadów duszności i kaszlu, występujących szczególnie w nocy i nad
ranem. Astma oskrzelowa zaliczana jest do chorób psychosomatycznych.



Astma sercowa(dychawica sercowa napadowa)

– to zaburzenie występujące w

formie napadów duszności, które pojawiają się w pozycji leżącej (np. w nocy, w czasie
snu), po wysiłkach fizycznych, stresach psychoemocjonalnych oraz błędach
dietetycznych. Uczucie duszności zazwyczaj ustępuje po zmianie pozycji z poziomej na
pionową po ponad 30 minutach. Duszność w dychawicy sercowej ma charakter
wdechowo-wydechowy.

Wyróżnia się 4 rodzaje zaburzeń występujących w formie dychawicy sercowej:



dychawica (astma) sercowa w połączeniu ze skurczem biernie przekrwionych oskrzeli



dychawica (astma) sercowa atopowa lub też zmiany skurczowe oskrzeli u osób z
zapaleniem bakteryjnym oskrzeli



dychawica (astma) sercowa pochodzenia nerwicowego w połączeniu z pobudzeniem
psychoemocjonalnym



astma metaboliczna – może wynikać z kwasicy (w cukrzycy, mocznicy, niektórych
zatruciach).

AIDS

Zespół nabytego niedoboru odporności

, AIDS końcowe stadium

zakażenia HIV charakteryzujące się bardzo niskim poziomem
limfocytów, a więc wyniszczeniem układu immunologicznego
(odpornościowego), co skutkuje zapadalnością na tzw.
choroby wskaźnikowe (niektóre formy nowotworów, grzybic,
nietypowe zapalenia płuc) mogące zakończyć się śmiercią
pacjenta. Wirus HIV przenosi się poprzez kontakt zakażonej
krwi z krwią lub błoną śluzową osoby niezakażonej, np.
używanie tej samej igły, niewysterylizowanych narzędzi
dentystycznych itp., kontakt seksualny, przeniesienie z matki
na dziecko (krew kobiety i dziecka nie miesza się, jednak
może do tego dojść np. podczas jakichś komplikacji
porodowych). Do organizmu wirus może dostać się podczas
transfuzji krwi, dializ, przeszczepów, zabiegów chirurgicznych
i przyjmowanie preparatów krwiopochodnych (zdarza się to
obecnie bardzo rzadko, ze względu na badania dawców). W
chwili obecnej nie są znane metody wyleczenia zarażenia HIV.

Wpływ choroby na rozwój psychospołeczny dziecka

 Przewlekła choroba ma jednoznacznie negatywny wpływ na życie i

postępowanie dziecka, niemniej jednak dramat choroby i unieruchomienia
nie musi być postrzegany przez dziecko jako coś jednoznacznie
negatywnego. Ciepła atmosfera w szpitalu, w domu, serdeczność
środowiska otaczającego dziecko, może znacznie ograniczyć cierpienia i
niedogodności wynikające z sytuacji w jakiej znalazł się mały pacjent.
Potrzeba ruchu i niemożność jego zaspokojenia to główne doznania
małych pacjentów, dla których niewątpliwie sprzeczny z naturą tryb życia.
Boleśniej odczuwają tę sytuację dzieci i młodzież, która zaznała już
samodzielności. Dziecko chore stale „bierze" od ludzi, od niego zaś nikt
niczego nie żąda. Jego jedynym obowiązkiem jest dbać o swoje zdrowie,
dlatego staje się rozkapryszone, nieskłonne do uznawania autorytetu,
przyzwyczaja się do tego, że jest punktem centralnym i ośrodkiem
zainteresowania. Kształtuje się w nim wybujały indywidualizm, ale także
małe uspołecznienie. Ważne jest, aby nie rozpieszczać dziecka, ani nie
traktować go jako gorszego z powodu jego stanu. Takie zachowanie jest
błędne i należy go unikać. Potrzeby dziecka uzależnione są od wielu
czynników chorobowych, takich jak: rodzaj i stopień schorzenia, okres
jego powstania, okres i częstotliwość przebywania w zakładzie
leczniczym, stan układu nerwowego, warunków somatycznych, a także od
czynników poza chorobowych, jak: wiek dziecka, temperament,
właściwości charakterologiczne, uprzednie przeżycia, warunki domowe,
stosunek członków rodziny do choroby dziecka i inne.

Wpływ choroby na rozwój

psychospołeczny dziecka cd.

Elementem rehabilitacji dziecka jest rozwijanie jego psychiki poprzez różne

zabawy mające charakter intelektualnego współzawodnictwa(domino,
warcaby, szachy). Ma to na celu usprawnianie psychiczne dziecka, jego
adaptację do sytuacji i warunków jakie zaistniały pod wpływem fizycznego
upośledzenia oraz ułatwianie mu rozwiązywania własnych problemów
życiowych.



Rehabilitacja społeczna polega na uczeniu się nowych ról
społecznych. Można w niej wyróżnić 4 etapy:



Wycofanie się z poprzedniej roli,



Identyfikacja z nową rolą,



Doskonalenie się w ramach nowej roli,



Integracje nowej roli z całokształtem pełnionych ról.

  Starsze dzieci często mają niższe poczucie wartości i reagują na swoją

sytuację poprzez ucieczkę, kompensacje społeczną, fałszowanie
rzeczywistości na własną korzyść, bezbronność i rezygnację. W tej
sytuacji należy stworzyć warunki w których dziecko poczuje się
pełnowartościowe. Należy zmniejszyć do minimum przeszkody
zewnętrzne, stwarzające sytuacje trudne a najlepiej znaleźć dziecku
zajęcie którym będzie zainteresowane i wykona je bez pomocy innych.

Wydolność wysiłkowa dzieci przewlekle

chorych jako podstawa pracy pedagogicznej

Podstawowym zadaniem wychowawcy - terapeuty, jest wszechstronne dawkowanie wysiłku ustroju,

który w okresie choroby musi być podporządkowany i użytkowany do celów leczniczych.
Główny cel pracy wychowawczej to wzmacnianie i budowanie mechanizmów obronnych ustroju
przez odpowiednie organizowanie obciążeń układu nerwowego i całego ustroju walczącego z
chorobą. Przystępując do pracy z dziećmi przewlekle chorymi musimy zorientować się jaki jest
aktualny poziom wysiłkowy każdego z nich, czyli tzw. wydolność. Liczenie się z poziomem
wysiłkowym dziecka chorego jest niezbędnym warunkiem osiągnięcia dodatnich efektów jego
pracy, a tym samym - rezultatów leczniczych i wychowawczo-dydaktycznych. Ocena
wydolności wysiłkowej dziec ka jest osią organizacyjną wszystkich działań pedagogicznych i
leczniczych. Na poziom wydolności chorego składa się wiele czynników:



Stan zdrowia



Stan układu nerwowego:



czy jest to układ odporny (silny), czy nieodporny z punktu widzenia odbieranych
wrażeń,



czy jego umiejętności dostosowania się do nowych warunków są duże, czy małe,



czy dane dziecko jest skłonne raczej do pobudzania, czy hamowania, czy oba
procesy są u niego zrównoważone,



czy dotychczasowe przeżycia „szarpały" układ nerwowy dziecka, czy go uwrażliwiły,
czy też go zahamowały.

 

W pracy z dziećmi przewlekle chorymi trzeba uwzględnić że mają one mniejszą wydolność niż
zdrowy człowiek i nawet odpoczynek może stanowić dla nich pewnego rodzaju wysiłek. Istnieją
metody ustalania przeciętnych dawek obciążeniowych, lecz w praktyce siła obciążeniowa musi
być oceniana indywidualnie i w zależności od aktualnego stanu dziecka. Podczas ustalania
dawek obciążeniowych należy pamiętać, że w leczeniu nie chodzi tylko o to, żeby nie
przekroczyć rezerw sił jakimi dysponuje chory, lecz też o to, aby zaoszczędzić siły potrzebne do
walki z chorobą i w ten sposób podnieść ogólną wydolność.

Wydolność wysiłkowa dzieci przewlekle chorych

jako podstawa pracy pedagogicznej cd.

Dostosowanie rytmu życia wewnętrznego do rytmu zewnętrznego. Każda choroba powoduje

rozregulowanie rytmu wewnętrznego. Przy planowaniu dnia chorych powinniśmy uwzględnić
następujące reguły w stosunku do dzieci chorych rytm zewnętrzny musi być raczej zaniżony w
porównaniu z rytmem środowiska dzieci zdrowych, przy czym im choroba bardziej nasilona,
tym rytm zewnętrzny musi być bardziej obniżony, w stosunku do chorych, którzy z cięższego
stanu przechodzą do lżejszego należy rytm zewnętrzny podnieść do poziomu rytmu
wewnętrznego, ale nie wyżej, w lżejszych stanach chorobowych i w rekonwalescencji można
organizować rytm środowiska zewnętrznego na wyższym poziomie niż rytm wewnętrzny
pacjenta.

Mówiąc o rytmie życia trzeba pamiętać o zasadzie naprzemienności planowania odpowiedniego

odpoczynku po każdym wysiłku, a mianowicie po wysiłku intelektualnym wskazany będzie
odpoczynek w postaci ruchu na świeżym powietrzu, a po wysiłku fizycznym spokojny relaks,
np. na werandzie. Zgodnie z tą zasadą największy wysiłek powinien być wprowadzony po
najpełniejszym odpoczynku. Przy doborze właściwych obciążeń dla dziecka, terapeuta musi je
odciążyć bądź obciążyć za pomocą różnych czynności. Oba te zadania mają na celu dobieranie
wysiłku do poziomu wydolności organizmu. Nie można jednak zapomnieć że sama choroba
stanowi dla organizmu pewien wysiłek. Równie ważne jest, aby czynności wykonywane przez
dziecko nie wymagały od niego wysiłku większego niż jego możliwości. Dużą rolę w terapii
dzieci przewlekle chorych stanowią jakościowe zmiany wysiłków czyli tzw. czynny odpoczynek.
Chodzi o zmianę jednej czynności obciążającej na inną, w tym samym stopniu obciążającą
dziecko. Stwarzanie warunków do śmiechu, humoru, rozrywki, sportu, hobby itd. jest
dostarczaniem czynności odmiennych, a więc jest to w efekcie odpoczynek czynny. Mówiąc o
odpoczynku musimy pamiętać, że dla dzieci brak zajęć nie jest odpoczynkiem, a wręcz
przeciwnie, brak czynności jest dużym obciążeniem wysiłkowym.

Ze względu na ogólny poziom wysiłkowy, dzieci przewlekle chore podzielono na następujące

stopnie wysiłkowe:



dzieci ciężko chore,



dzieci dość ciężko chore,



dzieci lżej chore,



dzieci lekko chore i ozdrowieńcy.

Terapia wychowawcza i pedagogiczna

Terapia wychowawcza

- to forma oddziaływań wychowawczych o charakterze

korekcyjnym. Praktycznym zadaniem terapii wychowawczej w stosunku do dziecka
przewlekle chorego jest organizowanie małemu pacjentowi wysiłku tak, aby to działanie
było korzystne dla jego układu nerwowego. Podstawową potrzebą dziecka chorego jest
powrót do zdrowia. Dlatego też w odniesieniu do dziecka chorego zadania terapii
wychowawczej polegają na:



chronieniu dziecka przed ujemnymi skutkami psychicznymi, wywołanymi pobytem w
zakładzie leczniczym,



dostosowaniu terapii wychowawczej do programu terapii leczniczej,



udzielaniu dziecku pomocy w zrozumieniu i akceptacji jego sytuacji,



wzmacnianiu jego siły i odporności psychicznej,



służeniu pomocą w zaspokajaniu potrzeb psychospołecznych dziecka,



organizowaniu procesu uczenia się dziecka w celu opanowania programu zgodnie

z okresem rozwojowym dziecka.

Rozróżnia się następujące dwie formy terapii wychowawczej:



terapię odciążającą (spoczynkową), łagodzącą skutki cierpień wywołanych chorobą

i eliminującą napięcia emocjonalne,



terapię aktywizującą (czynnościową), uaktywniającą siły biologiczne i psychiczne
organizmu, a także dającą dziecku przyjemne przeżycia. Terapia aktywizująca może
przybrać formę terapii zabawowej, zajęciowej lub też terapii przez pracę.

Terapia pedagogiczna

- jest rodzajem interwencji wychowawczej

i dydaktycznej, zmierzającej do pozytywnych zmian w zakresie
ukształtowania pod względem moralnym, fizycznym i umysłowym, w
zakresie przygotowania do życia w społeczeństwie oraz w strukturze
wiedzy i umiejętności dziecka. Podmiotem terapii jest terapeuta
posiadający odpowiednią wiedzę i umiejętności oraz predyspozycje
psychiczne potrzebne do tego rodzaju pracy. Przedmiotem oddziaływań
terapeutycznych jest dziecko, jego zaburzenia rozwojowe, określone przez
specjalistyczną diagnozę. Dziecko powinno być także traktowane jako
podmiot terapii, ponieważ jego aktywność w procesie przezwyciężania
trudności rozwojowych jest warunkiem koniecznym uzyskania
pożądanych efektów.

Bardzo ważnym elementem każdej terapii jest zaspokajanie potrzeby

sukcesu, przez tworzenie sytuacji dającej okazję do zadowolenia i radości
z osiągniętego rezultatu. Realizuje się to poprzez stawianie zadań, które
może wykonać dziecko. Dziecko zyskuje poczucie własnej wartości, co
mobilizuje je do dalszych działań, sprzyja kształtowaniu potrzeb
poznawczych.

Należy jednak wyraźnie podkreślić, że program terapii, zgodnie z zasadą

indywidualizacji, konstruuje się indywidualnie, wykorzystując postawioną
przez lekarza diagnozę, ponieważ terapia musi być ściśle dostosowana do
potrzeb indywidualnego pacjenta.

Zasady terapii pedagogicznej

1.Zasada indywidualizacji środków i metod oddziaływania korekcyjnego.

Zasada ta powinna być stanowczo przestrzegana w pracy z dziećmi o zaburzonym rozwoju.

Dzieci te wymagają dodatkowego wsparcia w postaci indywidualnego oddziaływania

pedagogicznego, a to dlatego, że możliwości tych dzieci uniemożliwiają efektywne uczenie się

w uczeniu masowym.

2.Zasada powolnego stopniowania trudności.

Zasada ta uwzględnia stopniowanie trudności, to znaczy przechodzenie od ćwiczeń prostych,

obejmujących niewielki zakres materiału, do coraz bardziej złożonych i wymagających

opanowania coraz większych partii materiału. Opanowanie prostych elementów jest

warunkiem koniecznym do przejścia do elementów trudniejszych. W tym przypadku nie

stosujemy żadnych rygorów czasowych.

3.Zasada korekcji zaburzeń.

Istotą tej zasady jest korekcja w pierwszej kolejności zaburzeń funkcji najbardziej upośledzonych

i najsłabiej opanowanej umiejętności. Przy planowaniu wskazane jest przeplatanie ćwiczeń

funkcji bardziej i mniej sprawnych, tak aby uniknąć znużenia i zmęczenia dziecka.

4.Zasada kompensacji zaburzeń.

Zadaniem terapeuty jest wytworzenie u dziecka mechanizmów psychologicznych,
wspomagających zaburzone funkcje. Sprawniejsze funkcje pełnią rolę kompensacyjną w

stosunku do funkcji zaburzonych.

5.Zasada systematyczności.

Systematyczność i częstotliwość ćwiczeń oraz różnego rodzaju zajęć korekcyjnych

jednoznacznie pozytywnie wpływa na opanowanie i utrwalenie wszelkich umiejętności. Przerwy i

zaniedbania zawsze powodują mniejszy lub większy regres. Zakres tego regresu zależy od

rozwoju dzieci, mianowicie dzieci o rozwoju niższym niż przeciętny, obdarzone słabą pamięcią,

nie pracujące systematycznie — tracą najwięcej.

 

6.Zasada ciągłości oddziaływania psychoterapeutycznego.

Zasada ta polega na utrzymaniu ciągłości działań wychowawczych, o charakterze

psychoterapeutycznym, oraz zabiegów dydaktycznych. Psychoterapia to świadome, celowe

wpływanie środkami psychologicznymi na osobowość człowieka, na sposób uczestnictwa w

procesach społecznych.

Rozwój fizyczny i sprawność fizyczna

dzieci przewlekle chorych

Dzieci przewlekle chore to specjalna grupa dzieci, których fizyczne i społecznie

ograniczenia utrudniają i zakłócają lub wręcz drastycznie hamują ich rozwój i
aktywność życiową. Sprawność dzieci przewlekle chorych jest ograniczona przez
choroby tkanek, narządów wewnętrznych, choroby, które charakteryzują się długim
okresem trwania, nieodwracalnością zmian patologicznych i koniecznością ciągłego
leczenia. Choroby przewlekłe wpływają w istotny sposób na sytuację życiową
dziecka, w tym także na funkcjonowanie w szkole w roli ucznia i kolegi. Choroba
zaburza osiągnięcie podstawowych celów, typowych dla okresu dojrzewania
psychospołecznego, takich jak: akceptacja fizycznego „ja", osiągnięcie kontroli
emocjonalnej, dojrzałości społecznej i sprawności intelektualnej. Niektóre stany
chorobowe, powodują upośledzenia sprawności manualnej, zmniejszenie ogólnej
sprawności fizycznej, zaburzają ogólną aktywność ucznia, wpływają niekorzystnie
na ogólny rozwój fizyczny dziecka oraz powoduje zaburzenia wysokości i masy
ciała.

Astma –

charakteryzuje atopowe zapalenie skóry, katar alergiczny, alergia

pokarmowa, różne postacie kaszlu, duszność, katar, zaczerwienienie twarzy i szyi,
zmiany skórne zwykle pod postacią pokrzywkowo-obrzękową, podrażnienie
spojówek, czasem biegunka  i wymioty.

Cukrzyca -

charakteryzuje niedobór masy ciała i wysokości, ponadto cukrzyca jako

ogólnoustrojowe schorzenie metaboliczne, spowodowane zaburzeniami przemiany
węglowodanów, jak również tłuszczu i białek na skutek niedoboru insuliny,
powoduje u dziecka zmęczenie, niepewność, lękliwość, bóle brzucha i podatność na
infekcje. Dzieci i młodzież dotknięte cukrzycą należy chronić przed zakażeniami i
dużym wysiłkiem fizycznym.

AIDS -

charakteryzuje powiększenie węzłów chłonnych w obrębie szyi, pod

pachami i w pachwinach, utrata apetytu i/lub kilku kilogramów spadek wagi w
ciągu niespełna dwóch miesięcy, osłabienie mięśni nóg, obfite poty przez kilka
nocy z rzędu, podwyższona temperatura utrzymująca się dłużej niż tydzień,
przewlekła, a przynajmniej długotrwała biegunka, suchy kaszel nie związany z
paleniem papierosów, przeziębieniem czy grypą,

grzybica jamy ustnej z charakterystycznym białym nalotem, obrzmienie

śluzówki jamy ustnej, języka i pochwy, wysypka na ciele, chłoniak - nowotwór
układu limfatycznego,

Najczęściej występujące zaburzenia motoryczne dzieci przewlekle

chorych:



Obniżona sprawność ruchowa, niezręczność.



Słaba koordynacja większych lub małych ruchów.



Obniżona zdolność planowania i wykonywania zadań ruchowych, tzw.
dyspraksja.



Współruchy.



Zaburzenia orientacji przestrzennej.



Zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej.

Poprzez zastosowanie ćwiczeń usprawniających, czyli kinezyterapii, fizykoterapii

oraz terapii zajęciowej, możemy zmniejszyć wyżej wymienione zaburzenia, a
także nauczyć prawidłowego chodu, usunąć przykurcze, złagodzić wzmożone
napięcie mięśniowe oraz zwiększyć siłę osłabionych mięśni.

Można powiedzieć, że wprost proporcjonalnie z rozwojem fizycznym przebiega

rozwój sprawności ruchowej, a zwłaszcza takich jej cech, jak koordynacja,
precyzja i szybkość ruchów. Dlatego też dzieci i młodzież dotknięte
przewlekłymi chorobami szybciej się męczą i wyczerpują, ruchy ich są
powolne, mniej precyzyjne i mało skoordynowane.

Wychowanie fizyczne dzieci przewlekle chorych

W szkołach dla dzieci przewlekle chorych wychowanie fizyczne ma do

spełnienia szczególne zadania, wynikające z rewalidacyjnych i
terapeutycznych założeń placówki. W programie wychowania fizycznego
cele muszą być tak dobrane, aby zapewniły dziecku sukces na miarę jego
możliwości, by nawet najbardziej poszkodowany miał prawo czerpać
radość z ćwiczeń i zajęć. Spośród licznych metod wychowania fizycznego
najczęściej znajdują zastosowanie metody: naśladowcza, bezpośredniej
celowości ruchu, zadaniowa, ścisła oraz pokaz i objaśnienie, które się
dopełniają. Dobry pokaz i właściwe objaśnienie sprawiają, że uczniowie
bardziej się aktywizują i rozumieją sens ćwiczeń. Nauczyciel powinien
także respektować zasadę świadomego i aktywnego udziału dziecka w
procesie wychowania fizycznego. Należy więc wyznaczyć wykonalne
zadanie, wskazać perspektywę zdobywania określonych umiejętności czy
poprawę sprawności, aktywizować, motywować do działania i
uspołeczniać uczniów poprzez powierzanie im różnych ról i funkcji.
Zasada dostępności, stopniowania trudności, wymaga od nauczyciela
znajomości swoich uczniów, ich schorzeń, poziomu możliwości oraz ich
psychicznego nastawienia do rehabilitacji.

Z uwagi na istotną rolę aktywności ruchowej w procesie rewalidacji

dzieci przewlekle chorych, zaleca się:

- 3 godziny tygodniowo zajęć lekcyjnych wychowania fizycznego w zespołach

klasowych,

- zajęcia o charakterze leczniczym dla uczniów zakwalifikowanych przez

lekarza,

- zajęcia pozalekcyjne

Wychowanie fizyczne dzieci
przewlekle chorych cd.

Zajęcia lekcyjne stanowią podstawową formę kształcenia i wychowania fizycznego.

Prowadzone są według toków lekcyjnych, systemem klasowo-lekcyjnym. Można je
realizować w dwóch grupach. Pierwsza grupa to uczniowie o zbliżonym stopniu
sprawności — zajęcia takie są ułatwione i nie sprawiają większych trudności. Drugą
grupę stanowią uczniowie o zróżnicowanym stopniu sprawności. Zajęcia z taką grupą
wymagają od nauczyciela bardziej indywidualnego podejścia. Uczniom o niższej
sprawności poświęca się więcej uwagi i czasu poprzez interwencję nauczyciela oraz
pomoc ze strony kolegów sprawniejszych. Uczniom słabszym, dla podkreślenia i
podnoszenia ich wartości, powierza się niektóre funkcje, np. sędziego. Uczniom tym
umożliwia się uczestnictwo we wszystkich częściach lekcji na równi z innymi.

Lekcję rozpoczynamy od zabaw, gier lub ćwiczeń orientacyjno-porządkowych, następnie

przechodzimy do kształtowania cech motorycznych w formie zabawowej czy
zadaniowej. Ćwiczymy poprawne chodzenie, w różnym tempie, z utrudnieniami.
Kształtujemy wytrzymałość i orientację. Uczymy techniki gier sportowych i
rekreacyjnych. Na zakończenie wprowadzamy zabawę o charakterze odprężającym i
uspokajającym. Podczas lekcji zapewniamy pełne bezpieczeństwo i pomoc.
Egzekwujemy u dzieci higienę osobistą, noszenie stroju sportowego.

Oprócz dziennika szkolnego istnieje potrzeba prowadzenia zeszytu obserwacji ucznia.

Zeszyt taki zawiera informacje z zakresu historii choroby, rozległości uszkodzeń,
wyniki sprawdzianu sprawności fizycznej i jej poprawy, pomiary spirometryczne. Przy
organizowaniu wszelkiego rodzaju zajęć i imprez sportowych zwracamy uwagę na
dobór właściwej metody, formy pracy, a także na wzbogacanie treści życia
sportowego, odpowiednią organizację i oprawę, a także eksponowanie osiągnięć
sportowych poprzez organizowanie wystaw, zakładanie albumów i kronik.

Rola wychowania fizycznego w

rewalidacji dzieci przewlekle chorych

Pracując z dziećmi przewlekle chorymi nauczyciel wychowania fizycznego będzie miał

do czynienia w swojej pracy z dziećmi cierpiącymi na schorzenia układu
oddechowego, cukrzycy czy AIDS. Istnieje konieczność poznania przez niego każdej
jednostki chorobowej, a także jej leczenia i wpływu na życie psychiczne oraz
społeczne dzieci i młodzieży nimi dotkniętych. Wychowanie fizyczne stwarza dobre
warunki do rewalidacji dzieci przewlekle chorych oraz jest skutecznym środkiem w
procesie usprawniania fizycznego i kształtowania osobowości tych dzieci.
Nauczyciela wychowania fizycznego, pracującego z dziećmi przewlekle chorymi,
powinny cechować opanowanie, życzliwość i cierpliwość. Nauczyciel musi się
troszczyć o zdrowie i bezpieczeństwo rewalidowanych dzieci, dobierać odpowiednie
ćwiczenia i udzielać we właściwym czasie pomocy i ochrony. Nauczyciel
wychowania fizycznego powinien indywidualnie podejść do swoich podopiecznych,
za równo w trakcie trwania ćwiczeń, jak i w ocenie. Uczniom o obniżonej sprawności
poświęca się więcej czasu i uwagi. Uzyskiwanie nawet niewielkich rezultatów —
poprzez stosowanie wyjaśnień, pokazu oraz zdecydowane i przemyślane
stanowisko wychowawcy — warunkuje likwidowanie i łagodzenie postaw
dziecięcych, typu, „nie potrafię", „nie umiem

3

', „boję się".

W systemie organizacji lekcji wychowania fizycznego należy uwzględnić zajęcia

indywidualne oraz zajęcia grupowe. Praca grupowa uczy współodpowiedzialności i
współpracy, aktywizuje słabszych, integruje grupę i rozwija zdrowe
współzawodnictwo, skłania do wzajemnej pomocy. Praca indywidualna jest
dostosowana do poziomu osiągnięć danego ucznia. Należy wziąć pod uwagę, że
dzieci przewlekle chore, po dłuższym pobycie w szpitalu, sanatorium, szybko się
męczą i mają obniżoną wydolność fizyczną i wysiłkową.

Z tego też względu dokonano podziału dzieci przewlekle chorych na cztery

grupy:

Rola wychowania fizycznego w

rewalidacji dzieci przewlekle chorych cd.



Pierwsza grupa

obejmuje dzieci i młodzież z pełną wydolnością fizyczną, pomimo

występujących objawów chorobowych.



Druga grupa

obejmuje dzieci i młodzież, którym choroba uniemożliwia duży wysiłek

fizyczny.



Trzecia grupa

obejmuje dzieci i młodzież, u których dolegliwości pojawiają się podczas

codziennej aktywności fizycznej.



Czwarta grupa

obejmuje dzieci i młodzież niezdolne do normalnego trybu życia,

zmuszone do stałego przebywania w łóżku.

Dzieci i młodzież z chorobami przewlekłymi mogą brać udział w lekcjach wychowania

fizycznego razem z dziećmi zdrowymi pozostając pod stałą opieką przychodni lekarskiej
lub poradni specjalistycznej. Lekcje wychowania fizycznego powinny być atrakcyjne i
wszechstronnie usprawniające, aby wyrównywać braki ruchu spowodowane chorobą.

Do głównych zadań wychowania fizycznego dzieci przewlekle chorych zaliczamy:

- stałe podnoszenie sprawności fizycznej wychowanków,

- zapewnienie zdrowej i przyjemnej rozrywki,
- rozwijanie kontaktów ze środowiskiem, podnoszenie samodyscypliny,
- wyzwolenie indywidualności, zainteresowań

Zajęcia WF dla dzieci z astmą

Dzieci muszą ćwiczyć !

Uwaga na zajęcia wysiłkowe. Zimne, mroźne powietrze może nasilać skurcz oskrzeli.

Dziecko z astmą nie może czuć się gorsze.

>

Skurcz powysiłkowy jest zwykłym zjawiskiem we wszystkich rodzajach astmy

oskrzelowej.

>

Niebezpieczny jest wysiłek krótkotrwały.

>

Warto wykonać spirometrię przed i po wysiłku.

>

Podawanie leków tuż przed planowanym wysiłkiem

>

Sala gimnastyczna - materace

>

Dzieci zwolnione z zajęć nie mogą siedzieć na ławce w sali gimnastycznej

>

Organizować takie gry i zabawy, aby dziecko z astmą mogło w nich uczestniczyć

>

Gdy nie jest możliwe uczestnictwo w zajęciach wf w szkole, zorganizujmy uczniom

zajęcia na basenie, tenis, karate.

>

Mała aktywność prowadzi do osłabienia wydolności fizycznej i gorszej tolerancji

wysiłku. Dzieci nie uprawiające sportu z rówieśnikami tracą z nimi kontakt, izolują się od
środowiska. Dlatego tak ważny jest trening fizyczny. Polecany jest trening grupowy, w
formie zabawy. Dzieci mogą:
jeździć na rowerze, pływać, grać w piłkę ręczną, tenisa stołowego, uprawiać pieszą
turystykę, narciarstwo biegowe (unikać dużych wysokości i szybkiej jazdy, jazdy w
mroźne i wietrzne dni). Nie forsować się, unikać rywalizacji.

Zasady prowadzenia wysiłku u dzieci i młodzieży z objawami astmy:

> rozgrzewka
> wysiłek przerywany, bez obciążenia trwającego dłużej niż 2-3 minuty
> okresy odpoczynku i relaksacji, na przemian z wysiłkiem
> zwrócenie szczególnej uwagi na prawidłowy tor i sposób oddychania w czasie
pokonywania obciążenia fizycznego - prowadzenie ćwiczeń oddechowych
>prawidłowe, relaksacyjne zakończenie wysiłku

Wnioski dla rodziców i

nauczycieli

1.

      Dzieci i młodzież chorujące na astmę nie powinni być zwalniani całkowicie z

zajęć  na lekcjach WF.

2.  

    Zajęcie  WF dla dzieci z astmą powinny być zindywidualizowane dla

poszczególnych dzieci w zależności od stopnia zawansowania choroby i rodzaju
uczulenia ( np. dzieci uczulone na pyłki roślin nie powinny mieć zajęć intensywnych
na powietrzu w okresie wiosny).

3. 

     Nie należy zmuszać dzieci z astmą do zbyt długotrwałego wysiłku w czasie, oraz

wysiłku przy niskich temperaturach otoczenia.

4.

      Nauczyciel WF powinien na początku roku wspólnie z pielęgniarką szkolną

zrobić rozeznanie w poszczególnych klasach czy są w klasie dzieci z astmą.

5

.     Rodzice powinni poinformować nauczycieli o chorobie swojego dziecka, a także

zaopatrzyć je w leki, które dziecko powinno zażyć w szkole w przypadku wystąpienia
duszności.

6.

      W przypadku wystąpienia niewielkich objawów duszności u dziecka należy

przerwać wykonywanie wysiłku i pozwolić dziecku zażyć środek rozkurczowy.

7.

      Dzieci z astmą mogą z powodzeniem uprawiać gimnastykę, pływanie, gry

zespołowe( przy niezbyt intensywnym natężeniu). Krótkotrwały intensywny
jednominutowy wysiłek powinien występować po 4 minutowym słabym wysiłku.

8.

      Nie kwalifikować do reprezentacji szkoły na zawody typu biegi przełajowe dzieci

z astmą ( nawet gdyby ambitne dziecko uzyskiwało dobre rezultaty w sprawdzianach
klasowych). Może to być bowiem okres remisji choroby, która jednak odezwie się przy
dodatkowym stresie.

Zajęcia WF dla dzieci chorych na cukrzycę

Wysiłek fizyczny u dzieci chorych na cukrzycę

Ćwiczenia fizyczne pomagają dziecku utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi. Należy więc podjąć odpowiednie

kroki w celu opracowania specjalnego harmonogramu ćwiczeń na każdy dzień. Młodzi ludzie chorzy na cukrzycę

mogą uprawiać prawie każdy rodzaj sportu. Ich aktywność fizyczna nie jest w żaden sposób ograniczona. Wręcz

przeciwnie - ćwiczenia są bardzo wskazane. Podczas ćwiczeń cukier oraz insulina są przenoszone z krwi do mięśni, co

powoduje przyspieszone spalanie cukru. Ponadto dzięki ćwiczeniom dziecko może poczuć się znacznie lepiej, nie

męczy się szybko, czuje się szczęśliwsze i zdrowsze. Ćwiczenia pomagają mu dbać o linię, spalać nadmiar kalorii, jak

również uniknąć komplikacji wywołanych przez cukrzycę. Ich brak może natomiast doprowadzić do nadwagi i

problemów z sercem. Ćwiczenia fizyczne pomagają także obniżyć ciśnienie krwi i częstość akcji serca oraz utrzymać

prawidłowy poziom tłuszczu we krwi. Jest to szczególnie istotne, gdyż wysoki poziom cukru we krwi może

doprowadzić do przedwczesnego starzenia się naczyń krwionośnych. Ponadto aktywność fizyczna wpływa korzystnie

na podniesienie wrażliwości organizmu na insulinę, co może doprowadzić do obniżenia wymaganej dziennej dawki

insuliny. Ćwiczenia fizyczne są szczególnie ważne dla dzieci chorych na cukrzycę typu 2., albo tych, które są

narażone na zachorowanie na nią.

Jaki rodzaj ćwiczeń jest najlepszy dla dziecka?

Najlepszy rodzaj ćwiczeń to takie, jaki dziecko lubi. Łatwiej jest wykształcić nawyk regularnego ćwiczenia, jeśli

dziecku podoba się ta aktywność. Trzeba jednakże pamiętać, iż w codziennym programie aktywności fizycznej muszą

się znaleźć ćwiczenia z aerobiku np. jogging, spacerowanie, pływanie czy jazda na rowerze, które są wykonywane co

najmniej przez 25 minut. Z kolei boks jest jedynym sportem, który nie jest zalecany dla dzieci chorych na cukrzycę.

Powodem są możliwe uszkodzenia oka oraz głowy, jakie mogą się pojawić w czasie treningu. Podobnie jest w

przypadku sportów ekstremalnych, które również nie powinny być uprawiane przez dzieci chore na cukrzycę.

Jak zacząć?

Jeśli chodzi o rozpoczęcie programu ćwiczeń, zawsze najlepiej zacząć powoli, stopniowo rozszerzając ilość ćwiczeń i

czas ich wykonywania. Ograniczy to niepotrzebne przeciążenie organizmu i zmotywuje dziecko do kontynuowania

aktywności fizycznej. Najlepiej jest rozpocząć codzienne treningi, gdy dziecko jest jeszcze małe. Starsze dzieci, które

nie mają wyrobionego nawyku codziennych treningów, mogą niezbyt chętnie odnosić się do rozpoczęcia programu

ćwiczeń. Obowiązkiem rodziców jest zachęcenie dziecka do podjęcia regularnej aktywności fizycznej. Można

nagradzać dziecko za dobrą postawę w czasie wykonywania ćwiczeń. Najważniejsze jest jednak wspólne trenowanie.

Jogging czy spacerowanie są tak samo dobre dla dziecka, jak i dla rodziców. To właśnie oni muszą być przykładem i

inspiracją dla dziecka i powinni ćwiczyć regularnie, nawet gdy dziecko tego nie robi.

Zajęcia WF dla dzieci chorych na cukrzycę cd.

Kiedy dziecko powinno ćwiczyć?

Najlepszy czas na aktywność fizyczną jest uzależniony od harmonogramu dnia. Jednakże

udowodniono, iż dzieci najchętniej bawią się po zajęciach lekcyjnych i właśnie w tym czasie ma

miejsce najwięcej zorganizowanych zajęć sportowych. Jednakże ćwiczenia zwykle powodują

spadek poziomu cukru we krwi. Dlatego też ważne jest, aby były wykonywane każdego dnia

możliwie o tej samej porze i były poprzedzone przyjęciem dawki insuliny oraz spożyciem

drobnej przekąski.

Kiedy dziecko nie powinno ćwiczyć?

Jeśli poziom ketonów (związków chemicznych wytwarzanych głównie w wątrobie podczas

spalania tłuszczów, których obecność w krwioobiegu prowadzi do stanu zwanego kwasicą

ketonową) w moczu dziecka jest wysoki lub umiarkowany, może on być dodatkowo

podwyższony po zakończeniu aktywności fizycznej. Dlatego też w wypadku podwyższonego

poziomu ketonów w moczu nie powinno się wykonywać ćwiczeń fizycznych. Należy pamiętać o

sprawdzeniu tego poziomu przed rozpoczęciem treningu, jeśli tylko dziecko wykazuje objawy

zmęczenia lub nie czuje się dobrze. Podobnie, nie powinno się podejmować wysiłku, jeśli

poziom glukozy we krwi jest wyższy niż 250 mg/dl. Wówczas trzeba dostrzyknąć odpowiednią

dawkę insuliny krótko działającej, zmierzyć poziom cukru we krwi i wykonać badanie moczu.

Jak często dziecko powinno ćwiczyć?

Dziecko powinno ćwiczyć co najmniej 25 minut 3 razy w tygodniu. Im więcej ćwiczy, tym więcej

kalorii spala. Niektóre osoby spalają podczas treningu więcej kalorii, inne mniej. Jest to

uzależnione od wysiłku wkładanego w ćwiczenia. Jeśli utrata wagi jest jednym z celów dziecka,

musi ono ćwiczyć więcej i bardziej intensywnie.

 

Jak zapobiec niedocukrzeniu (hipoglikemii) w czasie ćwiczeń?

Aby uniknąć niedocukrzenia podczas wykonywania ćwiczeń, należy przeprowadzić trening po

spożyciu posiłku i przyjęciu dawki insuliny. Co więcej, warto zawsze mieć przy sobie jakąś

przekąskę zawierającą cukier. Powinno to zapobiec ewentualnej hipoglikemii.

Dziękujemy za uwagę !