Definicje:



Pedagogika specjalna

- zajmująca się

dzieckiem chorym i kalekim, nazywana jest

pedagogiką terapeutyczną (leczniczą).

Przedmiotem pedagogiki terapeutycznej jest

jednostka przewlekle chora i kaleka.



Dzieckiem przewlekle chorym nazywamy

-

dziecko, które wskutek długotrwałej choroby —

zazwyczaj ciężkiej — zostało pozbawione

normalnych warunków życia dostępnych

dzieciom zdrowym. Wpływa na to z jednej strony

fakt, że każde schorzenie zmienia w sposób

swoisty warunki nerwowo-psychiczne dziecka, a

z drugiej strony, wszystkie sposoby leczenia,

mniej lub więcej utrudniają realizowanie

normalnych potrzeb psychicznych dziecka.

Cukrzyca

Grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią

(podwyższonym poziomem cukru we krwi) wynikającą z defektu

produkcji lub działania insuliny wydzielanej przez komórki beta

trzustki. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem,

zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów,

szczególnie oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych.

Zasadą współczesnej terapii cukrzycy jest leczenie wszystkich zaburzeń

towarzyszących chorobie, a nie tylko kontrola gospodarki

węglowodanowej. Dążenie do normalizacji masy ciała, zwiększenie

aktywności fizycznej, właściwa dieta, leczenie częstych w cukrzycy

zaburzeń lipidowych, nadciśnienia tętniczego i innych chorób układu

krążenia oraz utrzymywanie glikemii w przedziale wartości możliwie

najbardziej zbliżonym do niecukrzycowych (normoglikemii) zmniejsza

ryzyko rozwoju powikłań choroby.

Typy cukrzycy:



Cukrzyca typu 1 –

jest spowodowana rzeczywistym brakiem insuliny

na skutek uszkodzenia komórek beta. Występuje najczęściej u dzieci i

osób młodych.



Cukrzyca typu 2 -

najczęstsza postać u chorych.

Astma

Stan, w którym dominującym objawem jest ostra duszność powiązana ze

świszczącym oddechem.



Astma oskrzelowa, dychawica oskrzelowa

przewlekła, zapalna choroba

dróg oddechowych, u podłoża której leży nadreaktywność oskrzeli, która

prowadzi do nawracających napadów duszności i kaszlu, występujących

szczególnie w nocy i nad ranem. Astma oskrzelowa zaliczana jest do chorób

psychosomatycznych.



Astma sercowa(dychawica sercowa napadowa)

– to zaburzenie

występujące w formie napadów duszności, które pojawiają się w pozycji leżącej

(np. w nocy, w czasie snu), po wysiłkach fizycznych, stresach

psychoemocjonalnych oraz błędach dietetycznych. Uczucie duszności

zazwyczaj ustępuje po zmianie pozycji z poziomej na pionową po ponad 30

minutach. Duszność w dychawicy sercowej ma charakter wdechowo-

wydechowy.

Wyróżnia się 4 rodzaje zaburzeń występujących w formie dychawicy sercowej:



dychawica (astma) sercowa w połączeniu ze skurczem biernie przekrwionych

oskrzeli



dychawica (astma) sercowa atopowa lub też zmiany skurczowe oskrzeli u osób

z zapaleniem bakteryjnym oskrzeli



dychawica (astma) sercowa pochodzenia nerwicowego w połączeniu z

pobudzeniem psychoemocjonalnym



astma metaboliczna – może wynikać z kwasicy (w cukrzycy, mocznicy,

niektórych zatruciach).

AIDS

Zespół nabytego niedoboru odporności

, AIDS końcowe

stadium zakażenia HIV charakteryzujące się bardzo

niskim poziomem limfocytów, a więc wyniszczeniem

układu immunologicznego (odpornościowego), co

skutkuje zapadalnością na tzw. choroby wskaźnikowe

(niektóre formy nowotworów, grzybic, nietypowe

zapalenia płuc) mogące zakończyć się śmiercią pacjenta.

Wirus HIV przenosi się poprzez kontakt zakażonej krwi z

krwią lub błoną śluzową osoby niezakażonej, np.

używanie tej samej igły, niewysterylizowanych narzędzi

dentystycznych itp., kontakt seksualny, przeniesienie z

matki na dziecko (krew kobiety i dziecka nie miesza się,

jednak może do tego dojść np. podczas jakichś

komplikacji porodowych). Do organizmu wirus może

dostać się podczas transfuzji krwi, dializ, przeszczepów,

zabiegów chirurgicznych i przyjmowanie preparatów

krwiopochodnych (zdarza się to obecnie bardzo rzadko,

ze względu na badania dawców). W chwili obecnej nie są

znane metody wyleczenia zarażenia HIV.

Wpływ choroby na rozwój

psychospołeczny dziecka

 Przewlekła choroba ma jednoznacznie negatywny wpływ na życie i

postępowanie dziecka, niemniej jednak dramat choroby i unieruchomienia
nie musi być postrzegany przez dziecko jako coś jednoznacznie
negatywnego. Ciepła atmosfera w szpitalu, w domu, serdeczność
środowiska otaczającego dziecko, może znacznie ograniczyć cierpienia i
niedogodności wynikające z sytuacji w jakiej znalazł się mały pacjent.
Potrzeba ruchu i niemożność jego zaspokojenia to główne doznania małych
pacjentów, dla których niewątpliwie sprzeczny z naturą tryb życia. Boleśniej
odczuwają tę sytuację dzieci i młodzież, która zaznała już samodzielności.
Dziecko chore stale „bierze" od ludzi, od niego zaś nikt niczego nie żąda.
Jego jedynym obowiązkiem jest dbać o swoje zdrowie, dlatego staje się
rozkapryszone, nieskłonne do uznawania autorytetu, przyzwyczaja się do
tego, że jest punktem centralnym i ośrodkiem zainteresowania. Kształtuje
się w nim wybujały indywidualizm, ale także małe uspołecznienie. Ważne
jest, aby nie rozpieszczać dziecka, ani nie traktować go jako gorszego z
powodu jego stanu. Takie zachowanie jest błędne i należy go unikać.
Potrzeby dziecka uzależnione są od wielu czynników chorobowych, takich
jak: rodzaj i stopień schorzenia, okres jego powstania, okres i częstotliwość
przebywania w zakładzie leczniczym, stan układu nerwowego, warunków
somatycznych, a także od czynników poza chorobowych, jak: wiek dziecka,
temperament, właściwości charakterologiczne, uprzednie przeżycia,
warunki domowe, stosunek członków rodziny do choroby dziecka i inne.

Wpływ choroby na rozwój

psychospołeczny dziecka cd.

Elementem rehabilitacji dziecka jest rozwijanie jego psychiki poprzez różne

zabawy mające charakter intelektualnego współzawodnictwa(domino,
warcaby, szachy). Ma to na celu usprawnianie psychiczne dziecka, jego
adaptację do sytuacji i warunków jakie zaistniały pod wpływem fizycznego
upośledzenia oraz ułatwianie mu rozwiązywania własnych problemów
życiowych.



Rehabilitacja społeczna polega na uczeniu się nowych ról
społecznych. Można w niej wyróżnić 4 etapy:



Wycofanie się z poprzedniej roli,



Identyfikacja z nową rolą,



Doskonalenie się w ramach nowej roli,



Integracje nowej roli z całokształtem pełnionych ról.

  Starsze dzieci często mają niższe poczucie wartości i reagują na swoją

sytuację poprzez ucieczkę, kompensacje społeczną, fałszowanie
rzeczywistości na własną korzyść, bezbronność i rezygnację. W tej sytuacji
należy stworzyć warunki w których dziecko poczuje się pełnowartościowe.
Należy zmniejszyć do minimum przeszkody zewnętrzne, stwarzające
sytuacje trudne a najlepiej znaleźć dziecku zajęcie którym będzie
zainteresowane i wykona je bez pomocy innych.

Wydolność wysiłkowa dzieci

przewlekle chorych jako podstawa

pracy pedagogicznej

Podstawowym zadaniem wychowawcy - terapeuty, jest wszechstronne dawkowanie wysiłku ustroju, który

w okresie choroby musi być podporządkowany i użytkowany do celów leczniczych. Główny cel pracy
wychowawczej to wzmacnianie i budowanie mechanizmów obronnych ustroju przez odpowiednie
organizowanie obciążeń układu nerwowego i całego ustroju walczącego z chorobą. Przystępując do
pracy z dziećmi przewlekle chorymi musimy zorientować się jaki jest aktualny poziom wysiłkowy
każdego z nich, czyli tzw. wydolność. Liczenie się z poziomem wysiłkowym dziecka chorego jest
niezbędnym warunkiem osiągnięcia dodatnich efektów jego pracy, a tym samym - rezultatów
leczniczych i wychowawczo-dydaktycznych. Ocena wydolności wysiłkowej dziec ka jest osią
organizacyjną wszystkich działań pedagogicznych i leczniczych. Na poziom wydolności chorego
składa się wiele czynników:



Stan zdrowia



Stan układu nerwowego:



czy jest to układ odporny (silny), czy nieodporny z punktu widzenia odbieranych wrażeń,



czy jego umiejętności dostosowania się do nowych warunków są duże, czy małe,



czy dane dziecko jest skłonne raczej do pobudzania, czy hamowania, czy oba procesy są u
niego zrównoważone,



czy dotychczasowe przeżycia „szarpały" układ nerwowy dziecka, czy go uwrażliwiły, czy
też go zahamowały.

 

W pracy z dziećmi przewlekle chorymi trzeba uwzględnić że mają one mniejszą wydolność niż zdrowy
człowiek i nawet odpoczynek może stanowić dla nich pewnego rodzaju wysiłek. Istnieją metody
ustalania przeciętnych dawek obciążeniowych, lecz w praktyce siła obciążeniowa musi być oceniana
indywidualnie i w zależności od aktualnego stanu dziecka. Podczas ustalania dawek obciążeniowych
należy pamiętać, że w leczeniu nie chodzi tylko o to, żeby nie przekroczyć rezerw sił jakimi dysponuje
chory, lecz też o to, aby zaoszczędzić siły potrzebne do walki z chorobą i w ten sposób podnieść
ogólną wydolność.

Wydolność wysiłkowa dzieci

przewlekle chorych jako podstawa

pracy pedagogicznej cd.

Dostosowanie rytmu życia wewnętrznego do rytmu zewnętrznego. Każda choroba powoduje rozregulowanie

rytmu wewnętrznego. Przy planowaniu dnia chorych powinniśmy uwzględnić następujące reguły w
stosunku do dzieci chorych rytm zewnętrzny musi być raczej zaniżony w porównaniu z rytmem
środowiska dzieci zdrowych, przy czym im choroba bardziej nasilona, tym rytm zewnętrzny musi być
bardziej obniżony, w stosunku do chorych, którzy z cięższego stanu przechodzą do lżejszego należy rytm
zewnętrzny podnieść do poziomu rytmu wewnętrznego, ale nie wyżej, w lżejszych stanach chorobowych i
w rekonwalescencji można organizować rytm środowiska zewnętrznego na wyższym poziomie niż rytm
wewnętrzny pacjenta.

Mówiąc o rytmie życia trzeba pamiętać o zasadzie naprzemienności planowania odpowiedniego odpoczynku

po każdym wysiłku, a mianowicie po wysiłku intelektualnym wskazany będzie odpoczynek w postaci
ruchu na świeżym powietrzu, a po wysiłku fizycznym spokojny relaks, np. na werandzie. Zgodnie z tą
zasadą największy wysiłek powinien być wprowadzony po najpełniejszym odpoczynku. Przy doborze
właściwych obciążeń dla dziecka, terapeuta musi je odciążyć bądź obciążyć za pomocą różnych
czynności. Oba te zadania mają na celu dobieranie wysiłku do poziomu wydolności organizmu. Nie można
jednak zapomnieć że sama choroba stanowi dla organizmu pewien wysiłek. Równie ważne jest, aby
czynności wykonywane przez dziecko nie wymagały od niego wysiłku większego niż jego możliwości.
Dużą rolę w terapii dzieci przewlekle chorych stanowią jakościowe zmiany wysiłków czyli tzw. czynny
odpoczynek. Chodzi o zmianę jednej czynności obciążającej na inną, w tym samym stopniu obciążającą
dziecko. Stwarzanie warunków do śmiechu, humoru, rozrywki, sportu, hobby itd. jest dostarczaniem
czynności odmiennych, a więc jest to w efekcie odpoczynek czynny. Mówiąc o odpoczynku musimy
pamiętać, że dla dzieci brak zajęć nie jest odpoczynkiem, a wręcz przeciwnie, brak czynności jest dużym
obciążeniem wysiłkowym.

Ze względu na ogólny poziom wysiłkowy, dzieci przewlekle chore podzielono na następujące stopnie

wysiłkowe:



dzieci ciężko chore,



dzieci dość ciężko chore,



dzieci lżej chore,



dzieci lekko chore i ozdrowieńcy.

Terapia wychowawcza i

pedagogiczna

Terapia wychowawcza

- to forma oddziaływań wychowawczych o charakterze

korekcyjnym. Praktycznym zadaniem terapii wychowawczej w stosunku do

dziecka przewlekle chorego jest organizowanie małemu pacjentowi wysiłku tak,

aby to działanie było korzystne dla jego układu nerwowego. Podstawową

potrzebą dziecka chorego jest powrót do zdrowia. Dlatego też w odniesieniu do

dziecka chorego zadania terapii wychowawczej polegają na:



chronieniu dziecka przed ujemnymi skutkami psychicznymi, wywołanymi

pobytem w zakładzie leczniczym,



dostosowaniu terapii wychowawczej do programu terapii leczniczej,



udzielaniu dziecku pomocy w zrozumieniu i akceptacji jego sytuacji,



wzmacnianiu jego siły i odporności psychicznej,



służeniu pomocą w zaspokajaniu potrzeb psychospołecznych dziecka,



organizowaniu procesu uczenia się dziecka w celu opanowania programu

zgodnie

z okresem rozwojowym dziecka.

Rozróżnia się następujące dwie formy terapii wychowawczej:



terapię odciążającą (spoczynkową), łagodzącą skutki cierpień wywołanych

chorobą

i eliminującą napięcia emocjonalne,



terapię aktywizującą (czynnościową), uaktywniającą siły biologiczne i psychiczne

organizmu, a także dającą dziecku przyjemne przeżycia. Terapia aktywizująca

może przybrać formę terapii zabawowej, zajęciowej lub też terapii przez pracę.

Terapia pedagogiczna

- jest rodzajem interwencji

wychowawczej i dydaktycznej, zmierzającej do pozytywnych

zmian w zakresie ukształtowania pod względem moralnym,

fizycznym i umysłowym, w zakresie przygotowania do życia w

społeczeństwie oraz w strukturze wiedzy i umiejętności dziecka.

Podmiotem terapii jest terapeuta posiadający odpowiednią

wiedzę i umiejętności oraz predyspozycje psychiczne potrzebne

do tego rodzaju pracy. Przedmiotem oddziaływań

terapeutycznych jest dziecko, jego zaburzenia rozwojowe,

określone przez specjalistyczną diagnozę. Dziecko powinno być

także traktowane jako podmiot terapii, ponieważ jego aktywność

w procesie przezwyciężania trudności rozwojowych jest

warunkiem koniecznym uzyskania pożądanych efektów.

Bardzo ważnym elementem każdej terapii jest zaspokajanie

potrzeby sukcesu, przez tworzenie sytuacji dającej okazję do

zadowolenia i radości z osiągniętego rezultatu. Realizuje się to

poprzez stawianie zadań, które może wykonać dziecko. Dziecko

zyskuje poczucie własnej wartości, co mobilizuje je do dalszych

działań, sprzyja kształtowaniu potrzeb poznawczych.

Należy jednak wyraźnie podkreślić, że program terapii, zgodnie z

zasadą indywidualizacji, konstruuje się indywidualnie,

wykorzystując postawioną przez lekarza diagnozę, ponieważ

terapia musi być ściśle dostosowana do potrzeb indywidualnego

pacjenta.

Zasady terapii pedagogicznej

1.Zasada indywidualizacji środków i metod oddziaływania korekcyjnego.

Zasada ta powinna być stanowczo przestrzegana w pracy z dziećmi o zaburzonym rozwoju. Dzieci te

wymagają dodatkowego wsparcia w postaci indywidualnego oddziaływania pedagogicznego, a to

dlatego, że możliwości tych dzieci uniemożliwiają efektywne uczenie się w uczeniu masowym.

2.Zasada powolnego stopniowania trudności.

Zasada ta uwzględnia stopniowanie trudności, to znaczy przechodzenie od ćwiczeń prostych,

obejmujących niewielki zakres materiału, do coraz bardziej złożonych i wymagających opanowania

coraz większych partii materiału. Opanowanie prostych elementów jest warunkiem koniecznym do

przejścia do elementów trudniejszych. W tym przypadku nie stosujemy żadnych rygorów czasowych.

3.Zasada korekcji zaburzeń.

Istotą tej zasady jest korekcja w pierwszej kolejności zaburzeń funkcji najbardziej upośledzonych i

najsłabiej opanowanej umiejętności. Przy planowaniu wskazane jest przeplatanie ćwiczeń funkcji

bardziej i mniej sprawnych, tak aby uniknąć znużenia i zmęczenia dziecka.

4.Zasada kompensacji zaburzeń.

Zadaniem terapeuty jest wytworzenie u dziecka mechanizmów psychologicznych, wspomagających

zaburzone funkcje. Sprawniejsze funkcje pełnią rolę kompensacyjną w stosunku do funkcji

zaburzonych.

5.Zasada systematyczności.

Systematyczność i częstotliwość ćwiczeń oraz różnego rodzaju zajęć korekcyjnych

jednoznacznie pozytywnie wpływa na opanowanie i utrwalenie wszelkich umiejętności. Przerwy i

zaniedbania zawsze powodują mniejszy lub większy regres. Zakres tego regresu zależy od rozwoju

dzieci, mianowicie dzieci o rozwoju niższym niż przeciętny, obdarzone słabą pamięcią, nie pracujące

systematycznie — tracą najwięcej.

 

6.Zasada ciągłości oddziaływania psychoterapeutycznego.

Zasada ta polega na utrzymaniu ciągłości działań wychowawczych, o charakterze

psychoterapeutycznym, oraz zabiegów dydaktycznych. Psychoterapia to świadome, celowe wpływanie

środkami psychologicznymi na osobowość człowieka, na sposób uczestnictwa w procesach

społecznych.

Rozwój fizyczny i sprawność

fizyczna dzieci przewlekle chorych

Dzieci przewlekle chore to specjalna grupa dzieci, których fizyczne i społecznie ograniczenia

utrudniają i zakłócają lub wręcz drastycznie hamują ich rozwój i aktywność życiową.
Sprawność dzieci przewlekle chorych jest ograniczona przez choroby tkanek, narządów
wewnętrznych, choroby, które charakteryzują się długim okresem trwania,
nieodwracalnością zmian patologicznych i koniecznością ciągłego leczenia. Choroby
przewlekłe wpływają w istotny sposób na sytuację życiową dziecka, w tym także na
funkcjonowanie w szkole w roli ucznia i kolegi. Choroba zaburza osiągnięcie podstawowych
celów, typowych dla okresu dojrzewania psychospołecznego, takich jak: akceptacja
fizycznego „ja", osiągnięcie kontroli emocjonalnej, dojrzałości społecznej i sprawności
intelektualnej. Niektóre stany chorobowe, powodują upośledzenia sprawności manualnej,
zmniejszenie ogólnej sprawności fizycznej, zaburzają ogólną aktywność ucznia, wpływają
niekorzystnie na ogólny rozwój fizyczny dziecka oraz powoduje zaburzenia wysokości i
masy ciała.

Astma –

charakteryzuje atopowe zapalenie skóry, katar alergiczny, alergia pokarmowa, różne

postacie kaszlu, duszność, katar, zaczerwienienie twarzy i szyi, zmiany skórne zwykle pod
postacią pokrzywkowo-obrzękową, podrażnienie spojówek, czasem biegunka  i wymioty.

Cukrzyca -

charakteryzuje niedobór masy ciała i wysokości, ponadto cukrzyca jako

ogólnoustrojowe schorzenie metaboliczne, spowodowane zaburzeniami przemiany
węglowodanów, jak również tłuszczu i białek na skutek niedoboru insuliny, powoduje u
dziecka zmęczenie, niepewność, lękliwość, bóle brzucha i podatność na infekcje. Dzieci i
młodzież dotknięte cukrzycą należy chronić przed zakażeniami i dużym wysiłkiem
fizycznym.

AIDS -

charakteryzuje powiększenie węzłów chłonnych w obrębie szyi, pod pachami i w

pachwinach, utrata apetytu i/lub kilku kilogramów spadek wagi w ciągu niespełna
dwóch miesięcy, osłabienie mięśni nóg, obfite poty przez kilka nocy z rzędu,
podwyższona temperatura utrzymująca się dłużej niż tydzień, przewlekła, a
przynajmniej długotrwała biegunka, suchy kaszel nie związany z paleniem
papierosów, przeziębieniem czy grypą,

grzybica jamy ustnej z charakterystycznym białym nalotem, obrzmienie śluzówki

jamy ustnej, języka i pochwy, wysypka na ciele, chłoniak - nowotwór układu
limfatycznego,

Najczęściej występujące zaburzenia motoryczne dzieci przewlekle chorych:



Obniżona sprawność ruchowa, niezręczność.



Słaba koordynacja większych lub małych ruchów.



Obniżona zdolność planowania i wykonywania zadań ruchowych, tzw. dyspraksja.



Współruchy.



Zaburzenia orientacji przestrzennej.



Zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej.

Poprzez zastosowanie ćwiczeń usprawniających, czyli kinezyterapii, fizykoterapii oraz

terapii zajęciowej, możemy zmniejszyć wyżej wymienione zaburzenia, a także
nauczyć prawidłowego chodu, usunąć przykurcze, złagodzić wzmożone napięcie
mięśniowe oraz zwiększyć siłę osłabionych mięśni.

Można powiedzieć, że wprost proporcjonalnie z rozwojem fizycznym przebiega rozwój

sprawności ruchowej, a zwłaszcza takich jej cech, jak koordynacja, precyzja i
szybkość ruchów. Dlatego też dzieci i młodzież dotknięte przewlekłymi chorobami
szybciej się męczą i wyczerpują, ruchy ich są powolne, mniej precyzyjne i mało
skoordynowane.

Wychowanie fizyczne dzieci
przewlekle chorych

W szkołach dla dzieci przewlekle chorych wychowanie fizyczne ma do spełnienia

szczególne zadania, wynikające z rewalidacyjnych i terapeutycznych założeń
placówki. W programie wychowania fizycznego cele muszą być tak dobrane,
aby zapewniły dziecku sukces na miarę jego możliwości, by nawet najbardziej
poszkodowany miał prawo czerpać radość z ćwiczeń i zajęć. Spośród licznych
metod wychowania fizycznego najczęściej znajdują zastosowanie metody:
naśladowcza, bezpośredniej celowości ruchu, zadaniowa, ścisła oraz pokaz i
objaśnienie, które się dopełniają. Dobry pokaz i właściwe objaśnienie
sprawiają, że uczniowie bardziej się aktywizują i rozumieją sens ćwiczeń.
Nauczyciel powinien także respektować zasadę świadomego i aktywnego
udziału dziecka w procesie wychowania fizycznego. Należy więc wyznaczyć
wykonalne zadanie, wskazać perspektywę zdobywania określonych
umiejętności czy poprawę sprawności, aktywizować, motywować do działania i
uspołeczniać uczniów poprzez powierzanie im różnych ról i funkcji. Zasada
dostępności, stopniowania trudności, wymaga od nauczyciela znajomości
swoich uczniów, ich schorzeń, poziomu możliwości oraz ich psychicznego
nastawienia do rehabilitacji.

Z uwagi na istotną rolę aktywności ruchowej w procesie rewalidacji

dzieci przewlekle chorych, zaleca się:

- 3 godziny tygodniowo zajęć lekcyjnych wychowania fizycznego w zespołach

klasowych,

- zajęcia o charakterze leczniczym dla uczniów zakwalifikowanych przez lekarza,
- zajęcia pozalekcyjne

Wychowanie fizyczne dzieci
przewlekle chorych cd.

Zajęcia lekcyjne stanowią podstawową formę kształcenia i wychowania fizycznego.

Prowadzone są według toków lekcyjnych, systemem klasowo-lekcyjnym. Można je
realizować w dwóch grupach. Pierwsza grupa to uczniowie o zbliżonym stopniu
sprawności — zajęcia takie są ułatwione i nie sprawiają większych trudności. Drugą
grupę stanowią uczniowie o zróżnicowanym stopniu sprawności. Zajęcia z taką grupą
wymagają od nauczyciela bardziej indywidualnego podejścia. Uczniom o niższej
sprawności poświęca się więcej uwagi i czasu poprzez interwencję nauczyciela oraz
pomoc ze strony kolegów sprawniejszych. Uczniom słabszym, dla podkreślenia i
podnoszenia ich wartości, powierza się niektóre funkcje, np. sędziego. Uczniom tym
umożliwia się uczestnictwo we wszystkich częściach lekcji na równi z innymi.

Lekcję rozpoczynamy od zabaw, gier lub ćwiczeń orientacyjno-porządkowych, następnie

przechodzimy do kształtowania cech motorycznych w formie zabawowej czy
zadaniowej. Ćwiczymy poprawne chodzenie, w różnym tempie, z utrudnieniami.
Kształtujemy wytrzymałość i orientację. Uczymy techniki gier sportowych i
rekreacyjnych. Na zakończenie wprowadzamy zabawę o charakterze odprężającym i
uspokajającym. Podczas lekcji zapewniamy pełne bezpieczeństwo i pomoc.
Egzekwujemy u dzieci higienę osobistą, noszenie stroju sportowego.

Oprócz dziennika szkolnego istnieje potrzeba prowadzenia zeszytu obserwacji ucznia.

Zeszyt taki zawiera informacje z zakresu historii choroby, rozległości uszkodzeń,
wyniki sprawdzianu sprawności fizycznej i jej poprawy, pomiary spirometryczne. Przy
organizowaniu wszelkiego rodzaju zajęć i imprez sportowych zwracamy uwagę na
dobór właściwej metody, formy pracy, a także na wzbogacanie treści życia
sportowego, odpowiednią organizację i oprawę, a także eksponowanie osiągnięć
sportowych poprzez organizowanie wystaw, zakładanie albumów i kronik.

Rola wychowania fizycznego w

rewalidacji dzieci przewlekle

chorych

Pracując z dziećmi przewlekle chorymi nauczyciel wychowania fizycznego będzie miał do

czynienia w swojej pracy z dziećmi cierpiącymi na schorzenia układu oddechowego,
cukrzycy czy AIDS. Istnieje konieczność poznania przez niego każdej jednostki chorobowej,
a także jej leczenia i wpływu na życie psychiczne oraz społeczne dzieci i młodzieży nimi
dotkniętych. Wychowanie fizyczne stwarza dobre warunki do rewalidacji dzieci przewlekle
chorych oraz jest skutecznym środkiem w procesie usprawniania fizycznego i
kształtowania osobowości tych dzieci. Nauczyciela wychowania fizycznego, pracującego z
dziećmi przewlekle chorymi, powinny cechować opanowanie, życzliwość i cierpliwość.
Nauczyciel musi się troszczyć o zdrowie i bezpieczeństwo rewalidowanych dzieci, dobierać
odpowiednie ćwiczenia i udzielać we właściwym czasie pomocy i ochrony. Nauczyciel
wychowania fizycznego powinien indywidualnie podejść do swoich podopiecznych, za
równo w trakcie trwania ćwiczeń, jak i w ocenie. Uczniom o obniżonej sprawności poświęca
się więcej czasu i uwagi. Uzyskiwanie nawet niewielkich rezultatów — poprzez stosowanie
wyjaśnień, pokazu oraz zdecydowane i przemyślane stanowisko wychowawcy —
warunkuje likwidowanie i łagodzenie postaw dziecięcych, typu, „nie potrafię", „nie
umiem

3

', „boję się".

W systemie organizacji lekcji wychowania fizycznego należy uwzględnić zajęcia indywidualne

oraz zajęcia grupowe. Praca grupowa uczy współodpowiedzialności i współpracy,
aktywizuje słabszych, integruje grupę i rozwija zdrowe współzawodnictwo, skłania do
wzajemnej pomocy. Praca indywidualna jest dostosowana do poziomu osiągnięć danego
ucznia. Należy wziąć pod uwagę, że dzieci przewlekle chore, po dłuższym pobycie w
szpitalu, sanatorium, szybko się męczą i mają obniżoną wydolność fizyczną i wysiłkową.

Z tego też względu dokonano podziału dzieci przewlekle chorych na cztery grupy:

Rola wychowania fizycznego w

rewalidacji dzieci przewlekle

chorych cd.



Pierwsza grupa

obejmuje dzieci i młodzież z pełną wydolnością fizyczną,

pomimo występujących objawów chorobowych.



Druga grupa

obejmuje dzieci i młodzież, którym choroba uniemożliwia

duży wysiłek fizyczny.



Trzecia grupa

obejmuje dzieci i młodzież, u których dolegliwości pojawiają

się podczas codziennej aktywności fizycznej.



Czwarta grupa

obejmuje dzieci i młodzież niezdolne do normalnego trybu

życia, zmuszone do stałego przebywania w łóżku.

Dzieci i młodzież z chorobami przewlekłymi mogą brać udział w lekcjach

wychowania fizycznego razem z dziećmi zdrowymi pozostając pod stałą

opieką przychodni lekarskiej lub poradni specjalistycznej. Lekcje

wychowania fizycznego powinny być atrakcyjne i wszechstronnie

usprawniające, aby wyrównywać braki ruchu spowodowane chorobą.

Do głównych zadań wychowania fizycznego dzieci przewlekle

chorych zaliczamy:

- stałe podnoszenie sprawności fizycznej wychowanków,

- zapewnienie zdrowej i przyjemnej rozrywki,
- rozwijanie kontaktów ze środowiskiem, podnoszenie samodyscypliny,
- wyzwolenie indywidualności, zainteresowań

Zajęcia WF dla dzieci z astmą

Dzieci muszą ćwiczyć !

Uwaga na zajęcia wysiłkowe. Zimne, mroźne powietrze może nasilać skurcz oskrzeli. Dziecko z

astmą nie może czuć się gorsze.

>

Skurcz powysiłkowy jest zwykłym zjawiskiem we wszystkich rodzajach astmy oskrzelowej.

>

Niebezpieczny jest wysiłek krótkotrwały.

>

Warto wykonać spirometrię przed i po wysiłku.

>

Podawanie leków tuż przed planowanym wysiłkiem

>

Sala gimnastyczna - materace

>

Dzieci zwolnione z zajęć nie mogą siedzieć na ławce w sali gimnastycznej

>

Organizować takie gry i zabawy, aby dziecko z astmą mogło w nich uczestniczyć

>

Gdy nie jest możliwe uczestnictwo w zajęciach wf w szkole, zorganizujmy uczniom zajęcia na

basenie, tenis, karate.

>

Mała aktywność prowadzi do osłabienia wydolności fizycznej i gorszej tolerancji wysiłku.

Dzieci nie uprawiające sportu z rówieśnikami tracą z nimi kontakt, izolują się od środowiska.
Dlatego tak ważny jest trening fizyczny. Polecany jest trening grupowy, w formie zabawy.
Dzieci mogą:
jeździć na rowerze, pływać, grać w piłkę ręczną, tenisa stołowego, uprawiać pieszą turystykę,
narciarstwo biegowe (unikać dużych wysokości i szybkiej jazdy, jazdy w mroźne i wietrzne dni).
Nie forsować się, unikać rywalizacji.

Zasady prowadzenia wysiłku u dzieci i młodzieży z objawami astmy:

> rozgrzewka
> wysiłek przerywany, bez obciążenia trwającego dłużej niż 2-3 minuty
> okresy odpoczynku i relaksacji, na przemian z wysiłkiem
> zwrócenie szczególnej uwagi na prawidłowy tor i sposób oddychania w czasie pokonywania
obciążenia fizycznego - prowadzenie ćwiczeń oddechowych
>prawidłowe, relaksacyjne zakończenie wysiłku

Wnioski dla rodziców i

nauczycieli

1.

      Dzieci i młodzież chorujące na astmę nie powinni być zwalniani

całkowicie z zajęć  na lekcjach WF.

2.  

    Zajęcie  WF dla dzieci z astmą powinny być zindywidualizowane dla

poszczególnych dzieci w zależności od stopnia zawansowania choroby i

rodzaju uczulenia ( np. dzieci uczulone na pyłki roślin nie powinny mieć zajęć

intensywnych na powietrzu w okresie wiosny).

3. 

     Nie należy zmuszać dzieci z astmą do zbyt długotrwałego wysiłku w

czasie, oraz wysiłku przy niskich temperaturach otoczenia.

4.

      Nauczyciel WF powinien na początku roku wspólnie z pielęgniarką

szkolną zrobić rozeznanie w poszczególnych klasach czy są w klasie dzieci z

astmą.

5

.     Rodzice powinni poinformować nauczycieli o chorobie swojego dziecka, a

także zaopatrzyć je w leki, które dziecko powinno zażyć w szkole w przypadku

wystąpienia duszności.

6.

      W przypadku wystąpienia niewielkich objawów duszności u dziecka

należy przerwać wykonywanie wysiłku i pozwolić dziecku zażyć środek

rozkurczowy.

7.

      Dzieci z astmą mogą z powodzeniem uprawiać gimnastykę, pływanie,

gry zespołowe( przy niezbyt intensywnym natężeniu). Krótkotrwały

intensywny jednominutowy wysiłek powinien występować po 4 minutowym

słabym wysiłku.

8.

      Nie kwalifikować do reprezentacji szkoły na zawody typu biegi

przełajowe dzieci z astmą ( nawet gdyby ambitne dziecko uzyskiwało dobre

rezultaty w sprawdzianach klasowych). Może to być bowiem okres remisji

choroby, która jednak odezwie się przy dodatkowym stresie.

Zajęcia WF dla dzieci chorych na

cukrzycę

Wysiłek fizyczny u dzieci chorych na cukrzycę

Ćwiczenia fizyczne pomagają dziecku utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi. Należy więc podjąć

odpowiednie kroki w celu opracowania specjalnego harmonogramu ćwiczeń na każdy dzień. Młodzi

ludzie chorzy na cukrzycę mogą uprawiać prawie każdy rodzaj sportu. Ich aktywność fizyczna nie jest

w żaden sposób ograniczona. Wręcz przeciwnie - ćwiczenia są bardzo wskazane. Podczas ćwiczeń

cukier oraz insulina są przenoszone z krwi do mięśni, co powoduje przyspieszone spalanie cukru.

Ponadto dzięki ćwiczeniom dziecko może poczuć się znacznie lepiej, nie męczy się szybko, czuje się

szczęśliwsze i zdrowsze. Ćwiczenia pomagają mu dbać o linię, spalać nadmiar kalorii, jak również

uniknąć komplikacji wywołanych przez cukrzycę. Ich brak może natomiast doprowadzić do nadwagi i

problemów z sercem. Ćwiczenia fizyczne pomagają także obniżyć ciśnienie krwi i częstość akcji serca

oraz utrzymać prawidłowy poziom tłuszczu we krwi. Jest to szczególnie istotne, gdyż wysoki poziom

cukru we krwi może doprowadzić do przedwczesnego starzenia się naczyń krwionośnych. Ponadto

aktywność fizyczna wpływa korzystnie na podniesienie wrażliwości organizmu na insulinę, co może

doprowadzić do obniżenia wymaganej dziennej dawki insuliny. Ćwiczenia fizyczne są szczególnie

ważne dla dzieci chorych na cukrzycę typu 2., albo tych, które są narażone na zachorowanie na nią.

Jaki rodzaj ćwiczeń jest najlepszy dla dziecka?

Najlepszy rodzaj ćwiczeń to takie, jaki dziecko lubi. Łatwiej jest wykształcić nawyk regularnego

ćwiczenia, jeśli dziecku podoba się ta aktywność. Trzeba jednakże pamiętać, iż w codziennym

programie aktywności fizycznej muszą się znaleźć ćwiczenia z aerobiku np. jogging, spacerowanie,

pływanie czy jazda na rowerze, które są wykonywane co najmniej przez 25 minut. Z kolei boks jest

jedynym sportem, który nie jest zalecany dla dzieci chorych na cukrzycę. Powodem są możliwe

uszkodzenia oka oraz głowy, jakie mogą się pojawić w czasie treningu. Podobnie jest w przypadku

sportów ekstremalnych, które również nie powinny być uprawiane przez dzieci chore na cukrzycę.

Jak zacząć?

Jeśli chodzi o rozpoczęcie programu ćwiczeń, zawsze najlepiej zacząć powoli, stopniowo rozszerzając

ilość ćwiczeń i czas ich wykonywania. Ograniczy to niepotrzebne przeciążenie organizmu i zmotywuje

dziecko do kontynuowania aktywności fizycznej. Najlepiej jest rozpocząć codzienne treningi, gdy

dziecko jest jeszcze małe. Starsze dzieci, które nie mają wyrobionego nawyku codziennych

treningów, mogą niezbyt chętnie odnosić się do rozpoczęcia programu ćwiczeń. Obowiązkiem

rodziców jest zachęcenie dziecka do podjęcia regularnej aktywności fizycznej. Można nagradzać

dziecko za dobrą postawę w czasie wykonywania ćwiczeń. Najważniejsze jest jednak wspólne

trenowanie. Jogging czy spacerowanie są tak samo dobre dla dziecka, jak i dla rodziców. To właśnie

oni muszą być przykładem i inspiracją dla dziecka i powinni ćwiczyć regularnie, nawet gdy dziecko

tego nie robi.

Zajęcia WF dla dzieci chorych na

cukrzycę cd.

Kiedy dziecko powinno ćwiczyć?

Najlepszy czas na aktywność fizyczną jest uzależniony od harmonogramu dnia. Jednakże

udowodniono, iż dzieci najchętniej bawią się po zajęciach lekcyjnych i właśnie w tym czasie ma

miejsce najwięcej zorganizowanych zajęć sportowych. Jednakże ćwiczenia zwykle powodują spadek

poziomu cukru we krwi. Dlatego też ważne jest, aby były wykonywane każdego dnia możliwie o tej

samej porze i były poprzedzone przyjęciem dawki insuliny oraz spożyciem drobnej przekąski.

Kiedy dziecko nie powinno ćwiczyć?

Jeśli poziom ketonów (związków chemicznych wytwarzanych głównie w wątrobie podczas spalania

tłuszczów, których obecność w krwioobiegu prowadzi do stanu zwanego kwasicą ketonową) w

moczu dziecka jest wysoki lub umiarkowany, może on być dodatkowo podwyższony po zakończeniu

aktywności fizycznej. Dlatego też w wypadku podwyższonego poziomu ketonów w moczu nie

powinno się wykonywać ćwiczeń fizycznych. Należy pamiętać o sprawdzeniu tego poziomu przed

rozpoczęciem treningu, jeśli tylko dziecko wykazuje objawy zmęczenia lub nie czuje się dobrze.

Podobnie, nie powinno się podejmować wysiłku, jeśli poziom glukozy we krwi jest wyższy niż 250

mg/dl. Wówczas trzeba dostrzyknąć odpowiednią dawkę insuliny krótko działającej, zmierzyć

poziom cukru we krwi i wykonać badanie moczu.

Jak często dziecko powinno ćwiczyć?

Dziecko powinno ćwiczyć co najmniej 25 minut 3 razy w tygodniu. Im więcej ćwiczy, tym więcej

kalorii spala. Niektóre osoby spalają podczas treningu więcej kalorii, inne mniej. Jest to uzależnione

od wysiłku wkładanego w ćwiczenia. Jeśli utrata wagi jest jednym z celów dziecka, musi ono

ćwiczyć więcej i bardziej intensywnie.

 

Jak zapobiec niedocukrzeniu (hipoglikemii) w czasie ćwiczeń?

Aby uniknąć niedocukrzenia podczas wykonywania ćwiczeń, należy przeprowadzić trening po

spożyciu posiłku i przyjęciu dawki insuliny. Co więcej, warto zawsze mieć przy sobie jakąś

przekąskę zawierającą cukier. Powinno to zapobiec ewentualnej hipoglikemii.

Dziękujemy za uwagę !