Slajd 1

Ogólne nowe zasady filozofii



Orientacja przyrodnicza, praktyczna,

nastawienie na dostępność wiedzy.



Koniec systemów metafizycznych.



Naturalizm - czyli zerwanie z metafizyką,

nastawienie się na to co istnieje i daje się
empirycznie ująć, bytów idealnych nie ma.



Empiryzm i racjonalizm – ale nie spekulacja,

rozum jako uzupełnienie doświadczenia.



Relatywizm – zróżnicowanie się obrazu

świata, świadomość wielości kultur, rozwoju,
zmian.

John Locke ( 1632-1704)



Filozofia nie bada bytu, ale nasze pojęcia o bycie. Dotyczy
więc poglądu

na człowieka

, nie na świat.



Umysł

jest tabula rasa

, niezapisana tablicą, a cała wiedza

pochodzi wyłącznie z doświadczenia,

„ nie ma niczego w

umyśle czego nie było w zmysłach”(Z

a Arystotelesem).



Nie ma żadnych idei wrodzonych

(Kartezjusz twierdził, że

wrodzone są   raczej dyspozycje do idei), idee  rzekomo
powszechnie wrodzone  nie są  znane  dzieciom, „dzikim”,
umysłowo chorym, natomiast władze  umysłu,  jego
możliwości są cechą  umysłu, w tym sensie  wrodzone.



Doświadczenia  nabywamy  przez postrzeganie   rzeczy
zewnętrznych  i  doświadczając samego siebie (sensation &
reflection), przy  czym postrzeżenie jest zawsze  pierwsze,
refleksja  musi  mieć „materiał”.

Idee Locka



Wszystko, co jest w umyśle, postrzeżenia i refleksje,  stanowi idee - bo
znamy tylko idee, a nie rzeczy. Idee  są pierwotne lub wtórne, zależnie
czy  dotyczą  własności obiektywnych (rozciągłość, kształt, ruch) czy
subiektywnych (barwy, smaki,  dźwięki ) – podział od Demokryta ;



Własności pierwotne są stałe, wtórne nie (gasimy światło i nie ma
kolorów), pierwotne są postrzegane wieloma zmysłami, wtórne
jednym.



Krytyka pojęcia

substancji

- umysł pojmuje własności jako przywiązane

do substancji, ale przecież poznajemy tylko własności. Usuwamy
własności - nie zostanie nic. Substancja – o ile jest – nie da się poznać.



Niemniej nadal uważał, że poznanie przez intuicję i dowód prawd
ogólnych jest najpewniejsze.



Zwracał uwagę w pedagogice na indywidualność dzieci.



Teoretyk nowożytnej tolerancji, prekursor utylitaryzmu, deizm.

David Hume (1711-1776)



Powrót do świata człowieka, do jego codzienności. To jest właściwy
teren. Człowiek nie wykracza poza swoje doświadczenie, jeśli
wykracza, to roi, zmyśla.



Krytka metafizyki, teologii, to cel Hume’a. Posługujemy się
pojęciami jak Bóg, dusza, nieśmiertelność, które co znaczą właściwie?
Kiedy filozofia porzuca człowieka , przestaje mieć moc filozofii.



Wykraczamy poza fakty wtedy, kiedy na podstawie faktu
stwierdzonego wnosimy o jakimś innym , który jeszcze nie zaszedł
(jutro wzejdzie słońce). Ale wtedy musi to być

związek konieczny,

niezawodny.



Związki przyczynowe -

czy są konieczne? Związek przyczynowy

poznajemy a priori lub empirycznie

. Ale a priori nie da się go

poznać – z analizy żadnego przedmiotu nie można wnioskować o
jego przyczynach, ani o celach. Z analizy prochu nie wynika, że
wybucha, etc.

Przyczynowość



Ale empirycznie też nie poznamy związku
przyczynowego – doświadczenie informuje nas o

następstwie faktów

, ale nie o konieczności

wynikania. Tu jedno zdarzenie  jest wcześniejsze i
oba ze sobą sąsiadują.  Można  mówić  tylko o
stałych  następstwach.  Dlaczego więc  mówimy o
przyczynach?  Ekstrapolacja  doświadczenia -   tak
było, więc sądzimy, że tak będzie. Dawniej
zebrane  doświadczenie  rzutujemy w przyszłość.
To  jednak  jest przekroczeniem  granic
doświadczenia. To  działa nawyk,

przyzwyczajenie.

Też konieczne, ale …

Siła, substancja,



Podobnie skrytykował  używanie pojęcia siły (działającej)
kiedy mówimy „ ogień  ma  moc  by stopić żelazo”.( Bóg ma
moc…)  Ale  nie obserwujemy  takiej mocy,  tylko następstwo
faktów.



Podobnie „ substancja” -  jak „przyczynowość”  służy do
tego  by łączyć    fakty następujące po sobie,  tak
„substancja”  do tego,  by łączyć   fakty  współwystępujące.
Uważamy, że to ciągle  ten sam kwiat – pąk,  rozwinięty,
zwiędły – ale  tym samym  wykraczamy poza  doświadczenie,
zakładamy  umysłem jakąś  jedność  choć postrzegamy
różnice, bo wiemy z przyzwyczajenia, z obserwacji, z
pamięci. Podobnie  „dusza” lub „jaźń” – zakładamy jedność
duchowej  substancji, ja, ale odbieramy tylko konkretne
postrzeżenia.

Hume, krytyka religii



Z podobnej  racji krytykował  ideę  Boga (nie ma jak
dowieść jego istnienia), nieśmiertelności osobowej
(skoro  po śmierci  nie pamięta się  życia,  to skąd
wiemy kim jest ta osoba) ,  religię monoteistyczną,
religię w ogóle (Bóg  albo  jest zły albo nie jest
wszechwiedzący,  dobrego Boga  i zła  nie  da się
połączyć, Leibnitz  nie ma  racji  w teodycei)  i
rozumowanie  deistów – Bóg  jako zegarmistrz,  który
konstruuje i nastawia zegar, potem nie ingeruje).
Moralność  wynika z życia społecznego, nie z woli
Boga. Życie społeczne jest dla ludzi koniecznością.



Wiara jest sprawą wiary, nie dowodzenia.

Francuskie

Oświecenie, idee



Wpływ filozofii angielskiego oświecenia .



Voltaire (1694-1778)Listy o Anglikach Woltera 1733.



Voltaire :  deizm,  racjonalizm, naturalizm
( przeciwko dualizmowi  Kartezjusza), hylozoizm.
Bajki filozoficzne: Kandyd, Prostaczek,  Tak toczy się
świat. Idee :rozum  (bo nie objawienie), przyroda
( bo nie to co  nadprzyrodzone), ludzkość  ( jest
celem dla siebie, bo nie Bóg).



Denise Diderot (1730-1784), redaktor i wydawca
Encyklopedii; materializm, ateizm, sensualizm,
radykalizm społeczny

Kultura a natura



Rozprawa o pochodzeniu sztuk i nauk

sztuka i nauka, cywilizacja w ogóle nie czyni ludzi

lepszymi.  Człowiek w stanie natury i jego „dobroć” -
zepsucie  natury  człowieka przez własność  prywatną
-  związane z  narzędziami, rolnictwem,  własnością
ziemi, niewolnictwem, zależnościami społecznymi,
biedą  większości,  bogactwem mniejszości. W tej
dziedzinie   cywilizacja  jest upadkiem. „ Człowiek
rodzi się  wolny, a wszędzie żyje w kajdanach”.

Powrót oczywiście nie jest możliwy, ale potrzebna jest

naprawa tego stanu.

Umowa społeczna



Umowa społeczna



  dyskusja  na tym jak osiągnąć  najbardziej pożądany  stan  społeczny.
Równość  i wolność  jako podstawowe ludzkie  cechy i prawa.  Państwa
ich nie zabezpieczają,  ani monarchie ani demokracje (wtedy -
Holandia i Szwajcaria)



Prawdziwa władza  należy do ludu,  lud jest suwerenem. I nie może
być  inaczej,  tak po prostu jest. Lud może w zgromadzeniu
powszechnym i  bezpośrednim obalić  każdą  władzę jeśli działa ona w
brew  jego prawom i interesom, i ustalić  nową.

Lud ma prawo do

rewolucji.



Demokracja bezpośrednia

( do 100.000 mieszkańców, inaczej nie ma

jak) wybiera  swoją  arystokrację z wyboru  do  reprezentowania
swoich potrzeb i interesów.  Jednostka   bezwzględnie
podporządkowana społeczeństwu,  demokracja  totalitarna.



Religia naturalna - istnienie Boga, moralność, kara i nagroda po
śmierci – żadne inne wyznanie, w to trzeba wierzyć.

Emil (i Zofia)



Emil - traktat o wychowaniu. Etapy życia chłopca:



Wczesne dzieciństwo, do mówienia



Dzieciństwo do 12 roku życia.



Chłopięctwo do 15 roku życia.



Okres młodzieńczy do 20 roku.



Wychowanie  blisko natury,  bez przeładowania  autorytetami,
ruch, metoda  uczenia  nie pamięciowa  ale demonstracyjna,
uruchomienie własnego  umysłu  a nie narzucanie z zewnątrz,
chodziło o wychowanie jednostki ludzkiej.



Zofia - bardzo ograniczony model, uczy się jej tego co ma
być przydatne matce i żonie, i bardzo ogólnej wiedzy.



Emil został spalony wyrokiem sądu paryskiego , jako dzieło
bluźniercze, niemniej był hitem.

Document Outline