DETERMINIZM A

WOLNOŚĆ

Teza: Wolność polega (...) na opartej o

zrozumienie konieczności przyrodniczych

władzy nad nami samymi i nad przyrodą

zewnętrzną” – W.I. Lenin.

Katolicka koncepcja wolności

• Miejsce problematyki wolności w całokształcie problematyki

filozoficznej.

• Wpływ akceptowanych tez ontologicznych (np. materialności

świata, przyczynowości) na koncepcje wolności.

• Wolność w filozofii katolickiej.
• Wolna wola człowieka podstawą teleologicznej koncepcji

rzeczywistości.

• Augustyńskie i tomistyczne rozumienie wolności.
• Katolickie koncepcje wolności a problem odpowiedzialności

człowieka za jego czyny.

• Moralne aspekty katolickiego rozumienia wolności,

„prawdziwa" wolność to wiara w Boga i miłość do Boga.

• Wolna wola człowieka a prawidłowości rozwoju społecznego.

Wolność w

egzystencjalizmie

• Koncepcja absolutnej wolności jednostki:

„człowiek skazany na wolność”.

• Indywidualizm i tragizm

egzystencjalistycznej koncepcji wolności.

• Relacja między jednostką a społeczeństwem

w perspektywie egzystencjalizmu:
nierozwiązywalny antagonizm.

• Krytyka idealistycznego rozumienia

stosunku wolności i konieczności z filozofii
egzystencjalizmu.

Marksowskie rozumienie wolności

• Społeczno-historyczny charakter koncepcji wolności,

ich klasowe determinanty

• Przeciwstawność materialistycznego i idealistycznego

rozumienia stosunku wolności do konieczności

• Krytyka mechanistycznego ujęcia relacji: wolność –

konieczność

• Materialistyczno-dialektyczne rozumienie „wolnej woli”

i wolnego wyboru.

• Determinizm podstawą naukowego rozumienia istoty

wolności i istoty konieczności

• Znajomość obiektywnych prawidłowości podstawą i

warunkiem skutecznego działania człowieka

Wolność w marksizmie

• Marksistowska koncepcja wolności „od

czegoś” (ograniczeń) i wolności „do czegoś”
(wolność obiektywna i subiektywna)

• Człowiek jako twórca własnej wolności
• Współzależność między rozwojem

społecznym a realizacją wolności człowieka

• Socjalizm i komunizm jako „skok ludzkości z

królestwa konieczności do królestwa
wolności”

Alienacja

Alienacja - wyobcowanie

alienacja pracy (procesu pracy, produktu i

istoty gatunkowej),

alienacja polityczna,
– alienacja religijna.

• Perspektywy przezwyciężania

alienacji a problem rozszerzania sfery
wolności człowieka

Zbiorowość a wolność jednostki

• Rola jednostki i społeczeństwa w poszerzaniu sfery

wolności indywidualnej i społecznej.

• Historyczny i klasowy charakter wolności „od czegoś” i

wolności „do czegoś”.

• Wolność w koncepcjach filozoficznych a wolność polityczna.
• Klasowa treść swobód obywatelskich.
• Rola grup społecznych w realizacji wolności jednostki.
• Problematyka odpowiedzialności człowieka za całość życia

społecznego, za własne działanie i za własne życie.

• Rola nauki w poszerzaniu sfery wolności „od czegoś”.
• Walka ideologiczna wokół problemu wolności „do czegoś”.

Zagadnienia do dyskusji

• Różnice między katolicką a egzystencjalistyczną

koncepcją wolnej woli.

• Moralne i polityczne implikacje katolickiej koncepcji

wolności źródłem kryzysu katolicyzmu.

• Marksistowskie rozumienie wolności i konieczności, i

jego naukowe podstawy.

• Istota twierdzenia: człowiek twórcą swej wolności.
• Zależności między sferą wolności człowieka a

poziomem rozwoju społecznego.

• Państwo socjalistyczne jako realizator określonych

warunków wolności człowieka.

• „Wolność drugiego człowieka granicą mojej wolności”.