DETERMINIZM A

WOLNOŚĆ

Teza: Wolność polega (...) na opartej o

zrozumienie konieczności przyrodniczych

władzy nad nami samymi i nad przyrodą

zewnętrzną” – W.I. Lenin.

Wolność a konieczność i

odpowiedzialność

• Miejsce problematyki wolności w

całokształcie problematyki
filozoficznej.

• Wpływ akceptowanych tez

ontologicznych (np. materialności
świata, przyczynowości) na
koncepcje wolności.

2012

Edward Niesyty

2

Wolność w filozofii chrześcijańskiej

•

Wolna wola człowieka podstawą teleologicznej
koncepcji rzeczywistości

•

Augustyńskie i tomistyczne rozumienie wolności.

•

Katolickie koncepcje wolności a problem
odpowiedzialności człowieka za jego czyny.

•

Moralne aspekty katolickiego rozumienia
wolności, „prawdziwa" wolność to wiara w Boga i
miłość do Boga.

•

Wolna wola człowieka a prawidłowości rozwoju
społecznego.

2012

Edward Niesyty

3

Wolność w

egzystencjalizmie

• Koncepcja absolutnej wolności jednostki:

„człowiek skazany na wolność”.

• Indywidualizm i tragizm

egzystencjalistycznej koncepcji wolności.

• Relacja między jednostką a

społeczeństwem w perspektywie
egzystencjalizmu: nierozwiązywalny
antagonizm.

• Idealizm rozumienia stosunku wolności i

konieczności w filozofii egzystencjalizmu.

2012

Edward Niesyty

4

Marksowskie rozumienie wolności

•

Społeczno-historyczny charakter koncepcji
wolności, ich klasowe determinanty

•

Krytyka mechanistycznego ujęcia relacji: wolność
– konieczność

•

Materialistyczno-dialektyczne rozumienie „wolnej
woli” i wolnego wyboru.

•

Determinizm podstawą naukowego rozumienia
istoty wolności i istoty konieczności

•

Znajomość obiektywnych prawidłowości
podstawą i warunkiem skutecznego działania
człowieka

2012

Edward Niesyty

5

Wolność w marksizmie

• Marksistowska koncepcja wolności „od

czegoś” (ograniczeń) i wolności „do czegoś”
(wolność obiektywna i subiektywna)

• Człowiek jako twórca własnej wolności
• Współzależność między rozwojem

społecznym a realizacją wolności człowieka

• Socjalizm i komunizm jako „skok ludzkości z

królestwa konieczności do królestwa
wolności”

2012

Edward Niesyty

6

Alienacja

Alienacja – wyobcowanie

- alienacja pracy (procesu pracy, produktu

i istoty gatunkowej),

- alienacja polityczna,
- alienacja religijna.

• Perspektywy przezwyciężania

alienacji a problem rozszerzania sfery
wolności człowieka

2012

Edward Niesyty

7

Zbiorowość a wolność jednostki

• Rola jednostki i społeczeństwa w poszerzaniu sfery

wolności indywidualnej i społecznej.

• Historyczny i klasowy charakter wolności „od czegoś” i

wolności „do czegoś”.

• Wolność w koncepcjach filozoficznych a wolność polityczna.
• Klasowa treść swobód obywatelskich.
• Rola grup społecznych w realizacji wolności jednostki.
• Problematyka odpowiedzialności człowieka za całość życia

społecznego, za własne działanie i za własne życie.

• Rola nauki w poszerzaniu sfery wolności „od czegoś”.
• Walka ideologiczna wokół problemu wolności „do czegoś”.

2012

Edward Niesyty

8

Zagadnienia do dyskusji

• Różnice między katolicką a egzystencjalistyczną

koncepcją wolnej woli.

• Moralne i polityczne implikacje katolickiej koncepcji

wolności źródłem kryzysu katolicyzmu.

• Marksistowskie rozumienie wolności i konieczności, i

jego naukowe podstawy.

• Istota twierdzenia: człowiek twórcą swej wolności.
• Zależności między sferą wolności człowieka a

poziomem rozwoju społecznego.

• Państwo socjalistyczne jako realizator określonych

warunków wolności człowieka.

• „Wolność drugiego człowieka granicą mojej wolności”.

2012

Edward Niesyty

9