OŚWIECENIE
10. Rokoko jako realizacja „pięknej Natury”.
Rokoko jest uważane za odmianę baroku, jego schyłkowy nurt. Jest nurtem w literaturze i sztuce na pograniczu baroku i oświecenia (powstał bowiem w XVIII wieku we Francji w kręgu arystokratycznej kultury dworu Ludwika XV). Zdzisław Libera wyróżnia ten styl jako dziedzinę poezji sentymentalnej. Analogicznie do malarstwa czy architektury, charakteryzują go małe formy, galanteria i wdzięk, którym mogą towarzyszyć sztuczność i maniera właściwa dla etykiety dworu i form życia towarzyskiego arystokracji, wśród której forma ta się rozwijała. Miała służyć zabawie i przyjemności. Poezja rokokowa jest lekka, żartobliwa, a czasem nawet swawolna, ale zarazem elegancka. Często posługiwała się anakreontykiem, zwłaszcza mówiąc o uczuciu, ale bez jego głębi. Był on drobnym, krótkim gatunkiem. Zaznaczył się także w operach, komediach i drobnych wierszach, epigramach. Język wierszy rokokowych był często aluzyjny, ale z aluzją łatwą do odczytania. Poezja rokokowa często wprowadzała, tak jak malarstwo tego okresu, obrazki pasterskie, sceny parkowe, motywy wiejskie, ale z uśmiechem i żartem. Smutek i żal charakteryzował bardziej preromantyczny nurt sentymentalizmu.
W Polsce teoretykiem poezji rokokowej był Józef Szymanowski. Wyłożył on istotę dobrego smaku w poezji, na który składają się: czułość, delikatność i trafność. Takie cechy posiadała poezja rokokowa (a przynajmniej powinna ;) ).
Rokoko jest stylem ulotnym.
Teoria naśladownictwa natury panowała w estetyce europejskiej, szczególnie francuskiej, której przedstawicieli spotykamy wśród polskich poetów i teoretyków. We Francji jej propagatorem i czołowym przedstawicielem był Charles Batteux, który ”w zakres odtwarzania natury włączał wszystko, co prawdopodobne, a za prawdopodobne uważał wiele rzeczy nieprawdopodobnych dla prawomyślnego racjonalizmu”.
Pogląd „pięknej natury” dotyczył jej naśladowania. „Piękna natura” oznacza „wyjałowiony” obraz rzeczywistości bez konfliktów, jest ona modelem idealnym, skonstruowanym z najprzyjemniejszych stron życia człowieka i przyrody. Zgodnie z nim, literatura bierze od natury wszystko to, co jest w niej „najmilsze”. Pogląd ten szybko przedostał się do Polski i stał się niejako zaprzeczeniem oświeceniowej ideologii klasycystycznej, stał się zalążkiem estetyki rokoka.
Zarys estetyki rokokowej jest udziałem Józefa Szymanowskiego, który w „Listach o guście” określił ideał literatury, która jest „wyszukaną sztuką delikatnego drażnienia zmysłów, subtelnego erotyzmu, elegancji i dobrego tonu”, jest sztuką „gładkości”, którą można osiągnąć tylko w niektórych społecznościach i towarzystwach.
Tematem, modelem literatury nie jest już w przypadku „pięknej natury” sama przyroda, ale rokokowe subiektywne postrzeganie świata przez poetę.
Teoria „Pięknej natury” była typowa dla rokoka, ale nie zawsze miała rokokowe antyrealistyczne znaczenie i sens. U teoretyków rokoka była idealnym wzorcem estetycznym i estetyczną kategorią. U Dmochowskiego i innych teoretyków klasycyzmu jest jeszcze dodatkowo porządkiem moralnym, zespołem cnót społecznych i indywidualnych, pożądanych w interesie sił społecznych polskiego oświecenia i artystycznym obrazie rzeczywistości. Chodziło o wydobywanie tego, co w negatywnej rzeczywistości jest zdrowe i prawdziwe. Literatura ta przejawiała się kształtowaniem losów bohaterów zgodnie z prawami natury - karząc występek, a nagradzając cnotę. Taka jej realizacja byłą jeszcze daleka rokoku, realizowana ze stanowiska podporządkowania estetyki etyce. Była gruntem pod rokokową interpretację „pięknej natury”, której podstawą gust będący fundamentem estetyki odpowiedzialnym za słuszność selekcji i doskonałość tworzonych obrazów „pięknej natury”.